WSTÊP
Walka z bólem wynikaj¹cym z przerzutów nowotworowych do koœci nie jest ³atwa. Nar- kotyczne œrodki przeciwbólowe pocz¹tkowo daj¹ dobre efekty, ale z up³ywem czasu ich skutecznoœæ zmniejsza siê, a leczenie nimi wywo³uje wiele skutków niepo¿¹danych. Przy- datnoœæ radioterapii ze Ÿróde³ zewnêtrznych maleje przy uogólnionym rozsiewie przerzu- tów do koœæca, ponadto ryzyko uszkodzenia tkanek otaczaj¹cych ogranicza wskazania do ponownej radioterapii [1, 2]. Ostatnio coraz czêœciej w paliatywnym leczeniu przerzutów kostnych stosuje siê radioterapiê izotopow¹.
Poni¿szy artyku³ omawia mechanizm dzia³a- nia, wskazania i przeciwwskazania do tera- peutycznego stosowania izotopów promienio- twórczych w tej grupie chorych.
DZIA£ANIE TERAPEUTYCZNE RADIOIZOTOPÓW
Radioizotopy u¿ywane w leczeniu przerzu- tów kostnych s¹ emiterami promieniowania beta (strumienia elektronów). Radioizotopy te, gromadz¹c siê w ognisku przerzutowym, po- woduj¹ jego wybiórcze napromienienie ze wzglêdnym oszczêdzeniem tkanek otaczaj¹- cych. Niektóre radioizotopy emituj¹ równie¿
przenikliwe promieniowanie gamma, jednak o tak niewielkim nasileniu, ¿e jego wp³yw na otoczenie jest albo bez znaczenia, albo ³a- two go zminimalizowaæ. Terapiê tê mo¿na za- tem prowadziæ w trybie ambulatoryjnym.
Ból wystêpuj¹cy w przebiegu przerzu- tów kostnych jest g³ównie, aczkolwiek nie wy³¹cznie, pochodzenia okostnowego – do- chodzi do niego przy wzroœcie ciœnienia w ognisku powy¿ej 50 mmHg. Podanie izo- topu powoduje zniszczenie czêœci komórek nowotworowych, zmniejszenie ucisku prze- rzutu na okostn¹ i zmniejszenie bólu. Efekt ten uzyskuje siê równie¿ przez zmniejsze- nie miejscowego wytwarzania mediatorów bólu typu GABA, TGF, TNF i innych [3].
RADIOIZOTOPY U¯YWANE W LECZENIU PRZERZUTÓW KOSTNYCH
W paliatywnym leczeniu przerzutów nowo- tworowych do koœci u¿ywa siê takich izoto-
pów, jak fosfor-32, stront-89, samar-153, ar- sen-76, itr-90, ren-186, ren-188, cyna-117m, fosfor-33 i inne. W USA aprobatê FDA posia- da fosfor-32, stront-89 i samar-153. W Polsce obecnie jest dostêpne leczenie strontem-89 oraz, rzadziej, samarem-153 i fosforem-32.
Stront-89
Stront-89 jest analogiem wapnia i wybiór- czo gromadzi siê w ogniskach przerzutów nowotworowych do koœci, wbudowuj¹c siê w nowo syntetyzowany kolagen [4, 5].
Pierwsze doniesienia o zastosowaniu tera- peutycznym strontu-89 pochodz¹ z wcze- snych lat 40. [6, 7], ale jego szersze zasto- sowanie przypada na ostatni¹ dekadê.
Okres po³owicznego rozpadu strontu-89 jest d³ugi (50,5 dnia). Okres biologicznego pó³- trwania strontu-89 w ognisku przerzutowym wynosi ok. 50 dni, a w obrêbie prawid³owej koœci ok. 14 dni. Efekt terapeutyczny stron- tu-89 jest d³ugi, od 3 do 12 mies. [8], ale jego pocz¹tek mo¿e byæ znacz¹co opóŸnio- ny w czasie, nawet do kilku tyg. [9]. Rów- noleg³e podanie cisplatyny lub karboplaty- ny wzmacnia dzia³anie strontu-89 [10].
Samar-153
Okres po³owicznego rozpadu samaru-153 jest krótki – 1,9 dnia, a wydalanie z moczem niezwi¹zanego izotopu szybkie. Ryzyko uszkodzenia szpiku jest minimalne i dlatego mo¿na stosowaæ wysokie aktywnoœci izoto- pu. Samar-153, oprócz promieniowania be- ta emituje œladowo promieniowanie gamma, przy czym nie powoduje to zagro¿enia dla otoczenia chorego. Samar-153 mo¿e byæ po- dawany w trybie ambulatoryjnym.
Fosfor-32
W leczeniu przerzutów kostnych naj- wczeœniej – ok. 50 lat temu – zastosowa- no fosfor-32 [11]. Kompleks fosforu-32 i or- tofosforanu adsorbuje siê na powierzchni hydroksyapatytów oraz w limfocytach no- wotworowo zmienionej okostnej – z tego wzglêdu jego dzia³anie przeciwbólowe wy- nika równie¿ z zahamowania syntezy che- micznych (bradykininy i prostaglandyny).
Fosfor-32 cechuje siê wysok¹ energi¹ pro- Wiêkszoœæ chorych z rozsianymi
przerzutami do koœci odczuwa bóle.
Do¿ylne podanie radioizotopów o po- winowactwie do zmian przerzutowych w koœæcu jest alternatyw¹ w stosun- ku do tradycyjnej radioterapii. Z³ago- dzenie lub ust¹pienie dolegliwoœci bólowych wystêpuje w okresie od 1 do 3 tyg. i efekt ten utrzymuje siê przeciêtnie do kilku mies. Praca oma- wia rolê terapii radioizotopowej, po- prawê jakoœci ¿ycia, wskazania i przeciwwskazania, powik³ania i aspekty ekonomiczne tej metody.
S³owa kluczowe: terapia radioizotopo- wa, przerzuty nowotworowe do koœci.
Most patients with bone metastases experience painful symptoms. Syste- mic radioisotope therapy is an alterna- tive to traditional hemibody radiation in cases of multiple, diffuse metasta- ses. Usually given as a single i.v. slow- -push infusion it gives a pain relief be- ginning after one to three weeks, with a mean duration up to several mon- ths, depending of the kind of a radio- isotope applied. This paper reviews the role of unsealed source therapy with these bone-seeking radiophar- maceuticals in palliating pain and im- proving quality of life. Indications, contraindications and complications of this therapy, as well as cost-benefit aspects are discussed.
Key words: radionuclide therapy, bo- ne metastases.
W
Wssppóó³³cczzeessnnaa OOnnkkoollooggiiaa ((22000011)) vvooll.. 55;; 55 ((118855––118877))
Radioterapia izotopowa przerzutów nowotworowych do koœæca
Radionuclide therapy of bone metastases
Piotr Lass
Zak³ad Medycyny Nuklearnej Akademii Medycznej w Gdañsku
Wspó³czesna Onkologia
186
mieniowania beta oraz wzglêdnie d³ugim okresem po³owicznego rozpadu (ok. 14 dni). Wolno gromadzi siê w ogniskach przerzutowych przy wzglêdnie silnym od- dzia³ywaniu na szpik kostny [12].
WSKAZANIA I PRZECIWWSKAZANIA DO LECZENIA RADIOIZOTOPAMI PRZERZUTÓW DO KOŒCI
Wskazania
G³ównym wskazaniem do leczenia radio- izotopami s¹ uogólnione przerzuty do koœæ- ca, z dolegliwoœciami bólowymi i/lub rozle- g³oœci¹ przerzutów uniemo¿liwiaj¹c¹ lub utrudniaj¹c¹ radioterapiê ze Ÿróde³ zewnêtrz- nych. Leczenie radioizotopami stosuje siê równie¿ wtedy, gdy w radioterapii ze Ÿróde³ zewnêtrznych osi¹gniêto górny pu³ap daw- ki poch³oniêtej lub gdy stosowanie radiote- rapii grozi powik³aniami miejscowymi. Wska- zania do leczenia radioizotopami s¹ szcze- gólnie silne przy przerzutach wystêpuj¹cych w miejscach szczególnie nara¿onych na z³a- mania patologiczne – w koœciach d³ugich, szczególnie w g³owie koœci udowej, w ko- œciach koñczyn górnych oraz w krêgos³u- pie. Leczenie radioizotopami powoduje wzmocnienie mechaniczne koœci w miejscu przerzutu [13] i wskazane jest nawet przy niewielkich dolegliwoœciach bólowych.
W ostatnich latach obserwuje siê 2 ten- dencje:
w sta³ego rozszerzania zakresu leczenia ra- dioizotopami – pocz¹tkowo ograniczone- go do leczenia chorych na raka piersi i gruczo³u krokowego i z silnymi dolegli- woœciami bólowymi, obecnie obejmuj¹ce- go tak¿e chorych z przerzutami innych nowotworów; efekt przeciwbólowy osi¹ga siê nawet w nowotworach uwa¿anych za ma³o promieniowra¿liwe,
w rozpoczynanie leczenia radioizotopami w coraz wczeœniejszych stadiach przerzu- tów do koœci – obecnie izotopy podaje siê u chorych z niewielkim nasileniem bó- lu lub prawie bez bólu; w pocz¹tkowym stadium uogólnienia choroby nowotworo- wej podanie radioizotopu hamuje rozwój mikroprzerzutów, a efekt przeciwbólowy jest d³u¿szy i silniej zaznaczony [14].
Leczenie radioizotopami mo¿na stosowaæ przed- lub równoczeœnie z radioterapi¹ ze Ÿró- de³ zewnêtrznych. Obserwuje siê wówczas wzajemne wzmocnienie efektu obu metod [15]. Leczenie radioizotopami mo¿na równie¿
powtarzaæ, w zale¿noœci od nawrotu dolegli- woœci bólowych. Efekt przeciwbólowy powtó- rzonego leczenia jest równie dobry, jak wyj- œciowego, ale jego trwanie jest krótsze [8, 16].
Przeciwwskazania
Przeciwwskazania do leczenia radioizo- topami przerzutów do koœci obejmuj¹:
1) niedokrwistoœæ, z obni¿eniem liczby ery- trocytów poni¿ej 3 razy 1012 /l i pozio- mu hemoglobiny poni¿ej 100 g/l [8, 17], 2) leukopeniê, przy liczbie krwinek bia³ych
poni¿ej 3–4 razy 109/l [8, 17],
3) trombocytopeniê przy liczbie p³ytek po- ni¿ej 60 razy 109/l [8, 17],
4) wyniszczenie chorego,
5) nietrzymanie moczu (poniewa¿ radioizo- topy wydalaj¹ siê z moczem, istnieje ry- zyko ska¿enia chorego lub osób pielê- gnuj¹cych),
6) równoleg³e podawanie wapnia, kalcyto- niny i fosfonianów, hamuj¹cych kompe- tycyjnie wychwyt radioizotopu w ogni- skach przerzutowym; zaleca siê wstrzy- manie podawania tych leków na 2 tyg.
przed planowanym leczeniem radioizo- topowym,
7) równoleg³e podawanie chemioterapii, 8) niewydolnoœæ nerek, a w szczególnoœci
wodonercze, mog¹ce na skutek wyda- lania czêœci radioizotopu z moczem po- wodowaæ uszkodzenie mi¹¿szu nerki w wyniku d³ugiego zalegania radioaktyw- nego moczu,
9) dolegliwoœci bólowe wynikaj¹ce z uci- sku korzeni nerwowych, a zw³aszcza ce- chy ucisku rdzenia krêgowego.
WYNIKI LECZENIA RADIOIZOTOPAMI PRZERZUTÓW DO KOŒCI
Działanie przeciwbólowe
Wyniki leczenia poszczególnymi radio- izotopami podane zosta³y w tab.
Wzmocnienie mechaniczne kości
Po podaniu w celach terapeutycznych radioizotopów u wielu chorych obserwuje siê zmniejszenie aktywnoœci metabolicznej w znacznej czêœci przerzutów do koœci [13, 20, 23]. W badaniach NMR wykona- nych po leczeniu zaobserwowano znaczn¹ regresjê rozmiaru zmian przerzutowych;
prawie ca³kowit¹ w ogniskach o œrednicy poni¿ej 20 mm, a w ogniskach wiêkszych – cechy ich w³óknienia i wapnienia [13].
POWIK£ANIA LECZENIA
RADIOIZOTOPAMI PRZERZUTÓW DO KOŒCI
Powik³ania leczenia radioizotopami wy- stêpuj¹ zdecydowanie rzadziej ni¿ pocz¹t- kowo siê spodziewano. Podstawow¹ oba- w¹ przy wprowadzaniu leczenia izotopami by³o ryzyko mielotoksycznoœci, ale w mia- rê up³ywu czasu okaza³o siê, ¿e jest to le- czenie wzglêdnie bezpieczne, na pewno bezpieczniejsze od wielokrotnej radiotera- pii ze Ÿróde³ zewnêtrznych. Dotychczas z ca³¹ pewnoœci¹ udowodniono tylko 1 przypadek œmierci wynikaj¹cy z ciê¿kiej trombocytopenii po zastosowaniu fosforu- 32 [24]. Jedyne, wg wiedzy autora, donie- sienie o póŸnej (17 i 26 mies. od podania radioizotopu) indukcji ostrej bia³aczki szpi- kowej u 2 chorych po podaniu strontu-89 [25] budzi w¹tpliwoœci.
G³ównym powik³aniem leczenia radioizo- topami przerzutów do koœci jest przemija- j¹ca trombocytopenia, rzadziej granulocy-
topenia. Powik³ania te mog¹ wyst¹piæ miê- dzy 1. a 4. tyg. od podania radioizotopu, z normalizacj¹ obrazu krwi zwykle pomiê- dzy 8. a 11. tyg., wyj¹tkowo po 6 mies. [8, 14, 19, 26]. Obni¿enie liczby p³ytek mo¿e osi¹gn¹æ 1/3 wartoœci wyjœciowej, a obni-
¿enie liczby krwinek bia³ych – 1/5 wartoœci wyjœciowej [14, 23, 24, 27]. W najgorszym przypadku, po zastosowaniu najbardziej mielotoksycznego fosforu-32, obserwowano mielotoksycznoœæ IIo [19]. Za radioizotop najbezpieczniejszy dla szpiku uchodzi sa- mar-153 [28]. Odrêbnym zagadnieniem jest przemijaj¹ce nasilenie dolegliwoœci bólo- wych bezpoœrednio po podaniu radioizoto- pu (zjawisko flare). Zjawisko to wystêpuje u 7–11 proc. chorych i jest spowodowane przemijaj¹cym obrzêkiem w ognisku prze- rzutowym, wynikaj¹cym z obumierania ko- mórek nowotworowych bezpoœrednio po podaniu radioizotopu. Powik³aniem do unik- niêcia jest miejscowa martwica tkanek spo- wodowana nieprawid³owym podaniem izo- topu (z wynaczynieniem siê poza ¿y³ê).
WYBÓR IZOTOPU
W Polsce dostêpne s¹ 3 radioizotopy przeznaczone do leczenia przerzutów no- wotworowych do koœci: fosfor-32, samar- 153 i stront-89. Fosfor-32 mo¿na pomin¹æ ze wzglêdu na jego mielotoksycznoœæ, acz- kolwiek postulowane jest jego ponowne stosowanie w terapii izotopowej [3]. Pozo- sta³e 2 radioizotopy maj¹ wady i zalety.
Samar-153 daje szybki efekt przeciwbó- lowy, w ci¹gu ok. tygodnia, jego mielotok- sycznoœæ jest ni¿sza, leczenie mo¿e byæ powtórzone po krótkim czasie, ale efekt przeciwbólowy jest krótszy ni¿ strontu-89.
Stront-89 daje d³u¿szy efekt przeciwbó- lowy, w doœwiadczeniu autora w niektórych przypadkach nawet do kilkunastu mies., ale wyst¹pienie tego efektu jest wolne, niekie- dy po mies. lub nawet póŸniej. Mielotok- sycznoœæ strontu-89 jest wy¿sza ni¿ sama- ru-153, a powtórne leczenie radiostrontem mo¿e byæ stosowane najwczeœniej po 3–4 mies. Ponadto, z uwagi na wiêksz¹ promie- niowra¿liwoœæ szpiku kostnego u osób m³odszych, leczenie strontem-89 powinno byæ zarezerwowane dla chorych w star- szym wieku.
INFORMACJE DLA CHOREGO Nale¿y poinformowaæ chorego o ko- niecznoœci odstawienia preparatów fosfo- nianowych na tydzieñ przed planowanym podaniem radioizotopu. Nie nale¿y odsta- wiaæ dotychczas przyjmowanych leków przeciwbólowych, poniewa¿ przeciwbólowe dzia³anie radioizotopów mo¿e wyst¹piæ w skrajnych przypadkach dopiero po 4 tyg.
Nale¿y uprzedziæ o mo¿liwoœci przemijaj¹- cego zaostrzenia dolegliwoœci bólowych (zjawisko flare – p. powy¿ej). Po leczeniu chory powinien zwróciæ uwagê na bóle g³o- wy, bóle zamostkowe, os³abienie (mo¿li- woœæ narastaj¹cej niedokrwistoœci). Zasa-
Radioterapia izotopowa przerzutów nowotworowych do koœæca
187
dy ochrony radiologicznej sprowadzaj¹ siê do wielokrotnego sp³ukiwania toalety po u¿yciu w ci¹gu pierwszych 3–5 dni po le- czeniu, z uwagi na wydalanie siê czêœci radioizotopu z moczem. U osób intensyw- nie poc¹cych siê przez pierwsze 3 dni wskazana jest codzienna wymiana bielizny poœcielowej.
KONTROLA PO LECZENIU
Morfologiê krwi z rozmazem i liczb¹ p³y- tek nale¿y oznaczaæ przynajmniej w 1., 3.
i 6. tyg. po leczeniu, a u chorych z gra- nicznymi parametrami morfologii krwi – czêœciej. U osób z masywnymi przerzuta- mi do krêgos³upa nale¿y zwracaæ uwagê na stan neurologiczny (mo¿liwoœæ przemi- jaj¹cego ucisku rdzenia krêgowego).
DOSTÊPNOŒÆ LECZENIA RADIOIZOTOPAMI W POLSCE I ASPEKTY EKONOMICZNE LECZENIA
Udostêpnienie leczenia radioizotopami przerzutów nowotworowych do koœci jest jednym z nielicznych po¿ytków, jakie pol- skiej medycynie nuklearnej przynios³a re- forma s³u¿by zdrowia. Do roku 1999 ten sposób terapii by³ stosowany sporadycznie i w niewielu oœrodkach. Reforma s³u¿by zdrowia poprawi³a dostêpnoœæ tej metody leczenia. Przyk³adowo – w oœrodku gdañ- skim do roku 1999 leczenia tego nie sto- sowano w ogóle. W roku 1999 leczono 30 chorych, w roku 2000 – 95 chorych, w ro- ku 2001 spodziewane jest leczenie co naj- mniej 150–180 chorych. Istotn¹ rolê ode- gra³o narastaj¹ce pozytywne doœwiadcze- nie klinicystów. Leczenie radioizotopami jest drogie, ale jego koszt jest porównywalny lub identyczny z kosztami paliatywnej ra- dioterapii zewnêtrznej (w oœrodku gdañskim w roku 2001 ok. 2 400 PLN/600 USD).
WNIOSKI
w Leczenie radioizotopami przerzutów no- wotworowych do koœci jest istotnym ele- mentem ca³oœci leczenia chorego z uogólnieniem procesu nowotworowego.
w Leczenie to jest wzglêdnie bezpieczne, mimo przemijaj¹cego, krótkotrwa³ego upo- œledzenia krwiotworzenia wystêpuj¹cego u niektórych chorych.
w Koszt leczenia jest porównywalny z kosz- tami radioterapii zewnêtrznej ze Ÿróde³ zamkniêtych, a jego dostêpnoœæ w Pol- sce wzrasta.
PIŒMIENNICTWO
1. Campa JA, Payne R. The management of intrac- table bone pain: a clinician’s perspective. Semin Nucl Med 1992; 22: 3-10.
2. Glover DJ, Grabelsky S, Glick JH. Oncological emergencies and special complications. In: red.
Calabresi P, Schein PS: Medical Oncology.
McGraw-Hill, 1993: 1021-72.
3. Krishnamurthy G, Krishnamurthy S. Radionucli- des for metastatic bone pain palliation: a need for
rationl re-evaluation in the new millennium. J Nucl Med 2000; 41: 688-91.
4. Bagshaw MA, Kaplan ID, Valdagni J, Cox RS.
Radiation treatment of prostate bone metastases and the biological considerations. Adv Exp Med Biol 1992; 324: 255-68.
5. Davis J, Cook ND, Pither RJ. Biologic Mechani- sms of 89SrCl2 incorporation into Type I collagen during bone mineralisation. J Nucl Med 2000;
41: 183-8.
6. Pecher C. Biological investigations with radioac- tive calcium and strontium. Proc Soc Exp Biol Med 1941; 46: 86-91.
7. Pecher C. Biological investigations with radioac- tive calcium and strontium: preliminary report on the use of radioactive strontium in treatment of metastatic bone cancer. U Cal Pub Pharmacol 1942; 11: 117-49.
8. Pons F, Hernandez R, Garcia A. Strontium-89 for palliation of pain bone metastases in patients with prostate and breast cancer. Eur J Nucl Med 1997; 24: 1210-14.
9. Laing AC, Ackery DM, Bayly RJ. Strontium-89 chloride for pain palliation in prostate skeletal malignancy. Br J Radiol 1991; 64: 816-22.
10. Sciuto R, Festa A, Tofani A, Pasqualoni R, Semprebene A, Cucchi R, Ferraironi A, Rea S, et al. Platinum compounds as radiosensitizers in strontium-89 metabolic radiotherapy. Clin-Ter 1998; 149: 43-7.
11. Friedell HL, Storaasli JP. The use of radioactive phosphorus in the treatment of carcinoma of the breast with widespread metastases to the bone.
AJR 1950; 64: 559-67.
12. Lewington VJ. Targeted radionuclide therapy for bo- ne metastases. Eur J Nucl Med 1993; 20: 66-74.
13. Barysheva EV, Selivanov SP, Riannel J, Isaeva S, Usynin EA, Velichko SA, Ussov VA. Relation- ship of uptake of 99mTc-MIBI in bone metastases to efficiency of strontium-89 therapy in prostate can- cer patients. Nucl Med Rev 1999; 2: 63-6.
14. Sciuto R, Tofani A, Festa A, Giannarelii, Pasqu- alini R, Maini CL. Short- and long-term-effects of
186Re-1,1 – hydroxyethilidene diphosphonate in the treatment of painful bone metastases. J Nucl Med 2000; 41: 647-54.
15. Kalkner KM, Westlin JE, Strang P. 89-Strontium in the management of painful skeletal metasta- ses. Anticancer Res 2000; 20: 1109-14.
16. Fuster D, Herranz R, Vidal-Sicart S, Munoz M, Connil C, Mateos JJ, Martin F, Pons F. Usefull- ness of strontium for bone pain in metastatic bre- ast cancer patients. Nucl Med Commun 2000;
21: 623-6.
17. Yarbro JW, Bornstein RS, Mastrangelo MJ. Pal- liation of pain in bone metastases. Seminars On- col 1993; 20: 2-49.
18. Silberstein EB, Elgazzar AH, Kapilivsku A. Pho- sphorus-32 radiopharmaceuticals for the treat- ment of painful osseous metastases. Semin Nucl Med 1992; 22: 17-27.
19. Nair N. Relative efficacy of P-32 and Sr-89 in pal- laition of skeletal metastases. J Nucl Med 1999;
40: 256-61.
20. Baziotis N, Yakoumakis E, Zissimopoulos A, Geronicola-Trapali X, Malamitsi J, Proukakis C.
Strontium-89 chloride in the treatment of bone metastases from breast cancer. Oncology 1998;
55: 377-81.
21. Kasalicky J, Krajska V. The effect of repeated strontium-89 chloride therapy on bone pain pal- liation in patients with skeletal cancer metasta- ses. Eur J Nucl Med 1998; 25: 1362-7.
22. Dickie GJ, Macfarlane D. Strontium and sama- rium therapy for bone metastases from prostate carcinoma. Australas Radiol 1999; 43: 476-9.
23. Dolezal J. Systemic radionuclide therapy with Samarium-153-EDTMP for painful bone metasta- ses. Nucl Med Rev 2000; 3: 161-4.
24. Silberstein EB. Advances in our understanding of the treatment of painful bone metastases. J Nucl Med 2000; 41: 655-7.
25. Kossman SE, Weiss MA. Acute myelogenous leukemia after exposure to strontium-89 for the treatment of adenocarcinoma of the prostate.
Cancer 2000; 88: 620-4.
26. Resche I, Chatal JF, Pecking A, Ell P, Duche- sne G, Rubens R, Fogelman I, Houston S, Fau- ser A, Fischer M, Wilkins D. A dose-controlled study of 153Sm-ethylenediaminetetramethylen- ephopshonate (EDTMP) in the treatment of pa- tiens with painful bone metastases. Eur J Can- cer 1997; 33: 1583-91.
27. Kraeber-Bodere F, Campion L, Rousseau C, Bourdin S, Chatal J-F, Resche I. Treatment of bone metasta- ses of prostate cancer with strontium-89 chloride: effi- cacy in relation to the degree of bone involvement. Eur J Nucl Med 2000; 27: 1487-93.
28. Collins C, Eary JF, Donaldson G. Samarium- 153-EDTMP in bone metastases of hormone-re- fractory prostate carcinoma: a phase I/II trial. J Nucl Med 1993; 34: 1839-44.
ADRES DO KORESPONDENCJI dr hab. n. med. PPiioottrr LLaassss,, prof. nadzw.
Zak³ad Medycyny Nuklearnej Akademia Medyczna ul. Dêbinki 7 80-211 Gdañsk tel./fax (0-58) 349 22 04
