Zarządca w egzekucji przez zarząd przymusowy nad gospodarstwem oraz w egzekucji przez sprzedaż gospodarstwa rolnego

PRZEGLĄD PRAWA ROLNEGO Nr 1 (3)-2008

W

G

Zarządca w egzekucji

przez zarząd przymusowy nad gospodarstwem

oraz w egzekucji

przez sprzedaż gospodarstwa rolnego

1. Uwagi wstępne

W postępow aniu egzekucyjnym uregulow anym w K odeksie postęp o w a­ nia cyw ilnego' instytucja zarządcy pierw otnie istniała jed y n ie w ram ach e g ­ zekucji z nieruchom ości. N o w elizacją z 13 lipca 1990 r.2 w prow adzony został art. 1062 k.p.c., przew idujący egzekucję z dochodów uzyskiw anych z p rzed ­ siębiorstw a dłużnika prow adzącego działalność gospo d arczą poprzez ustan o ­ w ienie zarządu nad tym przedsiębiorstw em . B yło to unorm ow anie bardzo lakoniczne i w yw oływ ało w doktrynie szereg w ątpliw ości3. N ie p rzew idyw a­ ło ono rów nież m ożliw ości prow adzenia egzekucji przez zarząd nad g o sp o ­ darstw em rolnym .

Nowelizacją k.p.c. z 2 lipca 2004 r.4 uchylony został art. 1062 k.p.c. i w pro­ wadzone zostały dw a (dotyczące rów nież gospodarstw a rolnego) sposoby egzekucji, a m ianow icie egzekucja przez zarząd przym usow y (art. 106414- 106423 k.p.c.) oraz egzekucja przez sprzedaż przedsiębiorstw a lub gospodar­

1 Ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępow ania cywilnego, Dz. U. N r 43, poz. 296 z późn. zm., (zwana dalej k.p.c.).

2 U staw a z 13 lipca 1990 r. o zm ianie ustaw y Kodeks postępow ania cywilnego, Dz. U. Nr 55, poz. 318.

3 Zob. J. Jankowski, N ow elizacja K odeksu postępow ania cywilnego. Część 111 - Postępo­

wanie egzekucyjne (2), „M onitor Prawniczy” 2004, nr 2, s. 1072.

4 U staw a z 2 lipca 2004 r. o zm ianie ustaw y Kodeks postępow ania cyw ilnego oraz nie­ których innych ustaw, Dz. U. Nr 172, poz. 1804, która weszła w życie 5 lutego 2005 r.

stw a rolnego (art. 106414- 106423 k.p.c.). W obu tych sposobach egzekucji obligatoryjne je s t pow ołanie zarządcy, a zarząd m oże być ustanow iony za­ rów no nad przedsiębiorstw em , ja k i nad gospodarstw em rolnym .

E gzekucja przez sprzedaż przedsiębiorstw a lub gospodarstw a rolnego je st now ym sposobem egzekucji w k.p.c., w zorow anym na doświadczeniach w pol­ skim postępowaniu upadłościow ym 5. Z kolei egzekucja przez zarząd przym uso­ wy, pomijając uchylony art. 1062 k.p.c., była ju ż uregulowana w Kodeksie po­ stępowania cyw ilnego z 1930 r. , zawierającym rozdział „Egzekucja z pożytków i dochodów z nieruchom ości przez zarząd przym usow y” (art. 758-788). Egze­ kucja ta m ogła je d n a k dotyczyć tylko nieruchom ości, natom iast m ożliw ość ustanow ienia zarządu przym usow ego nad gospodarstw em rolnym przew idy­ w ała ustaw a z 7 m arca 1932 r. o ulgach w egzekucji przeciw ko gospodarzom ro ln y m 7.

D o zarządu w ram ach egzekucji przez zarząd przym usow y, zgodnie z art. 10641 § 2 k.p.c., zastosow anie m ają odpow iednio przepisy o zarządzie w toku egzekucji z nieruchom ości, z uw zględnieniem art. 10642-1 0 6 4 li k.p.c. Z kolei egzekucja przez sprzedaż przedsiębiorstw a lub gospodarstw a rolnego uregu­ low ana je s t przepisam i art. 1064l4-106 4 23 k.p.c. Do zarządu w ram ach tego sposobu egzekucji, zgodnie z art. 106415 § 1 zd. 2 k.p.c., stosuje się od p o ­ w iednio część p rzep isó w reg u lu jący ch eg zek u cję p rze z zarząd przym usow y, a m ianow icie art. 10641-1 0 6 4 n k.p.c. A zatem , w m yśl art. 10641 § 2 k.p.c., odpowiednie zastosowanie mieć tutaj będ ą również przepisy o egzekucji z n ieru­ chom ości. W egzekucji przez sprzedaż przedsiębiorstw a lub gospodarstw a rolnego występuje także ogólne odesłanie do odpowiedniego stosowania przepi­ sów o egzekucji z nieruchom ości zaw arte w art. 106414 § 2 k.p.c. M a ono odpow iednie zastosow anie do tego sposobu egzekucji, z w yjątkiem p roble­ m atyki zarządu, gdyż w odniesieniu do zarządu w ystępuje podw ójne odesła­ nie - najpierw do części p rzepisów regulujących egzekucję przez zarząd przym usow y (art. 106415 § 1 zd. 2 k.p.c.) a dopiero dalej do przepisów reg u ­ lujących zarząd w toku egzekucji z nieruchom ości (art. 10641 § 2 k.p.c.).

Przepisy regulujące egzekucję przez zarząd przym usow y oraz egzekucję przez sprzedaż przedsiębiorstw a lub gospodarstw a rolnego zam ieszczone są w K odeksie p ostępow ania cyw ilnego w części trzeciej („Postępow anie egze­ kucyjne” ), tytule III („P rzepisy szczególne o egzekucji” ), dziale II („Przepisy szczególne o egzekucji z udziałem Skarbu P aństw a oraz przedsiębiorców ” ).

5 Zob. uzasadnienie rządow ego projektu ustaw y o zm ianie ustaw y - Kodeks postępow ania cyw ilnego oraz niektórych innych ustaw (druk sejm ow y nr 965).

6 W g tekstu jednolitego na dzień 1 grudnia 1932 r., Dz. U. 1932, N r 112, poz. 934. 7 Dz. U. N r 25, poz. 219.

Pow oduje to, że te sposoby egzekucji m a ją zastosow anie tylko do sytuacji, gdy dłużnikiem egzekw ow anym je s t podm iot m ający status przedsiębiorcy. D ziałalność w ytw órcza w rolnictw ie je st działaln o ścią g ospodarczą8, do reg u ­ lacji której nie stosuje się je d n a k przepisów ustaw y o sw obodzie działalności gospodarczej4 (w yłączenie na m ocy art. 3 tej ustaw y). W przypadku eg zek u ­ cji przez zarząd przym usow y nad gospodarstw em rolnym lub egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego, każdy podm iot p ro w adzący gospodarstw o rolne będzie m iał zatem w tych egzekucjach status przedsiębiorcy. E gzekucja z udziałem przedsiębiorców to egzekucja przeciw ko dłużnikom prow adzącym działalność gosp o d arczą w form ie przedsiębiorstw a lub gospodarstw a rolne­ g o 1", niezależnie od podlegania obow iązkow i i dokonania w pisu tej działalno­ ści do ewidencji działalności gospodarczej lub krajow ego rejestru sądowego.

W artykule pom inięto analizę zagadnienia charakteru praw nego zarządcy w egzekucji przez zarząd przym usow y oraz egzekucji przez sprzedaż p rzed ­ siębiorstw a lub gospodarstw a rolnego. O m ów ienie także tej problem atyki spow odow ałoby przekroczenie ram niniejszego opracow ania.

2. Kwalifikacje zarządcy

Z uwagi na charakter zarządu przym usow ego i potrzebne do należytego ich spraw ow ania kw alifikacje, ustaw odaw ca w prow adził w art. 106410 § 1 k.p.c. szczególne w ym agania co do osoby zarządcy. W m yśl tego przepisu, zarządcą m oże zostać tylko osoba fizyczna lub praw na posiadająca licencję do w ykonyw ania obow iązków syndyka, nadzorcy lub zarządcy w postęp o w a­ niu upadłościow ym i napraw czym . Z kolei w art. 157 ust. 3 praw a upadło­ ściow ego i n ap raw czeg o " ustaw odaw ca określił, że zasady i tryb w ydaw ania licencji upraw niającej do bycia syndykiem , n a d zo rcą sądow ym lub zarządcą ustali odrębna ustawa. Nastąpiło to dopiero ustaw ą z 15 czerwca 2007 r. o licen­ cji syndyka12, która weszła w życie trzy miesiące po jej ogłoszeniu, tj. 15 w rześ­ nia 2007 r. Do tego czasu zastosow anie m iał art. 541 p.u.n. określający, że do

s Zob. J. Jagieta, w: Kodeks postępow ania cywilnego. K om entarz do artykułów 506-1088, t. II, red. K. Piasecki, wyd. 4, W arszawa 2006, s. 1241.

9 Ustawa z 2 lipca 2004 r. o sw obodzie działalności gospodarczej, Dz. U. N r 173, poz.1807 ze zm.

11 A. M arciniak, Postępowanie egzekucyjne w spraw ach cyw ilnych, W arszaw a 2005, s. 286 11 Ustawa z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościow e i naprawcze. Dz. U. N r 60, poz. 535 (dalej: p.u.n.).

czasu w ydania ustaw y o licencji syndyka, licencja ta nie je s t w ym agana, na­ tom iast konieczne s ą kw alifikacje określone w rozporządzeniu M inistra Spraw iedliw ości z 16 kw ietnia 1998 r. w spraw ie szczegółow ych kw alifikacji oraz w arunków w ym aganych na syndyków u p ad ło ści13. Pow ołanie zarządcy przez sąd na podstaw ie tego rozporządzenia, przed w ejściem w życie ustaw y o licencji syndyka, je st nadal skuteczne i nie ma podstaw do ewentualnej zm ia­ ny zarządcy w celu dostosow ania je g o kw alifikacji do now ych, w yższych w y­ m agań. P ow ołanie zarządcy nastąpiło przecież na podstaw ie obow iązujących w ów czas przepisów .

A nalizując w ym agania staw iane zarządcy przym usow em u oraz przew i­ dziane w p.u.n. zauw ażyć m ożna p ew n ą niespójność. Art. 10641" § 1 k.p.c. określa, że z a rząd cą przym usow ym m oże zostać tylko osoba fizyczna lub praw na, natom iast art. 157 p.u.n. stanow i, że syndykiem , n ad zo rcą sądow ym albo zarząd cą m oże być osoba fizyczna posiadająca odpow iednią licencję; m oże nim także być spółka handlow a. W przypadku spółki osobow ej w szy­ scy w spólnicy, ponoszący odpow iedzialność za zobow iązania spółki całym sw ym m ajątkiem , m u szą posiadać tak ą licencję, a w przypadku spółek kapita­ łow ych obow iązek ten dotyczy w szystkich członków zarządu reprezentują­ cych tę spółkę. U staw odaw ca określając, że oprócz osoby fizycznej zarządcą przym usow ym m oże być tylko osoba praw na, ograniczył zatem krąg kandy­ datów na zarządcę tylko do spółek kapitałow ych, w yłączając spółki oso b o ­ w e 14. T o ograniczenie kręgu podm iotów m ogących być w yznaczonym i na zarządcę - w szczególności gdy chodzi o podm ioty, których w spólnicy o d ­ po w iad ają osobiście za jej zobow iązania - nie w ydaje się zam ierzone przez ustaw odaw cę. Z w rócić także należy uw agę, że z drugiej strony ustaw odaw ca rozszerzył (w porów naniu z p.u.n.) zakres podm iotów m ogących być zarząd­ cam i, operując pojęciem „osoba p raw n a” obejm ującym też przedsiębiorstw a państw ow e lub spółdzielnie, co nie m a praktycznego uzasadnienia. Z asadne byłoby w ięc postulow anie stosow nej zm iany tego przepisu, aby krąg podm io­ tów m ogących być zarządcam i w egzekucji przez zarząd przym usow y nad gospodarstw em rolnym oraz egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego odpow iadał spraw dzonym rozw iązaniom przyjętym przez p.u.n.

Kolejnym problem em je st niedookreślenie przez ustawodawcę relacji między o so b ą p raw n ą a osobam i fizycznym i posiadającym i licencje syndyka i działa­

13 Dz. U. Nr 55, poz. 359 ze zm. Rozporządzenie to wydane zostało na podstawie art. 14 § 4 uchylonego przez p.u.n. rozporządzenia Prezydenta Rzeczpospolitej z 24 października 1934 r Praw o upadłościow e, tekst jedli.: Dz. U. 1991, N r 118, poz. 512 ze zm.

14 Zob. H. Pietrzkow ski, K odeks postępow ania cywilnego. Komentarz, Część trzecia - Po­

jącym i w im ieniu osoby praw nej. B rak tu uregulow ań zaw artych w art. 157 ust. 2 p.u.n. Pow oduje to w ątpliw ości, czy w szyscy członkow ie zarządu w inni mieć tę licencję, czy choćby tylko je d en , czy też m oże w ystarczy zatrudnienie przez osobę p ra w n ą chcąc ą być zarząd cą praco w n ik a posiadającego licencję syndyka. Sądzę, że należy tutaj przez analogię stosow ać reg u lację zaw artą w art. 157 ust. 1 i 2 p.u.n. Z asadne je d n a k byłoby w prow adzenie w art. 106410 § 1 k.p.c. w yraźnego odw ołania do przepisów art. 157 ust. 1 i 2 p.u.n. lub um ieszczenie w k.p.c. w zorow anego na nich uregulow ania.

Z aznaczyć należy, że art. 106410 § 1 k.p.c. określa w ym agania w zględem osoby zarządcy w egzekucji przez zarząd przym usow y, je d n a k z uw agi na odesłanie zaw arte w art. 106415 § 1 zd. 2 k.p.c., przepis ten m a zastosow anie rów nież do osoby m ającej być zarz ąd cą w egzekucji przez sprzedaż p rzed się­ biorstw a lub gospodarstw a rolnego. Z arów no w przypadku egzekucji przez zarząd przymusowy, jak i egzekucji przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospo­ darstwa rolnego, ustaw odaw ca - ustalając w ym agania co do kw alifikacji za­ rządcy - w żaden sposób nie uwzględnił specyfiki tych egzekucji w przypadku, gdy dotyczą one gospodarstw a rolnego. N ie są w takiej sytuacji przew idziane żadne dodatkow e w ym agania dla kandydata na zarządcę, m im o istnienia odm iennej specyfiki takiego zarządu. O czyw iście logiczne w ydaje się, że sąd pow ołując zarządcę w inien zw rócić uw agę na je g o fak ty czn ą znajom ość pro­ blem atyki zarządzania gospodarstw em rolnym . Słuszny je st jed n ak postulat w prow adzenia w k.p.c. przepisu obligującego sąd do pow oływ ania w takiej sytuacji na zarządcę osoby nie tylko posiadającej licencję syndyka, ale p o n ad ­ to obeznanej ze specyfiką prow adzenia gospodarstw a rolnego.

3. Powołanie, odwołanie i zmiana zarządcy

oraz ukończenie zarządu

3.1. Uwagi wstępne

W egzekucji z nieruchom ości na skutek je j w szczęcia, zarząd cą z m ocy praw a (art. 931 § 1 k.p.c.) staje się dłużnik egzekw ow any. D opiero gdy w y­ m aga tego praw idłow e spraw ow anie zarządu, zgodnie z art. 931 § 2 k.p.c., sąd na w niosek uczestnika postępow ania lub postanow ieniem z u rz ę d u 15 m o ­ że odjąć dłużnikow i zarząd i ustanow ić innego zarządcę. W egzekucji przez zarząd przym usow y oraz w egzekucji przez sprzedaż przedsiębiorstw a lub

gospodarstw a rolnego zarządca ustanaw iany je st w yłącznie w drodze posta­ n o w ie n ia sądu, a je g o p o w o ła n ie d o k o n y w an e je s t p rzez sąd o b lig ato ry jn ie z urzędu. W skutek w ykreślenia przez ustaw odaw cę dotychczasow ego art. 932 k .p .c.ih, zażalenie na postanow ienie sądu o pow ołaniu lub odw ołaniu zarządcy w egzekucji z nieruchom ości nie je s t dopuszczalne. W obec braku odmiennych uregulowań w przepisach regulujących egzekucję przez zarząd przym usowy oraz egzekucję przez sprzedaż przedsiębiorstw a lub gospodarstw a rolnego, w p o ­ stępow aniach tych także na postanow ienie sądu o ustanow ieniu zarządcy lub je g o odw ołaniu, zażalenie nie p rz y słu g u je17.

Sądem w łaściw ym do pow ołania zarządcy je st sąd rejonow y - sąd egze­ kucyjny w łaściw y do prow adzenia egzekucji przez zarząd przym usow y lub do eg z ek u cji p rz e z sp rz ed aż p rz e d się b io rstw a lub g o sp o d a rstw a rolnego. W p rz y p ad k u egzekucji przez zarząd przym usow y nad gospodarstw em rol­ nym , zgodnie z art. 10644 k.p.c., w łaściw ym będzie sąd, w którego okręgu położone je st gospodarstw o rolne. W sytuacji gdy gospodarstw o to położone je st w okręgu kilku sądów , w ybór sądu należy do w ierzyciela, a jeżeli egze­ kucja ograniczona je st do części gospodarstw a rolnego, to w łaściw ym jest sąd, w którego okręgu ta część gospodarstw a się znajduje. W przypadku e g ­ zekucji przez sp rzed aż g o sp o d arstw a rolnego sądem w łaściw ym , zgodnie z art. 106414 § 1 k.p.c., będzie sąd, w którego okręgu dłużnik ma gospodarstw o rolne. W sytuacji, gdy gospodarstw o to leży w okręgach kilku sądów , zgodnie z art. 106414 § 2 k.p.c., zastosow anie b ęd ą m iały odpow iednio przepisy o egzekucji z nieruchom ości, czyli art. 921 § 2 zd. 1 k.p.c. W myśl tego przepi­ su, jeśli nieruchom ość (tutaj: gospodarstwo rolne) położona jest w okręgu kilku sądów , w ybór sądu należy do w ierzyciela.

3.2. Powołanie zarządcy

W egzekucji przez zarząd przym usow y, zgodnie z art. 10 6 4 10 § 2 k.p.c., jed y n ie w przypadku braku porozum ienia stron w kw estii ustalenia kandydata na zarządcę, sąd pow ołuje go dow olnie spośród osób spełniających ustaw ow e kw alifikacje. P rzyjąć należy, iż zgodne porozum ienie stron w tej materii jest dla sądu w iążące pod w arunkiem , że osoba przez strony zgodnie w skazana spełnia w ym agania określone w art. 106410 § 1 k .p .c .18 Sw oje stanow isko, co

16 N ow elizacją k.p.c. ustaw ą z 2 lipca 2004 r.

17 Do Sądu Najw yższego skierow ano pytanie prawne, czy na takie postanow ienie przysłu­ guje zażalenie, czy w takim przypadku dopuszczalna jest apelacja.

do osoby kandydata na zarządcę, strony m o g ą w yrazić pisem nie poza p o sie­ dzeniem lub ustnie na posiedzeniu w yznaczonym przez sąd dla w ysłuchania stron w tej kw estii. W przypadku braku zgody stron lub w skazania kandydata tylko przez je d n ą stronę, bądź też zgodnego w skazania przez strony p o stęp o ­ wania egzekucyjnego kandydata niespełniającego ustawowych wym ogów , sąd nie je st zw iązany przedstaw ionym i propozycjam i i m oże w ybrać osobę za­ rządcy zupełnie dow olnie, jed n ak oczyw iście spośród osób posiadających w y­ m agane ustaw ow o k w alifik ac je19.

Postanow ienie o w szczęciu egzekucji przez zarząd przym usow y je st zgodnie z art. 1064’ § 3 k.p.c. zaskarżalne zażaleniem , je d n a k - ja k o p o sta­ now ienie o w szczęciu egzekucji - je s t ono skuteczne z chw ilą je g o w ydania (podpisania sentencji) i od tego m om entu sąd m oże w yznaczyć po sied zen ie w celu w ysłuchania stron lub w ezw ać strony do złożenia zgodnych o św iad ­ czeń odnośnie do osoby kandydata na zarządcę, a następnie w yznaczyć z a ­ rządcę na posiedzeniu niejaw nym . W yznaczenie zarządcy p rzez sąd m oże w ięc nastąpić przed upraw om ocnieniem się postanow ienia o w szczęciu

egze-20

kucji przez zarząd przym usow y . N astępuje to postanow ieniem sądu o dręb­ nym od postanow ienia o w szczęciu egzekucji przez zarząd przym usow y21.

W przypadku egzekucji przez sp rzedaż g o sp o d arstw a rolnego, zgodnie z art. 106415 § 1 k.p.c., sąd egzekucyjny w ydaje postanow ienie o w szczęciu egzekucji, ustanawiając jednocześnie zarząd przym usow y nad gospodarstw em rolnym i pow ołując zarządcę2“. Pow ołanie zarządcy następuje w yłącznie na podstaw ie w yboru sądu, bez obligatoryjnej w egzekucji przez zarząd p rzy m u ­ sow y konsultacji ze stronam i danej egzekucji. T akie rozw iązanie uzasadnione je st koniecznością ja k najszybszego odjęcia zarządu dłużnikow i eg zekw ow a­

nem u przez zarządcę i uniem ożliw ienia m u dokonyw ania czynności uszczu ­ plających składniki gospodarstw a rolnego“3. N a postanow ienie o w szczęciu egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego przysługuje zażalenie, zgod­ nie z art. 106416 § 1 zd. 2 k.p.c. N ie p rzy słu g u je n ato m iast n a po stan o w ien ie o pow ołaniu zarządcy. Jeżeli sąd w yda je d n o p o stan o w ien ie, zaw ierające zarów no decyzję o w szczęciu egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a ro ln e­ go, ja k i o pow ołaniu zarządcy, w ów czas część dotycząca pow ołania zarząd ­ cy będzie niezaskarżalna.

19 Zob. J. Jagieła, op. cit., s. 1261. 20 Zob. J. Jagieła, op. cit., s. 1261-1262.

21 Zob. O. M arcew icz, w: K odeks po stęp o w a n ia cyw ilnego. P raktyczny kom entarz, red. A. Jakubecki, Zakamycze, K raków 2005, s. 1542.

22 Zob. J. Jagieła, op. cit., s. 1283; O. M arcewicz, op. cit., s. 1550.

23 Zob. J. Jagieła, op. cit., s. 1283; K. Flaga-G ieruszyńska, w: Kodeks postępow ania cyw il­

W przypadku gdy przed w szczęciem egzekucji przez zarząd przym usow y nad gospodarstw em rolnym ustanow iono ju ż zarząd nad tym gospodarstw em w ram ach postępowania zabezpieczającego, po wszczęciu tej egzekucji, zgodnie z art. 10647 k.p.c., zarząd prow adzony będzie w edług przepisów o egzekucji przez zarząd przym usow y. A nalogicznie sytuacja ta będzie w yglądała w razie w szczęcia egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego.

3.3. Odwołanie i zmiana zarządcy

W przepisach regulujących egzekucję przez zarząd przym usow y oraz eg­ zekucję przez sprzedaż przedsiębiorstw a lub gospodarstw a rolnego ustaw o­ d aw ca nie określił podstaw do dokonania przez sąd odw ołania lub zm iany zarządcy. W ynika stąd konieczność odpow iedniego stosow ania podstaw ta­ kich działań, ja k w przypadku egzekucji z nieruchom ości. Z godnie z art. 931 § 2 k.p.c., odjęcie przez sąd zarządu i ustanow ienie innego zarządcy m oże nastąpić w ów czas, gdy w ym aga tego praw idłow e spraw ow anie zarządu. Nie m a natom iast zastosow ania art. 931 § 3 k.p.c. określający podstaw ę oddalenia w niosku o ustanow ienie innego zarządcy. P rzepis ten dotyczy bow iem zm ia­ ny zarządcy ustanow ionego z m ocy ustaw y, która to sytuacja nie w ystępuje w eg z e k u c ji p rz e z z a rz ą d p rz y m u so w y o ra z w eg zek u c ji p rzez sp rzedaż p rzedsiębiorstw a lub gospodarstw a rolnego.

M ożliw ość decydow ania przez sąd o odw ołaniu lub zm ianie zarządcy je st inna w egzekucji p rz ez zarzą d p rzy m u so w y nad g o sp o d arstw em rolnym niż w przypadku egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego. W egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego przy pow oływ aniu zarządcy nie są przew i­ dziane obligatoryjne konsultacje ze stronam i. K onsekw encje takiego rozw ią­ zania są takie, że sąd, tak ja k w egzekucji z nieruchom ości z urzędu lub na w niosek uczestnika postępow ania egzekucyjnego, gdy zaistnieje przesłanka p o d jęcia takiej decyzji, m oże odw ołać lub zm ienić zarządcę dow olnie w ybie­ rając następnego zarządcę spośród osób spełniających w ym agania ustaw ow e. Z agadnienie to przedstaw ia się odm iennie w przypadku egzekucji przez za­ rząd przym usowy. Tu rów nież sąd może na wniosek jednej ze stron lub z urzędu odw ołać lub zm ienić zarządcę, gdy w ym aga tego praw idłow e spraw ow anie zarządu, je d n a k w sytuacji, gdy obie strony zgodnie w n io są o odw ołanie za­ rządcy, to sąd je st zw iązany takim w nioskiem - naw et wtedy gdy zdaniem sądu p raw idłow e spraw ow anie zarządu tego nie w ym aga.

W egzekucji z nieruchom ości m ożliw ości zm iany zarządcy określa także art. 993 k.p.c., przew idujący trzy sytuacje, w których na złożony w niosek sąd

m oże dokonać zm iany zarządcy: gdy w niosek składa licytant, który zao fero ­ w ał n ajw yższą cenę, przed w ydaniem przez sąd postanow ienia o przybiciu; gdy wniosek składa nabywca po uzyskaniu przybicia; gdy wniosek taki składa inny uczestnik postępow ania egzekucyjnego, po w ydaniu p rzez sąd p ostano­ w ienia o przybiciu24. Z arów no w przypadku egzekucji przez zarząd p rzy m u ­ sow y nad gospodarstw em rolnym , ja k i egzekucji przez sprzedaż gospodar­ stw a rolnego, m ożliw ości zm iany zarządcy, przew idziane art. 993 k.p.c., nie będą m iały zastosow ania. W razie egzekucji przez zarząd przym usow y nad gospodarstw em rolnym nic w ystępuje przecież sprzedaż gospodarstw a ro ln e­ go, a w ierzyciel zaspokajany je st z przychodów z tego gospodarstw a uzyski­ wanych przez zarządcę. Nie istnieje w ięc ostateczny lub potencjalny nabyw ca tego gospodarstw a w drodze licytacji, który m iałby się stać następnym z a­ rządcą. Z kolei w przypadku egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego, m oże to nastąpić w drodze sprzedaży z w olnej ręki lub sprzedaży licytacyj­ nej. Jednak naw et w przypadku sprzedaży licytacyjnej przejście w łasności przedm iotu egzekucji nie następuje w drodze p rzysądzenia przez sąd je g o w łasności, lecz zgodnie z art. 106420 § 3 k.p.c. w drodze um ow y sprzedaży zawieranej przez zarządcę z nabyw cą licytacyjnym. Zatem także w tym przypad­ ku odpowiednie stosowanie art. 993 k.p.c. jest niedopuszczalne. Zaznaczyć nale­ ży, że szereg przypadków określonych w art. 993 k.p.c. dotyczy w yłącznie sytu­ acji, gdy zarząd nadal sprawuje dłużnik, który stał się zarządzą z m ocy prawa na podstawie art. 931 § 1 k.p.c., oraz że w egzekucji przez zarząd przym usow y oraz egzekucji przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego zarządca zawsze musi posiadać kwalifikacje wym agane zgodnie z art. 1064IHk.p.c.

3.4. Ustanie zarządu

O m aw iane pow yżej sposoby ukończenia zarządu przym usow ego w ynika­ ły z w ydanego przez sąd postanow ienia. M oże to je d n a k nastąpić także na skutek ustania zarządu. W egzekucji z nieruchom ości ustanie zarządu n astę­ puje w m om encie upraw om ocnienia się postanow ienia o przysądzeniu w ła­ sności nieruchom ości. N abyw ca od tej chw ili przejm uje w szelkie praw a i obow iązki zw iązane z n ie ru c h o m o śc ią co m usi oznaczać ustanie zarządu25, poniew aż zarządca w egzekucji z nieruchom ości nie bierze udziału w sp o rzą­ d zaniu p lan u p o d z ia łu sum y u zy sk an ej z e g z ek u cji. O d m ie n n ie sy tu acja

24 Zob. G. Julke, Egzekucja z nieruchom ości, Sopot 2006, s. 144.

2:1 Zob. A. Barańska, w: K odeki postępowania cywilnego. Komentarz do artykułów 506-1088, red. K. Piasecki, t. II, W arszawa 2006, s. 1014.

w ygląda w przypadku egzekucji przez zarząd przym usow y, kiedy to - zgod­ nie z art. 10641 ’ k.p.c. - zarządca samodzielnie sporządza plan podziału, lub w przypadku egzekucji przez sprzedaż gospodarstwa rolnego, gdy zarządca (zastę­ pując kom ornika) sporządza i przedkłada sądow i projekt planu podziału sum y uzyskanej z egzekucji26. Przyjąć zatem m ożna, że zarząd zarów no w przy ­ padku egzekucji przez zarząd przym usow y, ja k i egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego ustaje z ch w ilą upraw om ocnienia się planu podziału sum y uzyskanej z egzekucji.

U stanie zarządu nastąpi rów nież na skutek praw om ocnego postanow ienia o um orzeniu egzekucji oraz w przypadku uchylenia przez sąd II instancji postanow ienia sądu egzekucyjnego o w szczęciu egzekucji.

4. Uprawnienia i obowiązki zarządcy

4.1. Uwagi wstępne

O soba pow ołana przez sąd na zarządcę uzyskuje szereg upraw nień um oż­ liw iających jej należyte spraw ow anie zarządu. Jednocześnie ciążą na niej obow iązki zw iązane z tym zarządem . W przypadku egzekucji przez zarząd przym usow y nad gospodarstw em rolnym oraz egzekucji przez sprzedaż go­ sp o d arstw a rolnego, u p raw n ien ia i obow iązki zarząd cy w y n ik a ją częściow o z odpow iednio stosow anych przepisów określających upraw nienia i obow iąz­ ki zarządcy w egzekucji z nieruchom ości, a częściow o z przepisów regulują­ cych je w obu tych sposobach egzekucji. O czyw iście w szeregu przypadków uprawnienie zarządcy do dokonania danych czynności wiązać się będzie z je d ­ noczesnym obow iązkiem ich w ykonania.

W ram ach zarządu w egzekucji przez sprzedaż przedsiębiorstw a lub g o ­ spodarstw a rolnego zarządca, oprócz spraw ow ania „klasycznego zarządu”, dokonuje szeregu czynności przew idzianych przepisam i dotyczącym i tylko tego sposobu egzekucji. Zgodnie z art. 1064n § 1, będzie to niezwłoczne sporzą­ dzenie b ilansu gospodarstw a rolnego dłużnika, w określonych przypadkach dokonanie sprzedaży gospodarstw a rolnego z w olnej ręki (art. 106418 § 1 k.p.c.), prow adzenie licytacji w przypadku sprzedaży licytacyjnej gospodar­ stw a rolnego (art. 1064"° § 2 k.p.c.) oraz zaw arcie um ow y sprzedaży gosp o ­ darstw a rolnego z n ab y w c ą licytacyjnym (art. 106420 § 3 k.p.c.).

6 Zob. W. Głodowski, Sprzedaż egzekucyjna gospodarstwa rolnego i j e j skutki dla nabywcy, „Przegląd Prawa R olnego” 2007, nr 1, s. 301.

4.2. Objęcie przez zarządcę przedmiotu zarządu

Zarów no w egzekucji przez zarząd przym usow y nad gospodarstw em ro l­ nym, ja k i przez sprzedaż gospodarstw a rolnego po je g o pow ołaniu, zarządca m a obow iązek przejąć od dłużnika egzekw ow anego zarząd nad gospodar­ stw em rolnym . W przypadku egzekucji z nieruchom ości, zgodnie z art. 933 k.p.c., jeśli zarządca przy obejm ow aniu zarządu napotyka przeszkody, k o ­ m ornik na polecenie sądu w prow adza go w zarząd nieruchom ości. P rzepis ten ustanaw ia zasadę, że zarządca sam o bejm uje n ieruchom ość p rz e k a z an ą mu w zarząd i samodzielnie przystępuje do pełnienia swoich obowiązków, a dopiero w sytuacji, gdy napotyka on przeszkodę w objęciu zarządu, sąd poleca kom or­ nikowi w prow adzenie go w zarząd27. Postanow ienie sądu o nakazaniu k o m o r­ n ikow i w p ro w ad zen ia z arząd cy w zarz ą d w y d aw an e je s t w p ro st w oparciu o art. 933 k.p.c. stanow iącym sam o d zieln ą po d staw ę takiej decyzji, a nie art. 759 § 2 k.p.c.28, i nie m usi być ono zaopatryw ane w klauzulę w ykonalności29. O m aw iany przepis art. 933 k.p.c. m a w pełni zastosow anie w przypadku o b ­ ję c ia zarządu przez zarządcę gospodarstw a rolnego, zarów no w egzekucji przez zarząd przym usow y n ad gospodarstw em rolnym , ja k i egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego.

K olejnym przepisem , m ającym odpow iednie zastosow anie do czynności zarządcy w egzekucji przez zarząd przym usow y nad gospodarstw em rolnym lub egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego, je s t art. 934 k.p.c. Z g o d ­ nie z tym uregulow aniem , w egzekucji z nieruchom ości po ustanow ieniu zarządcy postanow ieniem sądu (zatem nie w przypadku zarządu pow stałego z mocy praw a, a spraw ow anego przez dłużnika) k om ornik w zyw a w skazane przez wierzyciela osoby, aby przypadające od nich zarówno zaległe, ja k i przy­ szłe świadczenia stanowiące dochód z nieruchomości uiszczały do rąk zarządcy, uprzedzając jednocześnie, że uiszczenie ich do rąk dłużnika będzie b ezsku­ teczne w stosunku do w ierzyciela. W obu om aw ianych form ach egzekucji kom ornik zasadniczo nie u czestniczy w tych postępow aniach, a je g o działa­ nia są je d y n ie incydentalne. Pow oduje to, że w ezw ania, o których tutaj m ow a, dokonuje zarządca zarów no w egzekucji przez zarząd przym usow y nad g o ­ spodarstw em rolnym , ja k i przez sprzedaż gospodarstw a rolnego. Nadto,

27 Zob. G. Julke, op. cit, s. 141.

28 Ibidem; por. też A. Barańska op. cit. s. 1009. O dm iennie M. Tyczka, w: Postępowanie

zabezpieczające i egzekucyjne. Kom entarz do części drugiej kodeksu postępow ania cywilnego,

red. E. W engerek, W arszaw a 1998, s. 511.

29 Tak G. Julke. op. cit., s. 142. Odm iennie J. Św ieczkow ski, Instytucja zarządu w po lskiej procedurze cywilnej, Sopot 2002, s. 78-80.

poniew aż w szystkie św iadczenia stanow iące dochód z gospodarstw a rolnego pow inny być uiszczane do rąk zarządcy, w ezw anie to w inno obejm ow ać w szystkich d łu żn ik ó w , o których istnieniu za rząd ca pow eźm ie w iadom ość, a nie tylko osoby w skazane przez w ierzyciela.

O d chw ili pow ołania przez sąd, zgodnie z odpow iednio stosow anym przepisem art. 935 § 1 zd. 3, zarządca w spraw ach w ynikających z zarządu nieruchom ością (gospodarstwem rolnym) może pozywać i być pozywany. Z a­ rządca jak o zastępca pośredni uczestniczy w postępowaniu w imieniu własnym, ale na rzecz dłużnika, w interesie zarówno dłużnika, jak i wierzyciela30.

4.3.

Wykonywanie przez zarządcą czynności potrzebnych

do prowadzenia prawidłowej gospodarki na przedmiocie zarządu

W edług art. 935 § 1 zd. 1 k.p.c., zarządca obow iązany je st do w ykony­ w ania czynności potrzebnych do prow adzenia praw idłow ej gospodarki, ma on praw o pobierać za dłużnika w szelkie pożytki z nieruchom ości (gospodar­ stw a rolnego), spieniężać je w granicach zw ykłego zarządu oraz prow adzić spraw y, które przy w ykonyw aniu takiego zarządu o każą się potrzebne. Z a­ rów no zarządca w egzekucji przez zarząd przym usow y nad gospodarstw em rolnym , ja k i zarządca w egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego je st upraw niony i zobow iązany do w ykonyw ania czynności potrzebnych do pro­ w adzenia praw idłow ej gospodarki w zarządzanym gospodarstw ie rolnym . Zgodnie z art. 935 § 2 k.p.c., zarządcy w ram ach spraw ow anego zarządu wolno zaciągać tylko takie zobow iązania, które m ogą być zaspokojone z dochodów z nieruchom ości (gospodarstw a rolnego) i są gospodarczo uzasadnione. Przy­ ją ć należy, że zakres pojęcia „zobow iązania gospodarczo u z a sa d n io n e ” je s t

inny w p rzy p a d k u zarz ą d u n ad g o sp o d a rstw e m ro ln y m w ram ach zarządu egzekucji przez zarząd przym usow y nad gospodarstwem rolnym, a inny w ra­ mach eg z e k u c ji p rz ez sp rzed a ż g o sp o d a rstw a ro ln eg o . W eg zek u cji przez sp rze d aż g o sp o d a rstw a ro ln e g o , tak ja k w w y p ad k u egzekucji z nierucho­ mości, uzyskiwane dochody są jedynie korzyścią uboczną, albow iem g łów nym za d a n ie m z a rz ą d cy je s t u trz y m a n ie p rz e d m io tu eg zek u cji w stanie niepo- gorszonym (dla zapobieżenia zm niejszenia się je g o w artości) do czasu je g o sprzedaży. O czyw iście zakres działań koniecznych do utrzym ania w takim stanie nieruchomości jest węższy od działań związanych z prow adzeniem go­ spodarstw a rolnego, gdzie w inna być utrzym ana w należytym stanie prow a­ d zona w je g o ram ach produkcja roślinna i zw ierzęca oraz ew entualnie prze­

twórstwo rolne. W przypadku zarządu w ramach egzekucji przez zarząd przym u­ sowy nad gosp o d arstw em rolnym , zak res m ożliw ości podejm ow ania zobo­ wiązań gospodarczo uzasadnionych musi być jeszcze szerszy z uw agi na cel tej egzekucji, polegający na uzyskaniu dochodów służących zaspokojeniu w ierzy­ cieli. Skoro zadaniem zarządcy je st zatem m aksym alizacja dochodów , m usi się to w iązać z p onoszeniem w ięk szeg o ryzyka g o sp o d a rczeg o 31, a tym sam ym dopuszczalny zakres tych czynności musi być szerszy.

Z zakresem w ykonyw ania czynności potrzebnych dla prow adzenia praw i­ dłowej gospodarki w iąże się pojęcie zakresu zw ykłego zarządu. W art. 106411 § 1 k.p.c. ustaw odaw ca określił czynności, które w y k raczają po za zw ykły zarząd, a do których dokonania zarządca w egzekucji przez zarząd p rzy m u ­ sowy m usi uzyskać zgodę sądu. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, w yłącznie za zg o d ą sądu, zarządca m oże sprzedać nieruchom ości, ruchom o­ ści lub praw a w chodzące w skład zarządzanego gospodarstw a rolnego części przekraczającej zakres zw ykłego zarządu oraz oddać je w najem lub d zierża­ wę. W razie zarządzenia sprzedaży sąd określa w arunki sprzedaży. D o w yce­ ny sprzedaw anych składników m ajątkow ych sąd m oże pow ołać biegłego. Procedura ta ma zastosow anie rów nież do rozw iązania um ow y najm u lub dzierżaw y oraz do obciążania zarządzanego m ajątku h ip o te k ą zastaw em , zastaw em rejestrow ym oraz przew łaszczeniem . Z godnie z art. 106411 § 2, na postanow ienie sądu w tej m aterii zażalenie przysługuje stronom , zarządcy oraz osobom , których praw czynność ta dotyczy lub m iała dotyczyć. N a m ocy odesłania zaw artego w art. 106415 § 1 zd. 2 k.p.c., przepisy art. 106411 § 1 i 2 k.p.c. m ają odpow iednie zastosow anie do spraw ow ania zarządu w egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego. W zakresie nieuregulow anym w art. 106411 § 1 i 2 k.p.c. zastosow anie m a art. 935 § 3 k.p.c. określający, że czy n ­ ności przekraczające zakres zw ykłego zarządu zarządca m oże w ykonyw ać tylko za zgo d ą stron, a w razie jej braku - za zezw oleniem sądu, który przed w ydaniem postanow ienia w ysłucha w ierzyciela, dłużnika i zarządcy, chyba że zw łoka groziłaby szkodą. Z aznaczyć należy, że na postanow ienie sądu wydane w tym trybie zażalenie nie przysługuje.

4.4. Przeznaczenie nadwyżki dochodów z gospodarstwa rolnego

W trakcie egzekucji przez zarząd przym usow y nad gospodarstw em ro l­ nym obow iązkiem zarządcy je s t takie prow adzenie zarządu, aby pojaw iła się nadw yżka dochodów po pokryciu w ydatków pow stałych w zw iązku z prow

a-11 Zob. A. D am asiewicz, K om entarz do niektórych przepisów ustaw y z 17 listopada 1964 r.

dzeniem zarządu. Z godnie z art. 106411 § 3 k.p.c., p o w stałą nadw yżkę docho­ dów , po pokryciu w ydatków w skazanych w art. 940 k.p.c., zarządca w ypłaca w ierzycielow i. W razie w ielości w ierzycieli w ypłata następuje z zachow a­ niem stosowanych odpowiednio przepisów ogólnych o podziale sumy uzyskanej z egzekucji oraz przepisów o podziale sum y uzyskanej z egzekucji z nieru­ chom ości. K w oty niew ypłacone zarządca um ieszcza na rachunku depozyto­ w ym sądu, a sąd, zgodnie z art. 752 k.p.c., um ieszcza je na rachunku banko­ w ym . W obec p ełnego uregulow ania tej problem atyki w art. 106411 § 3 k.p.c., nie m a podstaw do odpow iedniego stosow ania tutaj przepisu art. 941 k.p.c., określającego p rzeznaczenie nadw yżki dochodów w toku egzekucji z n ie ru ­ chom ości.

O dm ienna sytuacja zachodzi w przypadku uzyskiwania nadwyżki dochodów z gospodarstwa rolnego nad w ydatkam i poniesionymi w ramach sprawowanego zarządu w egzekucji przez sprzedaż gospodarstwa rolnego. Ponieważ w ierzyciel egzekw ujący w tej egzekucji m a być zaspokojony (analogicznie ja k w przy ­ p adku egzekucji z nieruchom ości) z sum y uzyskanej za sprzedaży przedm iotu egzekucji, zastosow anie m ieć będzie tutaj - ja k sądzę - nie art. 1064" § 3 k .p .c ., lecz art. 941 k .p .c. o k re śla ją c y p rz e z n a c z e n ie n ad w y żk i doch o d ó w w ram ach egzekucji z nieruchom ości. Z godnie z tym przepisem , nadw yżkę dochodów po pokryciu w ydatków w ym ienionych w art. 940 k.p.c., za czas do dnia p rzejścia w łasności nieruchom ości (gospodarstw a rolnego) na nabywcę, zarządca składa na rachunek depozytow y sądu. N adw yżkę tę w łącza się do sum y uzyskanej ze sprzedaży i p odlega ona podziałow i m iędzy w ierzycieli. Jeżeli egzekucja ulega um orzeniu, nadw yżkę otrzym uje dłużnik.

4.5. Sporządzanie planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji,

składanie sądowi sprawozdań oraz wynagrodzenie zarządcy

Z arów no w egzekucji przez zarząd przym usow y nad gospodarstw em rol­ nym , ja k i egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego, zarządcy m ają zadania zw iązane ze sporządzaniem planu podziału sum y uzyskanej z eg ze­ kucji, choć ich upraw nienia w tym zakresie są różne. W przypadku egzekucji p rz ez zarząd p rzy m u so w y n a d g o sp o d a rstw em rolnym , zarząd ca n a p o d sta­ w ie art. 10 6 4 13 § 1 k.p.c. sp o rzą d za sam o d zieln ie plan p o d ziału sum y u zy ­ skanej z eg zek u cji, doko n u jąc tego zg o d n ie z reg u łam i określonym i w art. 10 6 4 13 § 3 k.p.c. N a p o d staw ie art. 106413 § 2 k.p.c. na tak sporządzony p lan p o d z iału p rzy słu g u je skarga, do której stosuje się odpo w ied n io p rz e p i­ sy o sk ard ze na czynności kom ornika, lecz k tóra je s t odrębnym środkiem

zaskarżenia1-. W egzekucji z nieruchom ości kom ornik sporządza projekt planu podziału, który następ n ie je s t z atw ierd zan y lub zm ien ian y przez sąd. W przepisach regulujących egzekucję przez sprzedaż gospodarstw a rolnego nie m a zapisu określającego, kto miałby sporządzić projekt planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji, przyjąć zatem należy, że je s t to zadanie zarządcy.

Z arów no do zarządcy w egzekucji przez zarząd przym usow y, ja k i za­ rządcy w egzekucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego, w pełni zastosow a­ nie ma przepis art. 937 k.p.c. określający obow iązki zarządcy w zakresie składania przez niego sądow i spraw ozdań z je g o czynności. Z arządca składa w w yznaczonych przez sąd term inach, lecz zaw sze co najm niej raz w roku oraz po ukończeniu zarządu, spraw ozdanie ze sw ych czynności, ja k rów nież udokum entow ane spraw ozdania rachunkow e. Sąd po w ysłuchaniu w ierzy cie­ li, dłużnika i zarządcy oraz po rozpatrzeniu spraw ozdań, a zw łaszcza p rzed ­ staw ionych w nich pozycji rachunkow ych, zatw ierdza spraw ozdania zarządcy albo odm aw ia ich zatw ierdzenia w całości lub części.

Tak ja k w pow yższym przypadku, przepisy regulujące egzekucję przez zarząd przym usow y oraz egzekucję przez sprzedaż przedsiębiorstw a lub go­ spodarstw a rolnego nie z aw ierają żadnych postanow ień dotyczących w y n a­ grodzenia zarządcy i zw rotu je g o w ydatków . Z astosow anie m ieć tutaj będzie art. 939 k.p.c., regulujący tę problem atykę w przypadku zarządcy w toku egzekucji z nieruchom ości, z w yjątkiem je g o § 2 dotyczącego sytuacji, gdy zarząd nieruchom ością pow stał z m ocy ustaw y. Z aznaczyć należy, że m im o wym agań kw alifikacji posiadanych przez zarządcę - posiadania licencji syn­ dyka, nie ma w tym przypadku żadnych podstaw do stosow ania w tym p rzy ­ padku przepisów określających w praw ie upadłościow ym i napraw czym w y­ n a g ro d zen ie i zw ro t w y d atk ó w sy n d y k a, n a d z o rc y sąd o w eg o i zarząd cy . Zarządca m oże zatem , zgodnie z odpow iednio stosow anym art. 939 k.p.c., żądać w ynagrodzenia oraz zw rotu w ydatków , które w zw iązku z zarządem poniósł z własnych funduszy, a w ysokość tego w ynagrodzenia sąd określi o d ­ powiednio do nakładu pracy i dochodow ości gospodarstw a rolnego. R oszczeń o w ynagrodzenie za spraw ow anie zarządu i o zw rot poniesionych w zw iązku z zarządem w ydatków zarządca nie m oże dochodzić p ow ództw em 33. Z arząd ­ ca traci sw oje roszczenia34, jeże li ich nie zgłosił w ciągu m iesiąca po ustąp ie­ niu z zarządu lub po je g o ustaniu.

12 Zob. H. Pietrzkowski, op. cit., s. 577.

33 Zob. uchwałę SN z 9 stycznia 1958 r„ III CZP 77/84. OSNC 1985. nr 10, poz. 150. 34 Roszczenie w ygasa, a zatem w niosek o przyw rócenie term inu nie jest dopuszczalny; zob. H. Pietrzkowski, op. cit., s. 387.

5. Odpowiedzialność zarządcy

Z arów no w p rzepisach o egzekucji przez zarząd przym usow y, jak i egze­ kucji przez sprzedaż gospodarstw a rolnego, nie ma uregulow anej odpow ie­ dzialności zarządcy za szkodę w y rząd zo n ą na skutek nienależytego w ykony­ w ania obow iązków . Z astosow anie m ieć tutaj b ę d ą przepisy określające tę odpow iedzialność w przypadku egzekucji z nieruchom ości.

Z arządca m oże ponosić różnego rodzaju odpow iedzialność. B ędzie to od­ pow iedzialność cyw ilna w obec uczestników postępow ania i odpow iedzial­ ność za zobow iązania zaciągnięte w obec osób trzecich w zw iązku z w yko­ n yw aniem zarządu. M oże rów nież w ystąpić odpow iedzialność porządkow a zarządcy oraz w ykraczająca poza ram y niniejszego opracow ania ew entualna odpow iedzialność k am a zarządcy, z zaznaczeniem , że przepisy polskiego praw a karnego m aterialnego nie przew id u ją szczególnej kw alifikacji sprzecz­ nych z praw em działań zarządcy.

Zarządca, zgodnie ze stosow anym odpowiednio art. 938 § 1 k.p.c., odpow ia­ da za szkodę w yrządzoną na skutek nienależytego w ykonywania obowiązków. J e st to o d p o w ie d z ia ln o ść o so b ista za rząd cy . Jej p o d sta w ą je s t art. 471 k.c. cyw ilnego35, zgodnie z którym dłużnik zobow iązany je s t do napraw ienia szkody w ynikłej z n iew ykonania lub nienależytego w ykonania zobow iązania, chyba że niew ykonanie lub nienależyte w ykonanie je st następstw em okolicz­ ności, za które dłużnik odpow iedzialności nie ponosi. O ceniając w łaściw e w yw iązanie się przez zarządcę-dłużnika z obow iązków , należy mieć na uw a­ dze w ym óg dochow ania przez niego należytej staranności (art. 472 i 355 k.c.).

Z arządca w inien dokonyw ać czynności w ram ach zarządu w zakresie mu dozw olonym i w takiej sytuacji zobow iązania zaciągnięte w obec osób trze­ cich o b ciążają przedm iot egzekucji, a zarządca nie odpow iada za nie m ająt­ kiem osobistym . W razie p rzekroczenia przez zarządcę dozw olonych granic, zobow iązania te nie o b ciążają dłużnika egzekw ow anego, nie są bow iem zo ­ bow iązaniam i zarządzanego przedm iotu egzekucji. Z arządca ponosi w ów czas o d p o w ie d z ia ln o ść za ta k ie z o b o w ią z a n ia z a c ią g n ię te w o b ec o só b trzecich w zw iązku ze spraw ow aniem zarządu.

Skarb P aństw a zasadniczo nie o dpow iada za szkody w yrządzone przez zarządcę. W yjątkiem m oże być je d n a k sytuacja, gdy będzie m ożna postaw ić zarzut nienależytego w ykonyw ania przez sąd nadzoru nad zarządem w toku egzekucji3'’.

35 Ustawa z 23 kw ietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, Dz. U. N r 16, poz. 93 ze zm.

36 Zob. R. Kow alkow ski, Z arząd zajętą nieruchom ością, „Problem y Egzekucji Sądowej” 1994, nr 5, s. 52.

O dpow iedzialność porząd k o w ą zarządcy określa art. 938 § 2 k.p.c. Z a­ rządca, który bez uspraw iedliw ionej przyczyny nie złożył w oznaczonym term inie przepisanego spraw ozdania lub nie w ykonał innych w ydanych przez sąd poleceń, m oże być skazany na grzyw nę. Z godnie z art. 163 k.p.c., m ają­ cym w tej sytuacji zastosow anie, grzyw na ta m oże być w ym ierzona w w y so ­ kości do jed n eg o tysiąca złotych. Sądzę, że do odpow iedzialności porządko­ wej zaliczyć m ożna rów nież om ów ione pow yżej odjęcie zarządcy zarządu.

W postępow aniach uregulow anych w p.u.n. uchybienia w w ykonyw aniu obow iązków syndyka, zarządcy lub nadzorcy sądow ego m o g ą spow odow ać cofnięcie przez m inistra spraw iedliw ości takiej osobie licencji w trybie art. 18 ustaw y o licencji syndyka. W przepisie tym , ja k o przyczyna cofnięcia licen­ cji, w ym ienione je st dopuszczenie się rażącego n aruszenia obow iązków . U staw odaw ca je d n a k w yraźnie określił, że chodzi o rażące naruszenie obo­ w iązków w postępow aniu upadłościow ym lub napraw czym i - ja k sądzę - ich naruszenie w postępow aniu egzekucyjnym nie m oże w yw ołać takiej sankcji. Podstaw ą cofnięcia licencji syndyka m oże być także skazanie osoby p o siad a­ jącej tak ą licencję praw om ocnym w yrokiem sądu za przestępstw o um yślne

lub um yślne przestępstw o skarbow e. D otyczy to przestępstw lub przestępstw skarbow ych w ogóle popełnionych przez osobę posiad ającą licencję syndyka, a zatem także przy w ykonyw aniu zarządu w postępow aniu egzekucyjnym .

N adm ienić należy, że ustaw ą o licencji syndyka dodane zostały w art. 156 p.u.n. dalsze ustępy 4 i 5, przew idujące obow iązkow e ubezpieczenie od p o ­ w iedzialności cywilnej za szkody w yrządzone przy w ykonyw aniu czynności syndyka, nadzorcy sądow ego albo zarządcy osobiście lub przez pełnom ocni­ ka. D otyczy to jed n ak czynności dokonyw anych tylko w postępow aniu upa­ dłościow ym lub napraw czym . Z asadne w ydaje się w ięc postulow anie w p ro ­ w adzenia podobnego obow iązku także w przypadku zarządcy w egzekucji przez zarząd przym usow y lub egzekucji przez sprzedaż przedsiębiorstw a lub gospodarstw a rolnego.

ADM INISTRATOR OF ENFORCEMENT PROCEEDINGS CARRIED OUT

BY WAY OF ENFORCED RECEIVERSHIP

AND BY WAY OF A SALE OF AN AGRICU LTU RAL H O LD IN G

S u m m a r y

The a m en d m en t to the co d e o f civil p ro c ee d in g s im p lem en ted by A ct o f 2 Ju ly 2004 pro v id es for tw o w ay s in w h ic h en fo rcem en t p ro ceed in g s w ith reg ard to an agricultural hold in g m ay be co n d u cted . T h ey are: (i) en fo rcem en t p ro ceed in g s b y w a y o f enforced receivership (A rt. 10 6 4 1 -1 0 6 4 13 o f the said co d e) an d en fo rc em en t p ro cee d in g s by w ay o f

an en fo rced sale o f an a g ricu ltu ra l h o ld in g (o r an ag ricu ltu ra l en terp rise) (A rt. 10 6 4 14- 1 0 6 4 '3 o f the said code). In b o th cases th e act in q u e stio n req u ires a p p o in tm en t o f a re­ ceiver.

T he aim o f th is p a p er is to e stab lish th e co m p eten c es and d u tie s o f a rece iv er a p ­ p o in te d for e ith e r o f th e tw o cases and the liab ility o f the re ce iv e r w h o has failed to p e r­ fo rm and carry o ut the said d u ties w ith d u e care. A n o th e r o b jectiv e is to iden tify those w ho m ay b e ap p o in te d to act as receiv ers and the m an n e r and p ro ced u res o f a p p o in tm en ts and d ism issals o f receivers.

A re ce iv e r in en fo rc e m e n t p ro c ee d in g s w ill act in d ep e n d en tly , p ra ctic a lly w ith o u t in­ terferen ce o f a co u rt en fo rcem en t officer. T h is sh ow s the m ajo r im p o rtan ce o f a receiv er in the pro ceed in g s.

A d ifferen t scope o f c o m p e ten c es v ested into a re ce iv e r in en fo rcem en t p ro ceed in g s m akes th is role sig n ific a n tly d iffere n t from the cla ssical role o f a p ro p erty ad m in istrato r, d esp ite th e e x istin g re g u la tio n s a p p licab le th ereto . C o n seq u en tly , th e req u irem e n ts o f the c an d id ates to the function o f a re ce iv e r in en fo rc em en t p ro ceed in g s are different.

L'AMMINISTRATORE DELL'ESECUZIO NE TRAMITE GESTIONE COATTA

DELL'AZIEN DA AG RICO LA E DELL'ESECUZIO NE TRAMITE VENDITA

DELL'AZIEN DA A G RICO LA

R i a s s u n t o

L ’em endam ento del C ódice di procedura civile polacco approvato il 2 luglio del 2004 ha in tro d o tto d u e m o d alitá di azione esecu tiv a sulle azien d e ag rico le, o v v ero l ’esecu zio n e tram ite g estio n e co atta (a rt,1 0 6 4 1-1 0 6 4 13 c.p.c.) e l ’esecu zio n e tram ite v en d ita d e lfa z ie n d a a g ríc o la (art. 10 6 4 14- 10 6 4 23 c.p.c.). ln en tra m b i i casi é stata p re v is ta la n o m in a o b b lig ato ria di un am m in istrato re.

L 'o b b ie ttiv o d e ll'a rtic o lo é q uello di d eterm in are l ’am b ito dei d iritti e degli obblighi d ell’am m inistratore nom inato, sia nel caso d ell'esecuzione tram ite gestione coatta d e lfazien d a ag ríco la, che d e ll’ese cu z io n e tram ite v e n d ita d e lf a z ie n d a ag ríco la, nonché la responsa- bilitá d e lfa m m in is tra to re nel c aso di indebita re aliz z az io n e dei suoi obblighi. L ’articolo e sam in a, in o ltre, quali sog g etti p o sso n o o tte n e re la q u alifica di am m in istrato re e le proce- d u re di relativ a n o m in a e revoca.

L a q u alifica d e ll’a m m in istra to re p er l'e s e c u z io n e tram ite g estio n e co atta d e lfa z ie n d a a g ríc o la o p e r l ’esecu zio n e tram ite v en d ita d e lf a z ie n d a a g ríco la riv este una grande im- portanza, in quanto i compiti affidati a ll’am m inistratore vengono svolti sotto la sorveglianza del trib u n ale, senza c o in v o lg im e n to di un ufficiale g iu d iziario .

C o n sid e ran d o la n a tu ra delle p ro c ed u re di e se cu z io n e e l ’am b ito d elle com petenze d e ll’am m in istrato re, la q u alifica in esa m e d ifferisce in m o d o n o tev o le da qu ella “classica” d elfam m in istrato re per l'esecuzione degli im m obili, anche se le norm e regolanti quest'ultim a v en g o n o ap p licate an ch e p er reg o la re l ’e se cu z io n e in esam e. A n ch e i req u isiti richiesti per la n o m in a d e lfa m m in is tra to re sono m o lto piú restrittiv i risp etto ai req u isiti previsti p e r la n o m in a d e ll’a m m in istrato re p e r l ’esecu zio n e degli im m obili.