Konodonty ordowickie z otworu Kętrzyn

OKI>.·'se.łll8.! [konOdonty]:551.733.1:550.0:22 (43'8.1B-201 .Kebzvn ~ ni:w'ńl'\

M:arlaNEHRING

Konodonłyordowickie . z otworu Kełrzyn ·

WS'l'ĘP

Konodonty opisane.w : niniejszym artykule. pochodzą· z tnol'lSkl<:ntUl>l:t- d6w ordowiku nawierconego w _otwor,ze Kętrzyn' IG .1. 'Ordowm wy-

kształcony' jest tutaj w 'facji płytkowodnej, miąższość jego wynosi

~~ . "

, Pr6bki do badań ~stały mI udostępnione, przez nigra Z .. MQCliińsltie':'

go z Zakładu Geologii Struktur Wgłębnych"IG, za. t;O pragnę Muw tyni miejscu złożyć serdecme podziękowa,nj.e. Dziękuję również P" J.Modrze- jewskiej za Wykonanie fQ'l;ogrlrlii okazów. Próbki pobierane byłY z głę­

bokości 1544,5+1610,0 m,. średnio co 1+1,5 oID~ z' osadów węgIaoowych

i ilast'ych; Duża liczba przebadanych próbek nie zaWiera:ła w ogóle ko-

nodóntów~ najliczniej . natomiast, występD'\Y'ały -one' na -głębokości

··1557,3+1569,6 m~'Wśr6d znalezionych przeze· mnie 'możliwych do Oz:ria":

czaniaokaz6w wyodrębniłam 30 gatunków~zaliczonych do 18 rodzajów.

Należy stwłerd2;ić,iż jak dotychczas ilStnieje w' Polsce znikoma ilość­

publikacji pośW1ięoop.ych_ kimódonotom ord,owickii:ń. : Z. WQlslm (1961)

opisała 33 g'atunk:i konodontów __ pochodzących z ordowickich głazów 'na- rzutowych znalezionych w okolicach WarszawY i Poinania. W. Bednar-

'czyk. (1966) w sw:ojej pracyp()śyyięconeJ ordowikoWi okolic Białowieży

wymienia kilkanaśCie gatunków konodontów znalezionych w osadach tego piętra, nawierconych w obworach. KrzYże 4i Podborowisko 1.

~T~A'I'YGRAFIA

Otwór Kętrzyil IQ 'l usytuowany żostał .'!ł :pdłUdniowej części obniże­

nia -litewSkiego. Stratygrafię wyStępujących' w iym otworze o~dów

ordOwiku opracował Z. Modliński ,(1967). Przytaczany niżej pódział 9tra- tygraficzny, litologia O\98dów' oraz zespół ma:k:rOfa1,11'1y oparty ,jest na

pracy tego autora. ' . - , . -

Ordowik rozp'Oczyna ^się osadami aremgu' '(gór-ne warstwy ^ibiałowie­

skie),

' w

:kt6regospągu leży cienka wm-Btewka.·piaskowOll glaukiOn!itowe-

go,

pOwyżej zaś spoczywają osady w81pien:no-m.ar:gUste ,<o zabarwieniu

bruna:tnowiśniowych .·lub .szarozielonym; Miąższość osad6warenigu·· wy- no'Si 14,7 m~Znaleiiono' tu~j·,bOgatyzesp6rtrYlobit6w j ramieniOliog

mv,

którYCh óbecność PozWoliła· określić Wiek ,omawianych osadów. : Wśród

.

.

^".

Kwarta1n1Jl:Geologiczny~ t. U, nr l, JJIłII r.

-

_o ^,;; _..

N ';::

.., O

-

~

"

..

oJ

S

11).

<

.. g .

<

'" <

.. .

oJ

I'OLSKIE NAZWY LOKALNE

gorne . wGr.tw, mazur\kle

---

. dolne warst"""

mazu'r,kf.

gorl1. warstwy pomorski ..

Maria Neh~

~15H.5

- ^{_ .}

<=>=

-

^..,

..,..- ..-

' " co

..-

-

..-

-

---

-

<=> . ,

NAZWY' GA TUNKOW

G.n: el op. Ind.i. .

Pond.rodu. graciłi •. Gen. at sp. in'dal

Dhłocodua fal'cołus. Acodu. o!!łtołul. Gen. 'at sp In,deł., OisłoduI sp.,O. inclinałuI. O. obundons, O. lanceolałul.

Q. 'ornicalul. O. conłracłul. Roundvo cło gr~cilir. ~ In~riQdella luperbo. ligonodina elonoat~: CordylodU5 delicołu5, Panderodul .grodUs. AmbaloduI triangulo,I., Eoligonodino d,elicato. Prioniodino? infloło. Olstodul excelsus. DrepoRodul' h~mocurYatu,. Ozarlcodlna :łp Pandti'rodua pa~deri. ~morphogn.a1ul· sp, Dr&ponodus. lub·

Drcuatus, Dllłocodui cI. D procerus, ACGldul ·InOrnatul.

Or.ponodu, deltił.,... łę:rlodino ,rregularis.

Ozorlcodmo pauperało: PhragmodUI sp

~ s,'odlcowe worstwy

Z pomorskI. Oiltodus lanceolotul Oilłodu~ .contractul

Acodu. deltolu.

<

.oJ

z CI<

i z

<

oJ

. !2'

ffi CI<

<

.. 8

<

::JE w CI<

...

L - -

,Jolne- worałwy

pomo"k.e

górne wor.łwv blałowi •• lcie

W'

T rJcho"od.Uo aloe

Dr.ponod •• pla~u •• Dr.pariodu. deItJ/er;

Golhodus cO.'ul~,u~ . .

1613.0

. ~1 ~2~3 E2:2.:i3 .. ·~5~6~7·~8

~~~~~~. ^. _. . . . .. .~~' . . Fig. 1.. Ro7Jprzestlrzenienie kOODdantów ^W Obw.orz.e wie1"'l:nkz:ylm Kętrzyn IG 1

D!stribution ot cooodonts in bore' hole Kętrzyn IG 1

l' - iłowce; li - pJalskowce;! - zlepie6ce; , - wap1eD1e; li - ~gle; li - ·Wapie- Jde ooUtowe; 'I - wapienie mąsUste; 8 - wapienie zrostkowe ' _ ' . 1 - clS7stones; 'z - sandstonell; 3 - conglomer'ates; ł - limestcines; II - marla;

II - .oo11t1c l1mestones; 'I - ' marły limestones; 8 - clumpy limestones:

-. nielicznycp. znaleziOlllych tu konodont6w OZnaCZOnO: Drepanodu8 planus L i in d., D. deltifeT L i n d. i G:othod~ costulatus L i n d. Drepanodus deZ~ . fiter. L i fi d. znany jest --:- jak. dotychczas - jedynie z trem~oku Szwe--

cji,' jego obecność w osadach arenigu' Kętrzyna. pozwoliłaby rozszerzYć

KonodOn:ty ordOwickie z otwOru Kętrzyn 29 zasięg stratygraficzny tego gatunku.

oba

pOzostałe gatunki opisane zo-

stały przez M. Undstroma (1955) z aręnigu południowej części Szwecji centralnej. Znąlezienie ich w Kętnyme 'na głębokości. 1598,5 m potwier-.

dz·a słuszność zaliczenia tych osadów do arenigu. .

. . Powyżej arenigu leżą wapienie l8l1wirnu (dolne warstwy pomorskie)

rozpoczynające się cienką warstewką wapienia orgailodetrytycznego,

przechodzące. vi . wapiende brunatnowiśniowez szaJl'I()'ljelanymi $>lamami.

Zawierają one MegiBtaspidella sp., Pseudoq8aphus sp., ABaphus (ABa- phUB) sp., Ampyx nasutu8 D

a

lm. Nieliczne występujące tu konodonty

są bardzo zniszcZ9lle tak, że spośród nich udało mi się ozna~ jedynie . okaz znaleziony' na głębokości 1592;5 m, reprezentujący gatunek Tricho-

nodella alae L i n' d. Ponieważ M. Lindstrom oznaczyJ go z arenigu Szwe- eji,' Wydaje się, iż i w tym przypadku należy przyjąć Sf,erszy zasięg pio- nowy Trichonodella: alaeL i III d.

Osady lanwirnu bez widocznych zmian przechodzą w landeil (śroq- • kowe, warstwy pomorskie). Są to również wapienie z oolitami żelazistymi

i .przemazam1 iłów, zawierające trylobity i ramienionogi oraz nieliczne konodonty. Na uwagę zasługuje fakt, iż pojawiają się tu po raz pierw- szy przed~awiciele rodzaju Oi8todu8 ~ niezwykle charakt~ystycznego

dla ordowiku. Spośród nich ^W landeilu Kętrzyna występuje OistodU8

lonceolatus P a n de r i O . contractu8 L i n d s t r

o

^{,In. O ..} lanceolątu8

Pa n d e r, jak dotychczas:. opisywany z arenigu, w 'profilli Kętrzyna występuje znacZnie wyżej. Pierwsze należące do tego gatunku Okazy wy-

'stępują w l8llldeilu, jednocześnie jec;inak dość licznie. reprezeiltowane są

w warstwach zaliczanych pr~ez Z. Modlińskiego 0(1967) do :karadoku.

Wydaje się zatem, żenaleiałoby żnacznie rozszerzyć górną granicę za-

sięgu pionowego tego gatUnku. OiBtodu8 contractu8 L i n d. opisany po raz' pierwszy z areniguSzwecji~ w Stanach Zjednoczonych 'Znany jest

z

warStw Odpowiadających lanwim.owi ,i landeilowi. Znalezienie go w landeiluKętrzyna dowodzi; ^że i w Europie ^występuje on ^powyżej are- nigu. Poza wyZej ąmówionymi gatUnkami 'w omawianym odcinku profilu

występuje Acodus deltatus L i n d. J eet to gatunek długo żyjący,znany

od aremgu do laooeila włącmie,a więc obecność jego na. tej głębokości

jest jeszcze j"ędnym dowodem potwierdzającym, iż ~y turtaj do czynie':' nia z osadami ·landeila.

Dolny karadok (górne warstwy pomorskie) Kętrzyna. WY'kształcony

jest w, postaci wapieni organocletrytycznych, poprzerastanych marglami ciemnoszarymi lub smrozielonymi, zawierającymi wkładki bentonitu.

Z fauny występują tu: Echi7io8phae-riteBsp;, Neoasaphus lundibunduB Torln., ChasmopB cf.odini (E i c h w.),maenus, jq11azH o lm .. i inne.

Występujące tu nieliczne 'konodonty są tak źle zachowane,'

te

ich ozna-

cźenie. jest całkowicie niemożliwe. . Górny karadok natomiast reprezentowany jest przez iłowce ciemno- szare ,i 'smrozielone,w których występują wkładki szarych margli i wa- pieni. ^Wiłowc~ch tych spotyka ^się liczne trylobity" ramienionogi ⁱ ko:- ollodonty.· Stwierdzono .również słabo zachowane szczątkigraptolit6w.

Pośród Występującej tu fauny na uwagę zasługuje nieżwykle hogaty ze-

spół . Konodontów charakterystycznych dla ,tego piętra; Wśród nich na""

stępujące konodonty znane są - jak dotychcza.s·-wyłącznie z ,karado-

'~u: AcoduB inornatuB E ot h ,i n g ~ o

n,

Distacodus aff. procerUB E t h i n g-

.30 . Maria Nehd~

·t o ^al, D .. falcatus· S ta il f fe r,. Eoligonodin(l: aencata (B;r a iD. s o net .M e h.1), Icriodellasuperba R h o d e s, . Ligonodina .. elongata . 'R ho d e .s,

Lonchodus .spinuliferus S,t au: f·f.e r, Ozarkodinci pa;uperat~ S ta u f f ę r, Oistodus fornicalus S t a uf f eĘ', O. venustus S ta u f f e r, Roundya cf.

gracilis (Rh o d e. s),. Obecność tych· gatunków w omawiariYm odcinku profilu: jednoznacznie· potwierdza Wd,ęc określenie, wieku osad6w oparte na makrofaunie. Pam wyżej wymienionymi konOdontami w zespole tym zostałY ozn.a.czone gatunki, które aczkolWiek mają nieco szerszy': zasięg stratygraficzny, to· jednak ^są bardzo ^często spotyk;anymi, charaktery- stycznymi. elementamt konodontowych zespołów karadoku ... W~ród .nich na uwagę zasłu:guje Ambalodus triangularis B t a n s o n 'et, M e h l ~

gatimek· char8klei"y"stycmydla k!aradokui. aszgilu. W Europie opisywany

był·z osadów· !k:axadaló.i" Walii (wapierui.ąGelli~grm, Pen-y-gamedd,'wa';' pienie· Keisley i· WJapieIiie Crug)

oraz

z SE ~zWecji· z óeBdÓ'W. waJPiemvch Znanych z obszaru Tvaren, zaliczonych do ka,Tadoku .

. , Wśród -występujących W karadoku KętrzYna· okaz6w . należących do

rodżaju Oistodu$ wyodrębniane. zostały następujące . gatunki: .. Oistodus contrcictusLind .... O. i'nclinatus Brans9·n .. et· Mehl, O . . excelsus·

S t a'u f f e t, :0. abundans B

r.

a n s o n etM e h.l,O. venustu8 S te li f- . f er,. O . .lance.olatus Pan d.e r. Oistodus venustit,$ jeBtgatunkiem opisy- .wanym jak dotychczaS wyłącznie z karad-oku, między illl,ylniSW Szlro- . cjiwraz zCUma~ograp~ti8.wil8óni .. O .. excelsus S t a u ff e rdest r6wmeż

gatunkiem : tt~ającyni . się ś~iśle karadoku, ·na:tomiast·:MS!ięgi pionoy,re

o.

abundans LO. in.clinatu8 sąznaq:znie szersże, jednakże są to gatUnki

występujące bardzo c-zęstow,zespdłach konOdantów:.:karadockich~ .tak '

·.więc ich Występowanie ,wespół. z kQnodon.tąmi typowymi. dla kara4ok;u

~oże,być uzna~e·za:j~szcże jeden dowód .lxjtwierdzający słuszność:,~a1:i.;.

cze~a: Omawiany.ch osad6w do tego piętra. o,istodu$ c:ontractus i O. lan- ceolatm.· wydają się b-y~ żnalezion..e tak ·wySoko

w

profilu. ~tratygra:ficz­

ny~o:rąówiku po

.:raz·

Pi~·W8Zy.

,p

He bowiem,o. contradtis cytOwany

był··z .. osad6w l'ąn(ieila,p.. tyle nię .udało Dli się·.stW1erdzić, 'aby

b.

lan";

ceolatu8 byf dotYchczas, opisywany z warStw'. lezących

powYi:eJ

^arenigu.

'Pomeważ :nie ulega wątpliwości; iż znaledonepl'zeze Irinię· dkazy naJ.eżą właśnie do tego .gatunku,.jakr6W.nież nie ulega kwestii wiek warstw, w· kt6rych one występują, wydaje się, że pionowy. ~aSięg.tych .gatunków

l'1ależy przeSUnąĆ do ,karadoku. . . . . . :;harak:te~styćinymi .. eiemeńtami oriiawianego że8półu. :lConoaontów

są okazy okteślon,ę jako Gen. et sp. inąet., .występujące bardzO. licznie na głębokOści 155.7,9+1569,0, m.)~ą,()ne niemal identYCzne z.;koiwdontą­

rpi określonymi w ten spqs6b przez M~ Lin.dst~ma (1957) ... Autor: ten

stwieidził masQwe ich występowa~e wązwecji.~EmtralIiej, vi. wapięni-ach

i łuPkach wiekowQ odpowiadających ~iomowi ClimacogTaptuawilBoni

wy~rę'bnionemu w karad()i~u. Interesującymgatullkiem występującYm

w karadoku Kętrzyna jest· JCriodina iTTegulilri8: B r a n s on et. iB r a n- il o"n, qpisanę: dcltj'chcząs· .jedyriie ż osadów' syluru:' dolnego.

. Zesp6łkonodpntÓW zna1~i~y w. WBrstw~di.·,żaliczonyCh przez Z.·Ą[9~

dJ;ińSki,ego do karadoku .zawier~ .. s;z;ereg gatun}t6w wspólnych z zespołami ,konodontóW'cpa1'll1derystyczny~h dla. osadów. tego piętra rozprzestrze- nionych ,'nB .. ol:Jsz.a.;:~ch Europy li. Ainerykil?m, (tab. 1). Tak: więc.· nestę~

pujące ·gatunld 'ZIlalezione.w Kętrzynie są·. identycmez konodontami

Tab,,1a 1

- .

Stratypallcme zasleg1 konodont6W wyst~" otworze K~ IG.l

STANY ZJEDNOCZONE WIELKA BRYTANIA. SZWECJA POLSKA ^{' ,}

ORDOWIK ORDOWIK , ~ ^Rejon Bialowiety ObniZenic Iitcwskic,- ~t:rzyn IG 1

ORDOWIK ORDOWIK

Champ- Cincin-

!

LAIIIIII L1IBEIL

/IARUlI

1ainian natian

dolnyl

::1

_g6rny ^dolny

I ::

^{I g6rny TIEII-} ARElII UIDEIL

^mml

TIEII-I mill ^lIUIL

NAZWA GATUNKU 101 UIIIII ^III

I ^{J !}

^~

^t

^'t:I

^j

^{~ :>}

_J ^·1 I

^{~ :> ,~ .loI}

^{.~ ~}

^{~ ~ :>}

^{~ - - - -} d ^r·1

^~

^!'~

bi8lowieskie ^warstwy pomorskie ^warstwy mazurskie ^warstwy

~

J ⁱ -

^~

J

^'co

^{l !}

^{...:I dolnc I g6me}

^{. I}

^Brod

^I

^dolnelgb

J ~ ^~ ! ^:i

{Il ^><

^{! !} 1

^>< {Il

^{] !}

^>< {Il

· i~ ; I

d~lne ~ ^g6me

AcodUs inornatus Bthington

+ I ₊

-

- - ^{- - - - - - - -}

^-

^{- - - - -}

^-

- -

^{- - - -}

- - - - ^{- - - -- - -_ .- - -}

4codus deltatila LindstrOm

+ + + +

-

^-

^{- - - -}

^{- -}

^- -

^-

- - ^- - ^{- -}

^-

^{- - -} -

^{- -.}

^{- - - - - - - - - - - - - - - -}

AmbalOdus trlangulDrls Brans on et M eh}

+ + + + + + +

- - - - - - -

^-

- ^{- -}

^-

^{- - -}

^-

- - - - - - -

^{- -}

- -

^{- -}

^{- -} - - - - ^{- -}

Amorplrogiuzthus sp.

_{- - -} + + + +- _- ⁺ _-

_-

_{- -}

_-

- - - - ^{+ +}

^{- -}

^{+ +} - -

^{-+ - -}

^{- -} - -

^{- -}

-- ^{- - - - - - + - - --}

Cordy1odus delicatila Branson et M,eh}

+ + + +

- - - - - - ^{- - - - - - - - - - - - - -}

^-

^{- - . -}

^{- -}

^{- -}

^~

^{- - _. - - - - - - - --}

Dre]Jfl1flX1Ju planua Lindstr6m

+ + + +

- - - ^{- -} - ^- - - ^-

^-

^{- -}

^-

^{- - - - - -} -

^{I -}

- - - - - -

^{- -}

^{- -} - - ^{- -}

Dre]Jfl1flX1Ju homocurwztus Linds.trom.

+ + + + + + + + +

-

^{- -}

^-

^-

^{- - - -}

^-

^{- - - - -}

^{~ -}

^-

^-

^{- - - -}

^{- -}

^{- - - - - - - - - - - - - - - -}

DrepanodIu delti/er Lindatrom

+ + + +

- - - ^{- -}

^-

^{- -}

^-

^-

^-

^-

^-

^{- - - - - -}

^-

^- - - - - -- - - - -

^{- -}

DreptlltfJdus mberel!tu.r Branson et Meh}

+ + + + + + + + + ^{+ +} + ⁺

- ^-

^-

^{- - - -}

^-

^{- -} - - - - -

^{- - -,..-}

- - - - - - - -- - ^{- -} - - ^{- -} - - ^{- -}

Dlstacodus . aff. D. procerlu Bthington

+ +,

- - ^{- - - - -} - - ^{- - - -}

^{- - -}

^-

^{- -}

^-

^{- '}

^{- -}

^{- -}

- - ^{- - - -} -- ^{- -}

^-'-

I

DlsracmlJu faItxitu Stauffer .+

+ + +

- -

^-

- ^{- - - - - - - - - - - - -}

^-

^{- -}

^-

^{- - - -}

^{- -}

^{- -} - - - - - -

^{- -}

I EoligonodlM tJelicata (Branson et Mehl)

+ +

- ^{- -} - - ^{- - - -}

^{- -}

^{- - -}

^{- ~ _ .}

^{- .} - ^{.- -} - - - - - - - - - -

GotlrtJtliu coatulatll6 LindstrOm

+ +

-

- - ^{- -} - - - - - - ^- - - - -

^{- - -}

- - -- ^{- -} - - - -

Genua et species indet. +

+ +

- - - -

-

-

-

- - - - - ^-

^-.-

^{- - - - -}

^{- -}

^{- - - -} - - ^{- - - -} - - ^{- -} - - ^{- -} - -

lcrlodellil auperba Rhodes

_{- - -} + +

_-

- - - - -±. - - - - - - - - - - - - - - ^{- -} - - - - ⁺

ll!riodina Irrelularis Branson

et Branson

+ +

- - - -

^-

- - - - _. _{- - - - - - -}

_{- -}

- - - - - - ^{- -} - - - -

Lfgonodina elongata Rhodes

+ + + + +

- ^-

^-

^{- - -}

^-

- ^{- - - - -}

^{- -}

^{- - - - - - -}

^{- -}

^{- - - - -- - -}

^{- -}

^{- - - - - - -. - -}

LonChodUs spinull/erll6 Stauffer

+ +

- ^-

^-

^{- - - -}

^{~ -}

^{- - - - - - -}

^-

^{- - - - - - - -- - - - - - -}

^{- -}

- - - - ^{- -}

Ozarkodilra pauperata Stauffcr

+ +

- - ^{- - - - - - - -}

^{- I -}

^-

^-

^{- -}

^{- - -}

^-

^{- - -}

^{- - -_ . - - - - - - - - - - - - -}

Qlstodas /orniCillus Stauffer

..

+ +

~

- -

^~

t -

-1-

OiSlodus contractus LindstrOm

+ + + ^{. +}

I

_ . _{- -} _ . _.

Olstodus inclinlitus Branson et Mehl

+ + + + + + + . + + . . + .

- ^{-- . -}

Oistodas excelsus Stauffer

+ + + + + + .+ +

I _.Olstodas abundans Branson et Mehl

-

^{1 -}

_- +

_-

- + _- - ^{+ +}

_-^-

^-

_- ^-

_{- - -} ^{- -} - ^{- - -} - - - - ^{- - - - - - -} - - ^{- -}

^-

^{- -} - ^'

^{- -}

^{- - - -}

^{- -}

^{- - - - - - - - - - - - - -}

^~

^{- - - - - - - - - - + - -- - - - - -}

Oistodus venus/us Stauffer

+ + + +

- -

-

- ^- -

^{- -}

^{- - - - - - - - - - - -}

^-

^{- - - -}

^{- -}

^{- -} - - - -

^{- -~}

- - - -

. Olstodlla 1onceolatus· Pander

+ + + +

- _ . _{- - -} - -

^1-,-

^-

^-

-

^-

^{- - - - - - - - - .-} - - ^{- -- - - -} -- - - - -

Prloniodina? l1f/IaIa LindstrOm

+ + .

f - -

- - ^{- -}

Panderodas panJeri (Stauffer)

- + + + +

-

-

- - - - ^{- -}

^-

- ^{- -}

^-

^-

^-

^{- - - -}

^-

^{- -}

^{- -}

- - - -

^{- -}

pmicierodus I"fldlls (Branson et Meh}) - ,

+ + +- ^{+ +} - - - -

^...-

^{- - -} - - ^{+, + + + - +} - - ^{- - - -}

^{- -}

^{- -} -

^{I - -+}

^{+ - -}

Rowulya cf. gracilis (Rhodes)

- ^{- -}

^-

^-

^{- -}

^{- - - - - -} + ^{- - -}

^-

^{- - -} - ^{- - - -} - - ---- ^{- - - - - - - - - -}

⁺

^{- -}

Trichonodellil alae Lindstrom

+ +

-

Por6wDaDIe -wOw' stratygraffcznydi konodODt6w DB obszarze Europyl Amerykl

'.

Treniadok. .1 ^{AIenig Lanwirn}

I

^{LandeiJ 1 Karadok' A.sl3il}

- -

Nazwa satunku _{Canadian Chazyan}

~

_.8 ^Ja

I

^Riclunond

~

^{"' ,} ! i ^{:i J!}

ta

^~

, .

.,4.codus inorntllus Ethington

+++

Acodus tkltatus Lindstrom ^~ • • • • • • • u . . .... •• • • • • • • • • • • ••

++++++ ++++++

Ambaiodus triangularis Branson et Mekl ^-......

+++++ +++++

Amorphog1lllthus sp. ..u ... ...... ... ^• . u u . u •••••••• •••••••••••••

,

Cordylodu3 tklicolusBranson et Mehl

+++++ ++++++ +++++

Drepanodua planus Lindstrom ...

DrepanOdus homocurvatus Lindstrom .... ...

+++++ ++++++ +++++

Drepanodus ulti/er Lindstrom ...

Drepanodus suberectWJ Branson et Mehl .... ^, ' • • • • • n . .. . . ... ^{• • •} n . . . .. . . _ • • • • ... . ... _ ... -.

,

,+ ++++ +.+++++ +++++ +++++

Genus et sp. indet. . ...

Dlstacodus aff. D. PfOcer113 Ethington

+++

Distacodus /akatus Stauffer

++++

_'j

Eoligo1JOdina delic.ata (Branson et Mehl) .. ^, ... ^~

Gothodus 'costuIDtIU Lindstro-m ^••• • • • • •• •• • u.404O . .. . .

+++

lcrlodelliz Sll,PUba Rhodes ... _ ...

+++

lcrlodinall-regulurls Branson, et Bran'son

++

LJgVnodina elo1lgataRhodes ...

++++

I.onchodus 8J1Wdl/erIU Stauffer ^'.

++

Ozarkodina pa1lJJera(a Stauffer

++

Olst. /omicalus Stauffer

+++

O~ co1ltl'tlClU8 Lindstr6m ...

+++++ +++++

Pistodus bu:llnatus Branson et Mehl

+++++ +++++ +++++ +++++

. . . ow . . . . u ... ·.

Oi8todlU exeeuus Stauffer

++++

+++++

OlstodlU abUNltrna Branson et Mehl

, +++++ , +++++

^{. . . .} 40 . . . _

Oistotbu wmWJtus Stauffer

+++

OistodlU lanceolatU8 Pander ...

. Prioniodina? injlata Lindstr6m ^{' ,}

+++++ +++++

Panderodus pa1Ulerl (St.auffor)

+++++ +++++ ++++

Ptuu1erodU8 gracilis (Branson et Mehl) ... ^{, ,} ... _ .... _ ... _.u • ..... . . . ... . . 01

+.+++ ++++++

Roundya cf. gracUis (Rhodes) . . . ow . . . .. .

Trlcho1flHiellD allre Lindstrom _ ..

_._

^..

^_-_

^...

-

^,

+ + + + + + + + + + - zaaiW ^Da obazaml Ameryki P6JnocneJ ... - zaaJwi ^Da obazarze Buropy ,

KonOdonty· ordowick1e z .otworu· Kętrzyn .' 31 oznaezonymi . przez S. M. Bergstroma (1962) . ż·· Tvaren (SESzwecja):

AmbaloduB triangulariB ,'B r a ^fi s o n et . M.ehl,. DistacoduB . falcatu8 Staufier,-Drepanodus 1ł.omQcurvatus Lin,dstrollJl, D. suberectus 'B r ^-9 n S p n et Mehl, Ligonodinaelongata Rh o d e B, OistodU8 e~cel~8

st

a u f f er, O. venustus S t a u ff e r,. O. inclinatuB Bran s o n et Mehl. ^Zasięgi stratygraficzne A. triangularis, O. inclinatus, O. ę~cel8UB

i

o.

venUBtus zostały ~ówione , wyżej: Drepanodu$ ' homocurvatuB iD. BuberectuB są to formy długowieczne, DiBtacodus falcatus i Ligono-

'dina elongata natomi~ opisywane były jak dotychczas zarówno z Ame-

ryki Płn., jak i z Europy z osadów zaliczanych do ikaradoku. , .

Wśród karadockich konodontów opisanych przez M. LilndStroma z wapieni 'Crug (Walia) wj,ele gatunków jest wspólnych ^'Z konodontami

){ętrzyna: A. triangu!arisB ra n ą o n et M e,h l,. Icriodella Buperba (R h '0 d e s), Ligonodina. elon,gata R h o d El Si' Oistodu8 i~linatus' B r a: n- s o·n et M e h 1, Roundya cf: gracilis(R h 4;> d e s). ^A.' et. ordovicica B r a n-

8 on et M e h l prze$tawiony prięz M . .'Lindstroma (1959) jest 'tak po- dobny' do konodont6w oznaczonych przeze mnie jako Amorphognathu8 sp. A, iż można uznać :,go za·idęntyczny. '

Omawiany 'Przeze mnie żesp6ł konodontów zawiera szereg' gatunk6w

wsp~lnych ż zespołami ~onod:o.ntów karadoku, :znanych ze Stanów ZjedlllO-' nych .. Tak. więc pośród 47;gatuilk6w oznaczonych 'przez R. L. Ethingtcma ,z formacji Galena, znanej.

ze ,

s,tan6w lawa i 'Minnesota, 14 oznaczyłam

VI· karadoku Kętrzyna. Są to: Dtstacodus falcatus St r a u f f er, Drepci- nodus 'homocurvatu8 L i n d s t r oJp,D., 8'UberećtuBB r a ns o n et Mehl;

OiBtodus e~cel8U8 S t a 11 ff e r, ^O~ Jornicalus S 1;,08 'U f f e r,Panderoclus gracilis (Br'anson et Mehl), O.abundan8Branson et Mehl, Sub- cordylodu8 delicatuB (B r a n s o n et M e hl);.:AmbaloduBtriangularis B r a n s o n et M e h 1, DiBtacoduBaff. D. proceTusE·t h i n g t o 'n, Oisto-

dU8 venustus S t a u f f e r, AcodU8 inornatusEt h i n g t o n, Ligonodina elongata'Rh od e B, Pcinderodus pandęri (8 t a U 'f f.er).Geologowie ame-

rykańscy określają wiek fOl'm:acji oGalena'jako gbrny trenwn ..

Spośród' gatUnków wYżej ,ili~, Wymienienych ,Eóligonodina deZłeata (B r a n ^8.0 n et ^'M e h1) . zm.aila jest jedynie .z osad'6w trentonu (karadok

środkowy) stanu'··Ontario. LonchoduB spinuliferus S ił; a u f fe

r

^{i Om-rko-}

dina paupe~ata Si'8 u fi er opiąane, zo~ały z· dOlnego kar.adoku (BIaek River) Stanów Zjednoczonych. ' "

. Reasumując należy stwierd~ć, że pomimo braku .~ jak dotychczaS-

szczegółowego· opracowaniakonod6nt6w . dolnego paleozoiku z punktu

\\Tidzenia ich 'PrZydatnośCi stratygraficZnej,' o~eślęnle ·wieku omawianego

Wyżej zespołu ko:n()dontów przeprowadzić można w zasadzie,poprzez ana;.

lizę i porównanie z innymi znanymi :już zespołami 'PochOdzącymi z osa-', dow, kt6rychwi'eklIlie ulega' kwestii. Poniewa:ź na 26 gatUnk6w oZnaczo- nych z tego zespołu 11 pochOdzi wyłą~e ż kantdokU.. 'a.'żasięg pionowy dalszych 9 gatunk6w jest siers~ i są one. w karad'oku Powszechnie i~

tykane, wydaje się słuszne uznać zespół konodontÓw "znalez~O!lly na głę­

bokości 15157,3+1669,Om za typowy dla karadoku.

, 'Leżące wyzej osady asż~hi (warstwy mazurskie) są ~wudzie1ne. Do1-' ,ne warstwy mazurskie o 'miąższości 3,7.m 'wykształcone. są jako ·brunat-

nowiśniowe wapienie i margle ż bogatą fauną. Występujące tu Tretaspis

.Betkornis (H i s.), Panderia megalophthaZma. L i n n ar $., maenu$ roemeri,

32 Maria .Nehrlng

Vo 1 b., Pseudosphaeroxochu8 laticepB (L i

n

n.) pozwalają jednocześnie określić wiek bQdanych .osad6w. ' .

· Górne warstwy maZurskie -:- to margle szarozJ.elone z. wkładką wapie-

nJ ·ciemposzarych. W marglach występuje bogata faUna, między innymi

'Dalmanitina mucron,ata (B t.on g.), Rafinesquina cf. 'compres8a (D a v.);

Platystrophja cf. biforata (S c h lot h.) .. W przeciwieństwie do licznych

malp-oskami.eniałości konodonty w osadach aszgilu :występują sporadycz- .nie .. W a.szgilu dolnym znaleziony został Panderodu:I gracilis (B r a ·n s o n

et Meh l), znany od lanwirnu do aszgilu włącznie, jak r6wnieżkilka ko- nodont6w oznaczonych jako Gen. et Sp. indet. .

Fig. 1 przedstawia rozprzestrzenienie konodont6w w profilu ordowiku ,·otworu Kętrzyn. Na tab. 1 przedstawione zostały zasięgi stratygraficzne i rozprzestrzeriieniegeogranczne ilronodont6w zndJ.ezion.ych ·· w oSadach ordowickich Kętrzyna.· Dla. Stan6w Zjednoczonych podany został .podział

ordowiku stosowany przez geologów amerykańskich, dla obsmru europej-- skiego z~osowano podział angielski. Tab. ² ilustruje analizę por6wnlrW-

czą zasięg6w pionowychkonodont6w na Obszarze Europy i Amervki Płn.

WNIOSKI

· 1. Szczeg6łowepn;eanalizowanie. występujących w ordowiku . Kętrzy;..

· nakonod01lt6w wydaje się upoważniać. do stwierdzenia:, iż zasięgi straty-

· graficzne niektórych ·gat1mk.6w. są szersze niżby' to wynikało z dotych- czasowego stanu ·badąil (tab .. 2). Należy jednakże podkreślić, że stan wia-.

domoścl na temat konodont6w starszego paleozoiku jest jeszcze dość ogra.;.

nicżony, każde nowe ich. znalezisko może więc' rozszerzyć pionowy zasięg

· występowania wielu spDŚr!Xłnich. ' . . . . . . . . . 2. Konodonty występujące. VI osadach ordowickich w Kętrzynie roz- przestrzenione są w badanym odcinku profilu riier6wnomiernie; Skainie-

· niałości te występują masowo jedynie w osadach zalicionych dokaradoku,.

3. Przebadany zespół konod0llt6wpotwierdził na og6ł srusZl)OŚć. po-:-

działu stratygra:Demego ordowikti' ^z' otworu Kętrzyn.przeprowadzonego

przez' Z. Modlińskiego na podstawie . litologii i makrofauny.

OPISY PALEO:NTOLOGICZNE . Genus -AmbalodU8 B ra n s o n et Me h l 1933

Ambalodu8trangularis B ra ri fi on et· M e h1 .

(Tab!. r, fli Ua,b; tab!. VI,,'

as. ....

b)

lD5.·AmblJlodw··trt4ngulari. Br.a.nBan et Ilehl; G. L. 'stone, FUrn!sh·W • . 1I.:· .• 1";'''rn.

Paleon~, vol. 3J, nr J, p. 2111. pL 32,· fig. s.

lisB AmbaloduB t1'łangulam' B r" ino 11 et ^Bo[ eh l; Ethlilgton ił.: L.: J'aum. P81eont.; ·VOl. 35,

· nr 2,' p, 168, pl, tO,

fi,.

^{12.. . . . . . .}

1111 ^Ambałodu. triangulari.· B r a n B D n et M e h'l; LlndstrOm M.: :M1cropaleontolDIY, vOl,' 5,

. nr t, p. 435, pl. J, 1lg. 1-11. .

18S1 Ambalodu.· łriangulari. B r a n BO' n et M e h l: Sweet W. C., TurcD C; A.,: Warner . E. J'r., Wllk:ie L; C.: JDurn. at Palebnt., voL D, nr 8, p. 1040, pl. W, fig. t. . ' aa Amb41odu. triangulan. B r a n B D n et. M e h l; Berptr6m S. G.: Al'klv tIlr :Mineralegi"

och peologie, vol:. 3, nr ^l, P.. 28. . .

llAlI AmbaloduB trianl1ut4n. B r a n B D n . et ^Bo[ e h l; Barnett S •. G.: MleropaleontolDlY, vol. 11, nr l, p. 88, pl. Z, fig. 8.

Bo[ a t e r l a ł: 5· Dkazów częściowo USzkodzDDych;

Konodonty ordowickie' z otWOil'U Kętrzyn 33

o

p i s. Asymetryczne, płytkowate konod~ty o dużej zmienności

morfologiC2JI]Jej. OkaZ składa: się z trzech uzębionych wyr08bkbw, które łą­

czącsię tworzą łukowato wygiętą płytkę. W miejscu jej maksymalnego .

wygięcia występuje masywny, lekko pochylony ząb główny, odchylający się

w·

tę stronę okazu,' która jest pozbawiona wyrostka boczne- . go. Wyrostek przedni i tylny tworzą· ze sobą kąt około 90°. Wyro- stek boczny .biorący początek·z przedniego ·brzegu zęba głównego wygi-

·na się l~o ku tyłowi, odchylając się.pod kątem 45° od·płaszczyzny, na której leżą wyrostek przedni i tylny. Wyrostek boc7llly jest często odła-

. many. Na powierżchni.ach, oralnych wyrostków występują małe, częścio-

. wo .stopione ząbki Powi~ oralna płytki jest Jak gdyby parapetem

wykształconym wokół każdego z wyrostków kontynuujących się.od wy- rostka do wyrostka. Powierzchnia aboralna' płytki jest silnie wklęsła. .

. W Y s t ę p o wa n i e. W Europie gatunek ten znalIly jest z karadoku Wie1kiej Brytanii oraz SE Szwecji. Jest ^on pospolity w osadach ordowi- ku środkowego i górnego Stanów Zjednoczonych.

Genus Cordylod'U,8 P a n d er 1856 Cordylodu8 delicaw8 Br a n s o n .et oM e h l

(Tabl. IV, fig. 3'1-40; tabl. VI, fig. 61)

181i9 Sul1cąTdyJadU8 delicatu, (B r a n B a n et II[ e h l); E1;h1ngtan R. L.: .Jaurn. Paleant., vol. 33, nr 2, p. 288, pl. ł1, fig. 13.

1958 CordyJodua delłcatuB' B r.a n B o n et II[ e h l; Sweet W. C., Turca C. A., Warner E., Wilkie L. C.: .Journ. Paleont., vol. 33, nr 8, p. lOłł, pl. 132, fig. 12, U, 17. . 196ł subcordyloduB sp. aff. S. delłcatua. (B r a n ^B a n et ^II[ e h l); Eth1ngton R. L., Clark

D. L .. .Journ. Paleont., vol. 38, nr ł, p. 701; pl. 115, fig. l, 5, 7, 10.

1985 Cordylodu. delłcatua B r a n B o n et M. e.h l; Mound 11[. C.: Tułana studłes in Geology, vol. ol, nr l, p. Ił, pl. l,. fig. 25, 28, 38. .

1985 CorayloduB dettcatuB B r a n s o n et ^II[ e h'l; Barnett S. G.: M1cropaieontology, vol. 11, nr l, p. 69, pl. l, fig. ZO, pl. Z, fig. 1.

1988 . CordYloduB de'łcatua B r a n sa n et M e h l; Windei' C. G.: Journ. Paleant., vol. łO,

nr~~~_~ .

M'a t e r i a ł: 17 okaz6w •

. 0 p i s. Forma zło.żona. Ząb główny długi, bocznie spłaszczony,

o ostrych krawędziach przedJniej i tylnej. ^Krawędź tylna przechodzi w wyrostek tylny. Wyrostek ten jest lekko. ^wygięty, posiada ostre' ^ząbki osadzone na krawędzi oralnej, boc7;O.ie spłaszczone i zrośnięte. Krawędź

przed'nia .przechodzi ku dołowi w wyginający się lekko ku tyło.wi wyro- stek przedni. ^·Pomiędzy wyrostkiem przednim i tylnym ^ścianki kono- donta tworzą trójkątny lejek podstawowy ..

'W y s t ę P Q W a n i e.' Gatunek' ten jest szeroko rO:t;przestrzeniony

'W ordowickich osadach Ameryki Płn., odpowiadających wiekowo pię­

trom trent:on i eden.

Genus DiBtacodu8 H i n d e 1879 bi8tacodu8 jalcat'U8, S t a u H e r

(Tabl. I, fig. l, 2)

1935 Dłstacodu. :/a'catu. S t a u f f e r: Stauffer C;: Bull. Geol. Soc. ot America, vol .. 411, nr l,

~-~~-~.. ^.

Kwartaln1k Geologiczny - 3

, KonOdonty ordowickie' z otworu Kętrzyn ,35"

gładki, ,w przekroju ;poprzecmymlancetowaty, prosty. J'ama bazalna ma

kształt zbliżony do trójkąta, jej zarys jest dobrze widoczny. ' ' W Y s t ę p o wa n i e. M. Llndstromopisuje z karadoku południowej części Szwecji" centralnej konodonty niemal identyczne jak występujące

w',oaad'ach or:dowickich' ,Kętrzyna. Z ,lnie wyjaśnionych /przyczyn nie

określa jednak ich nazwy gatunkowej sugeru1ąc jedno~eśnie, iż można

je zaliczyć do nowego rodzaju i gatunku.

Genus Icriodella R h o d,es 1953 Icriodella superbaR hod e s

(Tabl. II, fli:. iSa, b; tabl. V, ,fig. 41a, b)

1959 tprlodeUa 8UP61"bll R h o et e I; ~ M.: :MI.cropaleontolOl1, vol. II,' nr, ł, p. '40, pl. 4, fig. 10-18.

1965 'IciriodeUa IUIJ87'ba R h o d e s; Barnett D. G.: :MI.cropaleontology, vol. II, nr l, p.' 70, pl. 2, fig;' 18.

M a't e r ⁱ a ł: 9 okazów.

o

^{P i} s. Okaz w postaci 'łezkowatej płytki, wąskiej-

w

części przedniej-, a łagodnie rozszerzającej się ku tył9wi. Na jej powierzchni oralnej wy-

stępują guzkowate. nie zrośnięte między sobą ząbki. Są one ułoŻQne pa- rami po obydwu stronach wąskiego grzbieciku oralnego, !będącego jak gdyby osią symetrii ,iP'łytki. Jama oazalna jest cienkościenna i głęboka.

W y 11 t ę 'p o w a ,n i e. Gatunek ten opisywany' jest z karadockich wa- pieni Walii. W 'Stanach Zjednoczonych znajdowamy jest w wapieniach zaliczanych do pięter trenton - eden.

Genua Icriodina' B r a n s o n et 'B r a n s o n 1947 I criodina irregularis B r a 'n s o n et B r a n s o n

(Tabl. IV, fig. 38a, b; tabL VI, fig. Ma.,b)

19ł'l IcnocUtIIl łffegulariB B r a n s o n et B r a n s o n; Bran80n E. B." Branson C. C.: Joum.

Paleont., vol. 21, nr B, p. 551,' pl. 81, ^fig. 3-11, 18, 19. ' M,a t e r i a ł: l okaz dobrze zachowanl"

o

^{p i s. Forma płytkowa,} morfol:ogicznie przypominająca znany z młod­

szego paleozoiku rodzaj Icriodu8. Powierzchnia oralna płytki 'jest nieregu.I.arnie urzeźbiona. Duże, nieregul8!l'ne guzki układają się w dwa

rzędy wzdłuż osi symetrii okazu, p'rzy czym na jego końcach przed'~

i tylnym guzki te są pojedyncze. Te ostatnie są jak gdyby szpiczastymi, silnie eksponowanymi, ostro wznies~onymi ku górze wyrostkami. Pozo-

stałe guzki miejscam~ zrastają się między sobą. Trudno jest właściwie określić czy są one ułożone parami, aczkolwiek wykazują zdecydowaną

ku temu tendencję. Okaz oglądany z boku jest prosty. PoWierzchnia abo-

rałna uformowana jest w dużą jamę podstawową. Jama ta jest wąska

i płytka,

na

końcach osiąga największą ~rokość, a ~łębdlrość mniej więt

cej w połowie okazu.

W y s t ę P o w a n i e. Icriodina iM'egularis B r a n s on et B r a n s 6 n

opiBanazostała ż osadów dolnego syluru stanu Kentuck:y.

36 ^{Maria Nehr~nrg}

~---~~--~----~----~~--~~~---

Qenua Oisto4U8 S t a u f f e r ~ 932 Oistodu8 abundan8 B r a n s o 111 et M e h l

. (Tabl. III, :fig. fi, 28: tabl. vn, fig. fil, lO)

1935' OtatoClru fZbundaftlł B r a n • o n et M e h l: stauffer·· C. 11.:. BulL Geol. Soc. ot AIIlerlca, vol. tl, nr l, p. ^lł8~ pl. :U, fig. zz.

1959 OłRodua abundana Bran·.o·net'Mehl: Sweet W. ·C., Turco C., Warner E., WWde L.:

. Joum. Paleont., vol. 33, nr 8, p. 1052, pl. i30, fig. 10. . . ' 1~ OiltoClu. abundana B r a n s o n et M e h l: Ethlngton R. L.: Jomn. Paleont., 'vol. 33, nr 2,

p. 282, pl. 88, :fig. 21.

1985 Ołatodru abundana B r a n. o n et M e h 1; Mound M. C.: Tułana Studie. in Geology, voL t, nr l, p. 18, pl. a, fig. 21, 12, 23, 29.

1965 OłRodu8 abundana B r a n. o n . et M e h 1; Barnett S. G.: MicropaleontolOlY, vol. 11;

nr l, p. '11, pl. l, :fig. al: pl. 2, fig. 10.

Ma·t er i a ł:· 8 okaz6w.

o

p i s. DuzYt masywny, bocznie spłaszczony stożek, którego krawędź

przednia tworzy oz hrzegiem:podstawowym kątokdło 45°. Przednia i tyl- . na krawędź stożka są ostret jego zewnętrzna powierzcłmia jest wypukła,

. wewnętrzna natomiast '!płaska bądź lekko. wklęsła. Jama haza1na asyme- tryC2lIla, st6żkowat.a" jej wierzchołek znajduje się na wysokości punktu t

w którym ^krawędź oralna. przechodzi vi tylną krawędź wierzchołka.

W ys t ę p o w a ~ i e. Jest to gatunek pospolicie występujący' w osa- dach ·pięter Chazy, Blaok Rivert tt~.ton i .eden Ameryki Płn ..

Oistodu8 contTactu8 L i fi d s t

r o

m

(Tabl. III, fig. 33: tabl. VII, fig. 59)

1955 OlstoduB contTactru L l n'd s t r O m; Llndstr!lm M.:' G~. F(Shren FOr., vol. '16, .p. fil3, pl. ł, fig. ~, 46 •

. "19850iBtodus contractuB LlndstrOm: .Mound M. C.: Tulane .studies. in GeololY, vol. t, nr l, p. fi, pl. ta, fig. fi, Za.

M a t e r i a ^ł: • okaz6w.

Ó !P i s .. Forma pojedynCza. Duży, pochylori.y meco stożek o' ostrych

krawędziach przedniej ł :tylnej i zaokrąglanych powierzchniach bOcznych oraz płytka i szeroka jama ba~na - to ,podstawowe cechy diagn06tycz- nego tego gat.unlku. Jama bazalna rozciąga się od krawędzi oralnej aż do

kąta przednio-podstawowego, przy czym jej brzeg poczynając od końca krawędzi oralnej początkowo przebiega prawie równolegle do krawęd'zi'

przed!niejt po czym wygiIna się tworzącnie~l kąt promy" z przednią kra-

wędzią· wierzchołka~ Krawędź ora1na jest bardzo krótka,' prosta' ł ostra.

W opisywanym przeże innie okazie brak jest części jamy bazalnej, w trakcie oznaczania uległ on bowiem uszkodzeniu. . .

W Y st ę p o wa n i e. Gatunek ten po raz pierwszy opisany przez M. Lindstrolna z arenigu Szwecji, w Stanach Zjednoczonych występuje

w osadaCh formacji JoOm (Oklahoma) zaliczanej doChazyanu.

Oistodu8 venustus'S tI; a u

f

f e r

(Tabl. III, :fig. 32; tabl. VII, fig. 111).

1935 Oł8łoduB' tlenUfiua S t au f:f er; C.' Stauffer: Bull.· Geol. Sac. ot America, vol. łł.· ar l, pl. u, fig; 121. .