1
BANKI PARTNEREM INNOWACYJNYCH PRZEDSIĘBIORSTW
Związek Banków Polskich
Poznań 11.06.2007
2
SYTUACJA
MAKROEKONOMICZNA
3 70,3
1 43 35,3 32,2
27,8 19,9
14,9 11,8 7,3 10,1 5,5 1,9 0,8 3,5 2,1
0 25 50 75 100 125 150 175 200
1990 1991
1992 1993
1994 1995
1996 1997
1998 1999
2000 2001
2002 2003
2004 2005
2006
Inflacja w latach 1991-2006
Źródło: GUS,
585,5
4 0,0
5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
STOPA REDYSKONTOWA WEKSLI STOPA KREDYTU LOMBARDOWEGO
STOPA DEPOZYTOWA STOPA RENTOWNOŚCI
Stopy Procentowe NBP
Źródło: NBP
5
Jako Jako ść ść portfela kredytowego portfela kredytowego – naleŜności zagroŜone w latach 1993-2006
30,1
27,9
20,4
12,7
10,2 10,5
13,3 15
17,9
21,1 21,2
14,9 11
7,4
0 5 10 15 20 25 30 35
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
-To odzwierciedlenie kondycji gospodarki i stanu obrotu gospodarczego -Wysoki udział naleŜności zagroŜonych przyczyną niŜszej rentowności w
niektórych okresach i trudności w oferowaniu bardziej atrakcyjnych warunków świadczenia usług.
Źródło: NBP, dane wstępne na 2006
6
Poziom marŜy odsetkowej w latach 1997-2006
0,00%
1,00%
2,00%
3,00%
4,00%
5,00%
6,00%
7,00%
8,00%
9,00%
10,00%
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
MarŜa odsetkowa-banki komercyjne
MarŜa odsetkowa-banki spółdzielcze
MarŜa odsetkowa-banki razem
Przyczyny zmniejszenia:
• Długotrwałe obniŜanie stóp procentowych
• Stabilny i niski wskaźnik inflacji
• Rosnąca konkurencja
• Zmniejszanie kosztów
• Wzrastające „ubankowienie”
wpływa na obniŜanie
jednostkowego kosztu kredytu
Źródło: NBP, dane według stanu na III kw. 2006
7
Kredyty mieszkaniowe dla osób prywatnych banków komercyjnych
7,1 6,7 7,8
2,2
7,0
11,7
18,6 20,2
32,0
49,6
10,2 14,6 17,2
26,4
0 10 20 30 40 50
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
m ld z ł
złotowe walutowe
Źródło: NBP
8
WSPÓŁPRACA Z
PRZEDSIĘBIORCAMI
9
FINANSOWANIE ROZWOJU INNOWACYJNEJ FIRMY
Przychody
Źródło: ZBP na podstawie danych PSIK
Czas Dojrzałość
Ekspansja
Wzrost
Banki,
fundusze VC
Fundusze VC Inwestorzy
branŜowi Business
Angels ZałoŜyciele
Wczesny rozwój
Prototyp WdroŜenie Koncepcja
Giełda
Finansowanie długiem
10
OGNIWA ŁAŃCUCHA FINANSOWANIA
• ZałoŜyciele, przyjaciele, rodzina (3F równieŜ „founders, friends
& fools”)
– niezwykła kreatywność właściciela
– niestandardowe źródła: oszczędności, karty kredytowe, hipoteka, zaliczki, itp.
– RównieŜ: preferencyjne (zerowe) stawki czynszu, odłoŜone płatności na rzecz współtwórców projektu i podwykonawców
– źródło wstępnego finansowania dla 90% firm technologicznych w Stanach Zjednoczonych
• Granty, dotacje
• Business Angels
• Kapitał zaląŜkowy / Fundusze rozwoju
• Venture capital / Inwestorzy branŜowi
• Banki, giełda
Źródło: ZBP na podstawie danych PSIK
11 Gdzie
Co
Rodzaj finansowania
Uniwersytet / Instytut
badawczy / Laboratorium
Uniwersytet / Projekt
Projekt /
Firma Firma Firma
Rząd Rząd (PoC
grants) Uniwersytet Instytut badawczy Labolatorium
ZałoŜyciele, przyjaciele, rodzina
Anioły Biznesu Venture Capital Rząd (SBIR) Rząd (R&D) Partnerzy przemysłowi
Venture Capital Klienci Partnerzy przemysłowi Rząd (SBIR)
Banki
Rynki publiczne
Banki
Private Equity Badania
Rozwój produkt działalność
Wyjście Weryfikacja -
rynek technologia
Rozwój rynek technologia
Grant na badania
Grant Grant i kapitał Kapitał i dług Kapitał i dług Źródło
finansowania
Źródło: ZBP na podstawie danych PSIK
OGNIWA ŁAŃCUCHA FINANSOWANIA
12
Korzystanie z poszczególnych źródeł finansowania dotychczasowej działalności firmy (w %)
93,9
59,9
32,3
17,7
5,9 12,4
5,1 4,1 5
10 0 20 30 40 50 60 70 80 90 100
ś ro d k i w ła s n e k re d y t z ło to w y p o Ŝ y c z k i ro d z in n e le a s in g fu n d u s z e p o m o c o w e U n ii E u ro p e js k ie j k re d y t k o n s u m p c y jn y o s o b y f iz y c z n e j k re d y t d e w iz o w y l u b d e n o m in o w a n y z a d łu Ŝ e n ie w ź ró d ła c h z a g ra n ic z n y c h p o Ŝ y c z k i in n y c h p rz e d s ię b io rs tw
Źródło: Raport z badania marketingowego Warszawskiego Instytutu Bankowości i Centrum Badań Marketingowych INDICATOR „Zapotrzebowanie małych firm na usługi poszczególnych banków”, Warszawa, marzec 2007
13
Dostęp do kredytu korporacyjnego poprawia się
UDZIAŁ ODRZUCONYCH WNIOSKÓW O UDZIELENIE KREDYTU
22%
29% 30%
23% 25%
15%
39%
11% 15%
14%
3%
24%
20%
15%
10% 8%
1%
13%
8%
17%
10%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
mikro małe średnie
Źródło: Raport o przedsiębiorczości, Ministerstwo Gospodarki 2006
14
Instytucje wykorzystywane przez MŚP w celu pozyskania środków finansowych
79%
24%
11%
7%
4%
2%
2%
12%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Banki Firmy leasingowe/wypoŜyczalnie Instytucje publiczne wspierające inwestycje Prywatni inwestorzy Prywatne przedsiębiortswa finansowe (inne niŜ banki) Spółki typu "venture capital"
Inne Nie dotyczy
Źródło: Europejska Federacja Bankowa (European Banking Federation)
15 Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP2006”, PKPP Lewiatan
Co jest zatem barier
Co jest zatem barier ą ą dla inwestycji firm dla inwestycji firm w innowacje ? (iii) w innowacje ? (iii)
Jakie czynniki zwiększyłyby innowacyjność firmy ? (i)
(łączne wskazanie trzech głównych czynników; % MŚP)
13,5 11,2
9,6 9,1 5,0
0,0 5,0 10,0 15,0
Wiedza o innowacyjnych rozwiązaniach dot. działań związanych z promocją i dystrybucją
Wiedza o innowacyjnych rozwiązaniach dotyczących produktów/usług dostarczanych na rynek przez moją
firmę
Wiedza o badaniach prowadzonych w róznych ośrodkach w Polsce, których wyniki moŜna byłoby
zastosować w mojej firmie
Wiedza o innowacyjnych rozwiązaniach dotyczących zarządzania firmą
Konkurencja ze strony innych, bardziej innowacyjnych firm
16
INNOWACYJNOŚĆ JAKO CZYNNIK ROZWOJU
GOSPODARCZEGO
POLSKI
17
NAJPIERW: ŚWIADOMOŚĆ…
Zródlo: Raport końcowy „Poziom absorpcji przez MŚP środków SPO WKP 2004-2006”, WYG International/PSDB; MRR, czerwiec 2007.
18
ŚWIADOMOŚĆ KTÓRA SIĘ ROZWIJA…
Zródlo: Raport końcowy „Poziom absorpcji przez MŚP środków SPO WKP 2004-2006”, WYG International, PSDB, czerwiec 2007.
19
BARIERY ROZWOJU INNOWACYJNOŚCI OPARTEJ NA B+R
Bariery utrudniające współpracę - wg przedsiębiorców
38%
33%
28%
27%
22%
18%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%
brak dostatecznych zachęt (np. podatkowych) ze strony władz
zbyt wysoka cena brak oferty brak informacji nieznajomość realiów biznesowych brak znajomości rynku przez naukowców
Źródło: badania ankietowe na zlecenie MNiSW
20
BARIERY ROZWOJU INNOWACYJNOŚCI OPARTEJ NA B+R
Źródło: badania ankietowe na zlecenie MNiSW
Bariery we współpracy nauki i biznesu - w oczach naukowców
35%
30%
30%
25%
24%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%
brak dofinansowania brak zainteresowania
ze strony przedsiębiorców brak dostatecznych zachęt ze strony władz
państwowych brak pośredników we
współpracy nauki i biznesu
przepisy prawne
21
BARIERY ROZWOJU INNOWACYJNOŚCI - POTRZEBA DORADZTWA
Zródlo: Raport końcowy „Poziom absorpcji przez MŚP środków SPO WKP 2004-2006”, WYG International/PSDB; MRR, czerwiec 2007.
22
Odsetek wniosków z określonym rodzajem finansowania
40,3
19,7
5,6
9,9 70,1
53,7 0,4
0,3
0% 100%
Wnioski rekomendowane
Wnioski złoŜone
% wniosków
Tylko środki własne Z udziałem leasingu
Z udziałem kredytu Z udziałem kredytu i leasingu
BANKI SPRAWDZIŁY SIĘ
JAKO SKUTECZNY PARTNER I DORADCA W
ROZWOJU INNOWACYJNOŚCI W RAMACH DZ. 2.3.
SPO WKP 2004-2006
poniewaŜ stworzono im odpowiednie (choć nie idealne) warunki do wspierania tych projektów.
Źródło: Ewaluator ABR OPINIA na podstawie danych PARP
23
BANKI, SEKTOR M
BANKI, SEKTOR MŚŚP, PODMIOTY SFERY P, PODMIOTY SFERY B+RB+R ––BARIERY WSPÓBARIERY WSPÓLNEGO ROZWOJULNEGO ROZWOJU
/na podstawie danych zebranych w bankach komercyjnych w 2006r./
/na podstawie danych zebranych w bankach komercyjnych w 2006r./
• Niedostateczne ukierunkowanie potencjału B+R na zastosowanie gospodarcze i produktowo-technologiczne
• Wąski profil aktywności badawczo-rozwojowej i mała elastyczność w dostosowywaniu się do oczekiwań partnerów gospodarczych
• Brak kompleksowego i sprawnego systemu wspierania innowacyjności firm
• Niskie zainteresowanie polskich firm innowacjami jako sposobem zdobywania przewagi konkurencyjnej
• Małe środki na pobudzanie rozwoju i wdraŜanie innowacji w sektorze MŚP
• Brak ekonomii skali, produktów bankowych, oceny ryzyka a przede wszystkim zainteresowania i zaangaŜowania banków komercyjnych
• Niewielkie środki na finansowanie projektów badawczych
• Brak komercyjnych finansowych instrumentów wsparcia
uwzględniających specyfikę innowacyjnych projektów
24
PROBLEMY PODMIOTÓW B+R W POLSCE
/wg MNiSW/:
• Rozdrobniona struktura podmiotowa sektora B+R (957 jednostek naukowych)
• Niski poziom współpracy nauki z gospodarką
• Niska mobilność międzysektorowa naukowców (udział pracowników B+R zatrudnionych w przedsiębiorstwach w ogóle pracowników B+R – 6,7%, UE-15 – 50%)
• Bardzo niski udział nakładów na B+R w PKB (0,58% PKB, UE-25 – 1,9% PKB, średnia OECD – 2,24% PKB)
• Dominacja finansowania budŜetowego w wydatkach
ogółem na B+R
25
BARIERY WEWN
BARIERY WEWNĄĄTRZ BANKTRZ BANKÓÓW W W OCENIE PROJEKT
W OCENIE PROJEKTÓÓW W B+RB+R
/na podstawie danych zebranych w bankach komercyjnych przez ZBP
/na podstawie danych zebranych w bankach komercyjnych przez ZBP w 2006r./w 2006r./
• Banki komercyjne (nie tylko w Polsce) bazują na historii kredytowej i ze swojej natury nie finansują inwestycji podwyŜszonego ryzyka
• Jednostki prowadzące działalność B+R (szkoły wyŜsze, placówki PAN) są z reguły instytucjami non-profit i ze względów na brak metodyk, statystyk i produktów mają trudności z kwalifikowaniem się na kredyty bankowe
• Wyraźny wzrost nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach (w tym na inwestycje innowacyjne) nastąpił dopiero po 2004 r.
• Popyt u przedsiębiorców i finansowanie raczej zakupu/tworzenia środków trwałych (tzw. innowacyjność materiałowa) niŜ projektów badawczych bezpośrednio powiązanych z biznesem
• Słaby rozwój innych form finansowania innowacji w Polsce, które mogłyby stanowić uzupełnienie kredytu i środków własnych (szczególnie w pierwszych fazach rozwoju)
• Nadal mało chętnych aby podzielić się ryzykiem z bankiem i klientem (naleŜy rozwijać system funduszy poręczeń i rozwaŜyć moŜliwość włączenia w projektach /szczególnie tych ryzykownych ale strategicznych/ gwarancji Skarbu Państwa)
26
KIERUNKI WSP
KIERUNKI WSPÓ ÓŁ ŁPRACY PRACY
• Zapewnienie dostępu MŚP i instytucjom finansowym do kompleksowego (w tym wiarygodnego) doradztwa z obszaru innowacji
• Ułatwienie dostępu MŚP do innowacyjnych produktów i technologii
• Zwiększenie zdolności firm do wprowadzania innowacji i wzrost wykorzystania potencjału B+R
• Tworzenie dogodnych warunków do powstawania i rozwoju innowacyjnych MŚP
• Zapewnienie dostępu MŚP do źródeł finansowego wspierania i kredytowania innowacji z uwzględnieniem ich specyfiki
• Efektywne wykorzystanie Funduszy Unii Europejskiej przeznaczonych na transformację i rozwój sektora B+R
• Wspólne inwestycje firm w projekty innowacyjne
To warunki konieczne do powstania oferty produktowej i systemu doradztwa finansowego w celu wykorzystywania potencjału
badawczo-rozwojowego Polski
27
POSTULATY, SZANSE I PERSPEKTYWY POSTULATY, SZANSE I PERSPEKTYWY
• Efektywne wykorzystanie środków publicznych i prywatnych (w tym efektu dźwigni finansowej.):
- POLSKA: Program Operacyjny „Innowacyjna Gospodarka 2007-2013”, Program
„Inicjatywa
Technologiczna” (moŜliwość włączenia sektora bankowego), 16 RPO 2007-2013 (działania dot.
rozwoju innowacyjności w regionie),
- UE: 7 PR, Program Ramowy na rzecz Konkurencyjności i Innowacji /CIP/ 2007-2013,
• Włączenie banków komercyjnych do systemu wdraŜania działań inwestycyjnych (PO/RPO;
PIT) ukierunkowanych na podnoszenie innowacyjności
• Włączenie do list wydatków kwalifikowanych do refundacji programów operujących środkami publicznymi kosztów obsługi przez instytucje finansowe (np. załoŜenia i obsługi rachunku, kredytu/ poŜyczki, instrumentów zabezpieczających, doradztwa finansowego)
• Włączenie banków do systemu/planu szkoleniowo-informacyjnego programów na rzecz innowacyjności
• Włączenie banków komercyjnych do systemu Funduszu Kredytu Technologicznego (kredyt z banku komercyjnego, umorzenie ze środków publicznych w BGK)
• Uwzględnienie ekspertów sektora finansowego- w tym bankowego w konstruowaniu programów rozwoju innowacyjności (głównie ws. systemu finansowania i wdraŜania)
• Dotacje dla MŚP na inwestycje wprowadzające innowacje – wzrost zapotrzebowania na usługi sektora B+R (banki raczej skłonne są do kredytowania konkretnych projektów inwestycyjnych)
• Szanse na wzrost inwestycji (akumulacja depozytów na rachunkach przedsiębiorstw, wykorzystanie prostych rezerw wzrostu) i internacjonalizacja polskiej gospodarki
• Tworzenie i rozwój w Polsce dostępnego i rzetelnego systemu instytucji otoczenia biznesu wspomagających poszczególne elementy łańcucha innowacyjnego
28
ZAGROśENIA
• Opóźnienia w uruchamianiu programów 2007-2013 (nowe działania dla przedsiębiorców prawdopodobnie zostaną uruchomione dopiero pod koniec 2008r !)
• Brak wydolnego systemu finansowania projektów innowacyjnych, uwzględniającego konieczność duŜego zaangaŜowania środków prywatnych
• Negatywne lub niekompetentne nastawienie przedstawicieli administracji publicznej odpowiedzialnej za realizację ww. programów do banków
• Brak środowisk finansowych w monitoringu absorpcji - a zatem brak moŜliwości zarówno działań wyprzedzających jak i bieŜącego ‘follow up’
• Skomplikowany system, poziom edukacji beneficjentów
• Niekwalifikowalność kosztów przedsiębiorców w absorpcji środków UE związanych z profesjonalną obsługą bankową (np. gwarancji, poręczeń, etc.)
• Brak wystarczającej liczby dobrych projektów
• Brak wystarczającego przygotowania nt. nowych programów i innowacyjności po stronie instytucji finansowych
• Nieefektywne wykorzystanie środków publicznych (np. przez firmy które i tak zrealizowałyby inwestycję bez względu na dotację unijną /v. przebieg dz. 2.2.1 SPO WKP 2004-2006/).
29
PROJEKTY W
KTÓRE WARTO SIĘ
ZAANGAśOWAĆ
30
Cele:
-Kongres ma na celu wymianę poglądów przedstawicieli róŜnych środowisk
-Dostarczenie wiedzy o znaczeniu gospodarki elektronicznej dla rozwoju kraju, firm i obywateli
-Sprzyjanie rozwojowi nowoczesnych technologii, bezpieczeństwie gospodarki elektronicznej
-Przedstawienie rekomendacji dotyczącej regulacji, standardów i dobrych praktyk
Kongres Gospodarki Elektronicznej
31
Cele:
Koalicja na rzecz obrotu bezgotówkowego i mikropłatności
1. Elektronizacja obrotu gospodarczego
(e-faktura, e-podatki, e-gospodarka przy wykorzystaniu podpisu elektronicznego);
2. Upowszechnienie pieniądza elektronicznego;
3. Upowszechnienie polecenia zapłaty;
4. Upowszechnienie polecenia przelewu;
5. Upowszechnienie płatności kartowych
32
Koalicja na rzecz bezpieczeństwa i transparentności obrotu.
Cele:
1. Wsparcie dla utrzymania wysokiego tempa rozwoju usług finansowych oraz rozwoju gospodarczego kraju poprzez:
ograniczanie ryzyk działalności gospodarczej
wykorzystanie nowoczesnych technik zarządzania ryzykiem utrwalanie nawyku terminowego regulowania zobowiązań lepsza ochrona praw wierzycieli
zabezpieczenie przed oszustwami z uŜyciem cudzej toŜsamości 2. Potrzeba podjęcia wysiłków do zbudowania systemów wymiany
informacji
-wiarygodnych -kompatybilnych -bezpiecznych -efektywnych
3. Nauka korzystania z zasobów danych przez uczestników obrotu 4. Dobre praktyki jako standardy współpracy uczestników obrotu
33
InfoMonitor InfoMonitor
Biuro Informacji Gospodarczej S.A.
Platforma wymiany informacji o nierzetelnych płatnikach między sektorem bankowym a innymi uczestnikami obrotu gospodarczego
Źródło: InfoMonitor
34
Biuro Informacji Kredytowej SA Biuro Informacji Kredytowej SA
17,9
21,1 21,2
14,9
11 7,4
2001 2002 2003 2004 2005 2006
NaleŜności zagroŜone w %
Źródło: NBP Źródło: BIK
0,4
3,2
4,2
0,5 6,3
2,2 9,1
4,3 11,7
2001 2002 2003 2004 2005 2006
Raporty kredytowe i BIKSco
W maju 2007 r. BIK wydał 1,29 mln raportów o 40% więcej niŜ maju roku poprzedniego.
35
Wymiana informacji gospodarczej/kredytowej
POLSKA
• od 1992 r. System BR o dłuŜnikach banków
• od 1997 r. System DZ
o zastrzeŜonych dokumentach
• od 2000 r. System
KREDYTOBIORCA BIK SA
• od 2003 r. funkcjonują biura informacji gospodarczej
EUROPA/*
• Austria od 1860 r. (2)
• Szwecja od 1890 r. (2)
• Finlandia od 1900 r. (1)
• Niemcy od 1927 r. (3)
• Wlk Brytania od 1960 r. (2)
• Holandia od 1965 r. (1)
• Szwajcaria od 1968 r. (1)
• Dania od 1971 r. (1)
• Portugalia od 1977 r. (1)
• Belgia od 1987 r. (3)
• Włochy od 1990 r. (1)
• Hiszpania od 1994 r. (2)
*/ Alfred Bieć Wymiana Informacji o zobowiązaniach finansowych, Warszawa 2007
36
Szacowana wielko
Szacowana wielkość ść zasobó zasob ów w informacyjnych
informacyjnych
Administracja państwowa */
• PESEL ok. 30 mln osób pow. 18 lat
• Rejestr Zastawów ok. 1 mln zastawów
• Krajowy Rejestr Sądowy ok. 230 tys. podmiotów
• Nowa Księga Wieczysta ok. 2,2 mln ksiąg
• REGON ok. 3,6 mln zarejestrowanych podmiotów
Sektor bankowy ok. 930 tys. niesolidnych dłuŜników ok. 36 mln rachunków kredytowych
ok. 1.8 mln dokumentów zastrzeŜonych Sektor gospodarczy ok. 350 tys. niesolidnych dłuŜników
zarejestrowanych w zasobach biur informacji gospodarczych
*/ na podstawie raportów i danych MG, MS, GUS
Szacowana wielkość zasobów
37
Skala przestępstw z uŜyciem dokumentów toŜsamości
według oficjalnych danych policji - źródło www.policja.pl
44545 26037
1999
39938 8291
2000
42629 3572
2001
38079 2416
2002
36381 33775
2003
43456 33350
2004
39870 30391
2005
36230 36230 27322
27322 2006 2006
Podrabianie dokumentów
toŜsamości Posługiwanie się
dokumentem innej osoby
ROK
38
Skala przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu
według oficjalnych danych policji - źródło www.policja.pl
8045 161 12776
2005
151 151 8843 8843
12914 12914 2006
pranie pieniędzy oszustwa
kredytowe
w tym:
przestępstwa przeciw obrotowi gospodarczemu
ROK
39
System AMRON
System Analiz i Monitorowania Rynku Obrotu Nieruchomościami AMRON - jedyna ogólnopolska, wystandaryzowana i wiarygodna baza danych cen
transakcyjnych nieruchomości AMRON oferuje:
dostęp do róŜnych gestorów danych o nieruchomościach,
analizy prezentujące statystyki oraz aktualne trendy na rynku nieruchomości, generowanie indywidualnych analiz w powiązaniu z danymi mikro i
makroekonomicznymi
• 16 uczestników, 80% rynku kredytowania hipotecznego
• ponad 1400 pracowników z certyfikatami dostępu
• zasób danych AMRON 250 tys. rekordów
• 3.000 transakcji w 2007 r.
• banki pobierają ok. 20 tys. raportów miesięcznie Dynamiczny
rozwój systemu
40
