Wyniki ekspertyzy antropologicznej szkieletu ludzkiego znalezionego na terenie Parku Miejskiego im. gen. Władysława Andersa w Gnieźnie

Anna Wrzesińska

Wyniki ekspertyzy antropologicznej

szkieletu ludzkiego znalezionego na

terenie Parku Miejskiego im. gen.

Władysława Andersa w Gnieźnie

Studia Lednickie 10, 249-251

249

STUDIA LEDNICKIE X Lednica 2010

A n n a W rzesiń sk a

M uzeum Pierw szych Piastów na Lednicy

Wyniki ekspertyzy antropologicznej szkieletu ludzkiego znalezionego

na terenie Parku Miejskiego im. gen. Władysława Andersa w Gnieźnie

W dniu 12 marca 2009 r. poinformowano m nie o znalezieniu szkieletu ludzkiego na terenie Parku M iejskiego im. gen. W ładysława Andersa w Gnieźnie. Zwrócono się rów­ nież o pom oc o określenie czasu zeszkieletow ienia zw łok w ziem i. W dniu następnym Prokuratura R ejonow a z Gniezna, zw róciła się o pom oc w identyfikacji i przyjazd do Gniezna w celu konsultacji, w sprawie zabezpieczonych ludzkich szczątków kostnych1.

Ekspertyzę materiału kostnego wykonano już w Prosektorium w Gnieźnie, dokonując ich szczegółow ych oględzin. Antropolog nie uczestniczył w dokumentowaniu i eksplora­ cji szkieletu w m iejscu odnalezienia. W uzupełnieniu przeglądnięto kompletną dokumen­ tację fotograficzną wykonaną przez Policję i Prokuraturę z Gniezna, w m iejscu znalezienia szczątków. Okazało się, iż zeszkieletow ione całkow icie szczątki ludzkie, należące do jed ­ nego osobnika, znaleziono na terenie Parku M iejskiego, w rzadko odwiedzanej jeg o partii, w gęstej roślinności. Szkielet był kompletny, w ułożeniu anatomicznym, na boku. Złożony dość niedbale, na pow ierzchni gruntu, o dużej w ilgotności. U łożony był na lew ym boku, z odsuniętymi bocznie, górnymi kończynam i, ugiętym i w łokciach (rozrzucone) i lekko ugiętym i w kolanach kończynam i dolnymi. Tylko kość udowa była przem ieszczona wtór­ nie. Analizując ułożenie szkieletu m ożem y stwierdzić, iż rozebrane zw łoki porzucono w terenie w ilgotnym . W ilgoć przedłuża proces rozkładu zw łok, wpływając konserwująco. Teren podm okły, torfowy jest bogatym środowiskiem odżyw czym , sprzyjającym rozw o­ jo w i bakterii i ow adów nekrofagicznych. Zdolność niszcząca była w tych warunkach o w iele szybsza (niż w ziem i), bo trupa porzucono w otwartej przestrzeni i został w ysta­ w iony na w olne powietrze. W takich warunkach szybciej osiągnął stan szkieletu. Obser­ wując jeszcze równomierne zazielenienie (zabarwienie) w szystkich kości szkieletu, m ożna stwierdzić, iż w stanie pełnego kostnego szkieletu, przeleżał w tym m iejscu, co najmniej jeden cykl sezonow y. N ie zachow ały się ani fragmenty skóry, ani struktury tkanek czy w łosów .

W toku takiej analizy, m ogę przyjąć, że czas przemiany zw łok w szkielet kostny, m ógł trwać nie dłużej niż 10 lat.

A nalizę antropologiczną w ykonano zgodnie z zaleceniam i w ypracowanym i w po­ znańskim ośrodku antropologicznym przez J. Strzałkę, J. Piontka i M. Henneberga. D oko­

1 Z dniem 13 marca 2009 roku Prokuratura Rejonowa w Gnieźnie, Sygn. Akt 1 Ds. 521/09 wydała Postano­ wienie o powołaniu biegłego Annę Wrzesińską - antropologa z Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.

250 Anna Wrzesińska

n ano określenia p łci osobnika oraz przybliżonego w iek u w chw ili śm ierci (S trzałko, H en ­ neberg 1975). U stalono średnią p rzy ży cio w ą w ysokość ciała obliczono m eto d ą M . T rotter, M . G leser (S trzałko 1971). O cenę w aru n k ó w ży cia i stanu zd ro w ia osobnika oparto na ocenie zm ian paleop ato lo g iczn y ch zao b serw o w an y ch n a k o śćcu (G ładykow ska-R zeczy- cka 1989).

U stalono, że szkielet należy do dojrzałego m ężczyzny, zm arłego w w iek u M a tu ru s, tj. około lub pow yżej 40 ro k u życia. Ś rednią p rzyżyciow ą w ysokość ciała obliczono, u sta ­ lając w zro st n a około 178cm , co p o zw ala zaklasyfikow ać m ężczyznę do kateg o rii w zro stu w ysokiego. C echą charakterystyczną m ężczyzny był dobrze uw apniony kościec, o dużej m asyw ności, zw łaszcza k o ści kończyn. W yjątkow ej budow y m orfologicznej były oba końce b arkow e o bojczyków (obojczyki są o n ietypow ym k ształcie) i odpow iednie im w y ­ ro stk i barkow e obu łopatek, łączące się staw ow o w staw ie barkow o-obojczykow ym . R ów nie m asy w n a bu d o w a cechow ała obie k ości ram ieniow e. T akie zm ian y n a k ościach pow stają w w yn ik u n adm iernego obciążenia pracą, lub są efektem w ykonyw anego in ten ­ syw nie zaw odu, co w y m u sza określone pozycje ciała czy kończyn. Są to typow e zm iany 0 p o d ło żu przeciążeniow ym . Z m iany pourazow e stw ierdzono tylko n a czaszce i n a k ilk u ż eb rach k latk i piersiow ej. W szystkie są w ygojone i nie są bezp o śred n ią przy czy n ą śm ierci m ężczyzny. U raz czaszki w yw ołało silne uderzenie w lew y oczodół, połączone ze złam a­ n iem i p rzem ieszczeniem w tym odcinku k o ści nosow ej, kości czołow ej, k ości szczęki 1 o dcinka k o ści jarzm o w ej. W yrostek czołow y szczęki zo stał uszkodzony, p rzeg ro d a n osa z łam an a i przem ieszczona (skrzyw iona) silnie w praw o. N astąp iły obkostnienia m iejsca u razu i ich w ygojenie. U raz p raw dopodobnie spow odow ał utratę, co najm niej p rzednich zęb ó w szczęki. Z ębodoły siekaczy, p raw dopodobnie po u razie?, były ju ż zarośnięte. Stw ierdzono ró w n ież brak p ozostałego u zęb ie n ia w szczęce i d obiegającą k ońca oblitera- cję ty ch zębodołów , z jesz c z e to czą cą się infekcją. W żuchw ie w ystąpiły ju ż tylko trzy zęby trzonow e, o b a trzecie trzonow ce (M 3 słabo starte) i lew y, drugi ząb trzonow y. Z ębo- doły p o zo stały ch zęb ó w by ły ju ż całkow icie zobliterow ane.

W w yniku zadanego u razu p rzyżyciow o nastąpiło zdeform ow anie lew ej strony tw a­ rzy.

A nalizując budow ę czaszki, stw ierdzono b liskie osadzenie oczo d o łó w i w ybitny w ał nadoczodołow y.

R o la antropologa w b ad an ia ch szkieletów sprow adza się praktycznie do ich opisu, oceny k o m pletności ich zachow ania, określenia p łci i w iek u w chw ili śm ierci i oceny ew entualnych zm ia n p atologicznych, urazów : przy ży cio w y ch i pośm iertnych.

E ksp erty za m oże ty lk o w niew ielkim sto p n iu przyczynić się do przedstaw ienia n a j­ bardziej praw dopodobnej hipotezy, co do poch o d zen ia szczątków . B ad an ia antropologicz­ ne kon cen tru ją się je d y n ie n a poszu k iw an iu śladów p o zostaw ionych na kościach, które tylko n iekiedy inform ują o przy czy n ach zgonu lub innego ty p u d ziałan iach czynionych na zw ło k ach ludzkich.

N a podstaw ie czaszki w Z akładzie M edycyny Sadow ej w P o zn an iu w y konano p rzy ­ b liżo n ą rekonstrukcję w y g ląd u m ężczyzny (ryc. 1), która m a pozw olić ustalić je g o to żsa­ m ość.

Wyniki ekspertyzy antropologicznej szkieletu ludzkiego znalezionego na terenie Parku Miejskiego., ₂₅₁

Ryc. 1 Wygląd zmarłego mężczyzny - przedruk z gazety Gnieźnieński Tydzień z dn. 22 maja 2009 r. nr wydania 21.

B IB L IO G R A F IA G ładykow ska-R zeczycka J.

1989 S chorzenia ludności prahistorycznej n a ziem iach p o lskich, M u zeu m A rch eo lo ­ giczne w G dańsku, G dańsk.

Strzałko J.

1971 M etody rek o n stru k cji w zro stu człow ieka n a p odstaw ie p o m iaró w szkieletu, P A n t. 37, z. 2, s. 295-314.

Strzałko J., H enneberg M.

1975 O kreślanie p łci n a p odstaw ie szkieletu, P A n t. 41, z. 1, s. 105-126.

Results of the Anthropological Expert Opinion of the Human Skeleton Found in the Gen. W ładysław Anders City Park in Gniezno

Fig. 1 Appearance of the dead man - reprint from the newspaper „Gnieźnieński Tydzień” o f 22nd o f May 2009, 21.