Udział adwokatów Krakowskiej Izby Adwokackiej w walkach zbrojnych w latach 1939—1945 (fragmenty)

Marian Czuma

Udział adwokatów Krakowskiej Izby

Adwokackiej w walkach zbrojnych w

latach 1939—1945 (fragmenty)

Palestra 27/8(308), 31-36

1983

N r 8 (308) II dżial te m a ty c z n y 31 D osyć zaś d alek o od P oznania, bo w 29 p. strzelcó w k an io w sk ich w K aliszu, zn alazł się adw . d r K azim ierz T a s i d m s k i . P u łk te n (przedarł się przez P u sz ­ czę K am p in o sk ą i p ie rśc ie ń n iem ieck i w okół W arszaw y. W d alszy m ciąg u d z ia ­ ła ń w ojen n y ch w o b ro n ie W arszaw y adw . T asiem sk i w alczył pod M łocinam i i P la - .ców ką. 23 w rześn ia znalazł się w szp italu polow ym w W arszaw ie. T am p rze ży ł n a jsiln ie jsz e b o m b ard o w an ie i k a p itu la c ję m ia sta . Niewoli* szczęśliwie u n ik n ą ł. W 1944 r. b r a ł u d ział w w a lk a c h II A rm ii W P.

N a w spom nienie z a słu g u ją też w ojenne losy adw . E d m u n d a L u t k - i , k tó ry

w 1939 r. p rzebył ze sw oim p u łk iem cały szlak o d w ro tu i w alk. W połow ie w rz e śn ia 1939, po rozbiciu' n ad B zu rą jego je d n o stk i, d o ta rł do M odlina, gdzie w alczył na jego przedpolach. Po k a p itu la c ji M odlina n a w a ru n k a c h honorow ych, zap ew n io ­ n y ch przez N iem ców w dow ód u zn a n ia za w sp an iałą o b ro n ę tw ierd zy , k p r. L u tk a , k tó ry nie u ja w n ił N iem com sw oich o fice rsk ich u p ra w n ie ń , został zw olniony z o b o ­ zu jenieckiego dla żołnierzy w M ław ie i pow rócił do Poznania.

MARIAN CZUMA

U dział a d w o k a tó w K ra k o w sk ie j Izby A d w o k ack iej w w alk a ch zb ro jn y ch w la ta c h 1939— 1945

(fragm enty) 1. W ojna 1939 ro k u

A g re sja Niem iec h itle ro w sk ic h na P olskę w e w rz eśn iu 1939 r. p o sta w iła ca łe społeczeństw o w obliczu jed n eg o z n ajw ięk sz y ch zagrożeń w jego dotychczasow ej h isto rii. O dpow iedzią n a ten w ro g i a k t był zd e te rm in o w a n y o p ó r całego n aro d u . A d w o k a tu ra k rak o w sk a, tra k to w a n a jako część tej gru p y zaw odow ej, m a w ty c h z m ag a n iac h swój znaczący udział.

Z danych, k tó ry m i dotychczas dy sp o n u jem y , a . k tó re nie są jeszcze ko m p letn e, w y n ik a , że w w ojnie o b ro n n ej 1939 r. uczestniczyło bezpośrednio 43 p rz e d s ta w i­ cieli K ra k o w sk iej Izby A d w o k ack iej, w te j liczbie 39 a d w o k a tó w i 4 a p lik a n ­ tów , z czego: w piechocie służyło 23, w k a w a le rii —■ 5, w a rty le rii — 4, w sztab ach — 2 i m ostach kolejow ych — 1, a w sto su n k u do pozostałych osób b ra k u sta le ń . Ich p rze cię tn a w ie k u w ynosiła około 30 la t. B yli o fice ra m i lu b p o dcho­ rąży m i rezerw y. N ajliczniej re p rez en to w an i b y li podporucznicy.

N a p odstaw ie zach o w an y ch m a te ria łó w oraz w to k u żm udnych p o sz u k iw ań ustalono, że w iększość p rze d sta w ic ie li K ra k o w sk iej Izby A dw okackiej u czestniczyła w w alk a ch na obszarze P o lsk i p ołudniow ej, w chodząc w skład d w u n ajw ięk sz y ch zg ru p o w ań ta k ty cz n y ch o p e ru ją c y c h n a tym teren ie, tj. A rm ii ..K rak ó w ” i A rm ii „ K a rp a ty ”. W A rm ii „K ra k ó w ” w alczyło co n a jm n ie j 12 adw okatów , w A rm ii „ K a rp a ty ” 4, w A rm ii „Łódź” 2. Są to d a n e spraw dzone. W sto su n k u do pozostałych uczestników nie u dało się stw ierd zić ich przynależności do w iększych zw iązków op eracy jn y ch . M am y je d n a k w iele d a n y c h szczegółow ych dotyczących p rz e d e w szy stk im ich szlak u bojow ego. P o zw ala ją one stw ierdzić, że u czestniczyli we w szystkich w ażniejszych b ojach w rześn ia 1939 r., licząc od w alk o b ro n n y ch n a p o łu d n iu i zachodzie P olski o raz — poprzez w a lk i nad B zurą i w obro n ie W a r­ szaw y — na w alk a ch S am odzielnej G ru p y O p era c y jn e j „P olesie” gen. K lee b erg a kończąc.

t

-32 Cząść 11. M ateriały z obrad sesji _{N r 8 (308)}

w iciele ad w o k a tu ry , m ianow icie: Je rz y P i e c h o w i c z, Z dzisław R a d w a n e k ,

J ó z e f S e l w ą i R om an R ó z i e c k i , p rzy czym trz e j p ie rw si służyli w 20 pp., a R om an R óziecki w 16 pp. z T arn o w a.

Do k ra k o w sk ie j b ry g ad y k a w a le rii te j A rm ii zostali zm obilizow ani d r T ad eu sz J a n o t k a , ro tm istrz 8 p u łk u ułanów , i d r M e d w i c z , o ficer 5 p u łk u s trz e l­ ców konnych.

W o d d ziałach strzelców p o d h alań sk ich w alczyli N arcyz Je rz y W i a t r (ap lik an t) w 1 p u łk u strzelców p o d h alań sk ich 2 b ry g ad y górskiej, A lfre d P a l a " r c z y k w 4 p u łk u strzelców p o d h alań sk ich 21 D PG i d r W ojciech D u d e k w 5 p u łk u strz e lc ó w p o d h alań sk ich 22 DPG.

W szereg ach A rm ii „ K ra k ó w ” w alczyli po n ad to : d r M a ria n C z u m a, zm o b i­ liz o w a n y do 7 p u łk u a r ty le r ii 7 D P, a p lik a n t T adeusz G o ł a s z e w s k i służący w 73 pp. 23 D P, S tefan K r a w c z u k z 5 p u łk u a rty le rii ciężkiej oraz p o d ch o ­ rą ż y S ta n is ła w H u m i ń s k i, któ reg o je d n o stk i nie znam y.

W szyscy w yżej w sp o m n ian i w zięli udział w d zia ła n ia c h A rm ii „K ra k ó w ” , k tó ­ re w s k u te k p rz y g n ia ta ją c e j p rze w a g i n iem ieckiej m ia ły c h a ra k te r d efe n sy w n y (z w y ją tk ie m o s ta tn ie j faz y w alk).

W p ie rw sz y m ok resie, tj. od 1 do 7 w rz eśn ia, w a lk i te objęły b itw ę o b ro n n ą n a d g ra n ic ą o ra z w a lk i o d w ro to w e po N idę i D unajec. Ju ż od godzin ra n n y c h

1 w rz e śn ia w alczy li w sp o m n ia n i w yżej ppor. Józef S e l w ą i ppor. R om an

R ó z i e c k i w k rw a w y ch w alk a ch pod Pszczyną. W o k olicach L igoty W oźnickiej

i S zczekocina w alczył T. J a n o t k a . W w alk a ch o L u bliniec i C zęstochow ę b ra ł

u d ział ppor. M a ria n C z u m a. W pierw szy m d n iu w o jn y w o gniu znalazł się 4

p u łk strzelców p o d h alań sk ich bro n iący C ieszyna, w k tó ry m służył A lfred P a 1 a r- c z y k.

W d ru g im o k re sie o b e jm u ją c y m w alk i o dw rotow e od N idy i D u n ajc a po S an

u czestniczyli: T adeusz G o ł a s z e w s k i , S te fa n K r a w c z u k , W ojciech D u ­

d e k . N arcy z Je rz y W i a t r , A lfre d P a l a r c z y k ; , T adeusz J a n o t k a ,

R o m an R ó z i e c k i , Józef S e l w ą , Z dzisław R a d w a n e k i Je rz y P i e ­

c h o w i c z.

S łu żący w 5 p u łk u strzelców p o d h alań sk ich W ojciech D u d e k u n ik n ą ł niew oli i b r a ł jeszcze u d ział w w alk a ch o P rz em y śl i Sam bor.

Z c h w ilą za ła m an ia się polskiego o p o ru w pie rw sz y ch d n ia c h w rz eśn ia i po d ­ ję c iu decyzji o d w ro tu n a Ś ląsk w zro sła znacznie ro la o p e ra c y jn a stosunkow o sła ­ b e j A rm ii „ K a rp a ty ”. W je d n o stk a ch je j w alczyli S te fa n K o s i ń s k i , K azim ierz

S z p a r a , Ju liu sz W i e r c i ń s k i o raz W ładysław L i c h o r o w i c z .

11 w rz eśn ia w k rw a w y m s ta rc iu pod S koryszew em d o sta ł się do niew oli K azim ierz S zp ara , n a to m ia s t 12 i 13 w rz eśn ia b atalio n 17 pp., w k tó ry m służył K osiński, w ciężkim b o ju pod P rzem y ślem został doszczętnie rozbity. N ielicznym żołnierzom , w ty m także jem u, u dało się u n ik n ą ć niew oli. Po n ie u d an y c h pró b ach p o łączen ia się z re sz tk a m i A rm ii „M ałopolska” pow rócił do K rak o w a.

W ład y sław L ichorow icz przeb y ł podobne pery p etie. W okolicach T arnopola szczęśliw ie u n ik n ą ł n iew oli i w listo p ad zie udało m u się dotrzeć do K rakow a.

Z m obilizow any w sto p n iu p o ru cz n ik a rez erw y Ju liu sz W ierciński b ra ł udział w w a lk a c h pod B irczą, P rzem y ślem i w L asach Ja n o w sk ich . Zgodnie z rozkazem gen. S osnkow skiego 21 D P p rz e b ija ła się do oblężonego L w ow a i m im o że w w al­ k a c h o Rzęsę R u s s ą i B rzuchow ice d o zn a ła o grom nych s tra t, nie za n ie ch a ła prób p rze b icia się do m iasta. U dało się to je d n a k ty lk o batalio n o w i, k tó ry ze 100 żoł­ n ie rz a m i (w śród nich był Ju liu sz W ierciński) w szedł w m u ry L w ow a. Po kapi- ttu la c ji m ia sta W ierciński, u k ry w a ją c się, pow rócił do Ł ań c u ta.

33

K r 8 (308) 11 d 2 ia f te m a ty c z n y

Ib w rz eśn ia resz tk i połączonych a rm ii „K rak ó w ” i „L u b lin ” pod dow ó d ztw em gen. P isk o ra usiłow ały k c n ty u o w a ć w alk ę na tzw. p rzy czó łk u ru m u ń sk im . P rzez cały dzień 17 w rześn ia tr w a ły p rze g ru p o w an ia w o jsk polskich. Je d y n ie 6 DP to ­ czyła zacięty bój pod Józefow em i Nowiahlmi. J e d n a k 19 w rześnia zm uszona by ła

k apitulow ać. W śród sk ła d a ją c y c h b ro ń znaleźli się ppor. R. R ó z i e c k i i J .

S e l w ą .

Los 6 D P podzieliło całe zg ru p o w an ie gen. P isk o ra, k tó re w nocy z 19 n a 20 w rz eśn ia zostało zm uszone do za n iech an ia beznadziejnej w alki. Do n ie w o li d o sta li się w ted y A lfre d P a l a r c z y k i S te fa n K r a w c z u k . K raw czukow i u dało się n ie b a w e m zbiec i przed o stać d o K rakow a.

W k otle w okół T om aszow a Lub. zakończyli k a m p a n ię w rześniow ą S ta n is ła w

H u m i ń s k i , T adeusz G o ł a s z e w s k i i R om an M e d w i c z . D w aj p ie rw si

u n ik n ę li niew oli, a M edwicz p rze d o stał się do R u m u n ii, gdzie został in te rn o w a n y . W alczący pod T om aszow em T. J a n o t k a w y dostał się z o k rą ż e n ia i k o n ty n u o w a ł w a lk ę d o 28 w rześn ia w od d ziałach gen. O lbrychta. Z biegł z niew oli i w p a ź d z ie r­ n ik u pow rócił do K rakow a.

Co się tyczy pozostałych zn an y ch z nazw isk adw o k ató w , to, n ie ste ty , m a m y d a n e w yłącznie fra g m en tary cz n e, a o k ilk u n a stu z nich (12 osób) m ożem y stw ie r­ dzić jed y n ie to, że byli uczestnikam i k am p an ii w rześniow ej

Na p odstaw ie po siad an y ch in fo rm a c ji m ożna śm iało stw ierdzić, że p rz e d s ta ­ w iciele k rak o w sk ie j ad w o k a tu ry w alczyli w w ielu n ajisto tn ie jsz y c h d z ia ła n ia c h o p era cy jn y c h . M iędzy in n y m i w o b ro n ie W arszaw y b ra li udział Józef J a r o s z ,

A dam W i ś n i o w s k i i J a n u s z B a r c i k o w s k i . W w a lk a c h n a d B zu rą

uczestniczył też J a n W r ó b l e w s k i . N astępnie w alczył pod K u tn e m i B rzezi­

nam i, gdzie został r a n n y i w zięty do niewoli.

W SGO „P olesie” gen. K leeb erg a w alczyli T eofil J a r o s z y ń s k i i H e n ry k

J a k u b o w s k i .

W ra a m c h A rm ii „Łódź” znaleźli się Ignacy H i r s z e l i F ra n c isz e k D u-j

d e k .

Do uczestników k a m p a n ii w rześn io w ej należeli rów n ież Jó zef S a l w i ń s k i ,

F ra n c isz e k H l i n i a k , M a ria n S z p a k o w s k i , Józef S z m i g i e l s k i (ra n ­

n y 7 w rześnia, przeb y w ał w szp italu w e Lwowie). T om asz T a r g o s z w alczył

pod B iałym stokiem , po czym został in te rn o w a n y .

W nie u stalonych d o k ła d n ie j m iejscach w alczyli: N arcyz M i c h a ł o w s k i ,

J e rz y S te fa n L a n g r o d , H e n ry k T o u r n e l l , Jó zef A u g u s t y n ę k, T a ­ deusz J a n B a r d e l , T adeusz G r o e l l e , W ojciech S i u t y, S ta n isła w S p ł a ­

w i ń s k i, E dm und B o c h e n e k , T adeusz T u r e k , W itold S i e n n i c k i

i W ładysław D y s z k i e w i c z z Liszek, k tó ry poległ.

2. P odziem ne w a lk i zb ro jn e

O k u p ac ja ziem polskich 1939—1945 n ie oznaczała b y n a jm n ie j za n ie c h a n ia o p o ru przeciw k o najeźdźcy. S połeczeństw o zostało zm uszone do w y p ra co w a n ia no w y ch fo rm w alk i. W alka ta fak ty c z n ie nie u s ta ła a n i n a chw ilę. Jeszcze w to k u d z ia ła ń w o jen n y ch w W arszaw ie w d n iu 27 w rześn ia p o w sta ła S łużba Z w ycięstw u P olski, o rg an iz ac ja o c h a ra k te rz e w ojskow ym , ja k o p ierw szy zalążek k o n sp irac ji. N iezależ­ n ie od niej sp ontanicznie p o w sta ły jeszcze w ty m sa m y m ro k u d z ie sią tk i o rg a n i­ zacji niepodległościow ych sta w iający c h sobie za cel w alk ę z o k u p an tem . W m ia r ę n asila n ia się re p re s ji niem ieckich opór sta w a ł się coraz b a rd z ie j pow szechny, o b e j­ m u ją c sw oim zasięgiem coraz szersze g ru p y społeczne. N ie (brakło w śró d n ic h p rz e d -3 — Palestra

3 4 Cz ę ś ć I I . M a t e r ia ł y z o b r a d s e s ji _{N r 8 (308)}

sta w icieli a d w o k a tu ry . Z e zro zu m iały ch w zględów niem ożliw e je st tra k to w a n ie a d ­ w o k a tu ry w sposób o d ręb n y , w o d e rw a n iu od resz ty społeczeństw a. A d w o k aci uczestniczyli w ró żn y c h fo rm a ch oporu, n a w ielu o d cin k ach w alki.

C zynnym i u cz estn ik am i w ru c h u o p o ru b y li rów n ież ad w okaci w alczący w e

w rz e śn iu 1939, zw łaszcza d r F ra n cisz ek D u d e k , k tó ry n a le ż a ł do ZWZ, byl

a re sz to w a n y przez gestap o w 1940 r. U dało m u się zbiec i d zia ła ł a k ty w n ie w AK, w k tó re j został m ia n o w a n y m ajo rem . O dznaczony był m. in. K rzyżem W alecznych

i S re b rn y m K rzyżem Z asługi z M ieczam i, a za działalność w p a rty z a n tc e — K rz y ­ żem P arty za n ck im .

R om an R ó z i e c k i był członkiem ZWZ od 1940 r. P ełn ił fu n k c ję zastępcy d o ­ w ódcy placów ki „L id ia” obw odu A K „ T a rta k ” . K iero w ał a k c ją d y w e rsy jn ą oraz. szkoleniem członków r u c h u oporu. W sk u tek d e k o n sp ira cji zo stał a re szto w a n y 5 lu ­ tego 1943 r. W czasie p ró b y ucieczki został p o strzelony w k ręg o słu p i w sta n ie ciężkim p rzew ieziony do sz p ita la w T arnow ie, gdzie pod dozorem gestapo p rz e ­ b y w ał do końca lip c a 1944, kied y to d zięki pom ocy członków A K udało m u się zbiec. D ziałał w k o n sp ira c ji do stycznia 1945 r. B ył inw alidą w ojennym . O dznaczo­ n y po w ojnie K rzyżem K aw a le rsk im O rd e ru O drodzenia Polski.

Poza n im i d ziała cz am i w ZWZ i A K b y li w rześniow cy z 1939 r.: S ta n is ła w H u-

m i ń s k i , d r T ad eu sz J a n o t k a , d r Z dzisław R a d w a n e k , Józef Ś m i ­

g i e l s k i i Ju liu sz W i e r c i ń s k i .

C zynnym u cz estn ik ie m ru c h u o p o ru b y ł d r K azim ierz O s t r o w s k i , 1 k tó ry ju ż od 1939 r, b ra ł u d ział w o rg an iz o w an iu O kręgu K rak o w sk ieg o Z w iązku O d b u ­ dow y R zeczypospolitej (ZOR), o rg an izacji k o n sp ira c y jn e j o c h a ra k te rz e w ojskow ym . O rg a n iz acja t a w w y n ik u ak c ji scaleniow ej w eszła w sk ład ZWZ, a n a stę p n ie AK. Do czerw ca 1942 p ełn ił fu n k cję k o m e n d a n ta K rakow skiego O k ręg u ZOR. W ty m m iesiącu został areszto w an y , lecz udało m u się zbiec. Od tego czasu był p o sz u k iw an y przez gestapo i na polecenie w ładz o k u p ac y jn y c h sk reślo n y z listy ad w o k a tó w . S k iero w an y do p rac y w K om endzie G łów nej AK, p ełnił ta m fu n k c ję re fe re n ta prasow ego w VI O ddziale S zta b u w B iurze In fo rm a c ji i P ro p a g a n d y BIP), a n a s tę p n ie k ie ro w n ik a R e fe ra tu P raso w eg o W 1943 r. o b ją ł stanow isko zastęp cy k ie ro w n ik a p o d w y d zia łu P, a w 1944 r. — k ie ro w n ik a tego podw ydziału. W czasie p o w sta n ia w arszaw sk ieg o b y ł dow ódcą p laców ki in fo rm ac y jn o -ra d io w ej „ A n n a ” VI O ddziału S zta b u o raz re p re z e n ta n te m VI O ddziału S ztab u na Ś ró d ­ m ieście. Po p o w sta n iu b y ł szefem E k sp o zy tu ry V I O ddziału S ztab u A K n a te r e ­ n y p o d w arsza w sk ie (m. in. w P ruszkow ie) — k ry p to n im „M leczarnia”. U ży w ał p seu d o n im ó w „ K a ro l” . „Z alew sk i”, „N ow ina”, „Ł a sk i” i „O lesza” . D ow ódca A K rozkazem z 11 lis to p a d a 1942 n a d a ł m u S re b rn y K rzyż Zasługi z M ieczami, a za p o w sta n ie w arsza w sk ie o trz y m a ł K rzyż W alecznych.

D r A ndrzej R o z m a r y n o w i c z był od 1942 r. żołnierzem AK. O trzym ał

p rzy d z iał do „K e d y w u ” . WT sie rp n iu 1944, ścigany przez gestapo, w stą p ił do o d d ziału p arty z an c k ieg o należącego do g ru p y „S k ała” , p ełniąc w nim fu n k cję dow ódcy p a ­ tro lu specjalnego. W styczniu 1945 został aw a n so w an y do sto p n ia podporucznika. Z a udział w w alce z o k u p a n te m odznaczony został K rzyżem W alecznych i K rz y ­ żem P arty za n ck im .

T adeusz H r u z i k-M a z u r k i e w i c z był od 1940 r. członkiem ZWZ, a n a ­

stę p n ie AK. Od lip c a 1944 w alczył w p a rty z a n c k im oddziale le śn y m „C h ro b ry ”, d ziała ją cy m n a te re n ie w łoszczow skim . B ył dow ódcą d ru ż y n y „R oztoka” . Nosił p seudonim „F u l”. O dznaczony K rzyżem W alecznych. i

i P o r. n iż e j (str. 39—42) r e f e r a t K . O s t r o w s k i e g o : U d z ia ł a d w o k a tó w p o ls k ic h w k o n s p ir a c ji w o js k o w e j w o k re s ie 1939—1945.

I---N r 8 (308) I I d z io t te m a ty c z n y ₃₅

D r W anda W r ó b l e w s k a- S k ł a d z i e ń w czasie o k u p a c ji b y ła k o m e n ­

d an tem obw odu „ T a m a” W SK (W ojskow a Służba K obiet) p rzy AK. W spółpraco­ w a ła ponadto z PC K p rz y sp raw o w an iu opieki n ad w ięźniam i politycznym i, je ń ­ cam i oflagów oraz o sadzonym i w obozach k o n cen tracy jn y ch . W 1942 r. zorganizo­ w a ła szlak przerzutów . P ro w ad z iła szkolenie oddziałów W SK w służbach s a n ita r ­ nych, łączności 1 a k c ji sabotażow ej. P rzew oziła b ro ń i za o p atrz en ie do oddziałów leśn y ch b a talio n u „ B a rb a ra ”. U żyw ała pseudonim u „Jó ze fin a”.

O bok w yżej w ym ienionych, w szeregach ZW Z-A K d ziała li n a te re n ie p o łu d n io ­

w ej P o lsk i adw okaci: d r A dam N o w o s i e l s k i , d r W ładysław U z a r, dr

K aro l U s t o w s k i , d r Je rz y P o g o n o w s k i (adw okat w a rsz a w sk i w po­

czątk ac h w ojny, a później krakow ski), B e nedykt Ł ą U b f i e ń S k i , d r T adeusz

I s k r z y c k i , A dam S a n d e c k i , A dam Z ą b r o ń, F ra n c isz e k T r a c z ,

C zesław S k r o b e c k i , M a ria n S a d o w s k i , F ra n cisz ek M o r d a r s k i ,

M ieczysław M a r s z a ł e k , J a n K u t r z e b s k i , d r J a n K azim ierz K o s s e k , S te fa n K 1 i m e c k i i K o n ra d K o ł o d k i e w i c z .

Poza tym d r T adeusz T u r e k - C h r o n o w s k i po zw oln ien iu z obozu w Oś­ w ięcim iu był żołnierzem A K do końca wojny. D ziałacze z ZW Z i A K : d r A dam

K o z a c z k a , Izabella M a r z e c-S t y r n o w a o raz W incenty H e i n p rze­

b y w a li w obozach k o n ce n trac y jn y ch . D r Józef W o ź n i a k o w s k i d zia ła ł w k o n ­ sp ira c ji od początku o k u p ac ji. A resztow any i osadzony w obozie ośw ięcim skim , k o n ty n u o w ał ta m działalność w ru ch u oporu, za co został ro zstrz e la n y w b loku 11 w d n iu 11 p a ź d z ie rn ik a 1943 r. P ośm iertnie odznaczony K rzyżem S re b rn y m O rd e ru V irtu ti M ilitari.

A dw okaci ta rn o w sc y d r M ieczysław R o z w a d o w s k i , R o m an S k o w r o ń ­

s k i i d r M arian S p ó j n i k ponieśli śm ierć z r ą k o k u p a n ta . D w aj p ie rw si

w w ięzieniu w T arnow ie, a trzeci w gestapo tarnow skim .

W S zarych S zeregach d ziała li Z bigniew D y k a oraz d r J e rz y P a r z y ń s k L

Ł ącznie 38 p rzedstaw icieli Izby A dw okackiej działało w AK.

R ów nież w B atalionach C hłopskich działało 8 adw okatów , w ty m 2 a p lik a n ­ tów . K ilku z nich pełniło odpow iedzialne fu n k cje w zb rojnych fo rm a c ja c h ch ło p ­ skich. P rz y k ład e m m ogą tu być sylw etki braci W iatrów .

N arcyz Ignacy W i a t r , a p lik a n t adw okacki z Nowego Sącza, był u czestn i­

kiem w alk we w rześniu 1939, jed n ak że u n ik n ą ł niew oli. D ziałalność k o n sp ira c y jn ą rozpoczął bardzo w cześnie. Ja k o przedw ojenny działacz ZMW „W ici”, b y ł jed n y m z założycieli (obok d ra Jó zefa M arcinkow skiego, S tan isław a M ierzw y i M ieczysła­ w a K ab ata) O kręgow ego K iero w n ictw a R uchu Ludow ego n a M ałopolskę i Ś ląsk (w dniu 5 g ru d n ia 1939 r.). Z chw ilą gdy ruch ludow y pow ołał sw oje oddziały zb ro j­ ne, początkowo noszące nazw ę S tra ży Chłopskiej, później znane pod naz w ą B a­ talionów Chłopskich, N. I. W iatr (ps. „Z aw ojna”) został k o m e n d an te m V I O kręgu BCh, obejm ującego K raków , Rzeszów i Śląsk. W edług zgodnej o pinii histo ry k ó w był on niew ątpliw ie głów ną indyw idualnością w śród k ie ro w n ic tw a VI O kręgu, stanow iąc przez cały okres, kiedy sta ł na jego czele, głów ną sp ręż y n ę o rg an iza­ cyjną. On też w yciskał n a kierow anych przez siebie fo rm a cjac h c h a ra k te ry sty c z n e piętno ideowe, nacechow ane w yraźnym radykalizm em społecznym . Z ostał sk ry to ­ bójczo zam ordow any na P la n ta c h krakow skich 21.IV.1945 r.

Jego b rat, Alojzy W i a t r (ps. „Z aw ierucha”), a p lik a n t ad w o k a ck i w Jaśle,

w czasie w o jn y p ełnił fu n k c ję in sp e k to ra BCh n a P o d k arp aciu . K iero w ał oddziałem BCh obw odu Gorlice, k tó ry to oddział p row adził m . in. ak c ję sabotażow ą n a kolei. A resztow any przez gestapo, poniósł śm ierć w nie w y jaśn io n y ch do dziś oko­

3 6 C z ę ś ć I I . M a t e r ia ły z o b r a d s e s j i N r 8 (308)

V}bok nich członkam i BCh byli: d r S ta n isła w K o ł o d z i e j s k i , działacz n a

te re n ie G orlic, J a n P o d o l s k i , działacz n a te re n ie Szczucina (m. in. w 1943 r.

b r a ł u d ział w ak c ji niszczenia a k t U rzędu G m innego w Szczucinie), J a n S z e w ­

c z y k , k tó ry d ziała ł n a te re n ie -L im a n o w e j, oraz Józef S a l w i ń s k i d z ia ­ ła ją c y n a te re n ie K rakow a. D ziałaczem w BCh b y ł też E d w a rd K a l e t a , k tó ry o rg an iz o w ał B atalio n y C hłopskie na te re n ie K ra k o w a i n a Ś ląsku.

ALFRED

DRESZER

A dw okaci polscy w oficerskich obozach jen ieck ich w N iem czech w la ta c h 1939—1945

(fragm enty)

W obozie w W oldenbergu K oło P ra w n ik ó w p o w stało 17 sie rp n ia 1940 r., obej­ m u ją c w iększość ju ry stó w p rzeb y w ający ch w obozie. Z ad a n iem K oła było pogłę­ b ia n ie w iedzy praw n iczej, o rg an iz o w an ie odczytów , re fe ra tó w , d y sk u sji, p o p u la­ ry zo w a n ie p ra w a itp. W sk ła d pierw szego za rz ą d u K oła w eszli: p rez es — adw .

A lfons S e r g o t z G rudziądza, w iceprezes — A lfre d D r e s z e r , w ice p ro k u ­

r a to r SO w W arszaw ie (od 1945 r. a d w o k a t w Łodzi), a u to r nin iejszeg o szkicu, o raz s e k re ta rz — apl. adw . K azim ierz L e w i ń s k i (po w o jn ie a d w o k a t w W a r­ szaw ie). S kład te n uległ zm ianie w 1942 r. P rezesem został adw . B olesław C h r z a ­

n o w s k i z Bydgoszczy, w iceprezesem pozostał A lfre d D r e s z e r , se k re tarze m

— ap l. adw . M a ria n S z a f r a ń s k i z K ro sn a, a k ie ro w n ik ie m u tw o rzo n e j sekcji

s tu d e n tó w — K azim ierz L e w i ń s k i , p o p rze d n i s e k re ta rz zarząd u . P onadto

do za rz ą d u w eszli: adw . W itold H e i n t z e z W arszaw y, adw . M ieczysław Z e m -

b r z u s k i z W arszaw y, apl. adw . d r L eon T a y l o r (po w ojn ie ad w o k a t

w Poznaniu), W ty m n ie zm ienionym składzie z a rząd pozostał d o końca, tj. do 25 stycznia 1945 r.

Z godnie z p ro g ra m em prow adzone były w y k ła d y z różnych d y sc y p lin p raw a, se m in a ria , d y sk u sje, ćw iczenia d la ap lik an tó w . P rz ed m io tem szczególnej tro sk i b y ło szkolenie studentów . W ykłady obejm o w ały n a s tę p u ją c e dzied zin y p raw a: p ra w o cyw ilne, p ro ce d u rę cyw ilną, p raw o k a rn e , p ro c e d u rę k a rn ą , p ra w o k a n o ­ niczne, p ra w o m iędzynarodow e publiczne i p ry w a tn e , skarbow ość, h isto rię filozofii p ra w a , sta ty sty k ę , p raw o handlow e, p raw o h ipoteczne o raz ^kodeks zobow iązań.

P ro w ad z ąc y m i w y k ła d y i ćw iczenia byli pow o łan i przez Z arząd K oła asystenci u n iw e rsy te c c y o raz p raw n ic y p ra k ty c y o m ożliw ie n a jw ię k sz y m dośw iadczeniu.

W iększość w y kładow ców re k ru to w a ła się z g ro n a ad w o k a tó w . P rzytoczę ich n a z w isk a n a p o d sta w ie szczegółowo o pracow anego m a te ria łu p rze ż adw . K azi­ m ie rza L ew ińskiego oraz w łasn ej pam ięci. B yli to adw o k aci: B olesław C h r z a ­

n o w s k i z Bydgoszczy, S ta n is ła w D o m k ę z Bydgoszczy, A lfred D r e s z e r ,

A lfre d E c k e r s d o r f z Łodzi, C zesław G i l e w i c z z M akow a Maz., W itold

H e i n t z e z W arszaw y, C zesław J a n k o w s k i z G dyni, H e n ry k K ą k o ­

l e w s k i z W arszaw y, Je rz y K r u s z e w s k i z W arszaw y, Jó zef M a z u r ­

k i e w i c z z L ub lin a, Jó z ef M a l c z y k z K atow ic, W a n d alin P u c i a t a

z W arszaw y, A lfons S e r g o t z G rudziądza, S te f a n S u p i ń s k i z W arsza­

w y, Józef U m b r a j t z P o zn an ia i M ieczysław Z e m b r z u s k i z W arszaw y;

a p lik a n c i adw okaccy: Je rz y E g i e r s z d o r f f z W arszaw y, E d m u n d G i b o w - s k i z M ikołow a, K azim ierz L e w i ń s k i z W a rsza w y i L eo n T a y l o r z Poz­