ZË.SZYTY N A U K O W E P O L I T E C H N I K I Ś L Ą S K I E J Seria: T R A N S P O R T z. 2
. 1994 Nr kol. 791
R y s z a r d O ANECK I
Instytut Transportu' Kolej owego p o l i t e c h n i k i ślęs kiej
KO N C E P C 0 A m o d e l u o r g a n i z a c o i p r o c e s ó w Ł A D U N K O W Y C H W R E O O N I E S I E C I K O L E O O W E O
S t r e s z c z e n i e . W a r tykul e z a p r e z e n t o w a n o k o n c e p c j ę organizacji pro
ce s3w“ IaćTunl<Qwych w rejonie s i e c i kole jo w e j PKP, s t a n o w i ę c ę etap p r z e j ś c i o w y na d r o d z e do p r z y s z ł oś c io w e j o r g a n i z a c j i p r o c e s ó w ła
dunkowych.
P r o p o n o w a n a koncepcję p r z e d s t a w i o n o na tle ist n i e j ą c e j o r g a n i z a cji i t e c h n o l o g i i prac ładu n kowych, p r e z e n t u j ę c przy tym w yn i k i s z c z e g ó ł o w y c h badań be z p o ś r e d n i c h n a d tym .zagadnieniem.
W P R O W A D Z E N I E
W latach 196 5 - 1 9 7 9 prz e w o z y ł a du n kó w t r a n s p o r t e m k o l e j o w y m w z r o s ł y o 141,6 min ton, o s l ę g a j ę c w 1979 roku w i e l k o ś ć 4 7 0 min ton. Zwiększenie z a dań p r z e w o z o w y c h było mo ż l i w e przede w s z y s t k i m d zi ę k i r o z s z e r z a n i u w prak
tyce e k s p l o a t a c y j n e j z o r g a n i z o w a n y c h form p r z e w o z ó w w. g r u p a c h Wagonów.
T e n d e n c j e ts il u s t r u j e tablice 1.
T a b l i ca 1 D y na mika w z r o s t u p r z e w o z ó w ładu nk ó w o gó ł em i p r z e w o z ó w ładu n k ó w
w formac h z o r g a n i z o w a n y c h w latach 1 9 6 5 - 1 9 7 9
L a t a
D y n am i ka w z r o s t u p r z ewo zu ładunkó w o gó ł em
w [%]
p r z e w o z u ł a d u n k ó w w for
mach z o r g a n i z o w a n y c h w [ % J .
1 ---
... 2... . '" ... 3 " ....
1965 100 100
1970 113 132
1975 138 201
1979 143 232
Źródło: o b l i c z e n i a w ł a s n e na pod s t a w i e d a n y c h z a w a r t y c h w {l8, 7 o ] .
U dział formy p r z e w o z ó w za p o ś r e d n i c t w e m st acji r o z r z ę d o w y c h z m n i e js z a się s ys t e m a t y c z n i e 1 s t anowi obecnie o ko ł o 6 4 % całej m a s y p r z e w o ż o n y c h
24 R. J a n ecki
przez kolej ł a du nków - w 1970 roku o k o ł o 74%. R ó w n i e ż w tej t e c h n o l o g i i p r z e w o z ó w z a u w a ż a l n e jest d ę żenie do c oraz s z er s z e g o o r g a n i z o w a n i a p r z e m i e s z c z a n i a w g ru pac h wagonowych. P o t w i e r d z e n i e m tego z j a w i s k a mogę być w y n i k i b adań b e z poś rednich, które pr z e d s t a w i a tablica 2.
T a b l i c a 2 S t r u k t u r a p r z e w o z ó w p o j e d y n c z y c h w a g o n ó w i grup w a g o n o w y c h
na b adanych stacj 8 ch ład un k o w yc h
Formy przewo zu
udział p o s z c z e g ó l n y c h form p r z e w o z u w ogólnej wiel
kości p r z e w o z ó w ns
torac h o g ólnego
użytku b o c z n i c a c h razem w s z y s t k i c h p u n k t a c h ł a d u n k o
w y c h ładunki
z p r z y bycia
ładunki z n a d a
nia
ładunki z p r z y
bycia
ładunki z n a d a
nia
ładunki z p r z y
bycia
ładunki z n a d a
nia
1 2 3 4 ' ‘ 5 . 6 7 ...
Poje dy ncze
w a g o n y 39 58 28 60 34 59
W g r upa ch w a g o n o w y c h o li
c z e b n o ś c i od
2-5 w a g o n ó w 41 35 40 31 41 33
W g r u pach w a go n o w y c h o li
cz e b n o ś c i od 6 do 10 w a g o
nów 11 6 20 7 15 6
W g r u pach w a g o n o w y c h po
w y żej 10 w a
g o n ó w 9 1 12 2 10 2
Źród ł o : o p r a c o w a n i e własne.
Oak w y n i k a z danych t ablicy 2, b l is k o dwie t r zecie ł a d u n k ó w p r z e c h o d z ą c y c h na badane stacj e ł a dunkowe i ponad J e dn a trze c i a n a d a w a n y c h na tych s t acj ach sę pr ze w o ż o n e w g ru pa c h w a g o n o w y c h l i c z ą c y c h co najmniej 2 wagony.
P r z e d * t a w i o n e tendencje w organ i z a c j i p r z e w o z ó w t o w a r o w y c h nie p o z o staje bez w p ł y w u na w y m a g a n i a w s t o s u nk u do s t ac j i i p u n k t ó w ładunkowych.
P u n k t y te po w i n n y być pr z y s t o s o w a n e do spraw ne j obsługi, w c o r a z w i ę k s z y m stopniu, co najmniej grup kilkuwag o no w y c h.
Każdej d oby na sieci PKP o p e r a c j o m ł a d u n k o w y m podl e g a ponad 7 0 t y s i ęc y wagonów. W cięgu roku (dane ze lata 1978-1979) p r z e ł a d o w u j e się na p u n k
tach ładun k o w y c h ponad 9 00 min ton ładunków.
O p e r a c j e ładunkowe: nał a d u n e k i w ył a d u n e k , to obok innych- - c z y n n o ś c i i n i c j u jęc e i k o ńc zęc e proces transportowy. Z a s p o k a j a n i ^ p o t r z e b p r z e w o zo -
Koncepcja modelu organlzac.1l procesów. 25
wych g o s p o d a r k i narodowej w y maga s p r a w n e g o p r o w a d z e n i a p r o c e s ó w t r a n s p o r towych, a więc także sprawnej reali z a c ji p r o c e s ó w ładunkowych. O w a ż n o ś c i tego o b szaru d z i a ł a l n o ś c i transp o rt o w e j, o skali prob l e m ó w , świa d c z ę p o wyżej p r z y t o c z o n e dane. Panuje p ow s z e c h n a o p inia o k o n i e c z n o ś c i w p r o w a dzenia z m i a n do o r g a n i z a c j i pr o c e s ó w ładunkowych. Dykt u j ę te z m i a n y m i ę dzy innymi rozwój o rga n i z a c j i pr zewozów, w y ma g a n i a m e c h a n i z a c j i prac ła
dunk ow ych oraz w ł a ś c i w o ś c i techniczne, e k s p l o a t a c y j n e i ekonomiczne t r a n s portu samochodo wego.
Dla s ieci PKP, w poł owie lat s i e d e m d z i e s i ę t y c h , s z c z e g ó ł o w o o p r a c o w a no p r z y s z ł o ś c i o w e k o ncepcję o r g a n i z a c j i p r o c e s ó w ł a d u n k o w y c h 1 ^. Dej g ł ó w ne z a sady o part o na systemowej o r g a n i z a c j i przewozów. R e j o n o w e b e z y p r z e ładunku to w a r ó w ma s o w y c h m i a ł y stać się obok duży ch , b o c z n i c o w y c h p u nk t ów nadania i o dbio ru ładun ków z a s a d n i c z y m e l e m e n t e m w p r z e s t r z e n n e j s t r u k t u rze p o d a ż y u sług w z ak resie o bsług i p r o c e s ó w ładunkowych.
W obe c o g r a n i c z o n y c h m o ż l i w o ś c i i n w e s t y c y j n y c h - a n a l e ż y o b i e k t y w n i e zauważyć. Ze o p r a c o w a n a koncepcja była w y s o c e k a p i t a ł o c h ł o n n a - s t w i e r dzono, Ze p r z y j ę t y pr ogram rozwoju baz p r z e ł a d u n k o w y c h na s i eci PKP jest ze w z g l ę d u na n a k ł a d y finansowe n i e m o ż l i w y do z r e a l i z o w a n i a na o b e c ny m etapie r ozwoju kraju.
A z a tem po w s t a j e pytanie: Jak w ob e c tego p o w i n i e n k s z t a ł t o w a ć się k i e runek nie zbę d n y c h , ele m o ż l i w y c h do w d r o ż e n i a d o pr a k t y k i e k s p l o a t a c y j ne j zmian w o r g a n i z a c j i pro c e s ó w ładunkowych. Ma jęc to na u w adze Jak r ó w nież lstn i ejęc y stan w z a kresie p r o c e s ó w ł a d un k ow y c h - zob. punkt 1 - c elem ni n i e j s z e g o art y k u ł u Jest sf o r m u ł o w a n i e ko n c e p c j i o r g a n i z a c j i p r o c e s ó w ła
d u n k owy ch w rejonie sieci k o l e j o w e j , która p o r z ę d k u j ę c funk c j e stacji i punk t ów ładun k o w y c h (zakres rodz a j o w y i i lo ś c i o w y o b s ł u g i w a n y c h ładunków, w ym a gani a w za k r e s i e w y p o s a ż e n i a t e c h ni c zn e g o , cech e k s p l o a t a c y j n y c h i wa r u n k ó w oto c z e n i a oraz techn o l o g i i precy) s t a n o w i ł a b y s w o i s t y etap p r z e j ściowy na d r o d z e do p r o g n o z o w a n e g o m o d e l u o r g a n i z a c j i p r o c e s ó w ł a d u n k o wych na s ieci PKP.
1. O G Ó L N A C H A R A K T E R Y S T Y K A I S T N I E 3 Ą C E 0 O R G A N I Z A C O I P R O C E S Ó W Ł A D U N K O W Y C H NA S I ECI PKP
P r o c e s y ł ad unko we r ealizuje się na s ieci k olejowej w 5 485 punktach.
Z tej liczby 2 390, to tory o g óln e go u ż y tk u ( t.o.u)/i ładownie, a 3 095, to b o c z n i c e 2 \ S p o t y k a n e a k tualni e formy o r g a n i z a c y j n e i t e c h n o l o g i c z n e rea l izac ji p r o c e a ó w ł a d unkowych w tych p un k t a c h eę z n a c z n i e z r ó ż n i cowane.
Zob. p race T. M a l i n o w s k i e g o [s] , [9] , [10] , L. N o w o s i e l s k i e g o [15] .
Oane do t y c z ę 1978 roku.
2)
26 _R_j_Oen£ck_i
Ponad 6 0 % p r z e w o z ó w d o k o n y w a n y c h Jest w r e l a c ja c h "doo-dom" [24, 74]. W la tach 1 96 5 - 1 9 7 9 o g óln a liczba s ta c ji i p u n k t ó w ł a d u n k o w y c h uleoła z m n i e j szeniu o 12%. Wraz ze z m n i e j s z e n i e m się ogólnej l ic z b y p u n k t ó w ł a d u n k o w y ch n a s t ę p l ł o z w i ę k s z e n i e ś r edni e go o b s za r u o b s ł u g i w a n e g o p r z e z je dnę st ację 1 punkt ł a dun kow y o o koło 10% o r a z ś r e d ni e go promienia o b s ł u g i przez transport k o l e j o w y o około 6%. W y d ł u ż e n i u o 0 , 01 h u legł śred n i c z a s d o w o zu - o dwozu ł a d unk ów przez tran s p o rt samochodowy.
K ole je n o r m a l n o t o r o w e po p r z e z stac j e ła dunkowe, ł a d o w n i e p u b l i c z n e 1 b o c z nic e obs ł u g u j ę o gółem 74% mi e j s c o w o ś c i , w któr y c h z a t r u d n i e n i e w p r z e m y śl e w y n o s i ł o więcej n iż 100 osób [6, 69].
M a so /o w a r owo p o d te ya /ą ca procesom ła d u n k o w y m
lic z e b n o ś ć s ta c ji 0 10 20 iO 40 50 60 10 60 90 W tadunkowyeb
Rys. 1. W y k r e s krzywej L orentza dla p o l i g o n o w e g o rejonu sieci kolejowej
Tek Jak różne sę formy o r g a n i z a c y j n o - t e c h n o l o g l c z n e r e a l i z a c j i p r o c e sów ł a d unk owych, tak też na p o s z c z e g ó l n y c h s t a c j a c h 1 p u n k t a c h ł a d u n k o w y c h w i e l k o ś ć m a sy ładunkowej pod le g a j ę c e j p r o c e s o m ł a d u n k o w y m Jest z n a c z nie z r ó żnicowana . I s tn ieję stacje ł a d unkowe, na k t ó r y c h o d p r a w i a się w e lęgu doby kilk aset wagonów. Sę r ó w n i eż takie, gdzie p r z y j m u j e się 1 n a daje do p r zewoz u nie w ięcej n iż 5 w a g on ó w / do b ę. O k o l i c z n o ś c i te powoduję, że ponad 6 8 % o g ó l n o s i e c i o w e g o nała d u n k u i w y ł a d u n k u k o n c e n t r u j e się ns o k o ł o 3 8 % p u n k t ó w o d p r a w y f l 3 , 30]. -•
Dla b a d a n e g o rejonu sieci kolejowej rys. 1 I l us t r u j e powyżej p r z e d s t a w i o n y stan rzeczy. Oak w y n i k a z rys. 1 s t o s u n e k koncentracji- w roku 1977
K o n c e p c j a m o d e l u o r g a n i z a c j i procesów.. 27
jest m n i e j s z y niż w roku 1979. A z e tem s t r uk t u r a o b c i ę Z e n l a pracę ł a du n ków« s tacji ż a l e n i e się w k i erunk u d a l s z e g o z w i ę k s z a n i a o b c i ę Z e n l a tych stacji, które Już ob ecnie s« silnie o b cl ę l o ne , a s t a b i l i z a c j i lub z a n i k a nia o b c i ę Z e n l a s ta cji o b ecnie słabo w y k o r z y s t y w a n y c h . L i czba stacji ła
d u n k o w y c h o m a ł y m o b c i ę Z e n i u p r o c e s a m i ła d u n k o w y m i ( o b c i ę Z e n l a pracę ła
d u n k ó w « do 50 tys. ton/rok) s tano w ił a w 1974 roku 3 4 % o g ó ł u s t a c j i u s y t u o w a n y c h na l i n iach m a g i s t r a l n y c h i p i e r w s z o r z ę d n y c h - o d p r a w i a j « o n e łęcz- nie 1 , 3 % całk o w i t e j m asy towarowej [l3, 3 l ] .
P o zio m m e c h a n i z a c j i p r z e ł a d u n k ó w w t r a n s p o r c i e o g ó ł e m m o Z n a o s z a co w a ć na o k o ł o 55%. W w i e l u g r upach ł ad un k ó w o r a z na p rz y k ł a d na t.o.u. w s k a ź nik ten k s z t a ł t u j e się w w y s o k o ś c i 1 2 - 1 3 % [ll] .
W p r o c e s a c h ładu n k o w y c h w trans p o r c i e p r a cu j e o k o ł o 7 6 0 tye. r o b o t n i ków ł a d unkowych, c o stanowi b lisk o 3 2 % o gółu z a t r u d n i o n y c h w tym dzia l e g o s p o d a r k i naro dow ej [7, 52]. Poziom tych kadr Jest w y s o c e n i e z a d o w a l a j ę - cy. S t w i e r d z a się w r ęcz . Ze cz y n n i k l u d z ki nie d z i a ł a p o b u d z a j « c o na w z rost u s p r a w n i e ń w transporcie. P o zi o m k a dr k w a l i f i k o w a n y c h w s t o s u n k u do atanu p o Z ę d a n e g o o s cyluje w t r a n s p o r c i e o gó ł em w g r a n i c a c h 5 0 % [3], w p r o c e sac h ł a d u n k o w y c h Jest on J e s z c z e bardziej nie k o r z y s t n y .
P r z e d s t a w i o n y stan r zeczy wpływa:
- na n iski p o zio m m e c h a n i z a c j i o p e r a c j i ł a d u n k o w y c h na w i e l u p u n k t a c h ła
du n k o w y c h i brak e k o n o m i c z n e g o u z a s a d n i e n i a zmian tego s t a n u rzeczy, - na u t r z y m y w a n i e w stałej g o t o w o ś c i techn i c z ne j duZeJ l i c z b y p u n k t ó w ła
d u n k o w y c h n i e e f e k t y w n i e w y k o r z y s t y w a n y c h ,
- ne z n a c z n e nadal r o zproszenie p o t o k ó w ładunków, co p o w o d u j e s t o s u n k o w o d ł u g i czas o b r o t u w a g o n u oraz w z r o s t p r a c y ma n e w r o w e j i r o z r zędowej na s i e ci kolejowej.
D o t y c h c z a s o w e po cz y n a n i a w za k r e s i e z mi a n w o r g a n i z a c j i p r o c e s ó w ła
d u n k o w y c h na sieci PKP sę bardzo r ó ż n o r o d n e i s p r o w a d z a j « się w resor c i e k o m u n i k a c j i i in nych r e sortach (np. b ud o w n i c t w a , r o l n i c t w a 1 g o s p o d a r k i Ż y w n o śc iow ej) do:
- z a m y k a n i a pu n k t ó w ł adun k o w y c h o n i e w i e l k i m o b c i ę Z e n i u p r a c ę ładunków«, - w p r o w a d z a n i u scen t r a l i z o w a n e j o b s ł u g i t o r ów ł a d u n k o w y c h o g ó l n e g o uZytku
na w y t y p o w a n y c h stacjach,
- k o n c e n t r o w a n i e od b i o r u n i ektóry ch r o d z a j ó w ł a d u n k ó w ne o k r e ś l o n y c h s t a
cjach,
- p r z y g o t o w y w a n i a 1 rea liz o w a n i a w s p ó l n i e z i nn y m i r e s o r t a m i p r o g r a m ó w w za k r e s i e ob s ł u g i p o trzeb p r z e w o z o w y c h przy z a ł o ż e n i u k o n c e n t r a c j i p r o
c e s ó w ładunkowych.
D o ś w i a d c z e n i a Innych z a r z ę d ó w k o l e j o w y c h w tym z a k r e s i e m oZna o k r e ś l i ć Jako r acj o n a l n ę - d o s t o s o w a ń « do w a r u n k ó w d z i a ł a n i e t r a n s p o r t u k o l e j o w e g o - i n t e n s y f i k a c j ę w y k o r z y s t a n i a i s t n i e j ę c e g o p o t e n c j a ł u ł a d u n k o w e g o z J e d nocze sna m o d e r n i z a c j ę n i e k t ó r y c h j e g o e le mentów. R o z m a i t o ś ć p o d e j m o w a n y c h
28 R. J an e c k i
p r z e d s i ę w z i ę ć 1 ^ w USA, Wielkiej Bryt a n ii , RFN, Francji, ZSRR i N R D «solna s p r o w a d z i ć do d z i a ł a ć z m i e r z a j ą c y c h w kierunku:
- u n o w o c z e ś n i e n i a o r g a n i z a c j i pr z ewozów,
- r ozw oju n owy ch t e c h n o l o g i i i form o r g a n i z a c y j n y c h w r e a l i z a c j i p r o c e s ó w ł a d u n k o w y c h (transport zintegr o w a n y . J ed n o l i t e s y s t e m y p r o c e s ó w t e c h n o l ogicznych) ,
- r a c j o n a l n e g o rozwoju s ieci bocz n ic k o l e j o w y c h z p o d k r e ś l e n i e m s z c z e g ó l nej p r z y d a t n o ś c i tej formy o b s ł u g i p r o c e s ó w ładunkowych,
- d o s k o n a l e n i a fora w s p ó ł p r a c y z klientami,
K i erujęc się p r z e d s t a w i o n y m i powylej p r ze s ł a n k a m i , m ożne s f o r m u ł o w a ć n a s t ę p u j ę c e tezy:
- p o t e n c j a ł ł a d u n k o w y i s t n i e j ą c y c h na s ieci kolejowej s t a c j i 1 p u n k t ó w ł a d u n k o w y c h Jest d aleki od r a c j o n a l n e g o w y k o r z y s t a n i a p o mimo n i e d o s t a t ec znego w y p o s a ż e n i a t e c h n i c z n e g o f ro n tó w ł a d u n k o w y c h przede w s z y s t k i m t or ów ogó l n e g o u ż y t k u w m a s z y n y ładu nk o w e ; k i e r u n e k z mian w o r g a n i z a c j i p r o c e s ó w ładu n k o w y c h p owinien w i ę c być z o r i e n t o w a n y ns i n t e n s y f i k a c j ę w y k o r z y s t a n i a i s t n i e j ą c e g o p o t e n c j a ł u ł a d u n k o w e g o z J e d n o c z e s n ę m o d e r n i z acj ę n i e k t ó r y c h j ego elementów,
- l iczba s tacj i ł a d unkowych Jest w s t os u n k u do w y m a g a ń d y k t o w a n y c h p o trzebami cełej g o s p o d a r k i narodowej za duża.
T a b l i c a 3 C h a r a k t e r y s t y k a u k ł a d ó w torow yc h b a d a n y c h s t a c j i ł a d u n k o w y c h
O b c i ę ż e n i e st acji ładunkowej (w tys. ton/
rok
u d ział s t ac j i ł a d u n k o w y c h danej g r u p y o b c i ę ż en i a p o e i a d a j ę c y c h
o d d z i e l n e tory główne d o d a t k o we do p r z y j m o w a n i a i w y p r a w i a n i e poc i ę g ó w t o warowych
o d d z i e l n e p r z ę dz enia d o o b s ł u gi ruchu t o w a r o w eg o i ruchu p a s a że r s k i e g o
ukła d y t o r o w e za- p e w n i a j ę c e bezko - l i z y j n o ś ć ruchu p o c i ę g ó w i pracy m a n e w r o w e j zwlę- zanej z obsł u g ę st a c y j n y c h p u n k tów ł a d u n k o w y c h
1 2 ' ~ 3 ....*■ 4---- "
0 - 5 0 67 37 37
50 - 100 100 72 72
1 0 0 - 150 100 62 38
150 - 250 71 79 0
Powyżej 250 100 93 38
Źród ł o: o p r a c o w a n i e własne.
1 ^Zob. m i ę d z y innymi [2 , 4 , 5 , 12 , 17 , 19 , 20 , 22 , 23 ,
25], L
T a b l i c a 4 N iekt ó re e l e me n t y w y p o s a ż e n i e t e c h n i c z n e g o s tacji ładunkowych
w bada n ym okręgu w e d ł u g grup o b c l ę ż e n ia p racę ł adunkowę
Ob clężen ie s tacji ła
dunkowej w (tys.
ton/rok)
udział s t acji ład u n k ow y ch * *t danej grup i e o b cl ę że n i a . p o s i a d a j ę c y c h n s s t ę p u j ę c e e l e menty w y p o s a ż e n i a t e c hn i c z n e g o
wagi w a g o nowe
urzę dz e ni a m e ch a nl z a - cji prac ł a du n ko
wych
s t a n o w iska ł a d u n k o w e 1 )
z a p l e c z e socj a l n o - bytowe dla r o b o t n i k ó w ła d unkowych
d r o g i w o b r ę bie stac j i i p lace ł a d u n k o w e o n a w i e r z c hni u t w a r d z o
nej
o d wo d n i e n i e dróg w o b r ę bie s tsgji o r az p l a c ów ładun k ow y c h
l o k o m o tywy m a n e w r o
w e 1 ^
i 2 *3 4 5 6 7 Ś
0-50 22 0 60 0 43 48 0
50-100 59 0 56 0 36 29 11
100-150 80 0 100 0 0 20 0
150-250 45 9 43 0 36 36 43
Powyżej 250 48 13 49 1 60 56 60
ś r ed nio w szystkie badane stacje
46 8 54 0 46 63 36
1 ^Dane doty czę 72 stacji ła dunkowych u s y t uo w a n y c h w d w ó c h rejo n a ch b ad a n e g o okręgu.
Ź ródło: o p racow ani e własne. !o
Koncepclamodeluorganizacjiprocesów.
30 R. Janec k i
T a b lica 5 S tru k t u r a b o c zn i c b a d an e g o o k rę g u
w z a l e ż n o ś c i od d ł ugości użyt ec z ne j torów b o c z n i c o w y c h ' D ł ug ość użyteczna
torów b o czn icy Liczba bocz n ic % ogólnej
l i c z b y bocznic
1 2 " 'i...
do 500 m 110 45
501 - 1 0 0 0 m 31 13
1 0 01 - 2 0 00 m 42 17
2 001 - 5 0 00 m 37 15
5 0 01 - 10 0 0 0 m 13 5
10 0 0 1 - 20 0 00 m 8 3
20 001 - 50 0 0 0 m 1 0,5
Powyżej 50 0 00 m 4 1.5
^ B e z bocznic - s t acj i kopalnianych.
Ź r ó d ł o : o p r a c o w a n i e własne.
Z a s a d n o ś ć po wyż s z y c h tez d o w i e d z i o n o w y k o r z y s t u j ę c bada n i a b e z p o ś r e d nie w J e dnym z o k r ę g ó w sieci PKP. O bj ę to nimi 5 5% w s z y s t k i c h stac j i ła
d u n k o wyc h i ponad 4 0 % b ocznic u s y t u o w a n y c h na tym tere n i e - k o n f r o n t u j ę c ich w y n i k i w moż l i w y c h p r z y p a d k a c h ze w s k a ź n i k a m i og ó l n o s i e c i o w y m i .
W y n i k i b adań p r z e d s t a w i o n o w t a b li c a c h 3-6.
Dla 44 s tacji ł a d unkowych i 23 bocznic J e d n e g o z r e j o n ó w badanego o k r ę gu u s t a l o n o p r ak tyc znę zdo l n o ś ć ładunkowę. W s z y s t k i e b a dane stac j e ł a d u n kowe pos i a d a j ę rezer wę z d o l n o ś c i ł a dunkowej na torach o g ó l n e g o użytku.
K s z t a ł t u j e się ona n s s tępujęco:
3 % og ółu b adan ych s tacji - do 2 5 % r ez e rw y z d o l n o ś c i ładunkowej,
7 % * * - 25-50%,
50% - - - 50-75%,
Ś 0 % ■ ■ 75-100%.
W b a dan ym rejonie sieci kolejowej tory o g ó l n e g o użyt k u m o g ł y b y w razie po
t r zeby o bsłużyć ponad dwuk r o t n i e w i ę k s z ę masę ł a d u n k ó w od d o t y c h c z a s o b sługiwanej. Z tym Jednak, że tylko Jedna s p o ś ró d bada n y c h stac j i posiada front ład u n k o w y torów o g ólnego uż ytku p o z w a l a j ę c y J e d n o r a z o w o p o d s t a w ić do za i w y ł a d u n k u całe s k ł a d y wagonów. P o d ob n ie Jak tory o g ó l n e g o użytku w s z y s t k i e badane b ocz nice posiadaj ę r e z e r w y z d o l n o ś c i ładunkowej. Dla 9 6 % ogółu badanych bocznic rezerwa ta jest w i ę k s z a niż 50%, dla pozostałych 4 % b o c z n ic w y n o s i ponad 2 5 % praktycz ne j z d o l n o ś c i ładunkowej.
O skali o b c i ę ż e n l a b a danych 246 bocznic świa d c z ę r ó w n i e ż . n a s t ę p u j ę c e porównania. W 1978 roku na sieci PKP n a tę ż e n i e p r z e w o z ó w na 1 metr bieżę-
K oncepcja m o d e l u organizac.1l proeesów. 31
cy toru s t a c y j n e g o w y n i o s ł o 32,7 to n / mb/rok. W ś r ó d b a d a n y c h bocznic 4 1 % p o s i a d ało w s k a ź n i k n at ę ż e n i a p r z e w o z ó w z e w n ę t r z n y c h m n i e j s z y od wyżej po
danego. D e ż e l i w z i ę ć pod uwagę n a t ęż e n i e p r z e w o z ó w na 1 m e t r b i e ż ę c y toru s z l a k o wego (14,6 ton/m rok), to bl isko 2 0 % b a d an y ch bocznic m i a ł o w s k a ź nik n at ę ż e n i a p rz e w o z ó w z e w n ę t r z n y c h mniejszy.
I n t e r e s u j ę c e sę o cen y u ż y t k o w n i k ó w bocznic, d o t y c z ę c e g ł ó w n y c h c z y n n i ków o g r a n i c z a j ę c y c h zd o l n o ś ć ładunkowę bocznic. S p o ś r ó d a n a l i z o w a n y c h w tym p r z e d m i o c i e 149 b oc znic na około 2 2 % nie w y s t ę p o w a ł y ż adne o g r a n i c z e nia w tym zakresie. Dla pozos t a ł y c h b a d a n yc h bocz n i c s p e c y f i k a c j a c z y n n i ków o g r a n i c z a j ę c y c h ich zdo l n o ś ć ł a d un k ow ę p r z e d s t a w i a się n a s t ę p u j ę c o : . braki w w y p o s a ż e n i u w u r z ę d z e n i a i m a s z y n y do m e c h a n i z a c j i prac ł a d u n k o
wych, n iska w y d a j n o ś ć tych u rzęd z e ń i p r z e s t a r z a ł e r o z w i ę z a n l a t e c h niczne - 29%,
- n i e d o s t a t e c z n a d ł u g o ś ć frontów ł a d un k o w yc h - 21%,
- braki w w y p o s a ż e n i u bocznic w st a n o w i s k a ładunkowe - m agazyny, s k ł a d o wiska, r o z m r a ż a l n i e , s z czupłość p o w i e r z c h n i s k ł a d o w a n i a 1 m a g a z y n o w a n i a s z c z e g ó l n i e gotowej pro d u k c j i - 17%,
- układ torowy do ob s ł u g i prac m a n e w r o w y c h z w i ę z e n y c h z p r o c e s a m i ł ad u n kowymi - n i e d o s t a t e c z n a dł u g o ś ć i licz b a torów z d a w c z o - o d b i o r c z y c h , roz- rzędowych, o d s t awczy ch, w a d y t o p o l o g i c z n e u k ł a d ó w torowych - 16%,
- a w a r y j n o ś ć ur z ę d z e ń b o c z n i c o w y c h - 9%,
- braki w w y p o s a ż e n i u w u r zędzeni e m e n e wr o w e , s.r.k. , n i e w ł a ś c i w y stan dróg koł o w y c h i o ś w iet lenie - 8%.
P r z e d s t a w i o n e w y n i k i badań dla p o l i g o n o w e g o rejo n u s i e c i k o lejowej p o równane w n i e k t ó r y c h m o ż l i w y c h ze w z g l ę d u na d o s t ę p n o ś ć d a n y c h p r z y p a d kach ze w s k a ź n i k a m i o g ó l n o s i e c i o w y m l p o t w l e r d z a j ę s ł u s z n o ś ć sfo r m u ł o w an e j tezy d oty c z ę c e j po te n c j a ł u ładun k o w e g o i k i e r u n k ó w Jego w y k o r z y s t a n i a . Dek w y nika z d a n y c h p r z e d s t a w i o n y c h w t ab l i c a c h 3-6, na b l i s k o p o ł o w i e stacji ładu n k owy ch zna j d u j ę się p o dstawo w e e l e m e n t y w y p o s a ż e n i a technicznego (wagi wago n owe, s t anow iska ładunkowe, d rogi 1 place ł a d u n k o w e o u t w a r d z o n e j n a wierzchni). K o r z y s t n i e j s z e jest w y p o s a ż e n i e t e c hn i c z n e bocz n i c kole j ow y c h w p o r ówn aniu z torami o g ólnego użytku. Na u wagę z a s ł u g u j e f a k t , że 50% s p o śród bocznic Jest d o stę pna od stro n y t r a n s p o r t u s a m o c h o d o w e g o . M o ż l iw e Jest tym samym z i n t e n s y f i k o w a n i e ich w y ko r zy s t a n i a .
2. W Y M A G A N A W I E L K O Ś Ć O B C I Ą Ż E N I A S T A C OI C Z Y N N O Ś C I A M I Ł A D U N K O W Y M I
W i e l k o ś ć obci ę ź e n i a stacji c z y n n o ś c i a m i ł a d un k o w y m i u z a l e ż n i o n a jest od w i elu czynników. N a j w a ż n i e j s z e s p oś r ód nich to: o r g a n i z a c j a p r zewozów, mec h a niza cja czyn n o ś c i ł a d unkowyc h oraz tech n ic z n e , e k s p l o a t a c y j n e i e k o nomiczne w ł a ś c i w o ś c i tr an s p o r t u samocho do w eg o .
Pr z e d s t a w i o n e tend enc je w organ i z a c j i p r z e w o z ó w t o w a r o w y c h - c oraz w i ę kszy u d zia ł prze s y ł e k kilfcuwagonowych, z mi a n y w o r g a n i z a c j i o b s ł u g i po-
T a b l i c a 6 W y p o s a ż e n i e t echniczne bocz n i c w b a d an y m okrę gu
Bocznice
[%] udział bocznic po s i a d a j ę c y c h n a s t ę p u j ę c e e l e m e n t y w y p o s a ż e n i a t e ch n ic z n e go u r z ą d z e
nia i m a s zy ny do m e chani-
zacji prac ła
d unkowych
s k ł a d o wi ska , m a g a z y ny g w a r a nt u jące c i ą g ło ś ć p r o d u k c j 1 co n a j mniej przez 10 dni
o ś w i e tlenie u m o ż l i w i a j ą ce p r a cę w c iągu całej doby
d o s t o s o w anie do r ó w n o l e g łej o b sługi przez t r a n sport s a m o c h o dowy
u t w a r d z o na n a w i e r z c h n i a p l a c ó w i d róg d o j a z d o w y c h do fron
tów ła
d u n k o w y c h
m o ż l i w o ś ć m a n e w r o w a nia po
j a z dami wlel k o - tonażo- wymi
m o ż l i w o ś ć p r z y j m o w a nia w a g o nów c z t e ro - osio- w y c h
m o ż l i w o ś ć p o d s t a w i a n i a p r z e s y łek ca- łopo- ciągo- w ych
m o ż l i w o ś ć p r z y j m o w a nia w a g o nów s p e c j a l nych
1 2 r i
5
6 l " ---- -- .... t .... . „
ió' '
W bada
nym o k r ę g u 1 ^
89 53 81 48 68 36 90 24 21
1 ^Bez bocznic stacji kopalnianych.
Źródło: o p r aco wanie własne.
Konc ep cja m odelu o r g a n i z a c j i procesów. 33
ciągowej s sacji ł a d u n k o w y c h - w sk a z uj ę , źe d o b ow a l i czba o d p r a w i a n y c h w a gonów powinna k s z t a ł t o w a ć się na pozi o m ie co najmniej kilko w a g o n ó w (4-6 przy p r zyjęciu w i e l k o ś c i j e dnoraz ow e j p r z e s y ł k i w ilości 2 w a g o n ó w i dwu- lub tr zykrotnej w c lęg u doby o bsł u g i poci ąg o w e j stacji). O e ż e l i p r z yjęć za L. N o w o s i e l s k i m [15, 30] , Ze pocię g i o b s ł u g u j ę c e stacje ładu n k o w e s k ł a dać aię będę z g rup o licze b n o ś c i 4 - 5 wa g o n ó w , to w t e d y liczba w a g o n ó w ładownych p o d l e g a j ę c a p r ocesom ła d u n k o w y m w y n o s i ł a b y ś r e d n i o 8 - 1 0 w a g o n ó w na dobę. A zatem p u n k t y ładunkowe p o w i n n y być p r z y s t o s o w a n e do sprawnej obsługi, co najmniej g rup wagonów.
A b y taka sprawna o b sługa była z a pe w n i on a , n a l e ż y p r zede w s z y s t k i m w y posażyć ich fronty ładunkowe w ma s z y n y i u r z ę d z e n i a do m e c h a n i z a c j i o p e racji ładunkowych. Postulat m e c h a n i z a c j i o p e r a c j i ł a d u n k o w y c h Jest b e z d y skusyjny. W y m a g a tego postęp techniczny, e k o n o m i c z n y i s p o ł e c z n y w I nnych dzie d zina ch życia g o s p o d a r c z e g o i s p o ł ec z ne g o . W p r o w a d z a n a m e c h a n i z a c j a prac ła dun k o w y c h m uei odpo w i a d a ć nie t y l k o w y m a g a n i o m n o w o c z e s n o ś c i pod w z g l ę dem r o z w i ę z a ń t e chnicznych, ale r ó w n i eż w y m o g o m r a c h u n k u e f e k t y w n o ś ci. A w ięc Jaki p ow i n i e n być poziom i l o ś c i o w y prac ł a d u n k o w y c h na stacji, aby u z a s a d n i o n e b yło m e c h a n i z o w a n i e c z y n n o ś c i ładunkowych.
W c elu o d p o w i e d z i na post a w i o n e p y t a n i e p r z e p r o w a d z o n o a n a l i z ę w y d a j ności p r a c y n i e k t ó r y c h ur z ę d z e ń ł a d u n k o w y c h m o g ę c y c h z n a l e ź ć z a s t o s o w a n i e na p u n k t a c h ładunkowych. Oak z niej w y n i k a n aj n i ż a z ę p r a k t y c z n ę z d o l n o ś ć ładunkowę pos i a d a j ę urzę d z e n i a do w y k o n y w a n i a prac ł a d u n k o w y c h z ł a d u n k a mi sypk imi luzem - ż u r a w ZK-161 "Polan" z c h w y t a k i e m i k o p arka K - 6 06 z chwytakiem. Poz o s t a ł e z a n a l i z o w a n y c h u r z ę d z e ń w y m s g a j ę o b c i ę ż e n i a p o w y żej 50 tys. ton rocznie, a by można było m ó w i ć o ich e f e k t y w n y m w y k o r z y staniu. Poza tym z a s t o s o w a n i e p o j e d y n c z y c h m a s z y n Jest m o ż liwe w p r z y p a d ku, gdy na d a n y m punkc ie ł a dunko wy m o d p r a w i e p o d l e g a ł b y tylko j e d e n ro
dzaj ładunków. T a k i c h p unktów ład u n k o w y c h - s z c z e g ó l n i e w ś r ó d t orów o g ó l nego u ż y t k u - nie ma na sieci PKP dużo (w bada n ym o k r ę g u 15% w ś r ó d t.o.u.
i 4 0 % w ś r ó d bocznic). Przy takiej s t r u k t u r z e r o dzajowej p r z y j m o w a n y c h i n a d a wany ch ładunków, k o nieczne staje się k o r z y s t a n i e z k ilku r o d z a j ó w m a szyn ładunkowych. A w t e d y pożędane z tego p u nktu w i d z e n i a obciężenie c z y n nośc i ami ł a d un kow ymi p u n k t ó w a tym s am y m stac ji zn a c z n i e wzrasta.
N at o m i a s t w świetle przeprow a d z o n e j d y s k u s j i ź ró d e ł l i t e r a t u r o w y c h 1 ^, progowę ilość ł adu nków o d p r a w i a n y c h na st a c j a c h - u z a s a d n i a j ę c ę c e l o w oś ć o t w a rci e stacji ładunkowej dla o b s łu g i p r o c e s ó w ł ad u n k o w y c h n a l e ż y p r z y j mować w w y s o k o ś c i do 50 tys. ton r o cznie w z a l e ż n o ś c i od w a r u n k ó w l o k a l nych p r a c y stacji. Konieczne staje się p o s t u l o w a n i e p r z e p r o w a d z e n i a k o m pl e ksowych, a k t u a l i z u j ę c y c h badań nad tym z agadnieniem.
W ł a ś c i w o ś c i tra n s p o r t u s a m o c h o d o w e g o nie o k r e ś l a j ę bez p o ś r e d n i o . Jaka ilość ła d u n k ó w powinna być na s t a c ji o d pr a wi a n a , a b y było u z a s a d n i o n e jej ek s p l o a t o w a n i e w z a k r e s i e obsługi p r o c e s ó w ładunkowych. W y n i k a z nich n a tomiast, że d ana stacja ładunkowa p o w in n a o b s ł u g i w a ć tylko tych użyt k o w-
^ Z o b . [13], [14] , [21] .
34 R. J a n ec k i
ni ków t r ansport u kolejowego, dla których o d l e g ł o ś ć d o w o z u - o d wozu ł a d u n ków przez transp ort s a m o c h o d o w y do i ze st scji Jest u z a s a d n i o n a r a c h u n kiem e k o n o m i c z n y m i w z g l ę d a m i t e c h n i c z n o - e k s p l o a t a c y j n y m i . W e d ł u g p r o g n o zy r o zwoju tran s p o r t u s a m o c h o d o w e g o p r om i eń d o w o z u - odwo z u w o k r e s i e do 1990 roku p o wi nie n w y n o s i ć nie więcej ni ż 16 km [lć].
O eźel i w y n i k d o k o n a n y c h analiz z e s t a w i ć z i s t ni e j ę c ę s t r u k t u r ę s t acji i p u nkt ów ładun kowyc h, to słuszna s taje się teza, że liczba stac j i a tym s amym i pu n k t ó w ła dun k o w y c h w s t os u nk u do w y m a g a ń d y k t o w a n y c h p o t r z e b a m i całej g o s p o d a r k i narodowej Jest za duła.
Oakę powinna być struktura stac ji ł a du n k o w y c h ze w z g l ę d u na o b c i ę ł en i e pracę ładunkowę, można o kreślić m i ę d z y inny m i r ó wnież na p o d s t a w i e badań be z p oś r e d n i c h d o t y c z ę c y c h czasu rea l iz a cj i pr o c e s ó w ładunkowych. S y nt e z ę w y n i k ó w tych b edań p r z e d s t a w i o n o w t a b l i cy 7.
T a b l i c o 7 Czas re al i z a c j i p r oc e su ł a d u n k o w e g o s t acji
w w y b r a n y m rejonie sieci kolejowej G r u p a stacji ład un k o w y c h o ob-
c i ę ż e n i u pracę ładunk owę w (tys. ton/rok)
Czas r e al i z a c j i p r o cesu ł a d u n k o w e g o stac ji w g o d z . / l oper a c j ę ł a dunkowę
1 Ź
0 - 50 2 2,95
50 - 100 2 0,45
100 - 150 10,88
150 - 250 15,32
2 5 0 - 350 2 1 ,25
3 50 - 500 2 4 ,2 0
5 00 - 7 50 2 1,76 2 7,18
7 50 - 1 000 23,95
Powyżej 1 000 2 8,84
Ź ró d ł o: o p r a c o w a n i e własne.
M o ż n a zauważ yć, źe korz y s t n i e k s z t ał t uj ę się w s k a ź n i k i c h e r a k t e r y z u j ę - ce czas realizacj i p r o c e s u ł a dunk o w eg o dla s t a c j i o o b c i ę ż a n i u od 100 do 250 tys. ton/rok. Z punktu w i d z e n i a czasu p r a c y taboru w n a j b l i ż s z y c h l a
tach p r e f e r o w a n ę s tac ję ładunkowę na s ieci P K P powinna być s t acja śred
niej w i e l k o ś c i o d p r a w i a j ę c a od 100 do 2 50 tys. ton ł a d u n k ó w rocznie.
K on c epcj a modelu o r g a n i z a c j i procesów. 35
3 . P R O P O N O W A N A K O H C E P C O A ORGAN I Z A C J I P R O C E S Ó W Ł A D U N K O W Y C H W R E J O N I E SIECI K O L E J O W E J
E. Bahke [l, Xl] pisze: "... każdy, kto z a jm u j e się p r z y s z ł o ś c i o w y m i prob lem ami tran s p o r t u musi mieć na u w ad z e m o ż l i w o ś c i rozwoju s y s t e m ó w dnia d z i s i e jsz ego"... Z tego punktu wi d z e n i a , b ę d ą c e go równ i e ż p u n k t e m w i d z e nia a u tora n i n i e j s z e g o artykułu, p r o p o n o w a n a konc e p c j a o r g a n i z a c j i p r o c e sów ł a d u n k o w y c h na s t acjach 1 pun k t a c h ł a d un k ow y c h rejo n u s ieci kolejowej jest k o n t y n u a c j ę rozwlęzań i s t n i e j ą c y c h obecn i e, k o n t y n u a c j ę w sensie roz
woju s y s t e m u ls tni ejęcego. Dowie d z i o n a s ł u s z n o ś ć p r z e d s t a w i o n y c h u p r z e d nio tez, o kreśla w ł a ś n i e taki k ier u ne k k s z t a ł t o w a n i a k o n c e p c j i o r g a n i z a cji p r o c e s ó w ładunkowych. R ó wnież d o ś w i a d c z e n i a i nnych z e r z ę d ó w k o l e j o wych, które można s c h a r a k t e r y z o w a ć J ak o r a c j o na l nę - d o s t o s o w a n ę do w a runków d z i a ł a n i a t r ansp ortu k o l e j o w e g o - i n t e n s y f i k a c j ę w y k o r z y s t a n i a i- s t n l ej ęcego pot e n c j a ł u ł a dunkoweg o z J e d n o c z e s n e J e g o m o d e r n i z a c j ę potwien- dzaję s ł u s z n o ś ć p r z y j ę t e g o kierun k u rozwięzań. T a k ż e o k r e ś l o n e c e c h y in
fr a s t ruktury t r a ns por towej p r z emew i a j ę za p o d a n ym k i e r u n k i e m f o r m u ł o w an i a koncepcji (kształ tow ana Jest ona p rzez d z i e s i ę c i o l e c i a , d ł u g i Jest czas trwania I n f r a s t r u k t u r y transportowej w y n i k a j ę c y z tec h n i c z n e j t r w a ł o ś c i i dużej u n i w e r s a l n o ś c i czasowej Jej składników).
A z ate m w p r o p ono wanej koncepcji, re a l i z a c j a p r o c e s ó w ł a d u n k o w y c h o d bywać się będzie na torach ładunk ow y c h o gó l n e g o u ż y t k u i b o c z nicach. T o r y ogól n e go użytku, tak jak d o t y c h c z a s będę p u n k t am i ł a d u n k o w y m i w y p o s a ż o n y mi w u n i w e r s a l n e fronty ładunkowe, u m o ż l i w l a j ę c y m i o b s ł u g ę r ó ż n y c h ł a d u n ków. W z a l e ż n o ś c i od z a kresu w y k o n y w a n y c h z a d a ń 1 p o z i o m u w y p o s a ż e n i e tec h ni c z n e g o w y r ó ż n i a się dwie k a t e g o r i e t or ó w o g ó l n e g o użytku: z a s a d n i cze 1 po mocnicze. Oo z a s a d n i c z y c h t or ó w o gó l n e g o u ż y t k u (ZTOU) z a l i c z a ć się będzie te, które:
- p o a iad aję o d p o w i e d n i poziom w y p o s a ż e n i a t e c h n i c z n e g o lub w a r u n k i o t o c z enia poz w a l a j ę na ich rozbudowę 1 m od e r n i z a c j ę ,
- maję d o s t a t e c z n e o bcl ę ż e n l e ł a d u nk a m i z n a d a n ia i p r z y b y c i a lub w p r z y szło ści p r z e w i d u j e się z w i ę k s z e n i e o bs ł u g i w a n e j m a s y ładunków,
- ó b s ł u g l w a n e sę p rzez s c e n t r a l i z o w a n y t ransport s a m o c h o d o w y lub spełnia- Ję w a r u n k i do pod j ę c i e takiej obsługi.
Będę to Z e t e m o g ó l n o d o s t ę p n e punkt y ł a du n k o w e o c h a r a k t e r z e rozwojowym, prze j au jęce sto p n i o w o obsługę c or az licz n i e js z ej g r u p y u ż y t k o w n i k ó w t ra n sportu kolejowego. P o zostałe z a li c za ć się będzie do p o m o c n i c z y c h t orów o- gólnego użytku (PTOU). Ze wz g l ę d u na w y p o s a ż e n i e t e c h n i c z n e , a prze de w s z y s t kim w i e l k o ś ć odprawianej m a s y ł adunków, w p r z y s z ł o ś c i będę podle g a ć w pierwszej kol ej n o ś c i z a m k n i ę c i u dla o d p r a w y p r z e s y ł e k w a g o n o w y c h . Z a n i kowy c h a r a k t e r t oró w PTOU w y nika z u s y t u o w a n i a w i ę k s z o ś c i z nich na m a łych st a c j a c h ładunkowych.
W ś r ód bocznic w y r ó ż n i a się równ ie ż ze w z g l ę d u na zakr e s wykonywanej p r a cy i p o zi om w y p o s a ż e n i a t e chniczn eg o dwie kategorie:
36 R. J a n ec k i
- boczn ice zbi o r c z e (BZ) o b s ł u g u j ą c e w i e l u u ż y t k o w n i k ó w o d p r a w i a j ą c y c h po
d obn e g rupy r o dza jow e ładunków,
- b o czn ice (b) pr a c u j ą c e w e d ł u g zasad o b o w i ą z u j ą c y c h obecnie.
F r onty ładunkow e bocznic BZ p o w i n n y być front a m i s p e c j a l i z o w a n y m i , p r z y s t o s o w a n y m i do obsługi o k r e ś l o n y c h g r u p ładunków. I s t o t n ą w y r ó ż n i a j ą c ą je c echą p o winien być d o g o d n y d o s t ę p do u r z ą d z e ń ł a du n k o w y c h od s t r o n y t r a n s p ortu s amochodowego.
W s z y s t k i e rodzaj e p u n k t ó w ład u nkowych, a w i ę c Z TOU, PTOU, BZ i B po w i n n y pr a c o w a ć w y ł ą c z n i e na tych stac ja c h, k tó r yc h o t w a r c i e dla o b s ł u g i p r o c e s ó w ł a d u nko wych jest uzasadnione. Z g o d n i e z w c z e ś n i e j s z y m i r o z w a ż a niami, w i e l k o ś ć ro c z n e g o obci ą ż e n i a s ta c ji p racą ładunkową, u z a s a d n i a j ą c a c e l o w o ś ć jej o t war cia dla o b s ł u g i p r o c e s ó w ładu n ko w y c h , w y n o s i co n a j mniej 50 tys. ton/rok. D o puszcza się także p o z o s t a w i e n i e do o b s ł u g i p r o c e s ó w ł adun k o w y c h stacji, których o b c i ą ż e n i e jest m n i e j s z e od podanej wiel
kości, na kt ó r y c h ek s p l o a t o w a n e są j e d n ak b o c z n i c e o d u ż y m z n a c z e n i u dla p r o c e s ó w p r o d u k c y j n y c h ich u ż y tk ow n ik ó w . Jak r ó wn i e ż są to b o c z n i c e o z a d o w a l a j ą c y m p o zio mie w y p o s a ż e n i a t echnicznego.
E l e m e n t e m w i ą ż ą c y m p r o c e s y ł a d u n ko w e z pr o c e s e m p r z e m i e s z c z a n i a jest praca d owozo w o - o d w o z o w a . S t a c j e ł a d u nk o we p o s i a d a j ą c e tory ZTOU, duże bocz
nice p o winny być z a s a d n i c z o o b s ł u g i w a n e p rzez p o c i ą g i z d a w c z e 1 w i e l o g r u - powe u r u c h a m i a n e na s t acjach rozrządowych. Na p o z o s t a ł y c h s t a c j a c h ł a d u n k owy ch praca powin na być w y k o n y w a n a tylko p rzez p o c i ą g i z b i o r o w e ( b ez p o
ś red nia o b sługa przez stacje rozrządowe) i p o m o c n i c z e u r u c h a m i a n e z i n nych s tac ji ładunkowych. T rzeba zauwa ż yć , że p r o p o n o w a n a k o n c e p c j a o r g a n i z a c j i p r o c e s ó w ł a d unk owych na m niejszej l i c zbie s t acji i p u n k t ó w s p r z y ja d o s k o n a l e n i u p r a c y d o w o z o w o - o d w o z o w e j . U mo ż l i w i a w d r o ż e n i e do p r ak t y k i ek s p l o a t a c y j n e j takich rozwiązań, k tóre z a p e w n i ć p o w i n n y m o ż l i w i e n a j kr ó t s z y czas p oby tu w a g o n ó w na s t a c ja c h ładunkowych.
P r z e d s t a w i o n ą po k r ó t c e c h a r a k t e r y s t y k ę w e w n ę t r z n ą u z u p e ł n i ć n a le ż y o c h a r a k t e r y s t y k ę z e w n ę t r z n ą p r opo n ow a n e j ko n cepcji. O g r a n i c z o n o się przy tym do sf o r m u ł o w a n i a ogó l n y c h p r o p o z y c j i w za k r e s i e o r g a n i z a c j i w y k o n a w stwa prac ładu nko wych, ob s ł u g i przez trans p o r t s a m o c h o d o w y oraz g o s p o d a r ki m a s z y n a m i i urządze niami. W ro z w i ą z y w a n i u tej p r o b l e m a t y k i w y d a j e się, że c elowe b yłob y p r zyj ęcie takiego k ie r u n k u roz wi ą z a ń , który z a p e w n i a m o ż l i wość przede w s z y s t k i m s k o n c e n t r o w a n i a u r z ą d z e ń ł a d u n k o w y c h w bazach s p r z ę t o w y c h dla w y k o n y w a n i a o p e r a c j i ł ad u n k o w y c h na t o rach o g ó l n e g o u ż y t ku Z T O U i PTOU.
W ażn ą rolę w ob s ł u d z e n a d a w c ó w i o d b i o r c ó w ła d u n k ó w na torach Z T O U i PTOU oraz bocznicacfi BZ ma do s p eł n i e ni a t r an s po r t samochodowy. P r o p o n o wane k i erunki z mian w o r g a n i z a c j i o b s ł u g i p r o c e s ó w ł a d u n k o w y c h przez trans
port s a m o chodowy , pr zew i d u j ą w p r o w a d z e n i e s c e n t r a l i z o w a n e j o b s ł u g i m o ż l i w i e Ja k najl i c z n i e j s z e j grupy pu n k t ó w ładunkowych. Tory ł a d u n k o w e Z T O U p o w i n n y b e z w z g l ę d n i e p odlegać sc e nt r a l i z o w a n e j o b s ł u d z e - tam, g d z i e bę-
i/nnceoc1a m o d e l u o r g a n i z a c j i procesów. 37
dzia to u z a s a d n i o n a - w y k o n y w a n e przez j e d n e g o s p e d y t o r a na z a s a d a c h w y łączności . M a j ą c n8 uwadze d o ś w i a d c z e n i a w z a k r e s i e o b s ł u g i niektórycfi torów og ó l n e g o u ż ytku przez PSK, w y d a j e się c e lowe p o s t u l o w a n i e , aby s c e n t r a lizowana o bsłu ga w y k o n y w a n a była p r z e z s p e d y t o r a p o s i a d a j ą c e g o w ł a s n y tabor samochodowy.
T a b l i ca 8 G ę s t o ś ć p u n k t ó w o d p r a w y i p u n k t ó w ł a d u n k o w y c h
dla istniejące j i proponowanej o r g a n i z a c j i p r o c e s ó w ł a d u n k o w y c h
Nazwa wariantu
Liczba pun któw o d prawy (stacji ł a d u n k o w y c h i
ładowni p u b l i c z nych
P o w i e r z c h nia kraju p r z y p a d a jąca na 1 punkt od prawy w
(km2 )
ś r e d n i p ro m ie ń p o w i e r z chni p r z y p a d aj ą cy na 1 punkt o d p r a w y w (km)
śred ni a o d l e g łość m ię d zy p u n k t a mi od prawy w (km)
Liczba p u n k t ó w ł a d u n kowych
P o w i e r z chnia kreju p r z y p a dająca na 1 punkt ł a d u n kowy w (km2 )
- i 2 3 4 5 6 ? '
I stn iej ą
ca o r g a nizacja procesów ładu nk o
wych
2390 131 6,5 10,0 5485 57
Prop o no
wana k o n
cepcja o rg a n i z a cji p r o c esów ła
dunkowych
1500 215 8,3 16,0 4500 70
Źródło: o b l i c z e n i a własne.
W t ablicy 8 p r z e d s t a w i o n o z a g o s p o d a r o w a n i e t r a n s p o r t o w e o b s z a r u kraju w w a r u n k a c h i s t n i e j ą c y c h i p r opono w a ne j o r g a n i z a c j i p r o c e s ó w ładunkowych.
W w y n i k u w d r o ż e n i a do p r aktyki e k s p l o a t a c y j n e j p r o p o n o w a n e j konc e p c j i z a n i e js zen lu o 18% u l e g ł a b y liczba p u n k t ó w ładun k o w y c h , z w i ę k s z e n i u o 6 4%
powierzchnia p r z y p a d a j ą c a na J eden punkt odprawy.
ś r ed ni pr o m i e ń p o w i e r z c h n i b yłb y w i ę k s z y o 28%, a średnis odległość mię
dzy p unk tam i o d p r a w y u l e g ł a b y z w i ę k s z e n i u o 60%.
A z at em pogorszerHLe d o s t ę p n o ś c i k o m u n i k a c y j n e j ?
Takie s t w i e r d z e n i e Jest z bytnim u p r os z cz e n i em . Bozz drugiej s t r o n y d z i ęk i proponowanej k o n c e p c j i organ i z a c j i p r o c e s ó w ł a d un k o w y c h o c z e k i w a ć n a l e ż y
TJ— ---
Na w s z y s t k i c h typowyc h dla sieci PKP t orach o g ó l n e g o u ż y t k u o b s ł u g u j ą cych w s kali roku od 100 do 300 tys. ton ładunków.
38 R. J a n ec k i
po p ra w i e n i a w i e l u w s k a ź n i k ó w c h a r a k t e r y z u j ą c y c h tę d z i e d z i n ę d z i a ł a l n o ś c i t r a n spor towej, m i ę d z y innymi s kr óc e n i a c zasu re a l i z a c j i p r o c e s ó w ł a d u n k o wych. C z y n n i k o w i c zasu nadaje się s z c z e g ó l n y prior y t e t w p r o c e s i e trans
p ortowym, k tó rego c zęścię składo w ę są p r o ce s y ładunkowe. W y n i k a to stęd, źe m i n i m a l i z a c j a czasu w y z w a l a d o d a t k o w y pote n cj a ł, k t ó r y może być z a o f e r o w an y na rynku transportowym. M o ż l i w o ś ć d y s p o n o w a n i a d o d a t k o w y m p o t e n cjał em u m ożliwia lepsze z a s p o k a j a n i e potrzeb, w tym p r z y p a d k u p o t r z eb w za k r e s i e p r o c e s ó w ładunkowych. B a dania b e z p o ś r e d n i e p r z e p r o w a d z o n e na 76- k i l o m e t r o w y m o d c i n k u linii kolejowej p o t w i e r d z a j ? p o w y ż s z y wniosek. K o n c en t r a c j a p rac y ładunkowej na 9 sp o śród 13 s t a c j i ł a d u n k o w y c h na tej li
nii u m o ż l i w i ł a b y u zys k a n i e zysku w p o t e n c j a l e p r z e w o z o w y m równego 3 8 3 0 po- cięgogodzinoro, 99 6 4 5 wagonogodzinoro i 11 4 9 8 p r a c o w n i k o g o d z i n o m na rok, * co o dpo w i a d a d o d a t k o w y m m o ż l i w o ś c i o m z a ł a d u n k u b l i s k o 1000 w a g o n ó w , d o datkowej pracy 0,5 l o k o m o t y w y pocięgowej oraz 5 osób p e r s o n e l u d r u ż y n po- cięgowych.
PO D S UM O W A N I E
Na p od s t a w i e p r z e p r o w a d z o n y c h w a r t y k u l e r o z w a ż a ń m o ż n a o d n o t o w a ć n a s t ę p u j ą c e wnio ski :
1) rozwój z o r g a n i z o w a n y c h form p r z e w o z ó w i p r z e w o z ó w w g r u p a c h w a g o nów, k o n i e c z n o ś ć w p r o w a d z a n i a m e c h a n i z a c j i c z y n n o ś c i ład u n k o w y c h , w y s t ę p o w anie o g r a n i c z o n y c h m o ż l i w o ś c i i n w e s t y c y j n y c h u n i e m o ż l i w i a j ą c y c h r e a l i z ację na ob e c n y m e ta pie rozwoju kraju p r og r am u p r o g n o z o w a n y c h z m i a n w o r
g a n i z a c j i p r o c e s ó w ładun k o w y c h s ty m u l u j e p o t r z e b ę o p r a c o w a n i a konc e pc j i o r g a n i z a c j i p r o c e s ó w ładun k o w y c h w rejonie s i eci kolejowej s t a nowiącej e- tap p r z e j ś c i o w y na d r o d z e do p r o g n o z o w a n e g o m od e lu org a n i z a c j i ,
2) w d r o ż e n i e do pra k t y k i eksp l o a t a c y j n e j p r o p o n o w a n e j o r g a n i z a c j i p ro c e s ó w ł a dunkow ych p o z w o l i ł o b y na:
a) z m n i e j s z e n i e o około 2 0 % liczb y u t r z y m y w a n y c h w stałej g o t o w o ś c i te c h nicznej a n i e e f e k t y w n i e w y k o r z y s t y w a n y c h p u n k t ó w ł a d u n kowych; liczba m 8 ł y c h stacji ła dun k o w y c h oraz ładowni p u b l i c z n y c h u l e g ł a b y z m n i e j s z e niu o około 38%,
b) p o d j ę c i e p r z e d s i ę w z i ę ć m o d e r n i z a c y j n y c h w z a k r e s i e o r g a n i z a c j i pracy w s p ó ł d z i a ł a j ą c e g o tran s p o r t u s a m o c h o d o w e g o z m i e r z a j ą c y c h w kierun k u p o pra w i e n i a n i e k t ó r y c h w s k a ź n i k ó w Jego p r a c y (przede w s z y s t k i m wykorzy
stania czasu p r a c y i ł a downoś c i t a b o r u ) ; p o m im o s p o d z i e w a n e g o w z r o s t u p r e c y przewo zow ej, w skali kraju o o k o ł o 5 % rocznie, nie w y s t ą p i n a r u szenie gran ic p r z e s t r z e n n e g o z a k r e s u p racy tej g a ł ę z i t r a n s p o r t u w y n i k a ją cych z jej w ł a ś c i w o ś c i t e c h n i cz n yc h , e k s p l o a t a c y j n y c h i e k o n o m i c z n ych ,
Konc e pc ja model u o r g a n i z a c j i procesów. ¿2.
c) r a c j o n a l i z a c j ę w y k o r z y s t a n i a i s t n i e j ę c e g o p o t e n c j a ł u ł a d u n k o w e g o sieci kolejowej przez pr z y j ę c i e do o b s ł u g i na w y t y p o w a n y c h s t a c j a c h ł a d u n k o w y c h m asy ładunkowej o d prawiane j przez u ż y t k o w n i k ó w ze stac j i z a m y k a nych dla c z y n n o ś c i ładunkowych,
d) u p o r z ę d k o w a n i e frontu prac i n w e s t y c y j n y c h i m o d e r n i z a c y j n y c h p r o w a d z o nych na s ieci kolejowej w za k r e s i e e l e m e n t ó w s k ł e d s j ę c y c h się na p o t e n cjał ład u n k o w y i skier o w a n i e tych d z i a ł a ń na d o s t o s o w y w a n i e w y p o s a żenia t e c h n i c z n e g o stacji i p u n k t ó w ł a d u n k ow y ch oraz c z y n n i k ó w e k s p l o a t a c y j n y c h do s t r u k t u r y rodzajowej i iloś ci o w e j ł adunków; k i e r u n e k ten o d powi ada z a r e j e s t r o w a n y m w c z a si e b ad a ń b e z p o ś r e d n i c h postulatom u ż y t ko w n i k ó w tra n s p o r t u kolejowego,
e) u c z y n i e n i e m e c h a n i z a c j i prac ła d u n k o w y c h e f e k t y w n ę i o p ł s c a l n ę na w i ę kszej liczbie p u n k t ó w ładunkowych,
3) ze w z g l ę d u na cz y n n i k i w y p o s a ż e n i a t e c h n i c z n e g o , w a r u n k i e k s p l o a t a cyjne o raz t e c h n o l o g i c z n e a spekty r e a l i z a c j i p r o c e s ó w ł a d u n k o w y c h n a j b a r dziej p r z ydatna w w a r u n k a c h sieci ko lejowej PKP, w o k r e s i e n a j b l i ż s z y c h kilkunastu lat, będzie stacja ładun k ow a o ro z m i a r a c h o b c i ę ż e n i a pracę ła
dunkowe od 1 0 0 - 2 5 0 tys. ton ład u n k ó w rocznie.
LITERATURA
[ 1 ] Bahke E . : S y s t e m y t r a nsportow e dziś i Jutro. W K i Ł , W a r s z a w a 1977.
[ 2 ] C h ató n R . , C h a n s o n P . : L ' o r g a n i s a t i o n du t ransport des e n g r a i s com- p o ses et azot es, Revue Gen e r a l e des C h e m i n s de Fer, nr 2/1978.
[ 3 ] G r z y w a c z W.: W p ł y w c z ynnika lu d z k i e g o na e f e k t y w n o ś ć i J a k o ś ć p r acy transportu. P r o b l e m y Eko n o m i k i T r a n s p o r t u , nr 4/1976.
[ 4 ] K n eil ing O.G. : How to run a r8ilroad in the N ortheast. Trains, nr 10/
1974.
[ 5] K n u ling G.3.: T r ains for tomorrow-1. T r a ins, nr 7/1977.
[ 6 ] L i j e w 8 k i T. : G e o g r a f i a tran s p o r t u Polski. P W E , W a r s z a w a 1977.
[ 7l M a d e y a k i M. i inni: Transport. Rozwój i integracja. WKiŁ, W a r s z a w a 1978.
[8] M a l i n o w s k i T. z z e społem: St u d i u m p r o g r a m o w e b a z y przeładunkowo-skła- dowej w Lesznie. Pr6Ca COSiRTK, W a r s z a w a 1976.
C M a l i n o w s k i T . : Kon c e p c j a k o n c e n t r a c j i p r ze w oz ó w , p r z e ł adunków i s k ł a d owa nia - synteza. Praca C0B1RTK, W a r s z a w s 1976.
|lo] M a l i n o w s k i T. : K onc e p c j a k o n c e n t r a c j i o d p r a w p r z e s y ł e k w a g o nowych.
P r oblemy K o l ejnic twa, z. 80, W a r s z a w a 1978.'
|ll] M a r z e c 3. : M e c h a n i z a c j a robót ł a d u n k o w y c h w tr a n s p o r c i e - w ę z ł o w y m pr ob l e m e m N a r o d o w e g o Planu S p o ł e c z n o - G o s p o d a r c z e g o . P r z e g l ę d K o m u n i kacyjny, nr 1/1977.
[l2] M a t t z i e D.E. i inni: Impacts of light d e n s l t y rail U n e abandonment.
T r a n s p o r t a t i o n R e s e a r c h R e c . , nr 656/1978.
[l3j M i c h a l s k i Cz. , O r n a t k i e w i c z A . : E f e k t y w n o ś ć o d p r a w na m a ł y c h sta- cj8ch p o ł o ż o n y c h na liniach m a g i s t r a l n y c h 1 p i e r w s z o r z ę d n y c h . Prace O B E , temat 0 BE 1-174, War s z a w a 1974.
4 0 R. Janec k i
[14] M i c h a l s k i C z . : K o n c e n t r a c j a o d p r a w p r z e s y ł e k w a g o n o w y c h na torach o g ól nego użytku i bocznicacfi. P r o b l e m y K ol e j n i c t w a , z. 80, W a r s z a w a 1978.
[15] N o w o s i e l s k i L. : Rozwój t r a n s p o r t u k o l e j o w e g o do 1990 r. Praca COBiRTK, Wa rsz awa 1972.
[16] Prognoza rozwo ju t r a n s p o r t u s a m o c h o d o w e g o do 1990 roku. K o m i s j a ds.
B a dań i S t u d i ó w P r o g n o z o w y c h Transportu, ITS, W a r s z a w a 1972.
[17] R u da nowski j W . M . : G r u z o w a j a ż e l e z n o d o r o ż n a j a s t a n c j a K o r i j a m a (oapo- nia). Ek s p r e s s Info r m a c j a O r g a n i z a c j a P i e r i e w o z o k nr 10/1978.
[18] S a wic ki D. : 2 d o ś w i a d c z e ń e k s p l o a t a c j i p o c i ą g ó w m a r s z r u t o w y c h i w a hadłowych. M a g a z y n o w a n i e 1 T r a n s p o r t Towa ró w , nr 3/1980.
[19] S c h o n e f e l d H.: K noten p u n k t s y s t e m . H i n t e r g r ü n d e , R e a l i s i e r u n g , A u s blicke. Die Bund e s b a h n nr 1/1978.
[20] S o ł o g u b N.K. : S p e c j a l i z a c j a g r u z o w y c h stancij. ŹeleznodorożnyJ T r a n s port, nr 2/1976.
(21J S z w a n k o w s k i S.: K o n c e n t r a c j a p u n k t ó w t r a n s p o r t u k o l e j o w e g o w p r a k tyce g o spoda rczej w y b r a n y c h krajów. Pr z e g l ę d Ko m u n i k a c y j n y , nr 2/
1978.
[22] The truth about Spee d l i n k or is it? R a l l w a y G a z a t t e I n t e r n a t i o n a l , nr 12/1976.
[23] T r a n s p o r t a t i o n a l l s i e r u n g - g e m e i n s a m e A u f g a b e v o n V e r k e h r s w e s e n und W i rtschaft . Ein B ericht ü b e r eine F a ch t a g u n g der K r a s s e r d e r T e c h nik, DDR - V e r k e h r nr 6/1978.
(24J T rok a B. : E k o n o m i k a i o r g a n i z a c j a trar,s p o r t u k o l e jowego. Wyd. U n i w e r s y t e t u G d a ń s k i e g o , G d a ń s k 1977.
[25] Ź e l e z n o d o r o ż n y J T ra n s p o r t nr 9/1978.
R e c e n z e n t : Doc. dr Oan W i e s n e r
K O H U E I iq H H M O Ä E J ffl 0E T A H H3A H H H n O r P y S O H H O - P A S r P J r S O H H H X Ü P O I I B C C O B B P A ił C H E K E JT B3H0J10P0K H0t i C E E H ;
P a s d u e
B c z a i b e n p e f l a i a a j i e H a a n e a o p r a H H a a i g n i n o r p y a o H H O - p a a r p y s o H H H i n p o q e o - 0 0 B b p a f i o H e l e i t e a H O A o p o M o ä c e z a , o o c s a & z a n ą a a n e p e z o x a u S o * a a a a n y r x x d y i o r a i e ß o p r a H H a a n H H n o r p y s o ' a i o - p a s r p y s o ' i H u z n p o u e c c o a . U p e x z o z e m a a « ä « s o6c s * * a * a x a $ 0 » ' ^ n a c i a y m i e f l o p r a H H a a c m i h l e z a o i o n x r p y s o B m p a ß o » , n p a x c v a B x a a n p a e * o m p e s y z b i a m h o a p o Ö h h x , H e n o c p e f l c i s e H H K x H c c a e n o B a H i f i o * o f i n p o d z e m i .
K o n c epcj a m ode lu o r g a n i z a c j i procesów..
Al
C O N C E P T I O N OF T HE L OAD ING P R OCESSE S O R G A N I Z A T I O N M O D E L IN A R A I L W A Y N E T W O R K R E G I O N
S u m * a r y
The ar t i c l e p rovi des a c o n c e p t i o n of load i n g p r o c e s s e s o r g e n i z a t l o n in the PKP railway n e twork region. This idee c o n s t i t u t e s a t r a n s i t i o n a l s ta ge on the w a y toward s future loading p r o c e s s e s o r ga n i z a t i o n . The prop o se d c o nc e ptio n has been p r e sented agai n st the l oa ding w o r k s o r g a n i z a t i o n and tsch no log y being applied. The author, m or e o v e r , has i n t r o d u c e d the re
sults of d e tailed field research in area involved.
