Wybór metody leczenia w raku piersi uwarunkowany jest przede wszystkim stopniem zaawansowania nowotworu, a tak˝e typem histologicznym i stopniem z∏oÊliwoÊci histo- logicznej. Ponadto, podstawà wyboru chemio- lub hor- monoterapii w raku piersi jest stan menopauzalny i sto- pieƒ ekspresji receptorów estrogenowych i/lub progeste- ronowych. Wymienione czynniki predykcyjne nie sà optymalne i mi´dzy innymi z tego powodu dotychczasowe metody leczenia chorych z rakiem piersi nie dajà zadowa- lajàcych wyników.
Post´p w zakresie biologii molekularnej przyczyni∏ si´
do bardziej dok∏adnego poznania mechanizmów karci- nogenezy, ale pozwoli∏ tak˝e na wyodr´bnienie nowych markerów, mogàcych mieç wartoÊç prognostycznà i pre- dykcyjnà w tym nowotworze [1-4].
Poszukiwanie czynników dok∏adniej charakteryzujà- cych nowotwór i stwarzajàcych szanse stosowania bar- dziej zindywidualizowanego leczenia jest prowadzone g∏ównie przy zastosowaniu metod immunohistoche- micznych i technik biologii molekularnej. Brak w∏aÊciwej standaryzacji tych metod powoduje, ˝e tylko niektóre z nowo odkrytych markerów majà wartoÊç prognostycznà, a w przypadku jeszcze mniejszej ich liczby sprawdza si´
wartoÊç predykcyjna.
W odniesieniu do raka piersi obecnie najwi´ksze za- interesowanie kliniczne wzbudza receptor EGFR2 (sy- nonimy – HER2/neu, HER2 lub c-erbB-2), który nale˝y do rodziny receptorów ludzkiego naskórkowego czynnika wzrostu (ang. epidermal growth factor receptor). Guzy wy-
kazujàce nadmiernà ekspresj´ HER2 cechuje bardziej agresywny przebieg naturalny i gorsze rokowanie. Wiele doniesieƒ wskazuje, ˝e stan HER2 powinien byç uwzgl´d- niany przy wyborze hormonoterapii [5-10] lub chemiote- rapii [11-16] w raku piersi. Najwa˝niejszym uzasadnie- niem dla oceny stanu HER2 jest mo˝liwoÊç stosowania w praktyce trastuzumabu. Lek ten jest przeciwcia∏em mo- noklonalnym przeciwko bia∏ku receptora HER2. Wykaza- no, ˝e stosowanie trastuzumabu w monoterapii oraz w skojarzeniu z chemioterapià prowadzi do uzyskania znamiennych statystycznie korzyÊci u chorych z uogólnio- nym rakiem piersi [17-19]. KorzyÊci te polegajà zarówno na znamiennym zwi´kszeniu wskaêników obiektywnej od- powiedzi, jak i wyd∏u˝eniu prze˝ycia wolnego od progre- sji i prze˝ycia ca∏kowitego [17, 18].
Z tego powodu przed patologiem stan´∏o zadanie wiarygodnego okreÊlenia stanu HER2. Receptor (bia∏- ko) HER2 wyst´puje w prawid∏owych komórkach, a jego powstanie jest funkcjà genu HER2, zlokalizowanego w chromosomie 17. W wielu nowotworach (w tym, w raku piersi) stwierdzono nadekspresj´ bia∏ka receptora HER2 i/lub amplifikacj´ genu HER2.
Stan HER2 mo˝na okreÊliç oceniajàc liczb´ kopii genu HER2 lub ekspresj´ bia∏ka (receptora HER2), zlo- kalizowanego w b∏onie komórkowej. Mo˝liwa jest rów- nie˝ ocena mRNA, jak te˝ uwolnionego bia∏ka receptoro- wego w surowicy krwi.
Podstawowymi metodami oceny stanu HER2 jest metoda immunohistochemiczna (IHC), z zastosowaniem przeciwcia∏ mono- lub poliklonalnych oraz metoda flu- orescencyjnej hybrydyzacji in situ (ang. fluorescence in si- tu hybridization; FISH), polegajàca na okreÊleniu liczby kopii genów HER2 w komórce nowotworowej.
Rekomendacje • Recommendations
Number 5 •500–505
Rekomendacje Polskiej Grupy Badawczej ds. HER2
W∏odzimierz T. Olszewski
1, Maciej Krzakowski
2Wspó∏autorzy opracowania: Jan Br´borowicz, Maria Chosia, Violetta Filas, Karol Guga∏a, Micha∏ Jeleƒ, Andrzej Karmoliƒski, Janusz Kopczyƒski, Rados∏aw Kordek,
El˝bieta Korobowicz, Anna Kruczak, Robert Kubiak, Pawe∏ Kurzawa, Dariusz Lange, Anna Mrozkowiak, Bogus∏aw Musiatowicz, Wojciech P. Olszewski, Leonard Pikiel,
Lucyna Rudnicka, Janusz RyÊ, Ilona Sir, Jan Sir, Danuta Skomra,
Anna Smok-Ragankiewicz, Jacek Sygut, Franciszek Szubstarski, Sami Titi, Piotr WiÊniewski, Renata Zab∏otna
Recommendation of the Polish HER2 Study Group
1 Zak∏ad Patologii
2 Klinika Nowotworów P∏uca i Klatki Piersiowej
Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Sk∏odowskiej-Curie w Warszawie
Ocena stanu HER2, przeprowadzana z zastosowa- niem jednej z wymienionych metod, zale˝y od szeregu czynników. Nale˝à do nich: rodzaj materia∏u tkankowego stanowiàcego podstaw´ oceny, sposób utrwalania i prze- chowywania materia∏u, rodzaj przeciwcia∏ lub sond stoso- wanych do wykrycia HER2, a tak˝e system oceny i inter- pretacji wyników.
W Polsce w celu standaryzacji oceny receptora HER2 podj´to badania populacyjne w odniesieniu do wszystkich nowo rozpoznawanych raków piersi. W bada- niach tych, prowadzonych pod auspicjami Polskiego Towa- rzystwa Patologów we wspó∏pracy z firmà Roche Polska, uczestniczy∏o 16 oÊrodków tworzàcych Polskà Grup´ Ba- dawczà ds. HER2 (lista zak∏adów i osób w za∏àczeniu).
W pierwszej fazie dokonano oceny stanu HER2 u 5088 chorych, co stanowi ponad 50% wszystkich nowo rozpo- znawanych rocznie przypadków raka piersi w Polsce. Ba- daniami obj´to wszystkie nowo rozpoznawane chore na raka piersi, leczone w oÊrodkach uczestniczàcych w bada- niach, jak te˝ przypadki, w których stwierdzono w tym okresie rozsiew procesu nowotworowego w trakcie lecze- nia lub obserwacji po jego zakoƒczeniu. Oznaczeƒ doko- nywano stosujàc metod´ IHC, z wykorzystaniem zesta- wu HercepTest™ (producent – firma DakoCytomation) i oceniajàc odczyn IHC wed∏ug skali podanej przez produ- centa (0, 1+, 2+, 3+). W materiale obejmujàcym ponad 5000 przypadków wykazano, ˝e odczyn silnie dodatni (3+) stwierdzono w przypadku 18,5% raków [20, 21].
W badaniu zaobserwowano doÊç wyraêne ró˝nice pomi´dzy oÊrodkami, wynikajàce z doÊwiadczenia patolo- ga oceniajàcego reakcje IHC. Nale˝y jednak zaznaczyç, ˝e w oÊrodkach, w których wykonano ponad 200 oznaczeƒ w ciàgu roku, rozk∏ad odczynów IHC by∏ bardzo zbli˝ony [22]. Fakt ten potwierdza wi´kszà wiarygodnoÊç oceny stanu HER2 w oÊrodkach o wi´kszym doÊwiadczeniu w tym elemencie diagnostyki patologicznej, na co wskazu- jà inni autorzy [23-24].
Wprowadzenie oceny stanu receptora HER2 wyma- ga ustosunkowania si´ do nast´pujàcych zagadnieƒ, zwià- zanych z celowoÊcià i wiarygodnoÊcià tego oznaczenia:
1) najlepszy moment oznaczenia, 2) rodzaj materia∏u do oznaczenia,
3) technika oznaczania (IHC lub FISH) i sposób przy- gotowania materia∏u do oceny,
4) miejsce wykonywania badaƒ,
5) interpretacja uzyskanych wyników i sposób ich przeka- zywania klinicyÊcie.
Ad 1.
Podstawowym wskazaniem do oznaczania stanu recepto- ra HER2 jest obecnie dobór chorych do leczenia trastuzu- mabem. Oznaczeƒ dokonywano tradycyjnie w chwili wy- stàpienia nawrotu (wznowa lub przerzuty) nowotworu, wykorzystujàc materia∏ tkankowy z guza pierwotnego lub z ogniska wznowy lub przerzutu. W licznych doniesie- niach zwrócono uwag´ na celowoÊç zró˝nicowanej hormo- noterapii i chemioterapii [5-16], w zale˝noÊci od stanu HER2. Wskazuje to na celowoÊç pierwotnego wykony- wania oznaczenia stanu HER2 w chwili ustalenia rozpo-
znania nowotworu na podstawie badania materia∏u po- operacyjnego. W badaniach, w których porównywano stan HER2 w guzie pierwotnym i wznowie lub przerzucie, wy- kazano, ˝e status HER2 nie ulega zmianie [24]. Wed∏ug rekomendacji Amerykaƒskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (ang. American Society of Clinical Oncology;
ASCO) z 2000 roku [3] stan receptora HER2 winien byç oznaczany w ka˝dym pierwotnie rozpoznawanym raku piersi, jak te˝ we wznowach lub przerzutach.
Ad 2.
Oznaczeƒ stanu HER2 powinno dokonywaç si´ w mate- riale tkankowym z guza usuni´tego chirurgicznie, utrwa- lonego w buforowanej formalinie i zatopionego w parafi- nie. W przypadku braku takiego materia∏u mo˝na wyko- rzystaç tkank´ uzyskanà drogà biopsji gruboig∏owej.
W wyjàtkowych przypadkach oceny takiej mo˝na dokonaç w aspiratach cienkoig∏owych, ale wykorzystanie takiego materia∏u ma istotne ograniczenie w przypadku stosowa- nia techniki IHC (ocena technikà IHC opiera si´ o anali- z´ odczynu b∏onowego, a w aspiratach w wielu przypad- kach b∏ony komórkowe ulegajà uszkodzeniu). Ujemny wynik oznaczenia mo˝e mieç w tym wypadku ograniczonà wartoÊç.
Ad. 3
Zwi´kszona zawartoÊç receptora HER2 uwarunkowana jest amplifikacjà genu HER2, zlokalizowanego w chro- mosomie 17.
Nie ma obecnie zgodnoÊci odnoÊnie wyboru najlep- szej metody okreÊlenia stanu HER2. Metody takie mogà dotyczyç badania nadekspresji bia∏ka lub amplifikacji ge- nu HER2. W ocenie nadekspresji bia∏ka stosuje si´ obec- nie metod´ IHC, umo˝liwiajàcà ocen´ bia∏ka receptora b∏onowego. W przypadku oceny oderwanych fragmen- tów zewnàtrzkomórkowej domeny receptora stosuje si´
metod´ ELISA (ang. enzym-linked immunosorbent assay).
W okreÊlaniu amplifikacji genu HER2 stosuje si´
obecnie w pierwszej kolejnoÊci technik´ FISH, a poza tym techniki Southern blot, CISH i PCR. Zgodnie z zale- ceniami producentów wi´kszoÊç tych metod ma zastoso- wanie tylko w badaniach naukowych. W praktyce me- dycznej w diagnostyce patomorfologicznej znalaz∏y za- stosowanie i rekomendowane sà IHC i FISH.
Zarówno Amerykaƒskie Kolegium Patologów (ang.
American College of Pathologists) [27], jak i ASCO [3]
w swoich rekomendacjach nie wskazujà jednoznacznie, która z tych metod ma zdecydowanà przewag´. Podobne stanowisko znalaz∏o swój wyraz w wytycznych krajów eu- ropejskich [25], jak i w wynikach prac Polskiej Grupy Ba- dawczej ds. HER2 [20, 21].
M e t o d a I H C
Metoda ta jest najcz´Êciej stosowanym sposobem okreÊla- nia stanu HER2, a polega na stosowaniu przeciwcia∏ prze- ciwko ró˝nym epitopom receptora HER2, zlokalizowa- nym w zewnàtrzkomórkowej i wewnàtrzkomórkowej do- menie tego receptora. Stosowane mogà byç zarówno
mono-, jak i poliklonalne przeciwcia∏a. Nie ma jednolite- go stanowiska odnoÊnie wyboru, które z dost´pnych ko- mercyjnie przeciwcia∏ winno byç stosowane. DoÊwiadcze- nie Polskiej Grupy Badawczej ds. HER2 wskazuje na podstawie dwuletniego doÊwiadczenia, opartego o oce- n´ kilkunastu tysi´cy raków piersi, ˝e stosowanie HercepTestu™ pozwala na uzyskanie du˝ej zgodnoÊci w ocenie statusu HER2 [22].
Zaletà tej metody jest mo˝liwoÊç stosowania jej w ka˝dej pe∏noprofilowej pracowni patomorfologicznej, mo˝liwoÊç wykorzystania parafinowych bloczków tkan- kowych, jak te˝ stosowanie rutynowych mikroskopów.
Nale˝y podkreÊliç jednak pewne ograniczenia i trudnoÊci w stosowaniu IHC. Do ograniczeƒ nale˝à: ró˝na czu∏oÊç i swoistoÊç stosowanych przeciwcia∏, ró˝nice w sposobie odzyskiwania antygenowoÊci, ró˝nice w rozcieƒczeniu przeciwcia∏ i pH buforu, jak te˝ wybór ró˝nych metod kontroli jakoÊci odczynu. Niewàtpliwie bardzo istotnym ograniczeniem tej metody jest subiektywnoÊç oceny odczy- nu i sposób przedstawiania uzyskanych wyników.
Obecnie najszerzej przyj´ty jest sposób przedstawia- nia wyników w skali zaproponowanej przez DakoCyto- mation w zestawie HercepTest™. Skala ta jest czterostop- niowa (0, 1+, 2+, 3+) i zestaw HercepTest™ zawiera wzorcowe preparaty, co u∏atwia wprowadzenie tej metody.
Nale˝y równie˝ podkreÊliç, ˝e stosowanie IHC mo˝e i po- winno byç wykonywane przez patologa, poniewa˝ warun- kiem niezb´dnym jest wybór w∏aÊciwego utkania nowo- tworu, jak te˝ mo˝liwoÊç unikni´cia b∏´dów, wynikajà- cych z uszkodzenia tkanki w czasie pobierania materia∏u lub obróbki histopatologicznej.
M e t o d a F I S H
Wykazano, ˝e metoda ta, stosowana w celu okreÊlenia iloÊci kopii genu, jest bardzo wiarygodna i mo˝e byç stoso- wana z wykorzystaniem materia∏u z bloczków parafino- wych, niezale˝nie od sposobu utrwalania tkanki, jak te˝
czasu przechowywania bloczków parafinowych. Istotà tej metody w okreÊlaniu stanu HER2 jest ocena liczby kopii genu HER2. Stosowane sà 2 zasadnicze sposoby oceny.
W pierwszym z nich okreÊlamy liczb´ kopii genu HER2, w drugim stosunek liczby kopii genów HER2 i liczby chro- mosomów 17. Drugi ze sposobów pozwala na unikni´cie b∏´dnego rozpoznania amplifikacji genu w przypadkach polisomii komórek nowotworowych.
W przypadku pierwszej z metod liczba kopii genu HER2 ponad 4 oznacza amplifikacj´, w drugiej metodzie mówimy o amplifikacji, gdy wskaênik jest wi´kszy od 2.
Ograniczeniem tej metody jest stosowanie stosun- kowo z∏o˝onej metodyki, wysoki koszt odczynników i ko- niecznoÊç korzystania z mikroskopu fluorescencyjnego.
Pewnym uproszczeniem tej metody jest technika CISH, w której zamiast fluorochromów i mikroskopu fluore- scencyjnego stosuje si´ jako metod´ wizualizacji metod´
peroksydazowà, a preparaty ocenia si´ w zwyk∏ym mikro- skopie Êwietlnym.
PiÊmiennictwo
1. Allred DC, Harvey JM, Berardo M i wsp. Prognostic and predictive fac- tors in breast cancer by immunohistochemical analysis. Mod Pathol 1998;
11: 155-68.
2. Henderson IC, Patek AJ. The relationship between prognostic and predic- tive factors in the management of breast cancer. Breast Cancer Res Treat 1998; 52: 261-88.
3. Bast RC, Ravdin P, Hayes DF i wsp. 2000 update of recommendations for the use of tumor markers in breast and colorectal cancer: clinical practi- ce guidelines of the American Society of Clinical Oncology. J Clin Oncol 2001; 19: 1865-78.
4. Di Leo A, Cardoso F, Dubercq V i wsp. Predictive molecular markers in the adjuvant therapy of breast cancer: state of the art in the year 2002. Int J Clin Oncol 2002; 7: 245-253.
5. Stal O, Borg A, Ferno M i wsp. ErbB-2 status and the benefit from 2 or 5 years of adjuvant tamoxifen in postmenopausal early stage breast cancer.
Ann Oncol 2000; 11: 1545-1550.
6. Berry DA, Muss HB, Thor AD i wsp. HER-2/neu and p53 expression versus tamoxifen resistance in estrogen receptor-positive, node-positive breast cancer. J Clin Oncol 2000; 18: 3471-3479.
7. Climent MA, Segui MA, Peiro G i wsp. Prognostic value of HER-2/neu and p53 expression in node-positive breast cancer. HER-2/neu effect on adjuvant tamoxifen treatment. Breast 2001; 10: 67-77.
8. Knoop AS, Bentzen SM, Nielsen MM i wsp. Value of epidermal growth factor receptor, HER2, p53, and steroid receptors in predicting efficacy of tamoxifen in high-risk postmenopausal breast cancer patients. J Clin On- col 2001; 19: 3376-84.
9. Lipton A, Ali SM, Leitzel K i wsp. Elevated serum HER-2/neu level pre- dicts decreased response to hormone therapy in metastatic breast cancer.
J Clin Oncol 2002; 20: 1467-72.
10. Love RR, Ba Duc N, Havighurst TC i wsp. HER-2/neu overexpression and response to oophorectomy plus tamoxifen adjuvant therapy in es- trogen receptor-positive premenopausal women with operable breast cancer. J Clin Oncol 2003; 21: 453-7.
11. Miles DW, Harris WH, Gillett CE i wsp. Effect of c-erbB2 and estrogen receptor status on survival of women with primary breast cancer treated with adjuvant cyclophosphamide/methotrexate/fluorouracil. Int J Cancer 1999; 84: 354-9.
12. Menard S, Valagussa P, Pilotti S i wsp. Response to cyclophosphamide, methotrexate, and fluorouracil in lymph node-positive breast cancer accor- ding to HER2 overexpression and other tumor biological variables. J Clin Oncol 2001; 19: 329-35.
13. Paik S, Bryant J, Tan-Chiu E i wsp. HER2 and choice of adjuvant chemo- therapy for invasive breast cancer: National Surgical Adjuvant Breast and Bowel Project Protocol B-15. J Natl Cancer Inst 2000; 92: 1991-8.
14. Moliterni A, Menard S, Valagussa P i wsp. HER2 overexpression and doxorubicin in adjuvant chemotherapy for resectable breast cancer. J Clin Oncol 2003; 21: 458-62.
15. Paik S, Bryant J, Park C i wsp. erb-B2 and response to doxorubicin in pa- tients with axillary node-positive breast cancer. J Natl Cancer Inst 1998; 90:
1361-70.
16. Thor AD, Berry DA, Budman DR i wsp. Erb-B2, p53 and efficacy of ad- juvant therapy in lymph node-positive breast cancer. J Natl Cancer Inst 1998; 90: 1346-60.
17. Slamon DJ, Leyland-Jones B, Shak S i wsp. Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER2 for metastatic breast cancer that overexpress HER2. N Engl J Med 2001; 344: 783-92.
18. Vogel CL, Cobleigh MA, Tripathy D i wsp. Efficacy and safety of trastuzu- mab as a single agent in first-line treatment of HER2-overexpressing metastatic breast cancer. J Clin Oncol 2002; 20: 719-26.
19. Leyland-Jones B. Trastuzumab: hopes and realities. Lancet Oncol 2003; 3:
137-144.
20. Olszewski WT, Mrozkowiak A, Olszewski WP i wsp. Ocena populacyjna ekspresji HER2 w raku piersi w Polsce. Nowotwory J Oncol 2003; 53 supl.
1: 53.
21. Olszewski WT, Olszewski WP, Mrozkowiak A.i wsp. HER2 status popula- tion screening of breast carcinoma in Poland – immunohistochemical evaluation of 5946 cases. Breast Cancer Research and Treatment 2003; 82:
supl. 1: 142-3.
22. Olszewski WP, Mrozkowiak A, Olszewski WT i wsp. Ocena wiarygodno- Êci badaƒ receptora HER2 metodà immunohistochemicznà. Nowotwory J Oncol 2003; 53: supl. 1 52.
23. Roche PC, Suman VJ, Jenkons RB i wsp. Concordance between local and central laboratory HER2 testing in the Breast Intergroup Trial N9831.
J Natl Cancer Inst 2002; 94: 855-7.
24. Zujewski JA.,,Build Quality in” – HER2 testing in the real world. J Natl Cancer Inst 2002; 94: 788-9.
25. Tubbs RR, Pettay JD, Roche PC i wsp. Discrepancies in clinical laborato- ry testing of eligibility for trastuzumab therapy: apparent immunohistoche- mical false-positives do not get the message. J Clin Oncol 2001; 19: 2714- -21.
26. Gancberg D, Di Leo A, Cardoso F i wsp. Comparison of HER-2 status be- tween primary breast cancer and corresponding distant metastatic sites.
J Clin Oncol 2002; 13: 1036-43.
27. Fitzgibbons PL, Page DL, Weaver D i wsp. Prognostic factors in breast cancer: College of American Pathologists’ Consensus Statement 1999.
Arch Pathol Lab Med 2000; 124: 966-78.
28. Goldhirsch A, Glick JH, Gelber RD i wsp. St. Gallen meeting highlights:
international consensus panel on the treatment of primary breast cancer.
J Clin Oncol 2001; 19: 3817-27.
Ustalenia poczynione w oparciu o dane z piÊmiennictwa, jak te˝ doÊwiadczenie w∏asne Polskiej Grupy Badawczej ds. HER2 wskazujà na przedstawiony poni˝ej tryb post´- powania w odniesieniu do oceny stanu HER2.
1. Wskazania do oznaczania stanu HER2
Kliniczne wskazania dla oceny stanu HER2 wynikajà z je- go znaczenia prognostycznego i predykcyjnego. Stan HER2 powinien byç uwzgl´dniany podczas podejmowania decyzji terapeutycznych w ramach leczenia chorych na raka piersi we wczesnych stopniach zaawansowania kli- nicznego, jak te˝ w stadium nawrotu i uogólnienia.
W przypadku chorych po pierwotnym leczeniu chi- rurgicznym, które wymagajà podj´cia uzupe∏niajàcej che- mioterapii pooperacyjnej, nadekspresja bia∏ka HER2 lub amplifikacja genu HER2 powinna sugerowaç zasto- sowanie antracyklin w ramach uzupe∏niajàcej chemiotera- pii.
W przypadku chorych, które wymagajà podj´cia che- mioterapii z powodu nawrotu lub pierwotnego uogólnie- nia nowotworu, nadekspresja bia∏ka HER2 lub amplifika- cja genu HER2 powinna byç wskazaniem do stosowania:
– chemioterapii z udzia∏em antracyklin u chorych, które nie otrzymywa∏y antracyklin w ramach chemioterapii uzupe∏niajàcej;
– chemioterapii bez udzia∏u antracyklin w skojarzeniu z trastuzumabem u chorych, które otrzymywa∏y antra- cykliny w ramach chemioterapii uzupe∏niajàcej;
– chemioterapii bez udzia∏u antracyklin w skojarzeniu z trastuzumabem u chorych, które otrzymywa∏y antra- cykliny w ramach chemioterapii zastosowanej w chwili wystàpienia uogólnienia nowotworu i majà wskazania do ponownego leczenia systemowego.
W przypadku chorych, które wymagajà podj´cia le- czenia systemowego z powodu wystàpienia nawrotu lub/i uogólnienia i majà przeciwwskazania do stosowa- nia chemioterapii lub hormonoterapii, nadekspresja bia∏- ka HER2 lub amplifikacja genu HER2 powinna byç wska- zaniem do stosowania trastuzumabu w monoterapii.
W przypadku chorych po pierwotnym leczeniu chi- rurgicznym, które wymagajà podj´cia uzupe∏niajàcej hor- monoterapii pooperacyjnej oraz w przypadku chorych, które wymagajà podj´cia hormonoterapii z powodu na- wrotu lub pierwotnego uogólnienia nowotworu, nade- kspresja bia∏ka HER2 lub amplifikacja genu HER2 nie ma znaczenia predykcyjnego (brak jest dostatecznych dowo-
dów naukowych, które uzasadnia∏yby wybór okreÊlonej metody leczenia hormonalnego w zale˝noÊci od stanu HER2).
2. Rodzaj materia∏u
Stan receptora HER2 nale˝y okreÊlaç na podstawie pre- paratów histologicznych (materia∏ pooperacyjny, wycinek tkankowy lub biopsja gruboig∏owa). Aspiraty cienkoig∏o- we majà ograniczonà wartoÊç jako materia∏ do oceny im- munohistochemicznej receptora HER2.
3. Utrwalanie
Preparaty powinny byç utrwalane w 10% buforowanej formalinie.
4. Metody oceny
Podstawowà metodà oceny stanu receptora HER2 win- na byç metoda IHC. Z uwagi na wystandaryzowanie w Polsce metody zalecane jest stosowanie zestawu HercepTest™ (producent – firma DakoCytomation).
W przypadkach niejednoznacznego wyniku badania meto- dà IHC (2+ wed∏ug HecepTest™) nale˝y stosowaç ozna- czenie metodà FISH i oceniç liczb´ kopii genów HER2 w komórkach nowotworowych (algorytm post´powania – w za∏àczeniu).
5. Ocena wyniku i sposób przekazania wyniku klinicyÊcie Wynik oceny metodà IHC lub oceny technikami biologii molekularnej (FISH) powinien byç wyra˝ony w sposób jednoznaczny i zrozumia∏y dla klinicysty majàcego podjàç decyzj´ dotyczàcà metody leczenia. Wynik oceny powi- nien zawieraç dane okreÊlajàce rodzaj zastosowanego przeciwcia∏a lub sondy, jak te˝ skal´ stosowanà do okre- Êlenia wyniku oznaczenia.
6. Interpretacja wyniku
Interpretacja kliniczna wyniku winna uwzgl´dniaç rezultat oznaczenia dokonanego metodà IHC lub FISH oraz wy- niki badaƒ klinicznych i histopatologicznych w celu wybo- ru w∏aÊciwej metody leczenia.
Rekomendacje dotyczàce oznaczania stanu
receptora HER2 w raku piersi
7. Wymagania metodyczno-organizacyjne
Badania IHC powinny byç dokonywane w pracow- niach patomorfologicznych, w których istnieje potrze- ba oceny receptora HER2 u przynajmniej 100 chorych rocznie.
Badania metodà FISH powinno byç dokonywane w referencyjnych oÊrodkach, które dysponujà odpowied- nim sprz´tem oraz przeszkolonym i doÊwiadczonym per- sonelem.
Stosowanie zaproponowanego algorytmu pozwala na ograniczenie kosztów badania, jak te˝ stanowi rodzaj kontroli jakoÊci badaƒ IHC.
Otrzymano i przyj´to do druku: 7 maja 2004 r.
W∏odzimierz T. Olszewski Zak∏ad Patologii
Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Sk∏odowskiej-Curie ul. Roentgena 5
02–785 Warszawa
Ryc. 1. Algorytm
1. W∏odzimierz T. Olszewski, Wojciech P. Olszewski, Anna Mrozkowiak
Zak∏ad Patologii, Centrum Onkologii – Instytut Roentgena 5, 02-781 Warszawa
2. Bogus∏aw Musiatowicz Zak∏ad Patomorfologii
Bia∏ostocki OÊrodek Onkologiczny Ogrodowa 12, 15-027 Bia∏ystok 3. Jan Sir, Ilona Sir
Zak∏ad Patologii Nowotworów Regionalne Centum Onkologii Romanowskiej 2, 85-796 Bydgoszcz 4. Andrzej Karmoliƒski
Zak∏ad Patomorfologii AM D´binki 7, 80-211 Gdaƒsk 5. Leonard Pikiel
Zak∏ad Patologii
Szpital Specjalistyczny Êw. Wojciecha Al. Jana Paw∏a II 50, 80-462 Gdaƒsk 6. Dariusz Lange, Anna Smok-Ragankiewicz
Zak∏ad Patologii Nowotworów Centrum Onkologii – Instytut
Wybrze˝e Armii Krajowej 15, 44-101 Gliwice 7. Jacek Sygut, Janusz Kopczyƒski
Zak∏ad Patologii Nowotworów Âwi´tokrzyskie Centrum Onkologii Artwiƒskiego 3, 25-734 Kielce 8. Janusz RyÊ, Anna Kruczak,
Zak∏ad Patomorfologii Nowotworów Centrum Onkologii – Instytut Garncarska 11, 31-115 Kraków 9. Lucyna Rudnicka
Katedra i Zak∏ad Patomorfologii CMUJ Grzegórzecka 16, 31-531 Kraków
10. El˝bieta Korobowicz, Danuta Skomra Katedra i Zak∏ad Patomorfologii AM Jaczewskiego 8, 20-815 Lublin 11. Franciszek Szubstarski
Zak∏ad Patomorfologii
Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej Jaczewskiego 7, 20-090 Lublin 12. Radzis∏aw Kordek, Robert Kubiak
Zak∏ad Patologii Nowotworów Katedra Onkologii AM Paderewskiego 4, 93-509 ¸ódê 13. Karol Guga∏a
Zak∏ad Patomorfologii
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny
˚o∏nierska 16A, 10-561 Olsztyn
14. Jan Br´borowicz, Violetta Filas, Pawe∏ Kurzawa Zak∏ad Patologii
Katedra Onkologii AM
¸àkowa 1/2, 61-878 Poznaƒ 15. Maria Chosia, Sami Titi
Zak∏ad Patomorfologii
Pomorskiej Akademii Medycznej Unii Lubelskiej 1, 71 344-Szczecin 16. Wojciech Koz∏owski, Piotr WiÊniewski
Zak∏ad Patomorfologii, Wojskowy Instytut Medyczny Szaserów 128, 0-909 Warszawa
17. Micha∏ Jeleƒ
Zak∏ad Patomorfologii AM
Marcinkowskiego 4, 53-439 Wroc∏aw 18. Andrzej Wojnar
Zak∏ad Patomorfologii
DolnoÊlàskie Centrum Onkologii Hirszfelda 12, 53-413 Wroc∏aw 19. Renata Zab∏otna
Roche Polska
Aleje Jerozolimskie 146 b, 02-305 Warszawa Polska grupa badawcza ds. HER2
OÊrodki uczestniczàce w pracach zespo∏u
