Mirosław Gersdorf
Z problematyki prawnej uchwał
walnych zgromadzeń spółdzielni
Palestra 7/7-8(67-68), 26-35
MIROSŁAW GERSDORF
Z problematyki prawnej uchwał walnych
zgromadzeń spółdzielni
K a ż d y n o w y a k t p r a w n y n ie p r z e o r a n y je s z c z e d o s ta te c z n ie p rz e z d o ś w ia d c z e n i a p r a k t y k i, o r z e c z n ic tw o i d o k tr y n ą m u s i p o w o d o w a ć s z e r e g tr u d n o ś c i i n t e r p r e t a c y j n y c h . D o ty c z y to w sz c z e g ó ln o śc i a k tó w o c h a r a k t e r z e k o m p le k s o w y m , •o b e jm u ją c y c h p o w a ż n ą s f e r ę s to s u n k ó w sp o łe c z n o -e k o n o m ic z n y c h . T a k im w ła ś n ie a k t e m je s t u s t a w a o s p ó łd z ie ln ia c h i ic h z w ią z k a c h , k tó r e j n o r m y n ie ty lk o .że d z ia ł a ją w s z e r o k im p o d m io to w y m i p r z e d m io to w y m z a k re s ie , a le m a j ą n a d to z ło ż o n y c h a r a k t e r , z a h a c z a ją c n ie je d n o k r o tn ie o ró ż n e d y s c y p lin y p r a w n e i lic z n e p r z e p i s y z w ią z k o w e .
T r u d n o ś c i t e p o w ię k s z a ja s z c z e o k o lic z n o ść , że n a u k a p r a w a m in im a ln ie in t e r e s o w a ł a s ię z a ró w n o w o k re s ie m ię d z y w o je n n y m , j a k i p o w o je n n y m d z ie d z in ą p r a w a sp ó łd z ie lc z e g o , a w iz u ją c je d y n ie lu b co n a jw y ż e j w y ja ś n i a ją c f r a g m e n t a
ry c z n ie p r o b le m a ty k ę p o d s ta w o w y c h i n s ty t u c ji te g o p r a w a . A tr z e b a p o d k re ś lić , że s z e r e g (podn o szo n y ch o b e c n ie k w e s tii s p o r n y c h n ie w y n ik a b y n a jm n ie j z e s f o r m u ło w a ń n o w e j u s ta w y , le c z d o ty c z y w ła ś n ie te j p o d s ta w o w e j, z a s a d n ic z e j p r o b le m a ty k i , tk w ią c e j ró w n ie ż w d a w n y c h p rz e p is a c h . M o ż n a b y z a ry z y k o w a ć tw ie r d z e n ie , że n o w a u s t a w a b y n a jm n ie j n ie z ro d z iła w ię k s z o ś c i z w y s u w a n y c h d z iś z a g a d n ie ń , le c z je d y n i e d a ła sp o s o b n o ść d o ic h p r z y p o m n ie n ia czy u ja w n ie n ia . P r z y o k a z ji b o w ie m z a z n a j a m ia n i a się z n o r m a m i n o w e g o p r a w a sp ó łd z ie lc z e g o i ic h a n a liz o w a n ia z w ró c o n o w o g ó le n a n ie w ię k s z ą u w a g ę , o d k r y w a ją c sz e re g p r o b le m ó w p o z o rn ie ty lk o n o w y c h .
T o z w ię k s z e n ie się z a in t e r e s o w a n i a p r a w e m sp ó łd z ie lc z y m z o k a z ji je g o k o d y f i k a c j i p o z w a la o p ty m is ty c z n ie m n ie m a ć , że ro z s z e rz y się z n a c z n ie k r ą g je g o b a d a c z y , co z k o le i d o p ro w a d z i d o w y c z e rp u ją c e g o o p r a c o w a n ia p r z y n a jm n ie j z a s a d n ic z y c h in s ty t u c ji te g o p r a w a . D o ta k ic h z a ś i n s ty t u c ji n a le ż y n ie c h y b n ie i n s t y t u c j a u c h w a ł w a l n y c h z g r o m a d z e ń s p ó ł d z i e l n i W r a m a c h t e j i n s t y t u c j i w y s tę p u j e s z e re g w ę z ło w y c h d la p r a w a sp ó łd z ie lc z e g o z a g a d n ie ń , k tó r y c h t a k i e czy in n e r o z w ią z a n ie w p ły w a z k o le i n a r o z s trz y g n ię c ie kiw estii d a ls z y c h , o d n ic h p o c h o d n y c h .
W r a m a c h n in ie js z e g o a r t y k u ł u p r a g n ę z a ją ć s ta n o w is k o ty lk o w s to s u n k u do 3 d lk u s p o r n y c h p ro b le m ó w , m a ją c y c h sz c z e g ó ln e z n a c z e n ie d la p r a k t y k i.
I. Kom petencje walnego zgrom adzenia
P ie r w s z y m s p o r n y m p ro b le m e m , od k tó r e g o n a le ż y z a c z ą ć r o z w a ż a n ia , je s t p r o b l e m k o m p e t e n c j i w a l n e g o z g r o m a d z e n i a . U s ta w a z 16 lu te g o 1961 r o k u o s p ó łd z ie ln ia c h i ic h z w ią z k a c h , z w a n a d a le j „ u s t a w ą ” , p r z y jm u je d o ty c h c z a s o w y tr a d y c y jn y p o d z ia ł u s ta w o w y c h o r g a n ó w s p ó łd z ie ln i n a w a ln e Z g ro m a d z e n ie , r a d ę i z a rz ą d . P o w s z e c h n ie o k r e ś la s ię w a ln e z g ro m a d z e n ie ja k o o r g a n u c h w a ło d a w c z y , r a d ę j a k o o r g a n w e w n ę tr z n e j k o n tr o li, a z a rz ą d ja k o o r g a n z a rz ą d z a ją c y , w y k o n a w c z y .
N a le ż y je d n a k p a m ię ta ć , że w y ż e j w s k a z a n e f u n k c j e p o sz c z e g ó ln y c h o r g a n ó w s p ó ł d z ie ln i n ie są ic h je d y n y m i f u n k c j a m i , le c z ty lk o p o d s ta w o w y m i i sz c z e g ó ln ie d la n ic h c h a r a k te r y s ty c z n y m i. W sz c z e g ó ln o śc i w a ln e z g ro m a d z e n ie s p r a w u j e ta k ż e fu in k cje n a d z o r u i k o n tr o li (np. r o z p a t r y w a n ie s p r a w o z d a ń r a d y , o d w o ła ń o d je j d e c y c ji, z a tw ie r d z a n ie s p r a w o z d a ń ro c z n y c h ), a ta k ż e j e s t — w n a jo g ó ln ie js z y m te g o sło w a z n a c z e n iu — o r g a n e m z a r z ą d z a ją c y m (p o d z ia ł n a d w y ż k i b ila n s o w e j, z b y c ie lu b n a b y c ie p r z e d s ię b io rs tw a , z b y c ie n ie r u c h o m o ś c i) .1 W m y ś l a r t . 32 o m a w ia n e j u s ta w y w a ln e z g ro m a d z e n ie j e s t n a j w y ż s z y m o r g a n e m s p ó łd z ie ln i. P o w y ż sz e g o s tw ie r d z e n ia n i e b y ło w d a w n e j u s t a w i e .2 N ie m n ie j je d n a k r ó w n ie ż w ś w ie tle p o p rz e d n io o b o w ią z u ją c y c h p rz e p is ó w w a ln e z g ro m a d z e n ie m ia ło n ie c h y b n ie te n c h a r a k t e r , s k o r o p r z e p is y t e — p o d o b n ie j a k i o b e c n e — p o d k r e ś la ły , ż e p r a w a p r z y s ł u g u j ą c e o g ó ł o w i c z ł o n k ó w w s p r a w a c h s p ó łd z ie ln i w y k o n u ją w d ro d z e u c h w a ł o b e c n i n a w a ln y m z g ro m a d z e n iu c z ło n k o w ie . N o w a u s t a w a ro z s z e rz a ty lk o z a k r e s ty c h p r a w , p r z e w id u j ą c
m . in., że z a ró w n o z b y c ie p rz e d s ię b io r s tw a sp ó łd z ie ln i, j a k i p o łą c z e n ie sp ó łd z ie ln i z in n ą m o ż e n a s tą p ić ty l k o i w y łą c z n ie w d r o d z e u c h w a ł w a ln y c h z g ro m a d z e ń (w ś w ie tle p o p rz e d n io o b o w ią z u ją c e g o u s t a w o d a w s t w a m o g ła o ty m z a d e c y d o w a ć ■także u c h w a ła b. C e n tra ln e g o Z w ią z k u S p ó łd zielczeg o )
A r ty k u ł 34 u s ta w y w y m ie n ia s p r a w y n a le ż ą c e d o w y ł ą c z n e j w ła ś c iw o ś c i ■walnego z g ro m a d z e n ia . W s k a z u je o n w ię c n a k o m p e te n c je w a ln e g o z g ro m a d z e n ia , k t ó r e n ie m o g ą b y ć p r z e k a z a n e in n y m o rg a n o m , a b y n a jm n ie j n ie o g r a n ic z a je g o r o l i ty lk o do ty c h k o m p e te n c ji. J u ż b o w ie m z c h a r a k t e r u w a ln e g o z g ro m a d z e n ia ja k o n a jw y ż s z e g o o r g a n u s p ó łd z ie ln i w y n ik a m . z d a n ie m je g o p r a w o d o p o d e jm o w a n ia u c h w a ł ta k ż e w in n y c h s p r a w a c h . - S ta n o w is k o to p o tw ie r d z a r ó w n ie ż a r t . 36 § 2 u s ta w y , k tó r y u p r a w n ia w s k a z a n e "W n ic h o r g a n y i o so b y d o ż ą d a n ia z a m ie s z c z e n ia n a p o r z ą d k u o b r a d o k r e ś lo n y c h p r z e z n ic h s p r a w s p ó łd z ie ln i. S tą d te ż w a ln e z g ro m a d z e n ie m o ż e w s p o r a d y c z n y c h w y p a d k a c h p o d e jm o w a ć u c h w a ły w s p r a w a c h n a le ż ą c y c h w z a s a d z ie do k o m p e te n c ji z a r z ą d u lu b r a d y . N a le ż y t u w re s z c ie p o d k re ś lić , ż e u s t a w a w a r t . 1 § 1 p r z e w id u je m o ż n o ś ć o g r a n ic z e n ia u p r a w n ie ń z a r z ą d u u c h w a ła m i w a ln y c h z g ro m a d z e ń , co r ó w n ie ż d a je p o d s ta w y d o r o z s z e r z e n ia f u n k c j i w a ln e g o z g ro m a d z e n ia p o n a d ic h k o n ie c z n y z a k r e s u s ta w o w y 3. P rz y ję c ie ta k ie j te z y n ie j e s t r ó w n o z n a c z n e z a p r o b o w a n ie m s t a ł e g o in g e r o w a n ia w a ln e g o z g ro m a d z e n ia w s p r a w y z w ią z a n e z b ie ż ą c y m k ie r o w a n ie m ■ działalnością s p ó łd z ie ln i. P r z e k r e ś la ło b y to b o w ie m r o lę i z n a c z e n ie in n y c h o r g a n ó w s p ó łd z ie ln i i b y ło b y s p rz e c z n e z z a s a d a m i p r a w id ło w e j o rg a n iz a c ji. W ła ś c iw e T am y d z ia ła ln o ś c i w a ln e g o z g ro m a d z e n ia d e te r m in o w a ć b ę d z ie c h a r a k t e r d z ia ła l n o ś c i d a n e j s p ó łd z ie ln i, s k ła d lic z b o w y c z ło n k ó w , s +x>pień e k o n o m ic z n e g o p o w ią z a n ia ic h ze s p ó łd z ie ln ią itp . W ż a d n y m je d n a k r a z i e n ie m o ż n a zu b o ż y ć r o li w a l n e g o z g ro m a d z e n ia p rz e z o g ra n ic z e n ie je g o f u n k c j i d o k o n ie c z n y c h je g o u s ta w o
-j^ r rj g (g 7_68) U ch w a ły w a ln y c h zg ro m a d zeń sp ó łd zie ln i 27
1 B l i ż e j k w e s t i ę t ę o m a w i a m w a r t y k u l e ip t.: S y t u a c j a p r a w n a c z ł o n k ó w z a r z ą d u s p ó ł d z i e l n i , P U G 1962 r ., n r 3. P a t r z r ó w n i e ż J . D r o z d o w i c z : Z a g a d n i e n i a o r g a n i z a c y j n e r u c h u s p ó ł d z i e l c z e g o w P o l s c e , Z W S 1960 r . , s. 42. 2 Z w r a c a n a t o u w a g ę R . B i e r z a n e k w a r t y k u l e p t . : K i l k a u w a g o n o w y m p r a w i e s p ó ł d z i e l c z o ś c i , „ T r y b u n a S p ó ł d z i e l c z a ” 1961 r . , n r 9. 3 P o d o b n e s t a n o w i s k o z a j m u j ą R . B i e r z a n e k : Z a r y s p r a w a s p ó ł d z i e l c z e g o , Ł ó d ź 1948 r . , s . 98 o r a z w . S i e d l e c k i : P r a w o s p ó ł d z i e l c z e , P o z n a ń 1953 r . , s . 53. O d m i e n n y p o g l ą d w y r a ż a M . P i e k a r s k i w a r t y k u l e p t . „ K o n t r o l a u c h w a ł w a l n y c h z g r o m a d z e ń s p ó ł d z i e l n i ” , « N o w e P r a w o ” 1962 r ., n r 10.
28 M i r o s ł a w G e r s d o r f N r 7— 8 (67— 68>
w y c h k o m p e te n c ji. S ta w ia ło b y to o g ó ł c z ło n k ó w w c h a r a k t e r z e b ie r n e g o o b s e r w a t o r a d z ia ła ln o ś c i z a r z ą d u , o b s e r w a t o r a u p o w a ż n io n e g o d o o c e n y t e j d z ia ła ln o ś c i ty lk o p o s t f a c t u m w d r o d z e u d z ie le n ia lu b n ie u d z ie le n ia z a rz ą d o w i a b s o lu to riu m . U n ie m o ż liw ia ło b y to p o s tu lo w a n y ro z w ó j a k ty w n o ś c i s a m o r z ą d u s p ó łd z ie lc z e g o .4
II. C h a ra k te r prawny uchwał walnego zgrom adzenia
P o o m ó w ie n iu z a g a d n ie n ia z a k r e s u k o m p e te n c ji w a ln e g o z g ro m a d z e n ia n a le ż y z k o le i ro z w a ż y ć k w e s tię c h a r a k t e r u d e c y z ji w a ln e g o z g ro m a d z e n ia w s p r a w a c h s p ó łd z ie ln i. W a ln e z g ro m a d z e n ie d e c y z je te , b ę d ą c e w y r a z e m w o li o g ó łu czło n k ó w , p o d e jm u je w f o r m ie u c h w a ł. C h a r a k t e r p r a w n y ty c h u c h w a ł n ie j e s t w n a s z e j d o k t r y n i e d o s ta te c z n ie w y ja ś n io n y . Z d a n ie m W ró b le w s k ie g o , u c h w a ł w a ln e g o z g ro m a d z e n ia w o g ó le „ n ie m o ż n a u w a ż a ć z a c z y n n o ść p r a w n ą w r o z u m ie n iu p r a w a p r y w a t n e g o ” . 5 A. W o lte r u w a ż a , ż e u c h w a ły t e s ą sz c z e g ó ln y m r o d z a je m c z y n n o śc i p r a w n y c h , je ś li z m ie rz a ją do w y w o ła n ia s k u tk ó w c y w iln o p r a w n y c h .8. W re sz c ie P ie k a r s k i p r z y p is u je te n p r a w n y c h a r a k t e r w s z y s tk im u c h w a ło m .7 T w ie rd z i on, ż e „ w a ln e z g ro m a d z e n ie j e s t o r g a n e m sp ó łd z ie ln i, je ś li w ię c w y r a ż a w o lę , to j e s t to w m o cy a r t . 37 p .o .p .c. w o la s p ó łd z ie ln i ja k o o s o b y p r a w a c y w iln e g o ”. J e d n a k ż e a r t. 37 n ie p r z e s ą d z a o ty m , ż e b y w s z e lk ie d e c y z je o r g a n ó w o so b y p r a w n e j b y ły o ś w ia d c z e n ia m i w o li w r o z u m ie n iu p.o.p.c. (ta k ż e n ie w s z y s tk ie w y r a z y w o li o s o b y fiz y c z n e j m a ją t e n p r a w n y c h a r a k te r ) . A n a liz a z a ś p o sz c z e g ó ln y c h u c h w a ł w a ln e g o z g ro m a d z e n ia w s k a z u je w y r a ź n ie n a r ó ż n o r o d n y ic h p r a w n y c h a r a k t e r , i to n a w e t w d z ie d z in ie k o m p e te n c ji w a ln e g o z g ro m a d z e n ia n a le ż ą c y c h do w y łą c z n e j je g o w ła ś c iw o ś c i. Z e w z g lę d u n a ro d z a j s p r a w o b ję ty c h ty m i u c h w a ła m i m o ż n a je p o d z ie lić n a d w ie p o d s ta w o w e g r u p y : 3) u c h w a ły , p r z e z k tó r e w a ln e z g ro m a d z e n ie r e a l iz u j e sw o je f u n k c j e o g ó ln e g o z a r z ą d u s p r a w a m i s p ó łd z ie ln i,
2) u c h w a ły d o ty c z ą c e p r a w i o b o w ią z k ó w o b ję ty c h s to s u n k ie m c z ło n k o s tw a . D o u c h w a ł z a lic z o n y c h d o I g r u p y n a le ż e ć b ę d ą u c h w a ły ty p u c z y sto o r g a n iz a c y jn e g o , a w ię c u c h w a ły z a w ie r a ją c e a p e le , w e z w a n ia d o c z y n ó w spo łeczn y ch ,, k r y ty c z n e o c e n y , d a le j u c h w a ły z a w ie r a ją c e w y ty c z n e o g ó ln e lu b m ie sz c z ą c e się w r a m a c h o k r e ś lo n e j p r o b le m a ty k i g o s p o d a r c z e j czy s p o łe c z n o -w y c h o w a w c z e j, w r e s z c ie u c h w a ły z o b o w ią z u ją c e z a r z ą d do d o k o n a n ia o k re ś lo n y c h c z y n n o ś c i p r a w n y c h , j a k n p . u c h w a ła w s p r a w ie z b y c ia z a k ła d u , o b c ią ż e n ia n ie r u c h o m o ś c i, r o z s z e r z e n ia p u n k tó w u s łu g o w y c h , z a w a r c ia u m o w y d o s ta w y itp .
W y d a je się, że ż a d n e j z w y ż e j p rz y to c z o n y c h u c h w a ł n ie m o ż n a t r a k to w a ć j a k o c z y n n o śc i p r a w n e j w r o z u m ie n iu p.o .p .c. N ie w ą tp liw ie , n ie m a j ą te g o c h a r a k t e r u u c h w a ły z a w ie r a ją c e a p e le , w e z w a n ia czy o g ó ln e w y ty c z n e . N ie m a j ą ró w n ie ż te g o c h a r a k t e r u u c h w a ły w a r u n k u ją c e w a ż n o ś ć d o k o n a n ia p rz e z z a rz ą d o k r e ś lo n e j c z y n n o śc i p r a w n e j (np. z b y c ia z a k ła d u s p ó łd z ie ln i). T a k ie b o w ie m u c h w a ły s ą k o n ie c z n y m s k ła d n ik ie m z ł o ż o n e g o z d a r z e n i a p r a w n e g o w z a * P a t r z T e z y o k i e r u n k a c h p r a c y s a m o r z ą d u o s p ó ł d z i e l n i a c h , „ M o n i t o r S p ó ł d z i e l c z y ’^ 1062 r . N r 9—10. P a t r z r ó w n i e ż Z . S t a r o s, S. S z c z e p a ń s k i : w z r o s t a k t y w n o ś c i s a m o r z ą d u s p ó ł d z i e l c z e g o , „ T r y b u n a S p ó ł d z i e l c z a ” 1963 r . , n r 1. * P a t r z S . W r ó b l e w s k i : U s t a w a o s p ó ł d z i e l n i a c h , K r a k ó w 1921 r . , s. 79. « P a t r z A . W o l t e r : P r a w o c y w i l n e — Z a r y s c z ę ś c i o g ó l n e j , W a r s z a w a 1963 r . , s . 210. 7 P a t r z M . P i e k a r s k i , o p . c i t ., „ N o w e P r a w o ” 1962, n r 10, s. 1295.
^ jr fj g (gY g g ) U c h w a ł y w a l n y c h z g r o m a d z e ń s p ó ł d z i e l n i 29 k r e s ie p r a w a c y w iln e g o ( u c h w a ła w a ln e g o z g ro m a d z e n ia łą c z n ie z u m o w ą z a w a r tą p r z e z z a rz ą d ), ro d z ą c e g o s to s u n e k p r a w n y m ię d z y s p ó łd z ie ln ią a o s o b ą tr z e c ią .
W ięcej w ą tp liw o ś c i m o g ą ju ż w z b u d z ić w o m a w ia n e j m a t e r i i u c h w a ły n a k a z u ją c e lu b z a le c a ją c e z a r z ą d o w i d o k o n a n ie o k r e ś lo n y c h c z y n n o ś c i p r a w n y c h . M o ż n a b y je u z n a ć za c z y n n o śc i p r a w n e ty lk o w ó w c z a s, g d y b y się z a ję ło s ta n o w is k o , że t a in s ty t u c ja p r a w a c y w iln e g o w y s tę p u je ta k ż e w s to s u n k a c h m ię d z y o rg a n a m i •osoby p r a w n e j.
W y d a je się je d n a k , że o cz y n n o śc i p r a w n e j w r o z u m o w a n iu p.o.p.c. m o ż n a m ó w ić ty lk o w ó w c z a s, g d y się m a d o c z y n ie n ia z o ś w ia d c z e n ie m w o li je d n e j o s o b y ((fizycznej lu b p r a w n e j) , k tó r e g o a d r e s a te m je s t i n n a r ó w n o r z ę d n a o s o b a i k tó r e sa m o lu b w p o w ią z a n iu z in n y m i z d a r z e n ia m i w y w o łu je p o w s ta n ie , z m ia n ę lu b u s ta n ie s to s u n k u p ra w n e g o m i ę d z y t y m i o s o b a m i . P rz e c iw k o t r a k t o w a n i u p o le c e ń , s k ie ro w a n y c h p rz e z o r g a n o so b y p r a w n e j do p o d p o rz ą d k o w a n e m u m u h ie r a r c h ic z n ie o r g a n u te j s a m e j o so b y p r a w n e j, za cz y n n o śc i p r a w n e p r z e m a w ia ró w n ie ż o k o lic z n o ść , że p o le c e n ia ta k ie w n ic z y m n ie z m ie n ia ją i s t n i e j ą c e g o s to s u n k u m ię d z y ty m i o r g a n a m i, są z aś je d y n ie p r z e j a w e m j e g o r e a l i z a c j i , a n a d to że n ie w y k o n a n ie p o le c e ń p rz e z o r g a n p o d p o rz ą d k o w a n y p o c ią g a za so b ą w z a s a d z ie ty lk o o d p o w ie d z ia ln o ś ć o rg a n iz a c y jn ą . M oże o n o w p r a w d z ie w y w o ła ć r ó w n ie ż o d p o w ie d z ia ln o ś ć c y w iln ą (m a ją tk o w ą ) , a le ju ż z in n e j p o d s ta w y p r a w n e j i n a s k u t e k in n y c h o k o lic z n o śc i { zarząd b ę d z ie o d p o w ia d a ć w o b e c s p ó łd z ie ln i m a ją tk o w o n ie z t y t u ł u n ie w y k o n a n i a u c h w a ły , le c z z t y t u ł u ew . s tr a t, k tó r e w s k u te k te g o s p ó łd z ie ln ia p o n io s ła ). T e m u r o z u m o w a n iu n ie p r z e c iw s ta w ia się o k o lic z n o ść , że p o d s ta w ę p r a w n ą s to s u n k ó w m ię d z y o r g a n a m i sp ó łd z ie ln i s ta n o w i s t a t u t sp ó łd z ie ln i. J e ś lib y n a w e t u z n a ć s t a t u t z a s e n s u s tr ic to u m o w ę (a n ie za s u i g e n e r is a k t p r a w n y — G e sa m ta c t), to n ie o z n a c z a to jeszcze^ b y w y r a z y w o li o r g a n ó w s p ó łd z ie ln i, s k ie ro w a n e do In n y c h p o d le g ły c h im o r g a n ó w (np. do k o m ite tó w c z ło n k o w sk ic h ), m ia ły c h a r a k t e r c z y n n o śc i p r a w n y c h . P rz e c ie ż p o le c e n ie s łu ż b o w e n ie m a te g o c h a r a k t e r u ta k ż e w te d y , g d y je g o p o d s ta w ę p r a w n ą s ta n o w i u m o w a o p r a c ę .
T rz e b a w re s z c ie d o d a ć , ż e w y ja ś n ia n ie i n s ty tu c ji p r a w a sp ó łd z ie lc z e g o za p o m o cą je d y n ie k o n s t r u k c j i c y w ilis ty c z n y c h n ie m o że d a ć p e łn y c h ro z w ią z a ń ze w z g lę d u n a w y s tę p o w a n ie w ty m p r a w ie e le m e n tó w n ie ty lk o c y w iln o p r a w n y c h .
O d w y ż e j o m ó w io n y c h u c h w a ł r ó ż n ią s ię w sp o só b z a s a d n ic z y u c h w a ły z a lic z o n e d o I I g ru p y , a w ię c u c h w a ły d o ty c z ą c e p r a w i o b o w ią z k ó w o b ję ty c h s to s u n k ie m •członkostw a. W s p r a w a c h w y n ik a ją c y c h w p r o s t ze s to s u n k u c z ło n k o s tw a (a o t a
k ie t u ty lk o ch o d zi), to z n a c z y w s p r a w a c h d o ty c z ą c y c h p r a w i o b o w ią z k ó w c z ło n k ó w s p ó łd z ie ln i o k r e ś l o n y c h s ta tu t e m , a w ię c p o w s ta ją c y c h z m o cy s a m e g o p r z y s t ą p i e n i a d o s p ó ł d z i e l n i , s k ła d a ją c y c h się n a k o n i e c z n ą tr e ś ć c z ło n k o s tw a i d o ty c z ą c y c h w sp o só b j e d n a k o w y w s z y s k ic h c z ło n k ó w s p ó łd z ie ln i — w a ln e z g ro m a d z e n ie j e s t u p o w a ż n io n e p o d e jm o w a ć u c h w a ły , w w y n ik u k tó r y c h n a s t ę p u j e p o w s ta n ie , z m ia n a lu b u s ta n ie s t o s u n k u p r a w n e g o m ię d z y c z ło n k ie m a sp ó łd z ie ln ią . D o t a k ic h u c h w a ł n a le ż e ć b ę d z ie p r z y ję c ie
czy w y k lu c z e n ie c z ło n k a .
Z w y ż e j p rz y to c z o n y c h w z g lę d ó w z a c z y n n o śc i p r a w n e m o ż n a b y m . zd. u z n a ć ty lk o te w ła ś n ie u c h w a ły , c h y b a że s to ją c n a g r u n c ie sw o is to ś c i p r a w a sp ó ł d zie lc z e g o o r a z p o d z ie la ją c c y to w a n e w y ż e j s ta n o w is k o W ró b le w s k ie g o p rz y ję ło b y s i ę z a t r a f n y p o g lą d , że r ó w n ie ż i w ty m w y p a d k u c h o d z i n i e o cz y n n o ść p r a w n ą ■sensu s tr ic to , le c z o s u i g e n e r is z d a r z e n ie p r a w n e .
30 M i r o s ł a w G e r s d o r f N r 7—8 (67— 6 8 )
III. M oc w iqżqca uchwały walnego zgrom adzenia
J a k p o d k re ś lo n o w y ż e j, ty lk o te u c h w a ły w a ln e g o z g ro m a d z e n ia , k tó r e d o ty c z ą s p r a w w y n ik a ją c y c h w p r o s t ze s to s u n k u c z ło n k o s tw a , k s z t a ł t u j ą b e z p o ś r e d n io te n s to s u n e k . T eg o c h a r a k t e r u n ie m a j ą n a to m ia s t u c h w a ły d o ty c z ą c e in d y w id u a l n y c h p r a w p o d m io to w y c h c z ło n k ó w w y c h o d z ą c y c h p o z a k o n ie c z n ą tr e ś ć s t o s u n k u c z ło n k o s tw a .8 W te j b o w ie m s f e rz e c z ło n e k j e s t w p o z y c ji o s o b y tr z e c ie j, o k tó r e j p r a w a c h i o b o w ią z k a c h w a ln e z g ro m a d z e n ie n ie j e s t w ła d n e w ią ż ą c o r o z strz y g a ć .
P r z e p is u s ta w y s ta n o w ią c y , że u c h w a ły W alnego z g ro m a d z e n ia o b o w ią z u ją w s z y s tk ic h c z ło n k ó w , d o ty c z y ty lk o ty c h u c h w a ł, k t ó r e o d n o s z ą się do s p r a w c z ło n k ó w ja k o ta k ic h , a w ię c s p r a w d o ty c z ą c y c h s to s u n k ó w s p ó łd z ie ln i n a z e w n ą tr z z o s o b a m i tr z e c im i o r a z s to s u n k ó w w e w n ą tra s p ó łd z ie lc z y c h ( w y n ik a ją c y c h w p r o s t z c z ło n k o s tw a ) T a k a i n t e r p r e ta c j a u s ta w y je s t, j a k d o ty c h c z a s , b e z s p o r n a . s Z n a jd u j e o n a o s t a tn i o w y r a z w o rz e c z e n iu S ą d u N a jw y ż s z e g o z d n ia 22 lu te g o 1962 r o k u w s p r a w ie 4 C R 497/61, o p u b lik o w a n y m w O S P iK A z 1962 r., z. 10, p o z. 271 c. W o r z e c z e n iu ty m S ą d N a jw y ż s z y p o d k re ś lił, że je ś li w a l n e z g ro m a d z e n ie p o d e jm ie u c h w a łę w s p r a w ie w y k r a c z a ją c e j p o z a s to s u n k i p r a w n e w y n ik a ją c e w p r o s t (b e z p o ś re d n io ) z czło n k o sitw a, to u c h w a ła t a n ie o b o w ią z u je ja k o cz y n n o ść p r a w n a c z ło n k ó w sp ó łd z ie ln i, g d y ż n ie d o ty c z y s to s u n k ó w s k ła d a ją c y c h się n a k o n ie c z n ą tr e ś ć c z ło n k o s tw a . S ą d N a jw y ż s z y u z n a ł je d n a k , ż e w a ln e z g ro m a d z e n ie n ie j e s t w o g ó le u p r a w n io n e d o p o d e jm o w a n ia u c h w a ł w t a k i c h s p r a w a c h , ż e u c h w a ły te g o r o d z a j u w y k r a c z a ją p o z a k o m p e te n c ję w a ln e g o z g ro m a d z e n ia , w r a z ie w ię c ic h z a s k a r ż e n ia p o d le g a ją u z n a n iu z a n ie w a ż n e . P o g lą d S ą d u N a jw y ż s z e g o co d o n ie w a ż n o ś c i ta k ie j u c h w a ły n a le ż y u z n a ć z a d y s k u s y jn y . S łu s z n ie S ą d N a jw y ż s z y p o d k r e ś lił w s w o im u z a s a d n ie n iu , żę w a ln e z g r o m a d z e n ie n i e j e s t u p r a w n io n e d o s k ł a d a n ia n a z e w n ą tr z w o b e c o só b tr z e c ic h o ś w ia d c z e ń w o li w im ie n iu s p ó łd z ie ln i i ż e w o b e c te g o w z a k r e s ie w y c h o d z ą c y m p o z a s f e r ę w e w n ą trz s p ó łd z ie lc z ą „ o ś w ia d c z e n ie w o li ja k o p r z e j a w w o li z a c h o w a n ia s ię s t r o n y w s p o r z e n ie w ią ż e c z ło n k ó w s p ó łd z ie ln i” . N ie t r a f n i e j e d n a k m . zd. S ą d N a jw y ż s z y w y c ią g n ą ł z te g o w n io s e k , że „ w a ln e z g ro m a d z e n ie p o w o ła n e je s t d o p o d e jm o w a n ia u c h w a ł je d y n ie w s p r a w a c h w e w n ą trz s p ó łd z ie lc z y c h ” . O k o lic z n o ść , że d o s k ł a d a n ia o ś w ia d c z e n ia w o li n a z e w n ą tr z je s t u p r a w n io n y z a rz ą d , m o ż e d o w o d z ić je d y n ie te g o , że d a n a u c h w a ła n ie m a c h a r a k t e r u c z y n n o śc i p r a w n e j w s t o s u n k u m ię d z y c z ło n k ie m a s p ó łd z ie ln ią , n a to m ia s t ni© ś w ia d c z y je szcze 0 j e j n ie w a ż n o ś c i. Ż a d e n b o w ie m p rz e p is n ie s ta n o w i, że u c h w a ły w a ln e g o z g ro m a d z e n ia są c z y n n o ś c ia m i p r a w n y m i, w rę c z p rz e c iw n ie — a n a li z a o b o w ią z u ją c y c h p rz e p is ó w p r a w a s p ó łd z ie lc z e g o i p r a k t y k a w s k a z u ją n a to , że w ię k sz o ś ć u c h w a ł c h a r a k t e r u te g o n i e m a . Ż a d e n te ż p r z e p is n ie s t a n o w i o o g ra n ic z e » J a k o p r z y k ł a d y p r a w i o b o w i ą z k ó w w y n i k a j ą c y c h w p r o s t z e s t o s u n k u c z ł o n k o s t w a 1 s t a n o w i ą c y c h j e g o k o n i e c z n y s k ł a d n i k m o ż n a p o d a ć : p r a w o i o b o w i ą z e k p r a c y w s p ó ł d z i e l n i a c h p r a c y , p r a w o d o u z y s k a m ia s p ó ł d z i e l c z e g o p r a w a d o l o k a l u .w s p ó ł d z i e l n i a c h b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o , p ra w io d o u d z i a ł u w c z ę ś c i n a d w y ż k i b i l a n s o w e j w e w s z y s t k i c h t y p a c h s p ó ł d z i e l n i , p r a w o d o z w u o tu w k ł a d u n a w a r u n k a c h o k r e ś l o n y c h w s t a t u c i e i t d . 9 P a t r z M . G e r s d o r f : D r o g a s ą d o w a w s p r a w a c h z e s p ó ł d z i e l c z e g o s t o s u n k u c z ł o n k o s t w a n a t l e n o w e g o p ra rw a s p ó ł d z i e l c z e g o , „ N o w e P r a iw o ” 1962 r ., n r 2; M . G e r s d o r f , I. I g n a t o w i c z : U s t a w a o s p ó ł d z i e l n i a c h i i c h z w i ą z k a c h , W y d a w n i c t w o P r a w n i c z e , W a r s z a w a 1962 r . , ' s . 65 i n . ; M . P i e k a r s k i , o p . o i t . P a t r z t a k ż e o r z e c z e n i e S ą d u N a j w y ż s z e g o w s p r a w i e I C 2547/32 (O S P z 1934 r . , p o z . 48).
N r 7— 8 (67—68) U c h w a ł y w a l n y c h z g r o m a d z e ń s p ó ł d z i e l n i 31 n iu k o m p e te n c ji w a ln e g o z g ro m a d z e n ia d o p o d e jm o w a n ia u c h w a ł ty lk o w s p r a w a c h w e w n ą trz s p ó łd z ie lc z y c h ze s to s u n k u c z ło n k o s tw a . W r o z p a t r y w a n e j fcrzez S ą d N a jw y ż s z y s p r a w ie c h o d z iło o u c h w a łę w a ln e g o z g ro m a d z e n ia s p ó łd z ie ln i b u d o w la n o -m ie s z k a n io w e j (tzw . w ła s n o ś c io w e j), u s t a l a ją c ą z a s a d y r o z lic z e n ia k o s z tó w b u d o w y w s to s u n k u do p o sz c z e g ó ln y c h g r u p c z ło n k o w sk im , a w ię c o s p r a w ę o z a s a d n ic z y m z n a c z e n iu g o s p o d a rc z y m d la sp ó ł d z ie ln i. W y d a je się, ż e z a ró w n o c h a r a k t e r t e j sp ó łd z ie ln i, j a k i is to tn a w a g a s p r a w y w s k a z y w a ły n a c elo w o ść z a ję c ia s ta n o w is k a p rz e z o g ó ł c z ło n k ó w . Z r e s z t ą § 12 s t a t u t u w z o rc o w e g o sp ó łd z ie ln i b u d o w la n o -m ie s z k a n io w e j w y r a ź n ie s ta n o w i, że z a s a d y ro z lic z e n ia k o s z tó w b u d o w y (b ą d ź n a b y c ia ) n a p o sz c z e g ó ln e lo k a l e u c h w a la w a ln e z g ro m a d z e n ie czło n k ó w , k tó r e n a d to z a tw ie r d z a ro z lic z e n ie k o s z tó w b u d o w y . T r u d n o z a te m w in g e r e n c ji w a ln e g o z g ro m a d z e n ia w te s p r a w y d o p a tr y w a ć się, j a k t o u c z y n ił S ą d N a jw y ż s z y , n a r u s z e n ia k o m p e t e n c ji z a r z ą d u . D o p u sz c z e n ie w a ln e g o z g ro m a d z e n ia d o g ło s u d o p ie r o p o d o k o n a n iu przez, z a rz ą d p o d s ta w o w y c h , sz c z e g ó ln ie is to tn y c h d la d a n e g o ty p u sp ó łd z ie ln i, r o z lic z e ń , a w ię c ju ż p o n a s t ą p ie n i u n ie o d w r a c a ln y c h f a k t ó w — w y s u w a ło b y w o lę z a r z ą d u p o n a d w o lę w a ln e g o z g ro m a d z e n ia . R e a s u m u ją c , n ie w y d a je się p o d ż a d n y m w z g lę d e m t r a f n e c z y n ie n ie z n a k u r ó w n a n ia m ię d z y m o c ą o b o w i ą z u j ą c ą u c h w a ł y w a l n e g o z g r o m a d z e n i a w s t o s u n k u d o c z ł o n k a , k t ó r e g o p r a w p o d m i o t o w y c h o n a d o t y c z y , a j e j w a ż n o ś c i ą . S ą to d w ie ró ż n e s p r a w y . N a p r z y k ła d u c h w a ła o z b y c iu n ie r u c h o m o ś c i o s o b ie tr z e c ie j n ie w ią ż e t e j o s o b y , a p rz e c ie ż n i e j e s t p r z e z to n ie w a ż n a .
U z n a n ie za w a ż n ą u c h w a ły d o ty c z ą c e j s p r a w c y w iln o m a ją tk o w y c h m ię d z y / s p ó łd z ie ln ią a o s o b ą tr z e c ią (p rz e z o s o b ę tr z e c ią r o z u m ie ć n a le ż y ta k ż e c z ło n k a w z a k r e s ie s p r a w w y c h o d z ą c y c h p o z a k o n ie c z n ą tr e ś ć c z ło n k o s tw a ) n ie j e s t też. ró w n o z n a c z n e , j a k t o p r z y j m u j e S ą d N a jw y ż sz y , z p r z y z n a n ie m w a ln e m u z g ro m a d z e n iu p r a w „ ro z s tr z y g a n ia s p o r ó w w s p r a w a c h m a ją tk o w y c h ” . W a ln e z g ro m a d z e n ie p o d e jm u ją c t a k ą u c h w a łę w s p r a w ie n ie o b ję te j s to s u n k ie m c z ło n k o s tw a n ie r o z s tr z y g a b y n a jm n ie j ż a d n e g o „ s p o r u ” m ię d z y s p ó łd z ie ln ią a o s o b ą tr z e c ią a n i te ż n ie k s z t a ł t u je w p r o s t ja k ie g o k o lw ie k s to s u n k u p r a w n e g o m ię d z y c z ło n k ie m a sp ó łd z ie ln ią . W y ra ż a o n o ty lk o w o lę , j a k to ju ż p o d k r e ś liłe m w r o z d z i a le I n in ie js z e g o a r t y k u ł u , b y s to s u n e k te n u k s z t a łt o w a ł się m ię d z y s tr o n a m i w s p o só b o k r e ś lo n y u c h w a łą . U c h w a ła t a k a s ta n o w i p rz e to , z a le ż n ie o d j e j tr e ś c i, n a — k a z l u b z a l e c e n i e d l a z a r z ą d u d o k o n a n ia p e w n y c h c z y n n o śc i.
Z a g a d n ie n ie , czy i j a k d a le c e u c h w a ła t a k a w ią ż e z a rz ą d , w y m a g a o d r ę b n e g o o m ó w ie n ia . W y p a d a t u ty lk o z a z n a c z y ć , ż e S ą d N a jw y ż s z y , p o d k r e ś la ją c n i e j e d n o k r o t n ie p o d p o r z ą d k o w a n ie z a r z ą d u w o li w a ln e g o z g ro m a d z e n ia w y ra ż o n e j) w u c h w a le , w s k a z u je je d n o c z e ś n ie n a o b o w ią z e k z a r z ą d u d o p r o w a d z e n ia do u c h y le n i a u c h w a ły s p r z e c z n e j z p r a w e m lu b s t a t u t e m . 10
IV. Tryb sqdowy uchylania uchwał walnego zgrom adzenia
U s ta w a o s p ó łd z ie ln ia c h i ic h z w ią z k a c h p r z e w id u je d w a tr y b y u c h y le n ia u c h w a ł W aln y c h z ig ro m ad zeń : s ą d o w y ( a r t. 38) i „ z w ią z k o w y ” ( a r t. 39). C el, j a k i p r z y św ie c a w p r o w a d z e n iu ty c h d w u tr y b ó w — to z a g w a r a n to w a n ie p e łn e j o c h ro n y z a
ł ® P o r . o r z e c z e n i a S ą d u N a j w y ż s z e g o w s p r a w a c h 2 C R 839/55 i 4 C R 392/60. P a t n z r ó w n i e ż M . G e r s d o r f , I. I g n a t o w i c z : U s t a w a o s p ó ł d z i e l n i a c h i ic h z w i ą z k a c h , W y d a w n i c t w a P r a w n i c z e , W a r s z a w a 1982, s. »9 i 93.
3 2 M i r o s ł a w G e r s d o r f N r 7— 8 (67— 68) r ó w n o in te r e s ó w p o sz c z e g ó ln y c h c z ło n k ó w s p ó łd z ie ln i, j a k i in t e r e s ó w o g ó ln o s p o łe c z n y c h . K o n tr o la s ą d o w a d o ty c z y s f e r y i n t e r e s ó w c z ł o n k ó w s p ó ł d z i e l n i . M a o n a z a s to s o w a n ie w ó w c z a s, g d y z o s ta ły n a r u s z o n e p r a w a c z ł o n k a . P r z e p is y a r t . 38 z o s ta ły j u ż o b s z e r n ie o m ó w io n e w k il k u p u b l i k a c j a c h .11 Z a tr z y m a m s ię tu , z g o d n ie z p o d k r e ś lo n y m n a w s tę p ie z a ło ż e n ie m , n a d k w e s tia m i, k tó r e w ś w ie tle ty c h p u b li k a c ji o k a z a ły s ię s p o r n e b ą d ź te ż n ie b y ły je s z c z e b liż e j w y ja ś n io n e .
Z a s a d n ic z y m p ro b le m e m s p o r n y m s t a ła się k w e s tia , czy u c h w a ła w a ln e g o z g ro m a d z e n ia m o ż e b y ć u c h y lo n a ty lk o w ó w c z a s, g d y je j tr e ś ć n a r u s z a p rz e p is y p r a w a , czy te ż ta k ż e w te d y , g d y z o s ta ła o n a n ie p r a w id ło w o p o d ję ta . M . z d a n ie m p o d s t a w ę u c h y le n ia u c h w a ły m o ż e s ta n o w ić ta k ż e n a r u s z e n ie p rz e p is ó w r e g u l u ją c y c h sp o só b z w o ły w a n ia i o d b y w a n ia w a ln y c h z g ro m a d z e ń , a le ty lk o w te d y , g d y z o s ta n ie u s ta lo n e , ż e u c h y b ie n ia w ty m z a k re s ie p o w s ta łe m ia ły l u b m o g ły
m ie ć w p ły w n a tr e ś ć u c h w a ły . W ta k i m b o w ie m w y p a d k u n ie m o ż n a w o g ó le ■ocenić, czy u c h w a ła j e s t z g o d n a z p r a w e m . N ie w ia d o m o b o w ie m , j a k a b y ła b y tr e ś ć 'u c h w a ły , g d y b y ty c h u c h y b ie ń n ie b y ło .
P o g lą d t a k i j e s t z r e s z tą z g o d n y z w ie lo le tn im o rz e c z n ic tw e m s ą d o w y m , k tó r e n ig d y n ie w y r a ż a ło w ą tp liw o ś c i co do m o ż n o ś c i u c h y le n ia u c h w a ły w a ln e g o z g ro m a d z e n ia n a s k u t e k . n ie p r a w id ło w e g o je j p o d ję c ia 12 i — co w ię c e j — s t a w a ł o n a s ta n o w is k u , że s ą d p o w in ie n r o z p a tr y w a ć p r z e d e w s z y s t k i m to , c z y p r z y p o d e jm o w a n iu u c h w a ły z o s ta ły z a c h o w a n e p r z e p is y r e g u l u ją c e sp o só b z w o ły w a n ia i o d b y w a n ia w a ln y c h z g ro m a d z e ń . 13 D o ty c h c z a s o w e o rz e c z n ic tw o p r z e s tr z e g a ł o je d y n ie p rz e d u n ie w a ż n ie n ie m u c h w a ły n a p o d s ta w ie ty lk o u c h y b ie ń f o r m a ln y c h , n ie m o g ą c y c h m ie ć w p ły w u n a w y n ik s p r a w y . 14 W ś w ie t le n o w e j u s t a w y o rz e c z n ic tw o to p o z o s ta ło n a d a l w p e łn i a k tu a l n e . U s ta w a t a k ła d z ie sz c z e g ó ln ie s iln y n a c is k n a p r a w id ło w e z w o ły w a n ie i o d b y w a n ie w a ln y c h z g ro m a d z e ń . P r z e p is y u s ta w y p o ś w ię c o n e te j m a t e r i i ( a r t. 21 § 4, 27 § 2) m a ją n a c e lu s tw o r z e n ie t a k i c h w a r u n k ó w d o p o d e jm o w a n ia u c h w a ł w a ln e g o z g r o m a d z e n ia , ż e b y s ta n o w iły o n e f a k t y c z n i e w y r a z w o li o g ó łu c z ło n k ó w . N a r u s z e n ie p r z e to ty c h p r z e p is ó w s ta n o w i n a r u s z e n ie is to tn y c h p r a w c z ło n k o w s k ic h . Z a d a n ie m z a ś s ą d u p r z y k o n tr o li u c h w a ł w a ln e g o z g ro m a d z e n ia je s t w ła ś n ie z a p e w n ie n ie n a le ż y te j o c h r o n y w s z e lk ic h p r a w c z ło n k o w s k ic h . O c h ro n a ty c h p r a w w y m a g a u c h y le n ia p r z e d e w s z y s tk im ta k i c h u c h w a ł, k tó r e n ie s ta n o w ią w y r a z u w o li w a ln e g o z g ro m a d z e n ia , a w ię c u c h w a ł, k tó r e n ie z a p a d ły w w a r u n k a c h p r z e w id z ia n y c h p rz e z u s ta w o d a w c ę do w y r a ż e n ia t e j w o li i p r z e c iw d z ia ła ją c y c h je j z n ie k s z ta łc e n iu . Z ty c h w s z y s tk ic h p rz y c z y n n ie w y d a j e s ię t r a f n y p o g lą d r e p r e z e n to w a n y p r z e z • d ra P i e k a r s k i e g o ,15 ż e d o u c h y le n ia z a s k a r ż o n e j u c h w a ły n ie w y s ta r c z y sa m o n i e
p r a w id ł o w e je j p o d ję c ie , je ś li ty lk o u c h w a ła b y ła m e r y to r y c z n ie s łu s z n a . D r P ie
l i P a t r z M . G e r s d o r f : D r o g a s ą d o w a w s p r a w a c h z e s p ó ł d z i e l c z e g o s t o s u n k u c z ł o n k o s t w a n a t l e n o w e g o p r a w a s p ó ł d z i e l c z e g o , „ N o w e P r a w o ” 1862 r . , n r 2; M . G e r s d o r f , I . I g n a t o w i c z : U s t a w a o s p ó ł d z i e l n i a c h i i c h z w i ą z k a c h — K o m e n t a r z , W a r s z a w a 1962 r . , s . 65 i n . ; B . S l o t w i A s k I : U s t a w a o s p ó ł d z i e l n i a c h 1 i c h z w i ą z k a c h , W a rs z a iw a l» 6 l r . , s . 48 i n . ; M . P i e k a r s k i : K o n t r o l a u c h w a ł w a l n y c h z g r o m a d z e ń s p ó ł d z i e l n i , „ N o w e P r a w o ” 1962 r . , n r 10. i i P a t r z n p . o r z e c z e n i e S ą d u N a j w y ż s z e g o w s p r a w a c h 1 C R 946/57 ( „ N o w e B r a w o ” 1M ( r .) i 4 C R 1188/58 ( P Z S 1958 r . , n r 10). « P a t r z o r z e c z e n i e S ą d u N a j w y ż s a e g o w s p r a w i e 4 C R 1011/55 ( P Z S 1956 r . , n r 4). H P a t r z o r z e c z e n i e S ą d u N a j w y ż s z e g o w s p r a w i e 4 C R 251/59 ( n i e o p u b l i k o w a n e ) . 15 P a t r z M . P i e k a r s k i , 0(p. c i t ., „ N o w e P r a w o ” 1982 r „ n r 19.
N r 7— « (67—6« ) U ch w ały w a ln yc h zg ro m a d zeń spółdzielni 33
k a r s k i o p ie r a s w o je s ta n o w is k o n a p rz e p is ie a r t . 38 § 2 u s ta w y . Z d a n ie m je g o a r t y k u ł te n s ta n o w ią c , że „ p o d s ta w ą p o w ó d z tw a m o że b y ć n a r u s z e n ie p r z e z u c h w a łę p rz e p is ó w p r a w a ”, z a c ie ś n ił t ę p o d s ta w ę d o w y p a d k ó w n a r u s z e n ia p r z e p is ó w p r a w a p r z e z s a m ą t r e ś ć u c h w a ły , a n ie p rz e z j e j p o d ję c ie . D r P ie k a r s k i d o s z u k u je s ię p rz y ty m w tr e ś c i teg o p r z e p is u „ z a c ie ś n ie n ia ” d o ty c h c z a s o w y c h p o d s t a w p o w ó d z tw a . A r t y k u ł 52 p o p rz e d n io o b o w ią z u ją c e j u s ta w y , w is to tn e j d la o m a w ia n e g o z a g a d n ie n ie m części, b r z m ia ł : „ K a ż d ą u c h w a łę m o ż n a z a s k a r ż y ć z p o w o d u j e j n ie z g o d n o ś c i z p r a w e m lu b s t a tu t e m ” .
Z p ro s te g o z e s ta w ie n ia o b u p rz e p is ó w w y n ik a w ię c , że m ię d z y n o w ą a d a w n ą u s ta w ą n ie m a ty c h ró ż n ic , ja k i e w id z i w n ic h P ie k a r s k i. W y łą c z n ie g r a m a ty c z n ą i n t e r p r e t a c j ę u s ta w y P i e k a r s k i w z m a c n ia a r g u m e n te m o rz e k o m e j z b ę d n o śc i u c h y la n ia u c h w a ł ty lk o n a s k u t e k n ie p r a w id ło w e g o ic h p o d ję c ia . P ie k a r s k i m n ie m a , że w r a z ie u c h y le n ia z ty c h p rz y c z y n u c h w a ły , k tó r e j tr e ś ć je s t z g o d n a z p r a w e m , z w o ła n e n a s t ę p n ie p ra w id ło w o w a ln e z g ro m a d z e n ie p o d ję ło b y u c h w a łę o te j s a m e j tr e ś c i. T r u d n o je d n a k k o n s tr u o w a ć z a s a d y p r a w n e , o p ie r a ją c się je d y n ie n a d o m n ie m a n ia c h , z w ła sz c z a g d y d o m n ie m a n ia te n ie z n a jd u j ą p o tw ie r d z e n ia w p r a k ty c e . P r a k t y k a b o w ie m u czy , że n a tr e ś ć u c h w a ły w a ln e g o z g ro m a d z e n ia m a is to tn y w p ły w s k ła d o b e c n y c h n a z g ro m a d z e n iu c z ło n k ó w , w y s łu c h a n ie g łó w n ie z a in te re s o w a n e g o itp . T e w ła ś n ie d o ś w ia d c z e n ia p r a k t y k i z ro d z iły tr o s k ę u s ta w o d a w c y o z a p e w n ie n ie w s z y s tk im c z ło n k o m ic h u d z ia łu w z g ro m a d z e n iu .
T rz e b a te ż p o d k re ś lić , że p o d ję c ie w o k r e ś la n e j s p r a w i e u c h w a ły z g o d n e j z p r a w e m n ie o z n a c z a b y n a jm n ie j , b y w te j sa m e j s p r a w ie n ie m o g ła z a p a ś ć u c h w a ła o o d m ie n n e j tr e ś c i, ró w n ie ż z g o d n a z p ra w e m . S z e re g b o w ie m k w e s tii m oże b y ć w r a m a c h p r a w a r ó ż n i e ro z w ią z y w a n y c h . S k ą d w ię c m o ż e się ro d z ić p e w n o ść , że je ż e li n ie p r a w id ło w o z w o ła n e czy o d b y te w a ln e z g ro m a d z e n ie p o d ję ło u c h w a łę o o k r e ś lo n e j tr e ś c i, z g o d n e j z p r a w e m , to n a s tę p n e , p ra w id ło w o ju ż z w o ła n e z g ro m a d z e n ie p o d e jm ie id e n ty c z n ą u c h w a łę , a n ie u c h w a łę o in n e j tre ś c i, r ó w n ie ż z g o d n e j z p r a w e m i o d p o w ia d a ją c e j, is to tn ie w o li c z ło n k ó w . W re s z c ie — j a k m o ż n a w o g ó le o c e n ia ć z g o d n o ść u c h w a ły z p r a w e m , je ś li u c h w a ła t a z o s ta ła p o d ję ta w w a r u n k a c h m o g ą c y c h z n ie k s z ta łc ić w o lę c z ło n k ó w , a w ię c z n a r u s z e n ie m p r z e p is ó w p r a w a m a te r ia ln e g o ? P rz y ją w s z y , ż e u c h w a ły w a ln e g o z g ro m a d z e n ia m o g ą b y ć u c h y lo n e t a k z p o w o d u n ie p r a w id ło w e g o ich p o d ję c ia , j a k i z p o w o d u n a r u s z e n ia p r z e z ic h tr e ś ć p rz e p is ó w p ra w n y c h , n a le ż y z k o le i o d p o w ie d z ie ć n a pytaniei, ja k ie s k u t k i p r a w n e w y w o łu j ą w y r o k i s ta n o w ią c e o ty m u c h y le n iu . W y d a je się , ż e s k u t k i te są o d m ie n n e z a le ż n ie o d p o d s ta w y u c h y le n ia . M o im z d a n ie m w y r o k u c h y la ją c y u c h w a łę n a s k u t e k n ie p r a w id ło w e g o j e j p o d ję c ia u c h y la ty lk o tę u c h w a ł ę , n a to m ia s t p o z o s ta je w m o c y u c h w a ła o r g a n u n iż s z e g o rz ę d u . Z o s ta je w ię c p rz y w ró c o n y t a k i s ta n p r a w n y , j a k i is tn ia ł p rz e d p o d ję c ie m u c h w a ły . W s k u te k te g o w a ln e z g ro m a d z e n ie m u s i s p r a w ę r o z p a tr z y ć p o n o w n i e . N a to m ia s t w y r o k u c h y la ją c y u c h w a łę z p rz y c z y n m e r y to ry c z n y c h r o z s tr z y g a o s t a t e c z n i e o is to c ie s p r a w y , u c h y la o n p rz e to n ie ty lk o t ę u c h w a łę, a le u n ie w a ż n ia ta k ż e p o p rz e d z a ją c e j ą u c h w a ły n iż s z y c h o rg a n ó w (całe p o s tę p o w a n ie w e w n ą trz s p ó łd z ie łc z e ). O o p is a n y c h w y ż e j ta k i c h lu b in n y c h s k u tk a c h u c h y la n ia u c h w a ły są d p o w in ie n z a z n a c z y ć w u z a s a d n ie n iu w y r o k u .
J e d n ą ze s p o r n y c h k w e s tii, ja k i e z ro d z iły s ię n a tle a r t y k u ł u 38 u s ta w y , j e s t p ro b le m w ł a ś c i w o ś c i k o m i s j i a r b i t r a ż o w y c h d o ro z s trz y g a n ia s p r a w o u c h y le n ie u c h w a ł w tr y b ie p rz e w id z ia n y m w ty m a r t y k u le .
3 4 M i r o s ł a w G e r s d o r f Nar 7— 8 (67—6 8)
T rz e b a p o d k re ś lić , że za r z ą d ó w d a w n ie j o b o w ią z u ją c e j u s t a w y o sp ó łd z ie ln ia c h , z a r ó w n o w ś w ie tle o r z e c z n ic tw a , j a k i d o k tr y n y b e z s p o r n y b y ł p o g lą d , ż e w w y p a d k u g d y s k a r ż ą c y m je s t c z ło n e k sp ó łd z ie ln i — o s o b a p r a w n a p o d le g a ją c a o rz e c z n ic t w u a r b i t r a ż u i g d y z a s k a r ż o n a u c h w a ła d o ty c z y s p r a w m a j ą tk o w y c h — o r g a n e m w ła ś c iw y m d o r o z s tr z y g n ię c ia s p r a w jesit a r b i tr a ż . C h o d z i t u b o w ie m o s p ó r o p r a w o m a j ą tk o w e m ię d z y d w ie m a je d n o s tk a m i g o s p o d a r k i u sp o łe c z n io n e j, a w ię c o t a k i s p ó r, k t ó r y w m y ś l a r t . 2 d e k r e t u o p a ń s tw o w y m a r b i t r a ż u g o s p o d a r c z y m p o d le g a o r z e c z n ic tw u a r b itr a ż o w e m u . R ó ż n ic a z d a ń w y s tę p o w a ła co d o w ła ś c iw o ś c i a r b i t r a ż u w w y p a d k u , g d y u c h w a łę z a s k a r ż y ła d o s ą d u c e n tr a la z r z e s z a ją c a d a n ą s p ó ł d z i e l n i ę .16 K w e s tia ta s t a ła się jednaik n ie a k t u a ln a , g d y ż o b e c n ie o b o w ią z u
j ą c y a r t . 38 d a ł p r a w o s k a r g i s ą d o w e j (p o w ó d z tw a ) ty lk o c z ło n k o m s p ó łd z ie ln i. N a to m i a s t w p e łn i j e s t a k t u a l n y p ro b le m w ła ś c iw o ś c i a r b i t r a ż u w ra z ie w n ie s ie n ia p o w ó d z tw a o u c h y le n ie u c h w a ły p rz e z c z ło n k a s p ó łd z ie ln i-o s o b ę p r a w n ą p o d le g a j ą c ą o rz e c z n ic tw u p a ń s tw o w e g o a r b i t r a ż u g o sp o d a rc z e g o . Z a ró w n o w k o m e n ta r z u d o u s ta w y M . G e r s d o r f a i I. I g n a to w ic z a , j a k i w c y to w a n y m ju ż k ilk a k r o tn ie a r t y k u l e M . P ie k a r s k ie g o p t. „ K o n tr o la u c h w a ł w a ln y c h z g ro m a d z e ń s p ó łd z ie ln i” z o s ta ł p o d tr z y m a n y d o ty c h c z a s o w y p o g lą d , że o w ła ś c iw o ś c i s ą d u lu b k o m is ji a r b i tr a ż o w e j d e c y d u je w ty m w y p a d k u r o d z a j p r a w a , k tó r e g o d o ty c z y z a s k a r ż o n a u c h w a ła w a ln e g o z g r o m a d z e n ia .17 P o g lą d te n p o d a ł w w ą tp liw o ś ć p ro f . W. S ie d l e c k i.18 Z d a n ie m je g o z a w y łą c z n ą w ła ś c iw o ś c ią s ą d u p r z e m a w i a ją n a s t ę p u ją c e w z g lę d y : 1) u s t a w a o s p ó łd z ie ln ia c h i ic h z w ią z k a c h w y r a ź n ie p o w ie r z a są d o m k o n tr o lę u c h w a ł w a ln e g o z g ro m a d z e n ia i d o k ła d n ie o k r e ś la sp o só b i s k u t k i te j k o n tr o li, p r z y cz y m m im o że o b o w ią z u ją p rz e p is y o a r b i tr a ż u , u s t a w a t a n ic n ie w s p o m in a o w ła ś c iw o ś c i w p e w n y c h w y p a d k a c h te g o a r b i tr a ż u ; 2) s p r a w ę o u n ie w a ż n ie n ie u c h w a ły w a ln e g o z g ro m a d z e n ia sp ó łd z ie ln i tr u d n o w o g ó le u w a ż a ć za s p ó r o p r a w o m a ją tk o w e w r o z u m ie n iu p rz e p is ó w p r a w a a rb itra ż o w e g o . Są to n ie c h y b n ie b. p o w a ż n e a rg u m e n ty . D la r o z s trz y g n ię c ia te j s p o r n e j k w e s tii i s t o t n a j e s t je d n a k , w y d a je się , tr e ś ć p rz e p is u a r t . 2 u s t. 3 d e k r e t u o p a ń s tw o w y m a r b i t r a ż u g o s p o d a rc z y m . S ta n o w i o n , że s p o r y o p r a w a m a ją tk o w e m ię d z y je d n o s t k a m i g o s p o d a r k i u s p o łe c z n io n e j ty lk o w ó w c z a s nie' n a le ż ą do w ła ś c iw o ś c i p a ń s tw o w y c h k o m is ji a r b itr a ż o w y c h , g d y z m o c y u s ta w sz c z e g ó ln y c h są p r z e k a z a n e in n y m w ła d z o m lu b in n y m są d o m n iż s ą d y p o w sz e c h n e . D e k r e t te n z a w ie ra -w ięc g e n e r a ln ą k la u z u lę p r z e k a z u j ą c ą a r b itr a ż o w i s p r a w y m a ją tk o w e w y n ik łe m ię d z y o k r e ś lo n y m i p o d m io ta m i z w y ją tk i e m ty c h s p r a w , k tó r e szczeg ó ln e u s ta w y 16 . K o n t r o w e r s y j n e s t a n o w i s k a o r z e c z n i c t w a i d o k t r y n y w t y m w z g l ę d z i e z a w i e r a j ą j e d n o c z e ś n i e c a ł o k s z t a ł t a r g u m e n t a c j i c o d o w ł a ś c i w o ś c i a r b i t r a ż u w r a z i e z a s k a r ż e n i a u c h w a ł y ■ d o ty c z ą c e j p r a w m a j ą t k o w y c h p r z e z c z ł o n k a s p ó ł d z i e l n i — o s o b ę p r a w n ą . O s o b o m z a i n t e r e s o w a n y m b l i ż e j t y m t e m a t e m w s k a z u j e : o r z e c z e n i e P r e z e s a G K A N r V2—9/53 (P U G 1954 r ., n r 4); a r z e c z . S . N . I I C R 2072/54 (O S N 1956 r ., z. I, p o z . 22); o r z e e z . S . N . I I C R 909/59 < O S P iK A 1962 r . z. 1, p o z . 8); M . G e r s d o r f : N i e k t ó r e z a g a d n i e n i e p r a w a s p ó łd z i e lc z e g o ( „ N o w e P r a w o ” 1959 r . , n r 9); M . p i e k a r s k i : P o w ó d z t w o o u n i e w a ż n i e n i e u c h w a ł y w a l n e g o z g r o m a d z e n i a s p ó ł d z i e l n i ( „ N o w e P r a w o ” 1959 r ., n r 12); E . W e n g e r e k : G lo s a d o o r z e c z e n i a S ą d u N a j w y ż s z e g o I I C R 909/59 (O S P iK A 1962 r . , z . 1, p o z . 8). 17 N a l e ż y t u p r z y p o m n i e ć , ż e w m y ś l u s t a l o n e g o j u ż o r z e c z n i c t w a S ą d u N a j w y ż s z e g o s p r a w y o c z ł o n k o s t w o ( w y k l u c z e n i e , w y k r e ś l e n i e ) n i e n a l e ż ą d o s p r a w w y ł ą c z n i e m a j ą t k o w y c h z e w z g l ą d u n a n i e t y l k o g o s p o d a r c z e c e l e s p ó ł d z i e l n i . P o r . o r z e c z e n i e S ą d u N a jw y ż s z e g o 4 C R 1011/55 ( P i P 1957, z . 7). 1» P a t r z w . S i e d l e c k i : P r z e g l ą d o r z e c z n i c t w a s ą d o w e g o ( P r a w o p r o c e s o w e c y w i l n e — I p ó ł r o c z e 1962), P i P 1963 r . , z . 3.
N r 7—8 (67—68) Z a r z u t p o t r ą c e n i a w p r o c e s i e a d h e z y j n y m 35 p r z e k a z u j ą in n y m s ą d o ta n iż s ą d y p o w s z e c h n e . J e ś lib y p r z e to t r a k to w a ć u s ta w ę sp ó łd z ie lc z ą ja k o u s ta w ę sz c z e g ó ln ą w s t o s u n k u do d e k r e t u — to i ta k n ie m o ż n a b y u z n a ć , ż e c z y n i o n a w y ło m w je g o z a s a d a c h . A r t y k u ł 38 n ie p r z e k a z u je b o w ie m s p r a w o u c h y le n ie u c h w a ł w a ln e g o z g ro m a d z e n ia d o in n e g o s ą d u , le c z p o tw ie r d z a ty lk o o g ó ln ą z a s a d ę k o m p e te n c ji s ą d u p o w s z e c h n e g o , a ty m s a m y m — w z a k r e s ie o k r e ś lo n y m w d e k r e c ie — k o m p e te n c ji a r b i tr a ż u . J a k t o ju ż b o w ie m p o d k re ś lo n o , w m y ś l a r t . 2 u s t. 3 c y to w a n e g o d e k r e t u ty lk o p rz e w id z ia n e szczeg ó l n y m i p r z e p is a m i k o m p e te n c je in n e g o s ą d u n iż s ą d p o w s z e c h n y w y łą c z a ją w s to s u n k u do p o d m io tó w g o s p o d a r k i u s p o łe c z n io n e j k o m p e te n c je a r b i tr a ż u . D o ty c z y to p r z e p is ó w w y d a n y c h z a ró w n o p rz e d , j a k i p o w e jś c iu w ż y c ie d e k r e t u , c h y b a że p r z e p i s e m sz c z e g ó ln y m z a k r e s s to s o w a n ia d e k r e t u z o s ta n ie e x p r e s s is v e r b is o g ra n ic z o n y . T a k ie g o z a ś p r z e p is u u s t a w a s p ó łd z ie lc z a ró w n ie ż n i e z a w ie r a . W y p a d a t a k ż e p o d k re ś lić , ż e u s ta w o d a w c a w z a k r e s ie d o ty c z ą c y m k o m p e te n c ji s ą d u p o s łu ż y ł się w a r t . 38 tr a d y c y jn ą f o r m u łą p o w ta r z a n ą w u s ta w o d a w s tw ie s p ó łd z ie lc z y m p r z e z k il k a d z ie s ią t la t. Z te g o te ż w z g lę d u t r u d n o w te j f o r m u le d o s z u k iw a ć się t w ó r c z e j , n o w a to r s k ie j tr e ś c i c o do o g ra n ic z e n ia u z n a w a n y c h d o ty c h c z a s p o w s z e c h n ie k o m p e te n c ji a r b itr a ż u . J e ś li c h o d z i o d r u g i a r g u m e n t p ro f . S ie d le ć k ie g o , to is to tn ie , m o ż n a m ie ć w ą tp li w o ś ć , czy s p r a w a o u n ie w a ż n ie n ie u c h w a ły d o ty c z ą c e j p r a w m a ją tk o w y c h je s t w śc is ły m te g o s ło w a z n a c z e n iu s p o r e m o p r a w a m a j ą tk o w e , i to z a ró w n o w r o z u m ie n iu p rz e p is ó w p r a w a a r b itr a ż o w e g o , j a k i k.p .c. J e ś lib y s i ę je d n a k n a w e t z a k w a lif ik o w a ło te g o r o d z a ju s p r a w ę do ja k i e jś sz c z e g ó ln e j k a te g o r ii p r a w n e j (czeg o d o te j p o r y n i k t w y r a ź n ie n ie z a p ro p o n o w a ł), to p r z y ty m k w a lif ik o w a n iu n a le ż y w p e łn i u w z g lę d n ić , ż e s p ó r o t r e ś ć u c h w a ł y d o ty c z ą c e j m a j ą tk o w y c h p r a w c z ło n k o w s k ic h (a o 'ta k ie w ła ś n i e u c h w a ły t u t a j c h o d zi) j e s t z p u n k t u w i d z e n i a e k o n o m i c z n e g o n ie w ą tp liw ie s p o r e m o p r a w a m a ją tk o w e .
(c.d. n a s tą p i)
LUCJAN OSTROWSKI
Zarzut połrqcenia w procesie adhezyjnym
K w e s tia s k u te c z n o ś c i z a r z u t u p o tr ą c e n ia w p ro c e s ie a d h e z y jn y m n ie je s t ro z s tr z y g a n a je d n o lic ie p rz e z d o k tr y n ę . P r o f . M . C ie ś la k tw ie r d z i, że p o tr ą c e n ie je s t u je m n ą p r z e s ła n k ą p r o c e s u a d h e z y jn e g o 1, n a to m ia s t W . D a sz k ie w ic z , s to ją c n a s t a n o w is k u o d m ie n n y m , s łu s z n ie z a u w a ż a , że p o tr ą c e n ie , ja k o in s ty tu c ja m a te r ia ln e g o p r a w a c y w iln e g o , n ie m o ż e b y ć p r z e s ła n k ą p r o c e s u a d h e z y jn e g o , g d y ż n ie m a w p ły w u n a d o p u s z c z a ln o ś ć to c z e n ia się te g o p r o c e s u .2 I n s t y t u c j e c y w iln e g o p r a w a m a te r ia ln e g o m a j ą b o w ie m w p ły w n a m e r y to r y c z n e r o z s trz y g n ię c ie p o w ó d z tw a (n a u w z g lę d n ie n ie l u b o d d a le n ie w cało ści a lb o w części), n ie m o g ą z aś m ie ć w p ły w u n a s a m ą d o p u s z c z a ln o ś ć p ro c e s u . S z c z e g ó ła m i te g o p r o b le m u W . D a sz k ie w ic z j e d n a k
I M . C i e ś l a k : P r o c e s k a m y , w y d . 1953, o z . I I , s . 249 , 250.
