Przegląd wydawnictw prawniczych

Andrzej Wiśniewski

Przegląd wydawnictw prawniczych

Palestra 8/7(79), 67-70

PRZEGLĄD W Y D A W N I C T W P R A W N I C Z Y C H

S. W ł o d y k a : O r g a n i z a c j a w y m i a r u s p r a w i e d l i w o ś c i w P R L . P W N . W a r s z a w a

1963 r., s. 336.

P o ję c ie w y m ia r u sp r a w ie d liw o śc i w n a szy m u stro ju n ie z o sta ło d o ty ch cza s p rzez n au k ę w p e łn i w y ja śn io n e . N a stą p iło to za p ew n e — jak p isze autor — z p o ­ w odu głęb ok ich p r z e m ia n , ja k ie zachodzą w p ra k ty ce so c ja listy c z n e g o w y m ia r u sp ra w ied liw o ści w sto su n k u do p o szczeg ó ln y ch jeg o ele m e n tó w p o jęcio w y ch . J e śli b o w iem w y m ia r sp r a w ie d liw o śc i je s t sizczególnym k ieru n k iem d zia ła ln o ści p a ń stw a so cja listy czn eg o , to p o w sta je is to tn e a n ie ro zstrzy g n ięte p y ta n ie, c z y w y m a ir e m sp r a w ie d liw o śc i m o żn a ta k że n a zw a ć d zia ła ln o ść o rg a n ó w czy sto sp o łeczn y ch , gd y d ziałaln ość ich w y k a z u je w s z y s tk ie pozostałe cech y w y m ia r u sp r a w ie d liw o śc i.

O rgany, k tó re b iorą u d ział w sp r a w o w a n iu w y m ia r u sp r a w ie d liw o śc i, d z ie li a u to r na organ y ju r y sd y k c y jn e (zw a n e ta k że organ am i w y m ia r u sp r a w ie d liw o śc i w zn a ­ czen iu ścisłym ) o r a z o rg a n y w sp ó łd zia ła ją ce.

Spośród o rg a n ó w ju ry sd y k c y jn y c h sąd y to organ y p a ń stw o w e w y p o sa ż o n e w n ie z a w isło ść , p o w o ła n e sp e c ja ln ie do sp r a w o w a n ia w y m ia ru sp r a w ie d liw o śc i i sp ecja ln ie pod ty m k ą tem w id z e n ia zorgan izow an e, u p raw n ion e do w y k o n y w a ­ n ia ju ry sd y k cji w im ie n iu P R L i w y k o n u ją c e ju ry sd y k cję w szczeg ó ln ej fo rm ie p ro ceso w ej, k tóra g w a r a n tu je p r a w id ło w y w y m ia r sp r a w ie d liw o śc i. N a to m ia st n ie u zn a je autor za cech y szczeg ó ln e sąd ów : u d zia łu W n ich czy n n ik a lu d o w e g o (nie ma go np. w S ą d zie N a jw y ż sz y m ), ja w n o ści rozp ozn aw an ia sp ra w , p ra w a do ob ron y (m a ją ceg o za sto so w a n ie w y łą c z n ie w sp ra w a ch k arnych), o b jęcia n ad zorem ju r y sd y k c y jn y m S ąd u N a jw y ż sz e g o , w y b ie r a ln o śc i sędjziów.

Od sąd ów p o w sz e c h n y c h i szczeg ó ln y ch odróżnia au to r o rg a n y ju r y sd y k c y jn e o ch arak terze ą u a si-są d o w y m . S ą one p o w o ła n e sp ecja ln ie d o sp r a w o w a n ia j u ­ ry sd y k cji, lecz n ie w y k a z u ją w o g ó le lu b c z ę śc io w o p o zo sta ły ch cech ch a r a k te r y ­ zu ją cy ch sądy (np. n ie są o n e w y p o sa żo n e w p rzy w ilej n ie z a w is ło śc i lu b te ż są w y p o sa żo n e ty lk o w e w z g lę d n ą n ie z a w isło ść , n ie są u p ra w n io n e do w y d a w a n ia orzeczeń w im ien iu P R L itp.). N ie k ie d y ju ry sd y k cja n a le ż y do o rg a n u n ie m a ­ ją ceg o n a w e t ch arak teru ą u a si-są d o w e g o , tzn. n ie p o w o ła n eg o sp e c ja ln ie do sp ra ­ w o w a n ia ju ry sd y k cji, le c z w y k o n u ją c e g o te czy n n o ści obok in n y ch , g łó w n y c h d la teg o organ u fu n k c ji. T e o rg a n y o ch arak terze q u a si-są d o w y m i p o za są d o w y m d zieli a u to r na o rg a n y o ch a ra k terze sp o łeczn y m (zak ład ow e k o m isje ro zjem cze, są d y ro b otn icze, h o n o ro w e i k o leżeń sk ie, k o leg ia k a rn o -a d m in istra cy jn e, k o m isje do sp r a w szkód górn iczych , k o m isje lo k a lo w e itp.), n a organy o ch a ra k terze u r z ę d - n iczn y m (p a ń stw o w y arb itraż gosp od arczy, izb y m orsk ie, o rg a n y u p ra w n io n e do n a k ła d a n ia g r z y w ie n w drodze m an d atu k arn ego i w drodze kar p ie n iężn y ch , o r ­ g a n y fin a n so w e w sto su n k u d o w y k ro czeń i w y s tę p k ó w sk a rb o w y ch itp.), w r e ­ szcie n a sąd y p o lu b o w n e.

O rganam i w sp ó łd z ia ła ją c y m i w w y m ia rze sp r a w ie d liw o śc i n a zy w a a u to r te o r ­ g an y p a ń stw o w e i n ie p a ń s tw o w e , k tóre biorą u d zia ł w w y m ia r z e sp r a w ie d liw o śc i o b ok o rg a n u ju r y sd y k c y jn e g o w c elu z a g w a ra n to w a n ia p r a w id ło w o śc i teg o w y ­ m iaru. D o o r g a n ó w ty c h n a le ż y p rokuratura, jak o organ b ęd ący rze c z n ik ie m in ­ teresu sp o łeczn eg o , i org a n y o b słu g i p raw n ej (ad w ok atu ra, ra d co stw a p ra w n e, a ta k że w p ew n y m sen sie n o ta ria t), k tó re d ziałają w ch arak terze rz e c z n ik ó w ch ro ­ n io n y c h p rzez p raw o in te r e só w in d y w id u a ln y ch .

63 P r z e g l ą d w y d a w n i c t w p r a w n i c z y c h Nr 7 (79) O m a w ia n a k siążk a je s t za ry sem sy stem u o rg a n iza cji w y m ia r u sp r a w ie d liw o śc i, w k tó ry m to zarysie p oszczególn e organ y sp r a w u ją c e te n w y m ia r zo sta ły przez a u to r a sz c zeg ó ło w o p rzed sta w io n e.

J e s t to p ie r w sz y p od ręczn ik , k tó ry o m a w ia o r g a n iza cję n a sz e g o w y m ia r u sp r a ­ w ie d liw o ś c i w sp osób c a ło ścio w y , p r z e d sta w ia ją c y zarów no o b o w ią zu ją cy stan p r a w n y , ja k i istn ie ją c e na jeg o tle różnice zdań i w ą tp liw o ś c i p o w sta łe w dok­ tr y n ie i w p rak tyce.

K o d e k s r o d z i n n y i o p ie k u ń c z y . W y d . P r a w n ., W a r s z a w a 1964 r. s. 52.

W p o d ręczn ym , ,.k ieszo n k o w y m ” form acie, sto so w a n y m przy w y d a w a n iu te k s tó w są d o w y c h , uk azała się b roszura za w iera ją ca d w ie u sta w y z dnia 25 lu te g o 1964 r.: w c h o d z ą c y w ży cie z d niem 1 sty czn ia 1965 r. K od ek s ro d zin y i o p iek u ń czy oraz P r z e p isy w p ro w a d za ją ce K o d ek s rod zin n y i op iek u ń czy .

K o d e k s p o s t ę p o w a n i a k a rn e g o , p r z e p i s y w p r o w a d z a j ą c e o r a z w a ż n i e j s z e p r z e p i s y sz c ze g ó ln e . W y d . X II. W y d . P r a w n ., W a r s z a w a 1964 r., s. 304.

W y d a n ie X JI zbioru, za k tu a lizo w a n e w e d łu g stan u p ra w n eg o n a d zień 31 g ru d ­ n ia 1963 r., zaw iera te k s t K od ek su p o stę p o w a n ia k arn ego, p rzep isy w p ro w a d za ją ce k o d e k s oraz w a ż n ie js z e p rzep isy szczeg ó ln e z zak resu p rocesu k arnego. O becne w y d a n ie ró żn i się od p o p rzed n ieg o m. in. tym , że za w iera p rzep isy o k osztach są ­ d o w y ch w sp raw ach karnych.

J. B i a ł o b r z e s k i , M. W i ś n i e w s k i : P o d a t e k o d w y n a g r o d z e ń i p o d a t e k w y ­

r ó w n a w c z y . T e k s t y , k o m e n t a r z , ta b ele. W y d . P r a w n ., W a r s z a w a 1964 r., s. X I I + 228.

P o d sta w o w y m założen iem o b o w ią zu ją cej o b e c n ie u sta w y z 4 lu te g o 1949 r. o p od atk u od w yn agrod zeń b yło d ążen ie do w p ro w a d zen ia jak n ajb ard ziej p rostych zasad o b lic z a n ia te g o podatku. Jed n ak że sk a la za w arta w u sta w ie w p ro w a d ziła d o ść zn aczn ą p ro g resję p o d atk ow ą, k tóra n ie /została p óźn iej zm ien ion a sto so w n ie do w z r o stu p ła c n o m in a ln y ch . W celu łagod zen ia tej p rogresji w p row ad zon o n a ­ stę p n ie lic z n e w y ją tk i (od p rzy jętej zasad y o p o d a tk o w a n ia ca łej su m y w y n a g r o ­ dzeń w y p ła c a n y c h w d an ym ok resie), p o leg a ją ce g łó w n ie n a o d ręb n y m op od at­ k o w a n iu p e w n y c h sk ła d n ik ó w w y n a g ro d zen ia .

P oza w y n a g ro d zen iem za p racę — p o d a tk iem od w y n a g ro d zeń o b jęte są ta k że p rzy ch o d y z ty tu łu u m o w y o d zieło lu b u m o w y zlecen ia zaw artej p o m ięd zy j e ­ d n o stk ą gosp od ark i u sp o łeczn io n ej a osobą p ozo sta ją cą w sto su n k u p racy z tak ąż jed n o stk ą . P o d a tk iem ty m ob jęte te ż zo sta ły p rzych od y z d zia ła ln o ści n au k ow ej, o św ia to w e j, a rty sty czn ej, litera ck iej i p u b licy sty czn ej, a tak że w yn a g ro d zen ia osób sp e łn ia ją c y c h o b o w ią zk i sp o łeczn e i o b y w a te ls k ie . P oza tym M in ister F in an sów ma p o d sta w ie d eleg a cji u sta w o w e j ro zcią g n ą ł p r zep isy u sta w y ró w n ież na niek tóre in n e p rzych od y. P o n ie w a ż w ty m u ję c iu p o d a tek od w y n agrod zeń stał się w s t o ­ s u n k u d o n iek tó ry ch rod zajów p rzych od ów p o d a tk iem p rzych od ow ym , w p ro w a ­ d zo n a została zasada w y łą c z e n ia z p o d sta w y o b lic z a n ia podatku części n iek tó ry ch w y n a g r o d z e ń z u ż łw a n e j na k o szty uzysk an ia p rzych od ów . W tych w a ru n k a ch n ie

Nr 7 (79) P r z e g l ą d w y d a w n i c t w p r a w n i c z y c h 69

■można s ię d ziw ić tem u , że po w p ro w a d zen iu ty c h lic z n y c h w yjątków ' i o d ręb n o ści, a tak że po d w u k ro tn ej zm ian ie sk a li p o d a tk o w ej (przy czym o b n iżk a n ie z a w sz e d otyczy w sz y stk ic h grup p ła tn ik ó w ), p o d a tek od w yn agrod zeń s ta ł się jed n y m z n ajb ard ziej sk o m p lik o w a n y c h p od atk ów .

W d o ty ch cza so w ej litera tu r ze b yło ty lk o jed n o o p ra co w a n ie k o m en ta rzo w e p r z e ­ p isó w o p o d atk u o d w y n a g ro d zeń , m ia n o w ic ie Jerzeg o O pydy z 1952 r. Już sa m a d ata w y d a n ia w sk a z u je , jak m ało m ogło b yć on o pnzydatne d la ob ecn ej p r a k ty k i.

A u to rzy o m a w ia n e g o op racow an ia zeb rali i za k tu a lizo w a li w s z y s tk ie o b o w ią z u ­ jące p rzep isy p ra w n e, podając je w form ie jed n o lity ch tek stó w . Z a m ieszczo n e te k s ty ok ó ln ik ó w z o sta ły z a k tu a lizo w a n e p rzez za stą p ien ie p o w o ła n y ch w n ich p rzep isó w p rzep isa m i o b ecn ie o b o w ią zu ją cy m i. Po.za ty m w o so b n y m ro zd zia le za­ m ieszczon o p rzep isy o p od atk u w y r ó w n a w c z y m , jako te m a ty c z n ie z w ią za n e z p o ­ d atk iem od w y n a g ro d zeń .

W szy stk ie te p r zep isy zo sta ły op atrzon e cen n ym k om en tarzem au torów .

W k siążce .znajdują s i ę też ta b ele, k tóre za w iera ją obliczone k w o ty p o d a tk u od p oszczególn ych k w o t w y n a g ro d zeń w r a z ze szczeg ó ło w y m i o b ja śn ien ia m i, a ta k ż e ta b ela norm w a r to śc i p ien iężn ej św ia d czeń w n a tu rze i n orm k o sz tó w u z y sk a n ia w yn agrod zeń .

K siążk a za o p a trzo n a je s t w ch ron ologiczn y sk orow id z ok ó ln ik ó w M in iste r stw a F in a n só w oraz w a lfa b e ty c z n y sk o ro w id z rzeczow y.

U s tr ó j s ą d ó w p o w s z e c h n y c h . T e k s t y u s t a w . W y d . P r a w n ., W a r s z a w a 1 9 6 i r . , s . 76.

K siążeczk a za w iera jed n o lity te k s t p raw a o u stroju sąd ów p o w sz e c h n y c h w b rzm ien iu o b w ie sz c z e n ia M in istra S p r a w ie d liw o śc i z d n ia 5 lu te g o 1964 r., u s ta ­ w ę o ła w n ik a ch lu d o w y c h w sądach p o w szech n y ch z dnia 2 grudnia 1S60 r. oraz trzy rozp orządzenia M in istra S p ra w ied liw o ści: -z dnia 7 listo p a d a 1960 r. o a p li­ kan tach i a sesorach są d o w y ch , z d n ia 9 grudnia 1953 r. w sp ra w ie tłu m a c z ó w p r z y ­ się g ły c h i z dnia 12 p a źd ziern ik a 1959 r. o b ieg ły ch sąd ow ych .

Z. R y b i c k i : Z a r z ą d z a n ie g o s p o d a r k ą n a r o d o w ą w FRL. Z a g a d n ie n i a a d m i n i -

s t r a c y j n o - p r a w n e . I n s t y t u t N a u k P r a w n y c h P A N . P W N , W a r s z a w a 1963 r., s. 240.

P a ń stw o so c ja lis ty c z n e , rea lizu ją c zasad y gosp od ark i p la n o w ej, n ie m oże się ob ejść bez sto so w a n ia „n ak azów ” i „zak azów ” w k ie r o w a n iu ro zw o jem e k o n o ­ m iczn ym . Skoro w ię c w za rząd zan iu gospodarką narod ow ą is tn ie ją o w e „środki a d m in istr a c y jn e ”, to ich rola, w z a je m n e p o w ią za n ie i ten d en cje ro zw o jo w e p o w in ­ n y być p rzed m iotem b ad ań , ty m b ardziej że w tym za k resie istn ie je w ie le n ie j a s ­ ności. W ystarczy tu w sp o m n ieć, że sam o ok reślen ie „środki a d m in istr a c y jn e ” n ie je s t rozu m ian e w sp o só b jed n o lity i d o sta teczn ie p recyzyjn y.

R ozw ażan ia au tora sk u p ion e są g łó w n ie w o k ó ł a d m in istr a c y jn o -p r a w n y c h form d z ia ła n ia o rg a n ó w p a ń stw o w y ch , k tó re są p o w o ła n e d o k iero w a n ia i zarząd zan ia gospodarką n a ro d o w ą . Za form y ta k ie n a le ż y u w a ża ć środki d ziałan ia p o d e jm o ­ w a n e n a p o d sta w ie i w ram ach o b o w ią zu ją ceg o p raw a a d m in istra cy jn eg o .

O czy w iście rotzważania o środ k ach a d m in istra cy jn o p ra w n y ch n ie m ogą b yć o d erw an e od ek o n o m iczn y ch m etod zarządzania. Stąd też b ogata p ro b lem a ty k a p o ru szo n a w k sią żce d otyczy zarów n o ek o n o m iczn y ch i p ra w n y ch środ k ów d zia ­ ła n ia w zarząd zan iu gospodarką, in terw en cjo n izm u w e w sp ó łc z e sn y c h sy s te m a c h gosp o d a rczy ch , p ro g ra m o w a n ia i p la n o w a n ia ro zw o ju gospodarczego, jak i c e n tr a ­

70 P r z e g l ą d w y d a w n i c t w p r a w n i c z y c h _{N r 7 (79)}

lizm u d em o k ra ty czn eg o w g osp od arce so c ja lis ty c z n e j o ra z p la n o w e g o zarząd zan ia tą gosp od ark ą.

W p racy zo sta ły sz czeg ó ło w o p r z e d sta w io n e u p r a w n ie n ia c e n tra ln y ch i te r e n o ­ w y c h o rg a n ó w p a ń stw o w y c h za rzą d za ją cy ch gosp od ark ą, zjed n o czen ia p r z e d się ­ b io r s tw p a ń stw o w y c h , w a ru n k i i fo r m y d z ia ła ln o śc i ty c h o rg a n ó w , p rob lem y p r a w n e k o o rd y n a cji gosp od arczej o ra z u p r a w n ie n ia d yrek tora p rzed sięb io rstw a p a ń stw o w e g o .

K o n s t y t u c j a i p o d s t a w o w e a k t y u s t a w o d a w c z e P o l s k i e j R z e c z y p o s p o l i t e j L u d o w e j . O pr. A n d rzej G w i ż d ż i J a n in a Z a k r z e w s k a . W y d . IV . W y d . P r a w n ., W a r ­ s z a w a 1964 r., s. 336 -f- 4 p la n s z e .

C zw arte, u z u p e łn io n e i z a k tu a lizo w a n e w y d a n ie zn a n e g o już zbioru p o d sta w o ­ w y ch a k tó w u sta w o d a w czy ch P R L różn i s ię od w y d a ń p o p rzed n ich p rzed e w s z y ­ stk im ty m , ż e z o sta ły z n ieg o u su n ię te a k ty o ch a ra k terze h isto ry czn y m , pozo­ s ta w io n e zaś ty lk o te, k tó re do d ziś z a c h o w a ły sw ą ak tu a ln o ść.

Z biór o tw ie r a te k st M a n ifestu P K W N z 22 lip ca 1944 r., po k tórym n a stęp u ją p r z e p isy z la t 1944— 1950 d oty czą ce p o d sta w o w y c h r efo rm sp o łeczn o -g o sp o d a rczy ch . W częścia ch zb ioru d o ty czą cy ch n a czeln y ch o rg a n ó w w ła d z y i a d m in istra cji p ań ­ s tw o w e j zn a jd u je s ię szereg p rzep isó w tru d n y ch d o o d n a lezien ia , jak np. u sta w y i d ek rety o u tw o r z e n iu i za k resie d z ia ła n ia u rzęd ó w p o szczeg ó ln y ch m in istró w , re g u la m in se jm o w y itp. W d a lszy ch częścia ch , o b e jm u ją c y c h m .in. p r zep isy o te ­ re n o w y c h organ ach w ła d zy p a ń stw o w e j, sa m o rzą d zie ro b o tn iczy m i zarządzie go sp o d a rk ą n arod ow ą, b u d żecie p a ń stw a , sąd ach i p rok u ratu rze, zn a jd u je się ta k ż e n o w a u sta w a o a d w o k a tu rze, u sta w a o o b y w a te ls tw ie p o lsk im , jed n olite te k s ty d ek retó w o p rzed sięb io rstw a ch p a ń stw o w y c h i o p a ń stw o w y m arbitrażu go sp o d a rczy m .

P r a c e P r a w n i c z e . Z e s z y t 10. Z e s z y t y N a u k o w e U n i w e r s y t e t u J a g ie l lo ń s k ie g o L X V . N a k ł a d e m UJ. K r a k ó w 1963 r., s. 234.

K o le jn y to m prac p ra w n iczy ch U n iw e r sy te tu J a g ie llo ń s k ie g o za w iera sześć ro z­ p ra w z różn ych dzied zin praw a.

Z zak resu p ra w a p a ń stw o w e g o zn a jd u ją się ta m trzy rozp raw y: W itolda Z a ­ k r z e w s k i e g o o d zia ła ln o ści p r a w o tw ó rczej z m o cy u s ta w y w P o lsce L udo­ w e j, M arka S o b o l e w s k i e g o o in te r p r e ta c ji zasad K o n s ty tu c ji i o d p o w ia d a ­ ją c y c h im p o jęcia ch p ra w n y ch oraz E u g en iu sza Z w i e r z c h o w s k i e g o o za­ g a d n ie n ia c h d e le g a c ji u sta w o d a w czej P o ls k i m ięd zy w o jen n ej (od p ełn o m o cn ictw W. G ra b sk ieg o d o k o n sty tu c ji k w ie tn io w e j).

J a n P a w l i k w rozp raw ie z zak resu p ra w a fin a n so w e g o o m a w ia — n a przy­ k ła d z ie region u k ra k o w sk ieg o — k sz ta łto w a n ie s ię d o ch o d ó w rad n a ro d o w y ch n a te r e n a c h o ró żn y m ch arak terze gosp od arczym .

C y w ilis ty k ę rep rezen tu je p raca S y lw e str a W ó j c i k a o o d gran iczen iu u m ow y o dizieło od u m o w y o p racę i od u m o w y zlecen ia.

T o m zam yk a refera t S te fa n a M. G r z y b o w s k i e g o w y g ło sz o n y na V K on ­ g r e s ie M ięd zyn arod ow ej A k a d em ii P r a w a P o r ó w n a w c z e g o w B ru k seli, o m a w ia ją ­ c y P o w sz e c h n ą k o n w e n c ję o p r a w ie a u to r s k im z 1952 r. n a tle p raw a p o l­ sk ieg o .