Z Y G M U N T C H U D E C K I, H A L I N A B Ł A S Z C Z Y K
Z M IA N Y W Z A W A R T O Ś C I P O Ł Ą C Z E Ń Ca, K, Na W G LE B A C H B R U N A T N O Z IE M N Y C H I R D Z A W Y C H
W Z A L E Ż N O Ś C I OD ICH U Ż Y T K O W A N IA
Instytut G leboznaw stw a i Gospodarki W odnej A R w Szczecinie
Jednostronne wzbogacanie gleb, szczególnie lekkich, w N P K prowa dzi do zakłóceń proporcji m iędzy wym ienionym i form am i pierwiastków 2-wartościowych względem 1-wartościowych. Zm iany te pogarszają w a runki żywienia roślin. Ciągłe jednostronne oddziaływanie N P K na glebę może powodować zmiany w zawartości minerałów pierwotnych i w tór nych. Pośrednim wyrazem zawartości m inerałów pierwotnych i w tór nych w glebie są zasoby pierwiastków skupione w połączeniach roz puszczalnych w 20-procentowym HC1, trudno rozpuszczalnych i w y miennych. W związku z tym przeprowadzono badania trzech form po łączeń dla Ca2+, K + i Na+ w glebach uprawnych i leśnych, wytworzonych z tych samych skał macierzystych. Celem badań było ustalenie, jaki w p ływ w yw iera rolnicze użytkowanie gleb na skład ilościowy połączeń wymiennych, rozpuszczalnych w 20-procentowym HC1, i ogólną zawar tość wapnia, potasu i sodu w glebach w ytw orzonych z glin oraz piasków. W realizacji celu rozpoznano zasoby trzech połączeń Ca2*, K + i Na+, które przeanalizowano na tle właściwości gleb, ze szczególnym uwzględnie niem zdolności sorpcyjnych.
O B IE K T b a d a n i m e t o d y k a
Obiektem badań były 24 profile gleb stanowiące 12 par; każdą z tych par reprezentował profil gleby uprawnej i leśnej. Położenie tych gleb względem siebie nie przekraczało 100 m, co zapewniało jednolitość ma teriału macierzystego, z którego w y tw o rzy ły się obie gleby. Spośród przeanalizowanych gleb 8 par profilów było wytw orzonych z piaskęw (ps-pgm ) fluw ioglacjalnych i zw ałowych [1], a 4 dalsze pary b y ły g le bami w ytw orzonym i z glin (gl-gś) zwałowych [1]. Pod względem syste matycznym w pierwszej grupie znajdowały się gleby brunatne kwaśne, bielicowane i rdzawe, natomiast w drugiej — gleby płowe i brunatne wyługowane. Próbki glebowe pobrano z poziomów akumulacyjnych,
pod-228 Z. Chudecki, H. Błaszczyk
akumulacyjnych oraz ze skały m acierzystej (80-120 cm). W próbkach glebow ych oznaczono trzy połączenia Ca**, K +, Na+: wymienne, rozpusz czalne w 20-procentowym HC1 i zawartość całkowitą. Próbkę podzielo- fno na 3 części, a w każdej z tych części oznaczono oddzielnie jedno z wym ienionych połączeń pierwiastków.
Połączenia wymienne oznaczono metodą Mehlicha, a rozpuszczalne w 20-procentowym HC1 — metodą Gedrojcia.
Zawartość połączeń rozpuszczalnych wyliczono po odjęciu znanej ilości połączeń wymiennych. P rz y oznaczaniu całkowitej zawartości pier wiastków próbkę spalano na mokro w mieszaninie kwasów H F i H 2S 0 4, a następnie ekstrahowano ją w HC1.
Połączenia trudno rozpuszczalne analizowanych pierwiastków w y li czono po odjęciu zawartości wym iennych i rozpuszczalnych w 20-pro centowym HC1 od ilości całkowitej.
W celu ustalenia, czy uprawa gleb powoduje zmiany ilościowe po łączenia Ca2+, K + i Na+, przeprowadzono analizę wariancji dla tych po łączeń w glebach wytw orzonych z piasków i glin (tab. 1).
W Y N I K I I IC H O M Ó W IE N IE
Zasoby połączeń Ca2*, K +, Na+ w glebach wytw orzonych z piasków i glin.
Przeprowadzona analiza zawartości badanych form połączeń trzech pierwiastków wskazuje na największe zróżnicowanie w połączeniach wapnia, a następnie potasu.
Rys. 1. Połączenia w apniow e w glebach uprawnych i leśnych w ytw orzon ych z piasku
*1 — Cas w y m ie n n y , 2 — C a2* r o z p u s z c z a ln y w 20% НС1, 3 — C aB+ °/o tru d n o r o z p u s z c z a ln y Calcium compounds in arable and forest soils developed from sand
Zasoby całkowite wapnia, a w tym również rozpatrywane trzy fo r m y połączeń tego pierwiastka, są zależne od zawartości części spławial- nych, stąd zasobniejsze w wapń ogółem i jego form y b y ły gleby w y
-T a b e l a 1 A n a liz a w a r i a n c j i d la p o łączeń Ca2-* , IC*, Na+ w g le b a c h wytworzonych z piaeku
A n a ly s is o f v a ria n c e f o r the Ca2 +, K* and Na+ compounds in s o i l s d evelo ped from sand
Ź ró d ła zm ienności Wymienny Echangeable iCV^zpuszczalny w 20% HC1 K+ s o lu b le in 20% HCt Ogółem V a r i a b i l i t y sou rces Ca2+ T o t a l Na20 Użytkowanie g le b /uprawne, le śn e / + + + - -S o i l u t i l i z a t i o n kind / a r a b l e , f o r e s t /
Poziomy genetyczne /1-A.j, 2, 3/ + - + +
G en etic h o riz o n / 1 - А ^ 2, 3/
G leby uprawne x poziomy /1, 2, 3/ + - -
-A r a b le s o i l s x h o r iz o n s /1, 2, 3/ G leby le śn e x poziomy /1, 2, 3/ - - - -F o r e s t s o i l s x h o riz o n s /1, 2, 3/ i Poziomy A 1 x użytkowanie H o rizo n s A 1 x u t i l i z a t i o n + - - . 1 Poziom 2 x użytkowanie H o rizo n 2 x u t i l i z a t i o n - - - -Pozaom 3 x użytkowanie H orizon 3 x u t i l i z a t i o n
—
-Forma p o łączeń rozpatryw anego p ie r w ia s t k a
Forms o f compounds o f the giv en element PU Tukeya PU o f Tukey ś r e d n ie d l a obiektów - x Ыеап f o r o b je c t s - x Is t o t n e r ó ż n ic e { m iędzy x z : i S i g n i f i c a n t d i f f e r e n c e between x and: ! j Сa^+ -wymienny, mg/ 100 g p . s .m .g le b y E xchangeable Ca2 +. ms/100 g o f a i r - - d r y m atter o f s o i l 6 .36 9.37 U -2 3 ,37 : 1-2 3,42 . [.-11,51 3-16,68 2 -1 2,2 2 użytkowanie ! u t i l i z a t i o n j poziomów g le b J o f s o i l s h o r iz o n s 13,24 1 -35,24 ;3-17,85 2 -1 7 ,0 4 poziomów g le b uprawnych a r a b le s o i l h o r iz o n s 11,01 U -3 5 ,24 :L -1 1 ,6 1 u żytkowanie A.. u t i l i z a t i o n A.J K*-wymienny, mg/100 g p 0s.m . g le b y E xchangeable n:g/100 g o f a i r - - d r y m atter o f s o i l 0,86 U -3 ,9 5 L - 2 t 35 użytkowanie u t i l i z a t i o n X -ro z p u a z c z aln y w 20% KC1 mg/100 g p .s .m . g le b y ' К s o lu b le in 20# HC1, mg/100 g o f a i r - d r y m atter o f s o i l 24,80 3 -9 9 ,4 9 , 2 -8 7 ,2 0 1- 71,28 poziomów g le b o f s o i l h o r iz o n s
S a20 ogółem, % - T o t a l Na20 , % 0,09 3 -0 ,6 3 2 -0 ,5 9 1-0 »52 poziomów g le b o f s o i l h o riz o n s i U - g le b y uprawne - a r a b le s o i l s L - g le b y le śn e - f о-rest s o i l s - ró żn ic e n ie i s t o t n e - i n s i g n i f i c a n t d if f e r e n c e s + ró ż n ic e is t o t n e p = 0 ,0 5 - s i g n i f i c a n t d i f f e r e n c e s p =* 0.05 •H- r ó ż n ic e wysoce is t o t n e p = 0,01 - h ig h ly s i g n i f i c a n t d i f f e r e n c e s p ■ 0.01
230 Z. Chudecki, H. Błaszczyk
tworzone z glin. Ogólna zawartość wapnia w glebach wytw orzonych z piasków kształtuje się w zakresie od 121 do 189 mg Ca27100 g (rys. 1). W iększe wahania zawartości wapnia ogółem stwierdzono w glebach w y tworzonych z glin — od 111 do 348 mg Ca2+/100 g, które b yły spowodo wane powierzchniowym ich spiaszczeniem. Podobną zawartość i roz mieszczenie wapnia w profilu stwierdzono w badaniach wcześniejszych [8]. Celem ustalenia odpowiedzi na pytanie, czy wapnowanie gleb po woduje zmiany ilościowe połączeń tego pierwiastka w obrębie tej samej grupy utworów glebow ych (piaski, gliny), porównano ilościowo połą czenia wapnia w glebie uprawnej z leśną. Analiza wariancji trzech form połączeń wapnia w analizowanych glebach wykazała istotny w p ływ użytkowania rolniczego na wzrost zawartości wapnia wymiennego w g le bach wytworzonych z piasków (tab. 1).
Ocena zawartości wapnia wymiennego do 120 cm w głąb profilu wskazuje, że nastąpiło wzbogacenie gleby uprawnej o 6,20 do 18,12 mg Саг/7100 g gleby (tab. 1).
Obok wzbogacenia profilow ego gleb uprawnych, będącego konsekwen cją wapnowania, stwierdzono także korzystny w p ływ tego sposobu użyt kowania na istotne zróżnicowanie Ca^2f m iędzy poziomami w profilu (tab. 1). Statystycznie stwierdzono, że warstwa orna gleb w ytworzonych z piasku akumuluje w ięcej wapnia wym iennego o 4,96 do 31,44 mg/100 g w porównaniu z dwoma niżej zalegającym i poziomami (tab 1, rys. 1). Takie rozmieszczenie Ca^2' w profilu stwarza podstawy do przew id yw a nia o ograniczeniu strat C a ^ przez wym ywanie. W glebach leśnych zawartość Ca^2f w kolejnych trzech poziomach jest zbliżona (rys. 1). Rolnicze użytkowanie gleb gliniastych nie powodowało statystycznie udo wodnionych w zawartości Ca^2'.
W analizowanych glebach w ytw orzonych z glin i piasków nie stw ier dzono w pływ u użytkowania na ilościowe zasoby połączeń wapnia ro z puszczalne w 20-procentowym HC1, jak również na zaw7artość całkowitą (tab. 1). P rzyjm u jąc za podstawę obliczenia, które świadczą o w y ró w naniu ilościowym w zasobach wapnia z połączeń rozpuszczalnych w 20-procentowym HC1 i ogółem, m iędzy glebami leśnymi i uprawnymi postawiono kolejne pytanie: czy procentowy udział każdej z trzech form wapnia w zasobach całkowitych tego pierwiastka jest także w y równany w glebach: leśnej i uprawnej?
Przeprowadzona analiza w yników procentowego udziału każdej z trzech form połączeń wapnia w glebach leśnej i uprawnej świadczy o różnicach jakościowych w składzie wapnia ogółem. Wapń zaw arty w połączeniach trudno rozpuszczalnych gleb uprawnych piaszczystych za j muje 69,2 do 78% ogólnej jego zawartości, gdy w leśnych stanowi 85,3 do 90,3% (tab. 2). Udział wapnia połączeń trudno rozpuszczalnych utoż samia się [4] z zawartością w glebie m inerałów pierwotnych nie zm ie nionych wietrzeniem. Zmniejszenie się tej grupy połączeń wapnia w
Formy p o łączeń Ca^ , Na+ w g le b a c h uprawnych i leśn ych wytworzonych z piasku Forms o f Ca^+ , К* and Na+ compounds in a r a b le and fe r o n t n o i l s develo ped from sand
Użytkowanie i głębok ość U t i l i z a t i o n and depth cm Wapń w % o g ó ln e j z a w a rto ś c i Calcium in % o f i t s t o t a l content P otas w % o g ó ln e j z a w a rto ś c i Potac3ium in % o f i t s t o t a l contcnt Sód w % o g ó ln e j z aw a r to ś c i Sodium in % o f i t s t o t a l content wymienny exchan - L ia b le ro zp u szcz aln y w 20% HC1X s o lu b le in 20% HC1* trudno l’o z -p u s z c z a ln y * * h a rd ly s o lu b le wymienny exchan - ge a b le ro zp u s zc zaln y w 20% HC1* s o lu b le in 2Q&KC1* trudno r o z pu szczalny*^ h a rd ly x s o lu b le wymienny exchan - g e ab le ro zp u s zc z aln y w 20% HC1X n o lu b le in 20% HC1* trudno r o z p u szczaln y** h a rd ly s o lu b le * G leby uprawne A ra b le s o i l s 0 1 25 23,2 7,6 69,2 0 ,4 6,1 93,5 0 ,3 1.8 97,9 2 25 - eo 12,9 9,1 78,0 0 ,3 .7 ,6 92,1 0,2 1,8 98,0 3 80 - 120 14,7 9,1 76,2 0 . 3 7,1 92,6 0 ,4 1,2 98,4 G leby le śne Formst . s o i l a 1 5 - 1 5 6,2 5 ,3 8 8,5 0 ,3 7 ,3 92,4 0 ,3 2 ,0 97,7 2 15 - 50 3,9 5 ,0 90,3 0 ,2 8,0 91,8 0 ,2 1.7 98,1 3 90 - 120 10,1 4,6 8 5,3 0 ,2 10,8 89,0 0 ,3 1,4 98,3 x - suma poią - sum o f cc 33 - ogółem roi - t o t a l cor
iczeń p ie rw ia s t k a ekstrahowana 20-proccntowym HC1 minus wymienny
impounds o f ths given element e x tra c te d w ith 20fj KC1 n iiius exchangeable one .nus / rozp uszczaln y w 20-procentowym HC1 i wymienny/
itent minus / s o lu b le in 20% KC1 and exchan geable/
C h em ia gle by 2 3 1
232 Z. Chudecki, H. Błaszczyk
glebach uprawnych należy tłumaczyć większą ich aktywnością biolo giczną i następczym działaniem nawozów przyspieszających tempo w ie trzenia minerałów pierwotnych. Za takim przebiegiem procesów w g le bach uprawnych przemawia dodatkowo fakt, że w glebach tych jest blisko dwukrotnie w ięcej wapnia z połączeń rozpuszczalnych w 20-pro centowym HC1 (bez Са^Л) w porównaniu z leśnymi (tab. 2).
Dalszym dowodem świadczącym o różnicy jakościowej w składzie wapnia ogółem m iędzy rozpatryw anym i glebami jest blisko czterokrot
nie większy udział Ca.wu , który stanowi odpowiednio 3,9 do 6,2% dla
gleby leśnej i 12,9 do 23,2% dla uprawnej (tab. 2).
Reasumując w p ływ użytkowania na kształtowanie zasobów trzech form połączeń wapnia w glebach należy stwierdzić, że użytkowanie ro l nicze, nie zmieniając ilościowo połączeń rozpuszczalnych w 20-procen tow ym HC1 i zawartości całkowitej, zmieniało zdecydowanie proporcje m iędzy wszystkimi trzema połączeniami wapnia (tab. 2). Fakt ten jest świadectwem różnicy jakościowej w składzie wapnia ogółem m iędzy glebami uprawnymi i leśnymi.
Potas jest drugim po wapniu pierwiastkiem, którego form y połączeń w glebie ulegają w pływ om użytkowania, choć w mniejszym zakresie. Zasoby potasu ogółem, podobnie jak wapnia, są uwarunkowane
zawar-Eys. 2. Połączenia potasu w glebach uprawnych i leśnych w ytw orzon ych z piasku 1 — K + w y m ie n n y , 2 — K + ro z p u s z c z a ln y w 20% C H I, 3 — K + % tru d n o r o z p u s z c z a ln y
Potassium compounds in arabie and forest soils developed fro m sand 1 — K + e x c h a n g e a b le , 2 — K + s o lu b le In 20% HC1, 3 — K + % h a r d ly s o lu b le
tością części spławialnych w utworze glebowym , stąd gleby piaszczyste (rys. 2) zawierają 0,96 do 1,19% K + i odpowiednio w ięcej gleby gliniaste — 1,63 do 1,85% K +. W badaniach wcześniejszych [6, 7] stwierdzono
dodatnią korelację m iędzy zawartością części spławialnych z analizo wanym i trzema formami potasu. M ając na uwadze powszechność na wożenia podstawowego sprawdzono, czy fakt ten prowadzi do wzboga cenia gleby uprawnej w badane form y potasu. Analiza wariancji prze prowadzona dla trzech form połączeń potasu w glebach w ytw orzonych z piasków i glin wykazała istotne wzbogacenie w K w+ uprawnych gle b piaszczystych (tab. 1). Podobny skutek uzyskano w ścisłych w ielo let nich doświadczeniach nawozowych z udziałem potasu [2, 3]. Niezależnie* od sposobu użytkowania gleb przeprowadzone w yliczenia w ykazały istotnie większą koncentrację połączeń K + rozpuszczalnych w 20-procen- tow ym HC1 na głębokości 80-120 cm w profilu (tab. 1). Zwiększone za soby wym ienionych połączeń potasu związane są z przemieszczeniem iłu koloidalnego w piasku. W celu ustalenia, czy użytkowanie w pływ a na skład jakościowy zasobów potasu ogółem, porównano procentowy udział każdej form y połączeń potasu w glebie uprawnej z leśną w tym samym utworze glebowym . Stwierdzono, że ogólne zasoby potasu ja kościowo b yły zbliżone w porównywanych glebach piaszczystych. P o łączenia potasu trudno rozpuszczalne stanowiły aż 89 do 93,5% ogółem w ogu typach użytkowych. Rozpuszczalna w 20-procentowym HC1 forma
(bez K w+) stanowiła 6,1 do 10,8% w rozpatryw anych glebach, zaś w y
mienna tylko 0,2 do 0,4% zasobów ogólnych. Udział K + w poziomie akumulacyjnym jest większy niezależnie od użytkowania i składu m e chanicznego (tab. 2). Skład połączeń potasu ogółem w glebach glinia stych jest korzystniejszy z uwagi na w iększy udział połączeń K + roz puszczalnych w 20-procentowym HC1. Ta form a połączeń stanowi 11,1 do 18,2% ogólnej zawartości, co odpowiada 195,5 do 303,1 mg KV100 g; gleby gliniastej, niezależnie od sposobu użytkowania. Zasoby ilościowe potasu rozpuszczalnego w 20-procentowym HC1 są kształtowane głów nie zawartością części spławialnych w utworze glebowym .
Sód spośród trzech analizowanych pierwiastków w yróżnił się niskim udziałem form rozpuszczalnych w zasobach całkowitych tego pierw ia stka. Połączenia sodu rozpuszczalne w 20-procentowym HC1 stanowią tylko 1,2 do 2,0% ogólnej jego zawartości w piaskach i do 3% w g li nach. Główna więc część sodu ogółem (97,7 do 98,4%) składa się z po łączeń trudno rozpuszczalnych (tab. 2). Sód tych połączeń skupiony jest w minerałach pierwotnych przede wszystkim frak cji pyłow ych [7]. Za wartość sodu ogółem jest mniejsza w glebach piaszczystych (384-472 m g NaVlOO g) niż gliniastych (527-734 mg Na+).
Różnice ilościowe sodu ogółem m iędzy tym i utworami tylko w nie w ielkim stopniu mogą wynikać z zawartości części spławialnych, po nieważ źródłem zasadniczym sodu są frakcje pyłow e i częściowo ił p y łow y grupy [7]. W rozmieszczeniu p rofilow ym sodu ogółem w glebach piaszczystych stwierdzono istotnie większą jego koncentrację na głębo kości 80-120 cm (tab. 1). Nagromadzenie sodu ogółem w tej części pro
234 Z. Chudecki, H. Błaszczyk
filu gleb piaszczystych nie wynika z przemieszczenia się połączeń roz puszczalnych tego pierwiastka, ponieważ nie ma tam istotnie większej ich koncentracji (tab. 1). Także użytkowanie tych gleb nie w yw arło istotnego w pływ u na rozmieszczenie ogólnej zawartości sodu i jego zasoby (tab. 1). Fakt rolniczego użytkowania gleb nie powodował istotnych zmian w za wartości trzech analizowanych form połączeń sodu w obu grupach gleb, tzn. piaszczystych i gliniastych (tab. 1).
Analiza ilościowa trzech połączeń glebow ych wapnia, potasu i sodu w glebach o różnym użytkowaniu wytw orzonych z piasków i glin w y kazała więc w p ływ rolniczego użytkowania tych gleb na zwiększenie zawartości tylko form wym iennych wapnia i potasu w glebach upraw nych piaszczystych (tab. 1). Wzbogaceniu całego profilu gleby uprawnej w wapń w ym ienny towarzyszy ponadto korzystne jego rozmieszczenie — istotnie większa akumulacja w warstwie ornej, co sprzyjać powinno ograniczeniu strat przez w ym yw anie (tab. 1, rys. 1).
W N IO S K I
Z przeprowadzonej analizy ilościowej połączeń wymiennych, roz puszczalnych w 20-procentowym HC1, i ogólnych zawartości Ca2+, K + i Na+ w glebach uprawnych i leśnych w ytw orzonych z piasków i glin w ynikają następujące uogólnienia.
1. U żytkowanie gleb piaszczystych powoduje istotne zmiany w za wartości form wym iennych wapnia i potasu. Konsekwencją tych zmian jest wzbogacenie w arstw y ornej gleb uprawnych w w ym ienny wapń i potas (tab. 1).
2. W glebach tych dokonała się równocześnie korzystna, z punktu widzenia żywienia roślin, zmiana jakościowa w obsadzie kationów kom pleksu sorpcyjnego, spowodowana wysoko istotnym wzrostem w nim udziału wapnia (tab. 1, rys. 1).
3. Zwiększona zawartość form wym iennych wapnia i potasu w upra wach glebow ych piaszczystych nie powoduje równoległego przyrostu zasobów połączeń trwalszych tych pierwiastków, to jest rozpuszczal nych w 20-procentowym HC1 (tab. 1).
4. Rolnicze użytkowanie gleb w ytw orzonych z piasków i glin nie zmieniło istotnie ich zasobności w analizowane połączenia sodu: w ym ien ne, rozpuszczalne w 20-procentowym HC1 i zawartość całkowitą (tab. 1).
L IT E R A T U R A
[1] B ł a s z c z y k H.: C zynniki kształtujące zasobność gleb Pom orza w poszcze gólne fo rm y magnezu. Szczecin 1977, praca doktorska.
[2] B o r a t y ń s k i K., A d a m u s M., H e n d r y s i a k J., K o w a l i ń s k a I., K o - z ł o s k a H.: W p ły w nawożenia m ineralnego i organicznego na plony roślin i w łaściw ości gleb y lekkiej w długoletnim doświadczeniu w Laskow icach O ła w skich. Pam . puł. 66, 1976, 119-129.
[3] G a j e k F.: W p ły w w ieloletn iego nawożenia m ineralnego na wysokość p lo nów roślin uprawnych oraz niektóre zm iany w łaściw ości chem icznych gleby. Część II. W łaściw ości chemiczne gleby. Pam . puł. 42, 1971, 37-51.
[4] G o r b u n o w N. I.: G lebow e m inerały w ysokodyspersyjne i m etody ich ba dania. P W R iL , W arszaw a 1967, s. 117a.
[5] P o n d e l H.: Zasobność gleb y p yłow ych w odnego pochodzenia w różne fo rm y potasu i sodu. Pam . puł. 30, 1967, 29-43.
^[G] P o n d e l H.: Zasobność gleb w ytw orzon ych z glin w różne fo rm y potasu i sodu. Pam . puł. 38, 1969, 91-109.
[7] P o n d e l H.: Zasobność gleb w ytw orzon ych z glin w różne fo rm y Ca i Mg. Pam. puł. 42, 1971, 127-145.
[8] P o n d e l H., G o s e k S.: W p ły w poziomu nawożenia potasowego na zaw ar tość potasu w glebie. Rocz. glebozn. 29, 1978, 1.
19] T e r e l a k H.: Badania m odelow e nad dynam iką potasu i niektórych katio nów w glebie pod w p ływ em nawożenia. Rocz. glebozn. 29, 1978, 1.
3. Х У Д Е Ц К И , Г. Б Л А Щ И К И З М Е Н Е Н И Я В С О Д Е Р Ж А Н И И Т Р Е Х Ф О Р М С О ЕД И Н ЕН И Й Ca2*, К+ и Na+ В П О Ч В А Х З А П А Д Н О Г О П О М О Р Ь Я В З А В И С И М О С Т И О Т С П О С О Б А И Х И С П О Л Ь З О В А Н И Я И нститут почвоведения и водного хозяйства, Сельскохозяйственная академия в Щ ецине Р е з ю м е Предметом исследований бы ли 24 почвенны х профиля, составляющ ие 12 пар, из которы х каж дая пара представляла собой проф и ль почвы пахотной и л е с ной, образованных из такой ж е материнской породы: из глин или песков. Ц ель ю работы бы ло определение, сказывается ли пахотное использование зем ель на количественном изменении соединений Ca2* К+, N a+. Устанавили ва ловое содержание названных химических элементов и и х соединения: обмен ные, растворимые в 20% НС1 и труднорастворимые, отдельно д ля каж дой пары почв — обрабатываемой и под пологом леса. Вариационный анализ соединений испытуемы х химических элементов вы я ви л сущ ественность влияния пахотного использования на обогащ ение обраба ты ваемых песчаны х почв обменными соединениями Са2 + и (табл. 1). Росту содержания обменных форм Са2 4 - и К + в этих почвах не сопутствовало повы-Vû W шение ресурсов соединений ростворимых в 20% НС1. Обогощ ение обрабатывае мых песчаны х почв обменными Са2+ и К + ул уч ш и л о качественный состав ка-w го тионов сорбционного комплекса путем сущ ественного увеличения в них к а л ь ция. В почвах образованных из глин не установлено количественны х изменений в соединениях Са2+, К+, Na+ под влиянием обработки. Н е обнаруж ено тож е су щ ественны х изменений, в сорбционных свойствах.
236 Z. Chudecki, H. Błaszczyk
Z . C H U D E C K I, H . B Ł A S Z C Z Y K
C H A N G E S IN T H E C O N T E N T OF Ca*+, K+ A N D Na+ C O M P O U N D S IN S O IL O F T H E W E S T E R N P O M E R A N IA D E P E N D IN G O N T H E IR U T I L I Z A T I O N K IN D
Departm ent o f Soils Science and W ater Economy, A gricu ltu ral U n iversity o f Szczecin
S u m m a r y
T h e respective investigations comprised 24 profiles constituting 12 parts, e v e ry of which represented the p ro file o f arable land and forest soil developed from the same parental m aterial — loam or sand.
The aim o f the w ork was to ascertain, w hether the arable utilization of soils exerted and effect on the quantitative change of Ca^, K+ and N a+ compounds. The total content o f the above elem ents and their exchangeable compounds, soluble in 20% HC1 and hardly soluble was determ ined in ev e ry pair o f arable and forest soils.
Thr* analysis of variance of investigated compound of the elements proved a significant effe c t of the arable utilization of lands on the enrichm ent o f arable
sandy soils in C a 2+ nad K + (Table 1).
w w
A n increase o f exchangeable form s o f C a 2+ and K + in these soils did not
w w
result in a parallel increase of the amount of compounds o f the above elem ents soluble in 20°/o HC1.
The enrichm ent of arable sandy soils in C a2+ and К + im proved the
quali-w w
tative: com position o f cations of the sorption com plex by a highly significant increase o f the calcium content in them.
No quantitative chages w ere found in the three analyzed Ca2*, K+ and N a+ compounds a fter tillage in soils developed from loams. A lso no significant changes in sorption properties have occurred in these soils.
Pr of . dr hab. Z y g m u n t Chudecki Instytut Gl eboznaw stwa
ł Gospodarki W o d n e j A R
