UKD 55(D84.3)(100) :061.24.055.1(100) ,,1970/1974"
Ryszard DADLEZ, Cyryl KOLAGO, Stanisław Roman OSIKA
9
vVSTĘP
W dniach 1-10 w siedzibie
UNESCO k'Olejna Mapy Ge'Ologicznej
Świata. Poprzednie posiedzenie Komisji 'Odbyło ,się w 'marcu 1970 r., przy czy.m informację na ten temat podano w artykule L. Koszar- skiego i R. Osiki pt. w i badaniach regionalnych w 'Okresie 'Ostatnich czterech działalności Komisji Mapy Geologicznej
Świata" (Kwart . .geol., t. nr 4, W 'Obecnej sesji wzięło udział kil-
kadziesiąt delegacji z różnych ze wszystkich kontynentów świata.
Najliczniej {poza Francją) była reprezentowana delegacja ZSRR (10 osób), natomiast pozostałe delegacje składały z 1-6 osób. polska
była reprezentowana przez autorów niniejszego artykułu.
Pierwszy dzień sesji z działalności MKMGŚ,
które przedstawił prof. J. Mar<;ais i viceprze-
wodniczący kontynentów: Afryki, Australii, Am,eryki, An- tarktydy, obszaru arktycznego i obszarów oceanicznych Pacyfiku i A,tlan- tyku. W następnych dniach podkomisje map geologicznych,
metamorfizmu i hydrogeo- robocze powołane do opra,cowy-
naukow,e z zakresu
stosowania ETO w geologii. A. D.
refera t na temat stref remobilizacyjnych,
a P. W. (USA) - na temat problelTIów
na tle tek,toniki płyt. Ze feratów są opublikowane
ich tu omawiać.
W czasie rtrwania kontynentów i kraj ów oraz kresie prac
teriały
Kwartalnik Geologiczny, nr
w za- ma-
DOlSR:a prZE:KctZct:l.a do Archiwum IG.
Dadlez, C. Kolago, S. Kubicki, R. Osika
Działalność Międzynarodowej Komisji lVfapy '-' .... V.LV5.LI..-L.U\::.1 Świata
: 500000
673
ar ..
do
litologiczne podawane szrafurą
obszarów siop-
674 R. Dadlez, C. Kolago, S .. U .. U.UH,n.~, R. Osika
nia przepuszczalnośd ezy wodonośności tych c""'r,,",, n , H 7 1
W 6 klasach barwnymi płaszczyznami (utwory sypkie i
sunkowo bogaty, jak na tę podziałkę, zestaw dodatkowych sygnatur czy źródeł,wód krasowych, basen()w artezyjskich, granicy wód '7~T,r.,,·rI;~ł"'f7·.nh i mineralnych, ujęć wód podziemnych, granic "wybranych elE~mentmN
ologicznych w interpretacji hydrogeologicznej i in. Możliwie być obraz wód powierzchniowych łącznie z obiektami
Dopuszcza się dla posz,czególnych Jednostek nie uzupełniających charakterystyk
dajność Jednostkowa).
MAPY GEOLOGICZNE EUROPY
M a 'P a G e ,o log i c z n a E u r o p y : 1 500 000 składa
kuszy. Dotydhezas wydano 24 arkusze, w również arkusz (1971 r.), a pozostałe arkusze są w druku.
M a p a Ge -o l .o g i c z n a E u r p y 1" 5 000 000 z dwóch arkuszy została już wydana.
MAPA TEKTONICZNA EUROPY 1 : 2 500 000
Jest to druga edycja n1apy,
1962 r. Prace nad drugą edycją podjęto ' 7 0 1 1 , " , . , " "
Międzynarodowego Kongr,esu Geologicznego przygotowano nowy podkład
i pokrywający 'większy ,obszar
tyn1 samylm czasie wypracowano .1.\...;;;,'- .... ,.'-4'-
działu olbszarów sfałdowanych
głównym stadiom rozwoju danego i _~'_.I~'·._'
graficznie sek'vvene}e 'slkailne. W legendzie II ,edycji IJ'U"u..6.l.CU.
wieku fałdowania. Wyróżnione są w obszarze pleksy starsze, regenerowane w danej
deformowane w poszez,ególnych epokach
wać różne sekw,encje stratygraficzne i
w I edyCji mapy położono nacisk na wiek i
nych w - n a wiek
ślonym i wieku.
Konfiguracja elementem
szczegóło\vo
Działalność Międzynarodowej Komisji Mapy Geologicznej Świata 675
ostatnio \V ran1Hch XXIV Sesji J\rlKG (M'ontreal, 1972), gdzi'e 'mapa zos~ała
zatwierdzana do publikacji po dakananiu pewnych zmian i uzupełnień da- niektórych regionów. Pod kaniec 1973 r. całaść ,mapy zastała
pr;z;et<::a2:an.a da prac edytorskich w adpawiednim wydziale Centralnego i Kartagrafii przy Radzie Ministrów ZSRR. Będzie to UNESCO i Akademii Nauk ZSRR, wydana w wersji i francuskiej z angielskim przekładem tytułu i ogólnej legen9-Y.
Równacześnie pastępują prace nad tekstem objaśniającym da mapy.
Krótki tekst abjaśniający (akoło 70 str.), przewidziany da publikacji w ję
angielskim i francuski'm, został przygotawany 'w 1972 r. i będzie
UNESCO. Analogiczny tekst rasyjski znajduje się się w 1975 r. W toku są pra,ce nad pełnym tekstem
"Tektanika Eurapy i abszarów przyległych" Q objętości
który 'w postaci dwuto'mowej będzie apublikowany \V i angielska~francuskiej . Należy się spadziewać,
i pracach redakcyjnych opracawanie ta
ukazać w latach 1975-1976.
nr 9 Sesji znalazło się zalecenie przyspieszenia prac nad mapy, a 'szczególnie tekstu abjaśniającega, tak aby mapa magła
przed XXV Sesją J\lIKG w Sydney. Należy padkreślić, że część :mapy (J. Znoskowraz zw'spółpracQlwnika-mi) została wy- kanana w :terminie przewidywanym zarówna w zakresie samej mapy, jak i tekstu v ~.,:~~ •. ~.~
druku.
]WAPA METAMORFIZMU EUROPY 1 : 2 500 000
makieta kolorawa tej mapy. Ma- obszaru Polski zostały apracowane przez W. Rykę.
lVEAPA CZWARTORZĘDU EUROPY 1: 2500000
9 opublikawana, pazostałe zaś są
STAN PRZYGOTOVi,lANIA I\IIAP GEOLOGICZNYCH ŚWIATA
I INNYCH
MAPY GEOLOGICZNE
A t l a s G e Q log i c z n y Ś w i a t a. Atlas składać się będzie z 15 kantynentalnychw skali 1 : 10 000 000 oraz 2 arkuszy oceanicz- i 2 polarnych (w skali 1 : 15 000 000 i 1 : 25 000 000). Dotychczas wy- dano arkusze obejmujące Amerykę Północną i Afrykę. W druku są arku- sze obejnJ.ujące Europę. Arkusze oceaniczne i polarne są w przygotowa- niu autorskim.
lVI a p y g e a log i c z n e k'0 n t y n e n t ów. Mapy te są w różnym
zaawansowane, przeważnie znajdują się jeszcze w trakcie przy- redakcyjnego lub autorskiegO'.
,676 R. Dadlez, C. Kolago, S . .l."-'-I.'-'I-'-'-.CU,
MAPY TEKTONICZNE
Mapa Tektoni'czna
I O O ' O Y l n " t T i fragmenty
i Sesjach M:KG w tektonicznymi (Ameryki
najnowsze wyniki badań na 'V\..-Cct.uU\..-.l..l.
tyckim) również wyłaniający
sie tekitoniki teore1tycz,nej, aw .sZjC;ZIE;gC)lnOSIC;l kontynentalnej do ooeanicznej -
nia wielu modyfikacji do legendy mapy.
Teoretyczną podstawą tej legendy są
niu oceanicznego i kontynentalnego
dziale tej skorupy na bloki stosunkowo stabilne ruchliwe pasy geosynklinalne,
lecz będące 'miejscem :formowania dzenie skorupy oceanicznej w ge,O's'rnjKHna'Ch
pierwotne, w trakcie się ryftów, tzw. ocenizacji (bazyfikacji) bloków skorupy Regeneracja geosynklin 'mogła zachodzić tylko
Osika
niedojrzała, tzn. gdy tworzenie skorupy 1"''''"",'+"tT",,r,...,
ło zakończone. l\rIoże to szczególnie dotyczyć tJJ.·C.J.>.ctJ...l.1.OJ..l
rachmogła też powstać pokrywa osadowa,
;;:;,'c.u·u.,'-'.I.C jako quasi-platfor'mowa, różniąca
tformowej więl~szą grubością, brakiem luk ,C'T1~<:>t··H.rY"<:>,f.1/"''7r',,(71·h
morskich.
procesy
V'-"U.l..I.:>.""", 'częściowo dla ·t-JVL.>.U.'-""'V preJKaJTItlru brze bardziej wlaśówe jest
przez poj ęcie synchronicznej
metamorfizmu. Te ostatnie zjawiska podczas gdy ~'~-'~~'-.l W fanerozoiku, ISą rzadkie
czasu głównej granityzacji w fanerozoiku, ponieważ
w nieco różnych
znaków
obszarów oceanicznych nie bardziej sposób tworzenia
począt,ek sedym.en'tacji
warstwie skorupy oceanicznej. Zależnie
wie współczesny alho też znacznie 'V·",V",-,,~.I..l.'-'.I.J..Y
czy innej depresji w .C'.I.r,,("\'"Y"'l~iln ''"''-''-,''' ... ,'-'_''-' ... '-_.1
gnetyczne, niezależnie od ich terystyczne dla den oceanicznych i zartem wydaje konieczne
W 1-8'.genClzle
Działalność Międzynarodowej Komisji Mapy '--'CVJ.\.JSL'_L.Llt
również
o najnowsze dane tektoniczne, "'H':T"Y"'V7~"l1r:l
m'orfizmu.
Nowa torskim niczne Indii (1 : red. H. F . .A.Jv .... " ... I..J.I.
DEN OCEANICZNYCH
678 R. Dadlez, C. Kolago, S. Kubicki, R. Osika
Ponadto przedstawiono projekt M. Kinney) zestawu 'map cirkum- pacyficznych, który ma być również referowany na K'Onf.erencji Zas'Obów Energetycznych i Mineralnych Obszaru Cirkumpacyficznego (Honolulu, 1974). Celem teg'O zestawu, który objąłby mapy geologiczne, tektoniczne oraz surow'ców mineralnych i energetycznych, w skalach 1: 10 000000 i 1 : 20 000 000, jest zaprezentowanie najbardziej aktualnych informacji o rozprzestrzenieniu zasobów w basenie Pacyfiku, zilustrowanie związków między r'Ozp'Oznanymi zas'Obami a wielkimi jednostkami geologicznymi dla '\vytyczenia kierunków -eksploracji, wreszcie zwrócenie uwagi na stan geo- logicznego r'Ozp'Oznania i na luki w nim istniejące dla ustalenia zasad przy-
szłej współpracy w badaniach. Mapy obejmujące powierzchnię ponad po-
łowy globu ziemskiego będą 'O tyle specyficzne, że ich ośr'Odkiem będzie
nie kontynent, lecz basen 'Oceaniczny. Planuje się skomputeryzowanie vvszystkich danych wyjściowych, tak by mogły być 'One wykorzystywane w różnych skalach i różnych projekcjach.
Znamienne jest, 'że w trakcie nie podej'mowane były zasadnicze dyskusje na temat 'Ogólnych kanonów i założeń nowej tektoniki globalnej (tektoniki płyt). Mimo wyraźnych w wystąpieniach niektórych autorów do 'Opowiadania się bądź za, bądź przeciw tej teorii, przyjęto nie-
lnilcząco, że najważniejszą zasadą winno być gromadzenie i zesta- wienie 'faktów. Jest to zrozumiałe w świetle ostatnich ostrych dyskusji na ten temat w literaturze światowej i c'Oraz wyraźniejszej polaryzacji sta- nowisk.
MAPY METAMORFIZMU
Z map metamorfizmu kontynentów przedstawiono kolorową makietę
JVlapy Metamorfizmu Afryki w 1 : 5 000 000. Mapa ta ilustruje 'roz-
kład fa'cji metamorficznych obszarów tarcz, a w mniejszym stopniu 'Obsza- rów platform'Owych, zwłaszcza stref płytszego występ'Owania krystaliniku.
lVI. G. Rawicz (ZSRR) przedstawił i omówił niezwykle interesującą robo-
wersję Mapy M'etamorfizmu Antarktydy. Będzie ona prez'entowana na Sesji MKG w Sydney w 1976 r. Mapy metamorfizmu poz'Ostałych
kontynentów ;są 'w st'adium 'Opracowania.
MAPY METALOG ENICZNE
Podano informację dotyczącą mapy metalogenicznej Ameryki
Północnej. Mapa tawyk'Onywana jest w skali 1: 5 000 000 i składa się
z dwóch arkuszy. Dotychczas zakończono nanoszenie złóż na mapę tekto-
niczną, a obecnie zestawia się obraz litologiczny.
MAPY HYDROGEOLOGICZNE
Jak wynikało z dyskusji, ani ,mapa hydrogeologiczna Afryki na północ od równika, ani mapa Ameryki Południowej nie wyszły poza stadium
wstępnej wymiany poglądów, którym towarzyszy jakby ob'Ojętność ze strony zainteresowanych państw. Jest to częściowo zr'Ozumiałe, gdyż nie- które z tych państw zgłaszają postulaty podjęcia prac nad mapami w
większych podziałkach, dotyczącymi ich terytoriów lub pewnych 'Obszarów
kilkupańst'wowych. Przede 'wszystkim odnosi się t'O do kTaj6w Maghrebu,
Działalność Międzynarodowej Komisji Mapy Geologicznej Świata 6791
które widziałyby taką mapę w skali 1 : 500 000, 'Oraz Ośrodka Badań Stre- w ramach Ligi Arabskiej (Damaszek), zainteresowanego 'vV ma- i Półwyspu Arabskiego. Nie ma również inforn1acji co do map hydr'OgeolGgicznych A'mieryki Południow,ej.może, że
ten wypłynie na Sympozjum w
1975 r.
MAPY PALEOTEKTONICZNE ŚWIATA (PROJEKT)
Tektoniczna Świata będzie odwzorowywać ak- Ziemi i jej skorupy, która jest rezultatelu
ciągłej sam proces ewolucji pozostanie
ponieważ nie 'może być przedstawiony na jednej mapie - konieczna jest
więc seria map paleotektonicznych (atlas). Kwestia ta została podniesiona na XXIV Sesji MKG, lecz nie była szerzej dyskutowana.
Atlas taki niezwykle ważny zarówno w aspekcie geologii teore- jak i stosowanej. Zestawienie serii kolejnych map paleotektonicz- na dany,ch paleomagnetycznych, paleoklimatycznych oraz.
z i 'sondowań den oceanicznych, pOZWGli na możliwie bez-
ocenę istniejących idei. Mapy takie będą również ważnym narzę
dziem w prGgnozowaniu poszukiwań surowcowych.
Istnieją dwa typy map paleotektonicznych. Jedne z nich obrazują sto- sunkGwG długie 'Odcinki czasu geologicznego - rzędu 'Okresu, odpowiada-
całym cyklon1 historii tektonicznej. Inne pokazują struktury utworzone w 'Okresach nagłych zmian w historii tektonicznej, a zatem od-
powiadają tzw. fazom lub epokom or'Ogeniczny,m. Wydaje się słuszne roz-
począć równoległe zestawianie obu typów map.
Mapy paleotektGniczne mogą być zestawiane w mniejszych podziałkach niż mapy tektoniczne świata, np. 1 : 25 000 000. Ich podstawą geograficz-
ną winien być obecny układ kGntynentów i oceanów; dopiero później przy wykorzystaniu danych głównie geGfizycznych (paleomagnetycznych) mo-
żliwe będzie ich przekształcenie na rekonstrukcje palinspastyczne. Co się
tyczy map paleotektonicznych pierwszegG typu wydaje się właściwe ze- stawienie dwóch lub więcej map dla każdego 'cyklu tektonicznego, przy- najmniej w fanerozoiku,a mianowicie dla inicjalnej, dojrzał,ej i 'oroge- nicznej fazy cyklu.
Na 'mapach paleotektonicznych powinny być pokazane: położenie geo- synklin wraz z ich strefami zewnętrznymi i wewnętrznymi, orogenów, kratonów, 'Oceanów oraz stref .a przewadze wypiętrzania i obniżania w ob-
rębie tych jednostek. Szczególną uwagę ,trzeba zwrócić na ważne środo
wiska geodynamiczne, takie jak ryfty, łuki wyspow,e, pogrzebane strefy BeniGffa, następnie na przejawy magimatyzmuo różnym typie i składzie,
w szczególności ofiolitowego, na różne facje InetamGrfizmu, specjalnie m'etamorfiZlmu wy:sokoeiśnieniowegG, wreszcie na tektonikę tangencjalną
- przesunięcia, nasunięcia i płaszczowiny. Wyróżnienie tych cech umożli-·
wi paleodynamiczną interpretację map, wskazanie stref tensji i kompresji, jak również stref wysGkieg.o i normalnego przepływu ciepła w dawnych epokach.
Praca nad tymi mapami powinna być powierzona tym samym zespo-
łom specjalistów, które opracowały tektoniczne imapy kontynentalne i pra-
cować będą nad Mapą Tektoniczną Świata. Pierwsze wyniki tej dzialal-,
680
która powinna dO'ivy'm Programem tenl Geodyna'micznym, l\!1GK w Sydney. Zalecenia w
MAPY POTENCJAŁU ŚRODOVvISKA
INNE
Osika
UNIFIKACJ A MIĘDZYNARODOWEJ TERMINOLOG II I METALOGENICZNEJ
(PROJEKT)
Działalność Międzynarodowej
G ROMADZENIE I PRZET\VARZANIE KOMPUTERÓ\V
,",V.LVb~l""LdlH:;.l Swiata
ZASTOSOWANIEM
682 R. Dadlez, C. Kolago, S. Kubicki, R. Osika
Dużo miejsca poświęcono również omówieniu wyników komputeryza-
prowadzącej do znacznego przyspiesze-
"U.L;.l.'-'.~J.Cl produkcji map geologicznych. Prezentowane wzory map
kreślone są a u tomatycznie przez urządzenia sterowane przez w tym celu zakodowany plan sytuacyjny (to-
f J V ! ... .L<. ... ..L.L, ... zdjęcie istniejąoe mapy geologiczne (zwykle 'w ffiniej-
skalach), kontrolne 'marszruty geologiczne z charakterystycznymi
odsłonięć i sztucznych, mapy geofizyczne i inne
Szczegóły techniczne dotyczące kreślenia izolinii i granic geo- i aproksymacji danych nie były omawia-
własność firm.
zastosowania komputerów w sporzą
i grawim·etrycznych, a także
REZOLUCJE I WNIOSKI
i zaleceń sesji plenarnej należy wymienić udziału polskich geologów w pracach Komisji oraz podkOlTIisji i grup roboczych.
- Komitet Redakcyjny Podkomisji Map Metalogenicznych przygotuje Atlas IVfetalogeniczny Europy 'IV skali 1 : 10 000 000, składający się ze spec- jalistycznych :m'ap uwypuklających rolę np. paleoklimatu, wulkanizmu i innych zjawisk geologicznych w zasadniczy sposób determinujących ge-
nezę różnych typów złóż. Nakłada to na polskich geologów obowiązek uzu-
pełniania i lTIodyfikacji istniejących map metalogenicznych Polski.
- Jedno z zaleceń PodkOlTIisji Map Metalogenicznych dotyczy wpro- wadzenia do obj'aśniających tekstów defini'cji terminów specjalistycznych
na rnapach i w tekście, a 'w przyszłości opracowania zwięzł:ego lek- j ednoh'tej terminologii lTIetalogenicznej.
- Podkomisja Map Hydrogeol'ogicznych zaleciła przyspieszenie opra- cowania map hydrogeologicznych różnych arkuszy Europy i objaśnień.
PodkOlTIisja Map Tektonicznych zaleciła opublikowanie Mapy Tek,..
tonicznej Europy w skali 1 : 2 500 000 w 1975 r., aby można było przed-
stawić ją na X.XV Sesji MKG w Sydney (1976 r.). W z;wiązku z powyższym przyspieszyć korektę autorską i redakcję map i tekstów.
- Do redakcji Mapy Tektonicznej Świata w skali 1 : 15 000 000 jako koordynatorów dla obszaru Europy wyznaczono: F. DunlIlinga, H. R. von Gaertnera, G. LiiHiga, M. Lemoina i M. Sandulescu. Koordynatorami dla obszaru ZSRR zostali A. W. Pejwe, A. L. Janszin, M. W. Muratow i W. E.
Chajn. Makierty poszcz·ególnych obszarów mają być przygotowane do kwietnia 1975 r., a 'makieta 'części kontynentalnej Tektonicznej Mapy
Świata - na XXV Sesję MKG w Sydney.
- W zakresie map specjalistycznych, np. map zasobów naturalnego
środowiska oraz map neotektonicznych, paleotektonicznych, paleogeogra- ficznych (Międzynarodovvy Progran1. Geodynan1.iczny) zaleca się opraco- wanie legendy tych map w celu stymulowania prac nad :mapami krajo- regionalnymi i globalnymi na bazie istniej ących podkładów karto·
graficznych, map geologicznych i tektonicznych.
Działalność Międzynarodowej Komisji Mapy :i-eC)10!glczn:ej 5wiata 683
Pełna treść rezolucji znajduje się w IG.
Polska bierze czynny udział prawie we wszystkich podkomisjach
'wołanych do opracowywania międzynarodowych nmp Europy:
nych, tektonicznych, 'meta!morfizmu, metalogenicznych, rud drogeologicznych. VV okresie międzysesyjnym (1970-1974) strona
wywiązała się w terminie z podjętych zobowiązań, jak również w czasie sesji brała czynny udział w pracach koordynacyjnych.
W ,czasie obrad wysunięto propozycje w sprawie Y " l n U 7 f ' . F : l Y 1
Ochrony Środowiska. Sprawa ta ma być rozpatrzona na w 1978 T., po przygotovvaniu programu działania. Udział
w obradach sesj!i 'był bardzo pożyteczny. Zapoznano się z nowymi meto- dami badań i poglądami naukowymi dotyczącymi tego ten1a1tu.
Na podkreślenie zasługuje, iż niektóre kraje stosować prze- twarzanie danych kartograficznych na komputerach. w za-o kresie Instytut Geologiczny nie ma doświadczenia, szczególnie celowe
wysłanie naszych specjalistów na staż
z metodami gromadzenia i automatycznego grafii geologicznej.
Jak wynika z ustalonych rezolucji, działalność
gicznej Świata ma tendencj,e rozwojowe.
przewiduje się w zakresie mapy metalogenicznej, rnap ma- py hydrogeologicznej Europy. Strona polska jako koordynator opraCOVl7a- nia rnetalogenicznego obszarów Europy 'ma
zagadnienie w 1975 oraz przedstawić
Metalogenicznego 1 : 10 000 000
l.J'n"''-'''''''YT W skali 1 : 1
w r. z okazji arkusza D4 do Mapy torem jest strona '''"'v· ... n.'' .... ,
tucjami 'w ZSRR
Instytut Geologiczny Warszawa, ul. Rakowieoka4:
Nades:Łano dni,a 1 czerwca 1974
