O adwokaturze szwedzkiej

Renata Kranc-Trok

O adwokaturze szwedzkiej

Palestra 19/3(207), 116-120

A D W O K A T U R A TA GRANI CA

RENATA KRANC-TROK

O adwokaturze szwedzkie!

P isząc o u stro ju a d w o k a tu ry szw edzkiej trz e b a p am iętać, że w k ra ju tym , m im o zaaw ansow anego postępu społecznego, istn ieje u stró j d em o k racji ty p u b u r- ż u a zy jn o -p a rlam e n tarn eg o , rządy zaś od dość d aw n a i a k tu a ln ie z n a jd u ją się w rę k u p a r tii socjald em o k raty czn ej. S tąd też ad w o k a tu ra, w y k o n y w an a u nas ja k o działalność ty p u zespołowego, u trz y m u je się w S zw ecji w p rzew ażającej m ie­ rze w ra m a c h działalności in d y w id u a ln ej. P rz y tła c z a ją c a w S zw ecji w iększość a d w o k a tó w w ciąż jeszcze p ra c u je w p ry w a tn y c h b iu rac h adw okackich. S tąd też zro z u m iała jest, oczywiście, og ro m n a rozpiętość zarobków , n ierów nom ierność w ilości prow adzonych s p ra w oraz u tru d n io n y nadzór n ad działalnością tych b iu r . A d w o k a tu ra w Szw ecji p rzechodziła — m ożna pow iedzieć — k arkołom ne dzieje. Z aw ód ad w o k a ta n ie cieszył się ta m w u b ieg ły m stu le c iu u zn an iem społecznym i był p rzed m io tem różnego ro d za ju dow cipów i żartó w . N iedaw no, z okazji 75-lecia istn ie n ia Szw edzkiego S tow arzyszenia A dw okatów , je d en z au to ró w opisał w oko­ licznościow ym w y d aw n ictw ie sy tu a c ję d aw n y c h tzw.

sakfórare

(rzeczników sąd o ­ w ych), in n y m i słow y — p o k ątn y ch doradców . Z reg u ły byli to ludzie bez p r a w n i­ czego w y k ształcen ia, niekiedy o b y stry ch n a w e t um ysłach i n ieposzlakow anej opinii, je d n a k ż e du żą ich część stan o w ili niedouczeni w ręcz sz arlatan i, k tó rzy w p lą ty w a li k lie n tó w w d łu g o trw ałe i jałow e procesy. W obec tego, że nie istn ia ła ’ w ów czas ża d n a oficjaln a o rg an iz ac ja adw okacka, obok w sp o m n ian ej g ru p y osób p ro w a d zili działalność ad w o k ack ą rów nież sędziowie, p ro k u ra to rz y i in n i w yżsi u rzęd n icy p aństw ow i. Było to m ożliw e dzięki pow szechnej zasadzie pisem n eg o ’ p ro w a d ze n ia procesu. W ym ienione osoby sporządzały d la stro n pism a procesow e, sk ła d a n e p otem przez stro n y osobiście, co pozw alało pozostaw ać „a d w o k ato w i” całkow icie anonim ow ym .

Z godnie z b ad a n ia m i p rzeprow adzonym i w Szw ecji jeszcze w 1880 ro k u d zia­ łalność ad w o k a ck ą w ykonyw ało ta m m iędzy innym i 428 p ro k u ra to ró w i 80 innych w yższych u rzęd n ik ó w państw ow ych. W je d n y m ze spraw ozdań z tego ok resu czy­ tam y: „(...) d u ża część społeczeństw a k o rzy sta z usług re p re z e n ta n tó w w ą tp liw e j k o n d u ity , nazy w an y ch obrazow o » adw okatam i sznapsow ym i« ze w zględu n a w ygląd ich fizjonom ii i sposób b y cia”.

P od w z ra sta ją c y m n aciskiem społecznym odbyło się w e w rześniu 1885 r. w g m a ­ chu p a rla m e n tu szwedzkiego pie rw sz e ze b ran ie re p re z e n ta n tó w tw o rzą cej się a d ­ w o k a tu ry , a n astęp n ie po 2-letn iej p rac y pow stało Szw edzkie S to w arzy szen ie A d w okatów , którego reg u la m in został zatw ierd zo n y przez najw yższe w ład ze państw ow e.

O becnie S tow arzyszenie to m a 6 oddziałów n a te re n ie k ra ju , k tó re odpow iadają: n aszy m izbom w ojew ódzkim . Członkow ie oddziałów w y b ie ra ją delegatów w s to ­ sunku: je d en delegat na 5 członków, delegaci zaś w y b ie ra ją org an a S tow arzysze­ nia, a w szczególności Z arząd, k tó ry odpow iada naszej N aczelniej R adzie A dw o—

N r 3 (207*) O adwokatur ze sz w edzkie j ₁₁₇

k a c k ie j. Z arząd ten stan o w i ciało oficjaln ie rep rez en tu jące S tow arzyszenie i k ie ­ ru ją c e jego pracam i.

A d w o k a tu ra szw edzka działa w w a ru n k a c h sam orządow ych, w y ra ża jąc y ch się n a jp e łn ie j w p rac y oddziałów (izb). M iędzy o d działam i istn ieje sta ła w spółpraca. Co 3 la ta odbyw a się w aln e zebranie w szystkich członków Szw edzkiego S to w arzy ­ szenia A dw okatów , na k tó ry m p orusza się i ro zstrzyga a k tu a ln e problem y adw o­ k a tu ry .

Z arzą d y oddziałów (odpow iedniki naszych rad) rozstaczają pieczę nad p ra w id ło ­ w ą p ra c ą adw o k ata. N adzór ten w y konyw any je st m iędzy innym i przez żądanie in fo rm ac ji od ad w o k a ta na dany tem at, przez w ykon y w an ie ko n tro li w y staw ian y ch rac h u n k ó w , w reszcie przez k iero w an ie ew en tu aln y ch sk a rg na ad w o k a ta do organu d y sc y p lin a rn e g o . Z arząd n ad zo ru je też p racę adw okatów w sądzie.

N ajisto tn iejsz y m w y ra ze m sam orządności a d w o k a tu ry szw edzkiej je st działalność d y sc y p lin a rn a oddziałów , realizo w an a przez organ sk ła d ający się z 9 adw okatów w y b ra n y c h spośród członków danego oddziału. W szystkie sp raw y dyscy p lin arn e ro z p a tru je n a jp ie rw Z arząd i on to k ie ru je sp raw ę do rozpatrzenia przez K om isję D y scy p lin arn ą. Do w y m ierzan y ch środków dyscy p lin arn y ch należą: ostrzeżenie, u p o m n ie n ie i w ykluczenie ze S tow arzyszenia.

A by obecnie m ieć p ra w o do w stą p ie n ia do tego S tow arzyszenia i zostać w Szw ecji a d w o k a tem , należy być obyw atelem tego k ra ju , skończyć 25 lat, uzyskać stopień u n iw e rsy te c k i m a g istra p ra w a i złożyć egzam in z odbytej 2 -letniej p ra k ty k i (apli­ k ac ji) sądow ej. Je d n ak ż e egzam in i p ra k ty k a sądow a nie są obow iązkow e i mogą b y ć za stą p io n e przez in n ą p ra k ty k ę p raw niczą, k tó rą się zalicza do łącznego okresu p ięcio letn iej, w y m ag a n ej p ra k ty k i w działalności p raw niczej. P oza ty m k an d y d a t n a a d w o k a ta m usi m ieć n ie n ag a n n ą opinię etyczną w kołach praw niczych.

N adzór n ad d ziałalnością adw okatów sp raw u je Z arząd S tow arzyszenia A dw okatów i in n e organy S tow arzyszenia. Nad p rac ą S tow arzyszenia czuw a k an clerz sp ra w ie d ­ liw o ści (specjalny o rgan m in istra spraw iedliw ości). K anclerz

(Justitiekansler)

k o n tro lu je głów nie działalność d y sc y p lin a rn ą S tow arzyszenia. M a on ta k że praw o z w ła s n e j in ic ja ty w y żądać pociągnięcia do odpow iedzialności d y scy p lin arn ej — przez w łaściw y o rgan a d w o k a tu ry — adw o k ata, k tó ry zan ied b ał sw oje obowiązki lu b u tra c ił w a ru n k i, ja k im pow inien odpow iadać każdy adw okat. W reszcie kan clerz m oże decyzję d y sc y p lin a rn ą zaskarżyć do S ąd u N ajw yższego.

A d w o k at, k tó ry m a za m ia r podjąć p rac ę n a etacie w ja k im ś przed sięb io rstw ie ja k o ra d c a p raw n y , m usi zgłosić w y stą p ien ie z ad w o k a tu ry , n ato m ia st ja k o adw o­ k a t m oże on m ieć określone przedsiębiorstw o ja k o stałego klien ta, w y p ełn iają c p ra k ty c z n ie fu n k c je rad c y praw nego, lecz nie będąc praco w n ik iem przed sięb io rstw a; p o z o s ta je on w ów czas n a liście adw okatów .

U stró j zarządów oddziałów zbliżony je s t do s tr u k tu r y naszych ra d adw okackich. D ziałalność d y sc y p lin a rn a Z arząd u S tow arzyszenia je st w y k o n y w an a n a zasadach p o d o b n y ch do o b o w iązujących w naszym k ra ju .

N a liście a d w o k a tó w szw edzkich fig u ru je obecnie około 1 500 osób. L iczba ta, z e w zględu n a niezw ykle tru d n e w a ru n k i przyjęcia, w zrasta b ardzo powoli. W g ru p ie m łodych ad w o k ató w w w iek u do la t 34 zn a jd u je się w Szw ecji ty lk o 5% ogólnej liczby adw okatów , n ato m ia st stosunkow o duża g ru p a adw okatów p ra c u je jeszcze p o u kończeniu 70 ro k u życia (9"Vo).

P o za ty m ogrom ne rzesze p raw n ik ó w nie będących adw okatam i są za tru d n io n e w licznych p ry w a tn y c h b iu rac h adw okackich i w państw ow ych pow szechnych b iu r a c h pom ocy p raw n ej. Osoby te n ie zaw sze m a ją pełne w ykształcenie praw nicze,

118 R e n a t a K r a n c - T r ok N r 3 (207) n ato m ia st przew ażnie odznaczają się g ru n to w n ą znajom ością p ew n e j w ąsk iej d zie­ dziny przepisów praw nych.

W iosną 1971 ro k u n a zlecenie Szw edzkiego S tow arzyszenia A dw okatów p rz e p ro ­ w adzono b a d a n ia staty sty czn e dotyczące sy tu a c ji zaw odow ej i ekonom icznej a d ­ w okatów . Stw ierdzono w ów czas, że istn ieje w śród nich d aleko p o su n ię ta sp e c ja ­ lizacja, obejm u jąca około 40% ogólnej liczby adw okatów . W b ad a n ia ch ty c h za adw o k ató w sp ecjalistó w uznano tak ich , k tó ry ch 50®/o dochodów pochodziło ty lk o z je d n ej dziedziny p ra w a (spośród 12 dziedzin w ym ienionych w ankiecie). W śród g ru p specjalistów 49% z a jm u je się sp raw am i z dziedziny p ra w a tzw . in te resó w (handlow ego, finansow ego), co m a sw oje uzasad n ien ie w istn iejące j m nogości i ró ż ­ norodności osób p raw n y ch zm uszonych do częstego k o rz y sta n ia z pom ocy ad w o k a ta. 18% adw okatów sp ecjalizu je się w zak resie p ra w a rodzinnego i spadkow ego, 9% specjalistów sta n o w ią k arn ic y , a 6% za jm u je się bardzo a k tu a ln ą dziedziną p raw a, ja k ą je st obecnie działalność zw iązana z ochroną środow iska n atu ra ln e g o i p raw em w odnym . 4% ogólnej liczby specjalistów p row adzi sp raw y zw iązane z o b ro tem nieruchom ościam i, a 3% specjalistów m a ja k o dom enę sp raw y odszkodow ań i ubezpieczeń.

In te re su ją c y je st fa k t, że sp ecjalizacja w śród adw okatów , zgodnie z b ad a n ia m i poczynionym i w 1969 roku, je s t n ajczęstsza w gru p ie w ie k u 50—59, co dowodzi, że k ry sta liz u je się ona dopiero z w iekiem . B ad an ia w y k azały rów nież, że s p e c ja ­ liz ac ja zaw odow a je st b ardzo opłacalna m a teria ln ie .

Je śli chodzi o poziom zarobków przeciętnego szw edzkiego adw okata, to m ożna pow iedzieć, że w y stę p u ją c a tu rozpiętość je st ogrom na. P rz ec iętn e k a n c e la rie a d ­ w okackie w Szw ecji z a tru d n ia ją 2 lu b w ięcej adw okatów . B iuro ta k ie je s t w łas­ nością je d n ej osoby lub spółki adw okackiej. Dochód netto, ja k i osiąga w łaściciel takiego b iu ra, je st niew spółm iernie wyższy niż dochód a d w o k a ta z a tru d n io n eg o u niego n a posadzie lu b a d w o k a ta za trudnionego na etacie w p ań stw o w y m b iu rz e pom ocy p raw n ej. O czywiście a d w o k a t p row adzący k a n c e la rię m usi sa m p o k ry w ać koszty skład ek ubezpieczeniow ych n a w ypadek choroby i p rze jścia n a e m e ry tu rę za siebie i z a tru d n io n y personel. P łaci też b ardzo pokaźny (około 50%) p o d atek od dochodu z prow adzonej działalności. A by obliczyć dochód n etto k an c elarii, należy uw zględnić am ortyzację i odsetki z k a p ita łu włożonego w urządzenie p rzy z a k ła ­ d an iu kan celarii. N a dochód a d w o k a ta prow adzącego dużą k an c elarię m a ją w pływ pow ażne koszty w łasne zw iązane z p row adzeniem ta k ie j k an c elarii, a m ianow icie w y d a tk i n a personel pom ocniczy, kom orne, zak u p y niezbędnej a p a ra tu ry , ja k d y ­ ktafony, m agnetofony, m aszyny do p isa n ia i k opiow ania d okum entów itp.

K oszty w łasne adw o k ató w zatru d n io n y ch w m ałej k a n c e la rii są oczyw iście m niejsze, gdyż są oni zm uszeni do ograniczenia w ydatków , co z kolei o d b ija się n a p restiżu u k lien teli i n a dochodach. Szefow ie dużych k a n c e la rii sta w ia ją zarów no sw oim kolegom podw ładnym ja k i personelow i pom ocniczem u bardzo w ysokie w y ­ m ag an ia k w alifik acy jn e, g w a ra n tu ją c e w ysoki poziom św iadczonych usług. W k a n ­ celarii m a ją oni zaw sze sk o m p leto w an ą p odręczną bibliotekę fachow ą. W szystkie te czyn n ik i w p ły w a ją na jakość św iadczonych usług, a ponad to p o zw a lają w yko­ rzy stać efektyw nie w ysoko ceniony czas adw okata.

Renom a, ja k ą cieszy się d an a k a n c e la ria adw okacka, m a duży w pływ na liczbę sp ra w i ich rodzaj, a ty m sam ym , co je st zrozum iałe, n a dochody z p ra k ty k i adw okackiej. C zynnik te n m ożem y doskonale zaobserw ow ać n a p rzy k ła d ac h n ie ­ licznej, ale bardzo znanej w Szw ecji g ru p y tzw . „gw iazd ad w o k ack ich ”. A dw okaci ci w y stę p u ją w bard zo głośnych sp raw ac h rozrek lam o w an y ch przez prasę, w s p r a ­ w ach, gdzie w grę w chodzą m iliony koron. P rzykładow o m ożna tu w ym ienić s p ra w ę

N r 3 (207) O adiDokaturze sz w edzkie j ₁₁₀

p rze ciw k o fab ry c e leków A stra, p row adzoną w im ieniu dzieci-kalek, o fia r środków u sp o k a ja ją c y c h zażyw anych przez ich m a tk i w okresie ciąży. Tacy adw okaci z a jm u ­ ją n ie rz a d k o n a sw e k a n c e la rie całe budynki, w k tó ry ch p rz y jm u ją k lientów sam i lu b p rzy pom ocy k ilk u z a tru d n io n y ch u siebie pom ocników adw o k ató w i dużego p ersonelu. P ro w ad z ąc y ch ta k ie b iu ra często m ożna znaleźć n a okładkach ilu s tro w a ­ nych tygod n ik ó w , gdzie obok zdjęć z n a jd u ją się ich w ypow iedzi n a ró żn e te m a ty p ra w n e i społeczne. S ą oni te ż zn an i ja k o au to rzy licznych k siążek fachow ych, zw iązan y ch z ich b o g atą p r a k ty k ą zaw odową. W szystko to stan o w i dość mocne elem e n ty a u to re k la m y . H o n o ra ria tych adw o k ató w w ynoszą b ajo ń sk ie w p ro st sum y, cc nie m oże ta k b ard z o dziwić, sk o ro ich k lie n te lę sta n o w ią pow ażne, bogate p rze d sięb io rstw a , w ielk ie spółki akcyjne, zakłady przem ysłow e oraz inne osoby p ra w n e .

O bok te j nieliczn ej g ru p y ludzi goniących za w ielk im i zyskam i istn ieje g ru p a a d w o k a tó w głęboko zaangażow anych w w alk ę o w olność i dem okrację na całym św iecie, będących członkam i K om itetu P okoju, en ergicznie w y stę p u jąc y ch w ob ro ­ n ie ludów w alczących o sw ą niezależność n a ro d o w ą (przykład: W ietnam ), n a rzecz o fiar te rr o r u i u cisk u n a całym św iecie (przykład: Chile).

Je śli chodzi o w ysokość dochodów adw okackich, to m ożna się tu oprzeć na w y n ik ac h b a d a ń sta ty sty c zn y c h przeprow adzonych przez Szw edzkie S tow arzyszenie A d w o k ató w w ro k u 1971. U stalono, że śred n i, m iesięczny dochód ad w o k a ta w skali o gólnokrajow ej w ynosi 7.000—8.000 koron b ru tto . P o p o trą c e n iu podatku, w ynoszą­ cego n ie rz ad k o 50®/o, dochód m iesięczny n e tto w ynosi średnio 3.000—4.000 koron. P o m ija ją c w ysokie „kom iny” zarobkow e ad w o k ató w —„gw iazd”, należy stw ierdzić, że szerokie rzesze adw okatów m a ją dochody znacznie niższe niż powyższa p rz e ­ ciętna. Jeszcze niżej k s z ta łtu ją się dochody pom ocników adw okatów .

S k ła d k i n a rzecz S to w arzy szen ia A dw okatów w noszą adw okaci przez sw oje od­ działy (izby). W ysokość ich uzależniona je s t od dochodu u jaw nionego w d ek larac ji p o d atk o w e j i w ynosi ok. 2#/o dochodu. C złonkow ie ad w o k a tu ry już nie p ra c u ją c y zaw odow o sk ła d e k nie płacą.

W końcu trz e b a w spom nieć o coraz b ard z iej w z ra sta ją c e j in g e re n cji p ań stw a w sp ra w ę obsługi p ra w n e j obyw ateli. M yślą przew odnią zachodzących przem ian n a s tę p u ją c y c h pod n ac isk iem ludności je st zasada, że żaden obyw atel szw edzki nie może być ograniczony w obsłudze sw ych p ra w n y c h po trzeb ze w zględu n a sw oje położenie fin an so w e. W zw iązku z ty m w m a ju 1973 r. p a rla m e n t uchw alił u sta w ę o pow szechnej pom ocy p raw n ej. P ow ołuje ona do życia państw ow e pow szechne b iu ra pom ocy p ra w n e j.

W całym k r a ju p o w sta je 30 ta k ich b iu r, u sy tu o w an y ch w e w szystkich głów ­ niejszych o śro d k ach i z a tru d n ia ją c y c h n a e ta ta c h — w każdym z nich — k ilk u ­ n a s tu a d w o k a tó w oraz ich pom ocników p ra w n y c h i ad m in istra cy jn y c h . B iu ra te pro w ad zo n e są przez pań stw o n a zasadach ekonom iki przedsiębiorstw , toteż dążą one do tego, a b y być sam ow ystarczalne. E w en tu a ln ie po w stałe deficyty p o k ry w a ją

d o ta cje p ań stw o w e.

Z ad a n ie m ty c h b iu r je st u d zielanie pom ocy p ra w n e j ty m obyw atelom , k tórzy ze w zględów fin an so w y c h n ie są w sta n ie k o rzy sta ć z kosztow nych b iu r adw okatów p ry w a tn y c h . W prow adzono ta b e lę opłat za poszczególne czynności adw okackie, n a ­ w iąz u ją c ą do ta b e li dochodów uzyskiw anych p rzez k lie n ta . O płaty są ty m niższe, im niższym dochodem le g ity m u je się k lie n t. K oszt ty c h u słu g je st znacznie niższy od ogólnie sto so w an y ch p rzez adw okatów sta w ek . O czywiście usług ta k ich mogą u d ziela ć ta k ż e p ry w a tn e b iu ra , jeśli a k c e p tu ją urzędow e sta w k i opłat.

1 2 0 R e n a t a K r a n c - T r o h N r 3 (207)

P rz y w ilej k o rz y sta n ia z usług p ań stw o w y c h p o w szechnych b iu r pom ocy p r a w ­ n e j p rz y słu g u je obyw atelom , k tó ry c h dochód b r u tto w ynosi n ie w ięcej niż 60.000— 80.000 k o ro n rocznie w zależności od obciążeń rodzinnych. Dochodu takiego n ie osiąga w iększość obyw ateli re p re z e n tu ją c y c h św ia t p ra c y i d la teg o m ożna p ow ie­ dzieć, że w sp o m n ian e p ań stw o w e b iu r a p ra w n e b ęd ą obsługiw ać znaczną część społeczeństw a szw edzkiego. O czyw iście zam ożniejszą k lie n te lą , w szczególności obsługą p ry w a tn y c h osób p raw n y ch , b ę d ą się zajm ow ać n a d a l adw okaci zg ru p o w a­ ni w p ry w a tn y c h k an c elariac h .

Z u rz ę d u są w yznaczani ad w okaci ty lk o w sp ra w a c h k a rn y c h , jeśli oskarżony nie u sta n o w ił obrońcy. Sąd, u s ta n a w ia ją c obrońcę, bierze p o d uw agę e w e n tu aln e życzenie oskarżonego, a gdy te n się n ie w yp o w iad a, p ow ołuje a d w o k a ta danej specjalności z list będących w p o sia d a n iu są d u . K oszty obrony ponosi tu p aństw o, zachow ując m ożliw ość reg resu , gdy o sk a rż an y zo stan ie u zn a n y za w innego, a jego s ta n m a te ria ln y um ożliw ia zapłacenie kosztów .

W obec tego że w iększość ad w o k a tó w je s t dobrze uposażona, ich pozycja spo­ łeczna je s t u g ru n to w a n a n a dość w y so k im poziom ie. W szczególności o d g ry w a ją oni dużą ro lę w e w ładzach ro zm a ity c h p rze d sięb io rstw , to w arz y stw ak cy jn y ch i k o n ­ cernów przem ysłow ych. W p a r tia c h p o lity cz n y ch n a ogół o d g ry w a ją p e w n ą ro lę tylk o w y ją tk o w e um ysły, sta n o w iąc e n ie k ie d y podporę ideologiczną n ie k tó ry c h p artii. N ato m iast m ożna pow iedzieć, że a d w o k a tu ra ja k o całość nie bierze zbyt czynnego u d ziału w życiu p o lity cz n y m k ra ju .

N a zakończenie w a rto jeszcze zw rócić u w ag ę na dość ciekaw y szczegół, k tó ry w y ró żn ia w y ra źn ie szw edzką k a n c e la rię od in n y c h k an c elarii, a m ianow icie na w y ­ soki sto p ień m echanizacji p rac y . Z an im k a n c e la ria ad w o k a ck a zaczyna fu n k c jo ­ nować, stanow i ona te re n p ra c y in ż y n ieró w i te ch n ik ó w elek tro n ik i. I n s ta lu je się tu d y k tafo n y , k tó re p o zw alają ad w o k a to w i dy k to w ać treść pism se k re ta rc e z n a j­ dującej się w in n y m pom ieszczeniu lu b p ra c u ją c e j w innym czasie. D yktafon ta k i połączony je st też z a p a ra te m n ag ry w a ją c y m n a m a łą p la stik o w ą p ły tk ę te k st rozm ow y z k lie n te m lub w ypow iedź k lie n ta . P ły tk ę tę dla pam ięci dołącza się do ak t i p rzy pom ocy zainstalow anego w k a n c e la rii a p a r a tu m ożna ją w każdej chw ili p rzesłuchać. P onadto k a ż d a k a n c e la ria je s t w yposażona w u rzą d zen ia ko ­ p iu ją ce dokum enty, a w ięc w ro d za j fo to k o p ia rk i, p ra c u ją c e j błyskaw icznie.

G odzi się też w spom nieć, że a p a r a tu r a elek tro n ic zn a o dgryw a p ow ażną rolę także w p ra k ty c e sądów, gdzie np. św ia d k a sk ła d ające g o obow iązującą przysięgę co do m ów ienia p ra w d y u p rze d za się, że k a ż d e jego słowro n ag ry w an e je st na taśm ę m agnetofonow ą. S trony, ad w o k aci i sąd p ro w a d zą dy sk u sję przez m ikrofony za in stalo w an e n a sali sądow ej.

R e asu m u jąc te k ró tk ie uw agi n a te m a t p ra c y ad w o k ató w naszego północnego sąsiada, należy stw ierdzić, że je st ona otoczona obecnie dużym szacunkiem ze w zglę­ du n a tru d n e w a ru n k i zw iązane z obfitym , często niesprecyzow anym p ra w o ­ daw stw em oraz ze w zględu n a p ew n ą tr a d y c y jn ą m etodę sądzenia, w y m ag a ją cą od a d w o k a ta w ielkiego w y k ształc en ia i e ru d y c ji. Z naczną ulgą w pracy je s t duża d y scyplina społeczna, zam iłow anie do p raw d o m ó w n o ści i w ia ra w człow ieka. N a ­ tom iast w ra c a uw agę fa k t, że w życiu poto czn y m znajom ość p ra w a je s t niska, a usługi adw o k ack ie są b ardzo p o p u la rn e .