DZIECI, STUDENCI I PACJENCI
JAKO KONSUMENCI
Barbara Trybulińska
Dziecko
jako konsument
Poniżej 13 roku życia brak zdolności do czynności prawnych (art. 12 k.c.)
WYJĄTEK
Umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, chyba
że pociąga to za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych
(art. 14 § 2)
Po ukończeniu 13 roku życia ograniczona zdolność do czynności prawnych (art. 15 k.c.) Co do zasady do ważności czynności prawnej zobowiązującej lub rozporządzającej dokonanej
przez osobę ograniczoną w zdolności do
czynności prawnych potrzebna jest zgoda bądź potwierdzenie przez przedstawiciela
ustawowego (art. 17 i 18 k.c.)
WYJĄTKI
Umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (art.20 k.c.).
Rozporządzanie swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi (art. 21 k.c.).
Jeżeli przedstawiciel ustawowy oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku – pełna zdolność do czynności prawnych w zakresie czynności, które tych przedmiotów dotyczą (art. 22 k.c.). ALE! Uwaga na czynności, do których wg ustawy zgoda przedstawiciela ustawowego nie jest wystarczająca.
Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi
Ustawa o ochronie zdrowia przed
następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych
Ustawa o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami
wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub
policyjnym
Ustawa o grach hazardowych
Art. 27
1. Wstęp do ośrodków gier oraz do punktów przyjmowania zakładów wzajemnych dozwolony jest dla osób, które ukończyły 18 lat.
2. W grach hazardowych, z wyjątkiem loterii fantowych oraz loterii promocyjnych, mogą uczestniczyć wyłącznie osoby, które ukończyły 18 lat.
3. Podmioty urządzające gry hazardowe i prowadzące działalność w tym zakresie są obowiązane do umieszczenia w widoczny sposób przed wejściem do miejsca urządzania gier oraz w miejscu urządzania gier lub sprzedaży dowodów udziału w grach informacji o zakazie uczestniczenia w grach osób, które nie ukończyły 18. roku życia.
4. W przypadku wątpliwości co do wieku uczestnika gry hazardowej, osoba kierująca ośrodkiem gier lub przez nią upoważniona, osoba sprzedająca losy lub inne dowody udziału w grach losowych oraz osoba przyjmująca zakłady wzajemne jest upoważniona do żądania okazania dokumentu potwierdzającego tożsamość i wiek uczestnika gry hazardowej.
Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia
W jednostkach systemu oświaty zabrania się reklamy oraz promocji polegającej na prowadzeniu działalności zachęcającej do nabywania środków spożywczych innych niż objęte grupami środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w tych jednostkach (art. 52c ust. 2).
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom (…).
Ustawa o radiofonii i telewizji
Zakazane jest nadawanie przekazów handlowych:
1) nawołujących bezpośrednio małoletnich do nabywania produktów lub usług;
2) zachęcających małoletnich do wywierania presji na rodziców lub inne osoby w celu skłonienia ich do zakupu reklamowanych produktów lub usług;
3) wykorzystujących zaufanie małoletnich, jakie pokładają oni w rodzicach, nauczycielach i innych osobach;
4) w nieuzasadniony sposób ukazujących małoletnich w niebezpiecznych sytuacjach;
5) oddziałujących w sposób ukryty na podświadomość (art. 16b.
ust.2).
Ustawa o radiofonii i telewizji
Nie można przerywać w celu nadania reklam lub telesprzedaży audycji dla dzieci
(art. 16a ust. 6 pkt 4).
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
Czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest w szczególności reklama odwołująca się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierności dzieci (art. 16 ust. 1).
Rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 23 czerwca 2005 r. w sprawie kwalifikowania audycji lub innych przekazów mogących mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich oraz audycji lub innych przekazów przeznaczonych dla danej kategorii wiekowej małoletnich, stosowania wzorów symboli graficznych i formuł zapowiedzi, które określa warunki, na jakich rozpowszechniane mogą być audycje lub inne przekazy (w tym reklamowe), które mogą mieć negatywny wpływ na rozwój małoletnich.
Pacjent
jako konsument
Ustawa Prawo Farmaceutyczne
Art. 53. 1. Reklama produktu leczniczego - nie może wprowadzać w błąd,
- powinna prezentować produkt obiektywnie,
- oraz powinna informować o racjonalnym stosowaniu
Zagadnienie reklamy produktu medycznego
Art. 55. 1. Reklama produktu leczniczego kierowana do publicznej wiadomości nie może polegać na:
1) prezentowaniu produktu leczniczego przez osoby znane publicznie, naukowców, osoby posiadające wykształcenie medyczne lub farmaceutyczne lub sugerujące posiadanie takiego wykształcenia;
2) odwoływaniu się do zaleceń osób znanych publicznie, naukowców, osób posiadających wykształcenie medyczne lub farmaceutyczne lub sugerujących posiadanie takiego wykształcenia.
Art. 55 ust. 2 (…) reklama produktu leczniczego kierowana do publicznej wiadomości nie może ponadto zawierać treści, które:
- zapewniają, że przyjmowanie produktu leczniczego gwarantuje właściwy skutek,
- nie towarzyszą mu żadne działania niepożądane
- gwarantują skutek lepszy lub taki sam (…) jak przy leczeniu innym produktem
Przykładowe treści reklam uznanych decyzją GIF za niezgodne z ustawą Prawo Farmaceutyczne:
1. …bo gwarantują osiągnięcie skutku:
„skutecznie leczy grzybicę”
„skutecznie usuwa ból i zapalenie Twojego gardła”
2. …brak obiektywizmu w przedstawieniu produktu:
„chciałbym, żeby wreszcie mi ulżyło”
„szybka i skuteczna ulga dla zatkanego nosa”
3. …informacje niezgodne z charakterystyką produktu:
„nawilża gardło” – o tabletkach, nawilżenie efektem wtórnym 4. …bo wprowadzają w błąd:
„na silny kaszel” – o leku wykrztuśnym, także efekt wtórny
Art. 57. 1. Zabrania się kierowania do publicznej
wiadomości reklamy dotyczącej produktów leczniczych:
1) wydawanych wyłącznie na podstawie recepty;
2) zawierających środki odurzające i substancje psychotropowe;
3) umieszczonych na wykazach leków refundowanych.
Zagadnienie leczenia transgranicznego
Wyroki z 28.04.98 w sprawach Kohl i Decker
Prawo do leczenia transgranicznego wyprowadzone z zasady swobody przepływu usług.
„Swoboda świadczenia usług obejmuje nie tylko prawo do uzyskania legalnego świadczenia zdrowotnego za granicą, ale także prawo do uzyskania go na tych samych zasadach finansowych co w państwie zamieszkania.”
Świadczenia transgraniczne powinny być dostępne bez konieczności uzyskiwania uprzedniej zgody.
Zgoda jest potrzebna co do:
- procedur wysokospecjalistycznych wymagających planowania długoterminowego kolejnych etapów leczenia
- używania wysokospecjalistycznego sprzętu
- leczenia wymagającego pobytu pacjenta w szpitalu przez co najmniej jedną noc
- leczenia, któremu towarzyszy wysokie ryzyko dla pacjenta lub społeczeństwa
- świadczeniodawcy budzącego poważne wątpliwości co do jakości świadczonych usług
Zasady udzielenia zgody na leczenie transgraniczne:
Przy braku danego świadczenia w państwie zamieszkania w zasadzie niemożliwa jest decyzja negatywna w sprawie udzielenia zgody. Szczególnie jeśli chodzi o nowatorskie i eksperymentalne metody leczenia, jeśli przemawiają za nimi uznanie w innych środowiskach lekarskich niż w państwie zamieszkania. (sprawa Peerbooms)
Decyzja o zgodzie na finansowanie leczenia za granicą może być wydana również post factum. (sprawa Peerbooms; wyrok NSA z 30 kwietnia 2009r.)
Podejmowanie decyzji kwalifikującej pacjenta do leczenia transgranicznego powinno mieć charakter systemowy, oparty na obiektywnych i znanych wcześniej kryteriach.
Niedopuszczalna jest jakakolwiek dyskryminacja. Wnioski powinny być łatwo dostępne, a procedura zapewniać rozstrzygnięcie w rozsądnym terminie. (sprawa Geraets-Smits)
W procesie wyrażania zgody istotna jest rzeczywista dostępność świadczenia w kraju zamieszkania. Nadmiernie wydłużający się czas oczekiwania w państwie ubezpieczenia, uzasadnia skorzystanie z opieki medycznej w innym państwie członkowskim. (sprawa Muller-Faure)
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/24/UE z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej.
Utrwalenie dotychczasowej linii orzeczniczej TSUE.
Pierwszy wyrok w Polsce z dnia 10 czerwca 2014 wydany przez sąd rejonowy Kraków-Śródmieście zasądzający od NFZ zwrot kosztów za leczenie.
Student/uczeń
jako konsument
Odpowiedzialność za nienależyte kształcenie
Na zasadach ogólnych z art. 471 kc szkoła lub uczelnia jest zobowiązana do naprawienia
szkody wynikłej z niewykonania lub
nienależytego wykonania swoich zobowiązań wobec uczniów, chyba że
wynika to z okoliczności, za które nie ponosi
ona odpowiedzialności.
Uczelnia odpowiada przykładowo za:
- niemożność kontynuowania świadczenia przez utratę uprawnień
- zlikwidowanie danego kierunku kształcenia w trakcie jego odbywania
- niedotrzymanie standardów nauczania (np. w związku z zatrudnioną kadrą pracowniczą)
- nieodbycie się części zaplanowanych zajęć
Szkoły i uczelnie natomiast nie mogą być pociągane do odpowiedzialności za nieosiąganie określonych postępów w nauce, jeśli nie występuje przy tym jedno z powyższych.
Klauzule abuzywne
w umowach o kształcenie
wyciąg z raportów UOKiK z 2005r.
Zakazane są postanowienia przyznające
organom szkoły uprawnienie do dokonywania wiążącej interpretacji warunków umowy.
„Interpretacji postanowień regulaminu studiów dokonuje rektor.”
„Wiążących interpretacji regulaminu dokonuje Zarząd Szkoły.”
Zakazane są postanowienia uprawniające organy uczelni do jednostronnej zmiany umowy i
istotnych cech świadczenia bez ważnej przyczyny ujętej w umowie.
„Student przyjmuje do wiadomości, że wysokość czesnego za kolejne semestry może ulec zmianie.”
„W uzasadnionych przypadkach zwiększających koszty organizacyjne, szkoła może podnieć wysokość czesnego.”
„Wysokość czesnego może ulegać zmianie w zależności od inflacji i aktualnych kosztów kształcenia.”
„Wysokość opłat zmiany ich wysokości każdego roku ustala Rektor Uczelni w formie zarządzenia.”
Dodatkowo konieczne jest doręczenie wzorca umowy zgodnie z art. 384 kc, bo umowa o kształcenie nie jest umową zawieraną w drobnych sprawach życia codziennego (wyrok SOKiK z dnia 1 marca 2007r.).
Zakazane są postanowienia przewidujące uprawnienie uczelni do określenia lub podwyższenia ceny po zawarciu umowy bez
przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy.
„W przypadku znacznie zmniejszonej liczby słuchaczy Ośrodek ma prawo połączenia grup, podniesienia odpłatności za kurs, rozwiązania grupy lub zmniejszenia liczby zajęć.”
„Wysokość odpłatności ustala dyrektor placówki w oparciu o kalkulację kosztów bieżących. Odpłatność może ulec zmianie w ciągu roku szkolnego.”
„Uczestnicy ponoszą jego koszty w równych częściach, rezygnacja jednego z uczestników powoduje równomierne rozłożenie kosztów na pozostałych uczestników.”
Zakazane są postanowienia, wedle których wpisowe i inne opłaty nie podlegają zwrotowi bez względu na moment odstąpienia od umowy oraz zakres wykonanych przez szkołę świadczeń.
„W przypadku rezygnacji ze studiów czesne nie podlega zwrotowi.”
„W przypadku zmiany trybu studiowania nie przewiduje się zwrotu różnicy czesnego, jeśli taka nastąpi.”
„Z powodu nieuiszczenia opłaty w terminie student może zostać skreślony z listy studentów. Skreślenie nie rodzi prawa do roszczenia o zwrot którejkolwiek z wcześniejszych opłat.”
Zakazane są postanowienia przewidujące obowiązek spełnienia świadczenia przez konsumenta po odstąpieniu od umowy.
„W przypadku pisemnej rezygnacji przez studenta, bądź skreślenia studenta z listy studentów przez uczelnię w terminie do 15 września każdego roku lub w trakcie trwania nauki podczas pierwszego, drugiego lub trzeciego roku studiów, student traci kwotę wpisowego oraz zobowiązany jest do zapłacenia 100% czesnego za miesiące pozostałe do końca roku akademickiego przerwania studiów.”
„W każdym przypadku skreślenia z listy studentów, wydanie dokumentów Studentowi nastąpi po uregulowaniu przez Niego czesnego za rok akademicki, w którym nastąpiło skreślenie.”
Zakazane są postanowienia, które wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność uczelni za
niewykonanie bądź nienależyte wykonanie zobowiązania.
„Szkoła ponosi odpowiedzialność z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy na zasadach ogólnych.
Odpowiedzialność z tego tytułu ograniczona jest do wysokości otrzymanego wynagrodzenia.”
„Uczelnia nie ponosi odpowiedzialności za szkody wyrządzone w odniesieniu do osoby studenta, jak również mienia należącego do studenta. Student może ubezpieczyć się we własnym zakresie.
Uczelnia nie ponosi kosztów ubezpieczenia studenta.”
Dziękuję za uwagę!
