R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T. X V II I , Z. 2, W A R S Z A W A 1968
M A R IA N K Ę P K A
W APŃ, PO TA S I M A G N EZ1 W N IEK TÓ R Y CH G LEBA CH N IZIN Y M A Z O W IE C K IE J W YTW ORZONYCH Z PIA SK Ó W RÓŻNEGO
PO CH O D Z EN IA G EO LO G ICZN EG O
K ated ra G leb o zn a w stw a SGG W , W arszaw a. K iero w n ik | prof, dr A. M u sierow icz
G leby piaskow e na tere n ie P o lski zajm u ją znaczne obszary. Ich sk a łam i m acierzy sty m i są p iaski różnego pochodzenia geologicznego. Z a sobność skał piaskow ych w sk ład n ik i pokarm ow e ro ślin nie jest je d nakow a i zależy od sk ład u m in eraln ego oraz od procesu w ietrzen ia. W rez u lta c ie gleby piaskow e z nich pow stałe m ają różną w artość u ż y t kow ą. P rzed m io tem b ad ań b y ła zaw artość różnych form w apn ia i po tasu w glebach w ytw o rzo n y ch ze skał piaskow ych N iziny M azow iec kiej.
Z b ad ań M u s i e r o w i c z a i in n y ch [16, 17] w ynika, że w c z ar nych ziem iach pow iatów błońskiego, sochaczew skiego i łowickiego 80% pojem ności so rp cyjnej z a jm u je w y m ien n y w apń, którego zaw artość nie ulega w iększym w ahaniom w poszczególnych poziom ach g enetycznych gleb. N ato m iast nie stw ierdzono jak iejk o lw iek praw idłow ości w w y stęp o w an iu potasu. Są to je d n a k gleby n a ogół ubogie w potas w y m ien n y i ro z puszczalny w 20% HC1 i dlatego w y d a je się, że będą reagow ać n a n a w o żenie ty m składnikiem .
O p ty m aln ą zaw artość m agn ezu w glebie u sta la się zw ykle w zależ ności od ilości znajdująceg o się w niej w ap nia i potasu. Je d n ak ż e posz czególni a u to rz y nie są zgodni co do optym alnego sto su n k u C aw : M gw d la rozw o ju roślin. W edług G edrojca sto su nek te n pow inien w ynosić
1 O znaczenia m a g n ezu w y m ien n eg o w zięto z p racy „R óżne fo rm y m agn ezu w n iek tó ry ch gleb a ch p ia sk o w y ch N izin y M azow ieck iej w y tw o r z o n y c h z p ia s k ó w różn ych fo rm a cji g e o lo g ic z n y c h ”.
450 M. K ępka
100 : (20— 40), wg S c h e f f e r a i S c h a c h t s c h a b e l a [21] —
1 0 0 :14,3 , a w g K ed ro w -Z ich m an n a [11] — 100 : (40— 80).
Podobnie i o p ty m a ln y sto su n ek m ag n ezu w ym iennego i po tasu w y m iennego w ah a się w szerokich gran icach. N a p rzy k ła d tabele S ch effera i S ch ach tsch abela podają, że sto su n ek o p ty m a ln y M g^ : K w może w y nosić 2 : 1, a inawet 6 : 1 .
B adan ia S a n i к a i in n y ch [19] w y kazały, że sto su n ek Ca„, : M gu, m a w p ływ n a rozpuszczalność k atio n ó w w roztw o rze glebow ym . Na p rz y k ład p rz y p H 6 m ak sy m a ln a rozpuszczalność B, Zn, M n i Cu w y stą p iła w tedy, g d y sto su n ek Ca„, : M gw w a h a ł się w g ranicach 6 : 1 i 4 : 3 . J e d n ak bor b y ł n a jle p ie j p o b ieran y przez pszenicę 1 sorgo p rz y sto su n k u Ca„, : Mg„, ja k 4 : 1 ; n a to m ia st M n i Cu p rzy sto su n k u Ca„, : Mg„, jak 2,6 : 1, a Z n zaś p rzy sto su n k u Ca,„, : M g w ja k 2 : 1.
S c h a c h t s c h a b e 1 [20] pierw szy o k reślił en erg ię w y jścia w apnia z różny ch m in erałó w ilasty ch . W sw ych b ad an iach stw ierdził, że w m on tm o ry lo n icie Ca je s t silnfiej zw iązany niż К i N H 4, n a to m ia st w m in e ra ła c h ila sty c h zbliżonych do m ik w y stę p u je zjaw isko odw rotne.
M e h l i c h i C o l w e l l [15] w y k azali także, że fo rm a Ca w kao li- nicie jest dla roślin łatw o dostępna, łatw iej niż w m ontm orylonicie. P rócz tego sto su n ek Ca : Mg przy sw ajaln eg o b y ł w yższy w kaolinicie niż w m ontm orylonicie.
A 11 a w a y [1] u s ta lił n a podstaw ie b a d ań n a stę p u ją c ą kolejność z p u n k tu w idzen ia p rzy sw ajalno ści w ap n ia przez rośliny:
to rf > k a o lin it > illit > b e n to n it
Z b a d ań K o n e c k i e j - B e t l e y [13] w y nik a, że w glebach w y tw o rzon y ch z g lin y zw ałow ej n ie zaznaczają się w iększe różnice w p ro filu pod w zględem ogólnej zaw arto ści w ap n ia zarów no w częściach ziem istych, ja k i ilastych , n a to m ia st w a rs tw y głębsze są zasobniejsze od w a rstw w ierzch nich w w a p ń w y m ien n y i rozpuszczalny w 20-pro- centow ym HC1, co w iąże się ogólnie z procesem w y m y w an ia sk ła d n i ków w głąb.
G i e s e k i n g [7] tw ierdzi, że m o n tm o ry lo n it, illit i w e rm ik u lit m a ją zdolność uw steczn ian ia potasu, k tó ry pod ich w p ły w em sta je się m niej lub z u p ełn ie nie p rz y sw a ja ln y dla roślin. K a o lin it i m in e ra ły organiczne ty ch w łasności nie w y k azu ją.
W edług b ad ań V o 1 к a [22] k w a śn y odczyn gleby i z a w a rty w n iej w olny glin zm n iejszają uw steczn ien ie potasu, n a to m ia st odczyn zasa dow y przyspiesza te n proces.
O w e r s t r e e t i in n i [18] stw ierd zili, że w ap ń zależnie od k on cen tra c ji m oże zw iększać lub ham ow ać p o b ieran ie po tasu przez rośliny.
Ca i К w n iek tó ry ch g leb a ch p ia sk o w y ch 451
J a c o b s o n i w spółpracow nicy [9] w sw ych b a d an iach w ykazali, że ilość К p ob ran ego przez ro ślin y zależy od sto su n k u К : H w glebie. Je że li ten sto su n ek jest w ęższy od 17 : 1, to korzenie ro ślin w y d zielają po tas do ro ztw o ru glebow ego, n a to m ia st p rzy szerszym sto su n k u po tas jest po b ieran y i grom adzony p rzez rośliny.
C H A R A K T E R Y ST Y K A W Ł AŚC IW O ŚC I F IZ Y C Z N Y C H I C H EM IC ZN YC H B A D A N E G O M A T E R IA Ł U GLEBO W EG O2
B adan ia dotyczą 10 profilów gleb bielico w y ch i pseudobielicow ych. Są to gleby piaskow e orne, w ytw orzo ne z piasków różnego pochodzenia, np. piasków sandrow ych, piasków stożków n apływ ow ych, piasków zw a łow ych, piasków sta ry c h ta ra só w a k u m u la c y jn y c h i piasków w stre fie m o re n y czołow ej. Ich sk ła d m ech an iczn y je st bardzo różny: od piasków lu źn y ch do piasków słabo g lin iasty ch i glin iasty ch. Z aw artość części sp ła - w ialn y ch w wierzchniich w a rstw a c h b a d a n y ch gleb w a h a się w g ran icach 2— 13%, a w w iększości p rzy p a d k ó w w ynosi 6 i 13% (tab. 1).
S k ład m echan iczn y i an alizy chem iczne w ykonano zgodnie z ogól ny m i m eto d am i stosow anym i w gleb ozn aw stw ie3.
— pH ozn aczon o m eto d ą e lek tro m etry czn ą sto su ją c e le k tr o d ę szk lan ą.
— K a tio n y w y m ie n n e oznaczano m etod ą A rin u szk in y sto su ją c do w y p ie r a nia k a tio n ó w ln N H4C1 o pH 6,2. W apń i p o ta s o zn aczon o m etod ą p ło m ie n io w ą na a p aracie S ch u h k n ech ta . M agnez oznaczono k o lo ry m etry czn ie przy u ż y c iu żó łcien i ty ta n o w ej.
— W yciągi 2 0 -p ro cen to w eg o HC1 p rzy g o to w a n o w g m eto d y G edrojca. W apń i p otas ozn aczon o p ło m ien io w o .
— R o ztw ór sto p u p rzy g o to w a n o m etod ą Arinus-zkiny. — W apń oznaczono m iareczk ow o, a p otas — p ło m ien io w o .
O dczyn w ierzch n ich poziom ów b y ł silnie k w a śn y lub k w a śn y (рНксь 3,7— 4,9), a w poziom ach p o d a k u m u la cy jn y c h k w aśny lub słabo k w aśn y (рНксь 4,3— 5,3). N a ogół w poziom ach głębszych pH m aleje.
Z aw artość p ró ch n icy w poziom ach ak u m u la cy jn y c h b ad a n y ch gleb w ah a się w gran icach 1,12— 1,86% i jest na ogół p rze c ię tn a dla gleb b ie- licow ych i pseudobielicow ych w y tw o rzo n y ch z piasków .
W n ie k tó ry c h p ro filach w głębszych poziom ach stw ierdzono w y s tę pow anie w ęg lan u w apnia.
2 S zcz e g ó ło w y opis i ch a ra k tery sty k a w ła sn o śc i ch em iczn ych i fiz y c z n y c h ty ch gleb zo sta ła pod an a w p racy pt. „R óżne fo r m y m agn ezu w n iek tó ry ch g leb a ch p ia sk o w y ch N izin y M a zo w ieck iej w y tw o r z o n y c h z p ia sk ó w różn ych fo rm a cji g e o lo g ic z n y c h ” w Z eszy ta ch P ro b lem o w y ch P A N .
3 S k ład m ech a n iczn y oznaczono m etod ą B o u jo u co sa w m o d y fik a cji C a ssa - gran d e i P ró szy ń sk ieg o .
T a b e l « 1 Za» er tc i d wapnie i magnezu w badanych glebach - Content of calciua and magnesium in investigated soils
Humor p r o f i l a P r o f i l e no. Miejecowoéd L o cality Poziom H orizon GlçbokoétS Depth PH w - in % c z ę ś c i P e rc e n ta g e p a r t i o l e s Cav • » Ca •• • w - in 20% HCl Ca « cm н2о < T 0 ,0 2 om mg/100 g g leb y - mg/100 g во i l 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Ю
Gleba b ie lic o w a wytworzona z p ia sk u luźnego sandrowego P o d z o lic во i l from lo o se f l u v i o g l a c i a l sand 32 K-iLonia S z a tk i
S
c 0-20 30-50 13^-150 5 ,7 2 0 ,8 8Hi
l i
11
293,21II
S zara ziem ia o g l e j ona wytworzona z p ia sk u luźnego stożków napływowychGleyey g ray e a r th from cones lo o se a l l u v i a l sand 26 Kąty Czernickie cl Cr 0-25 50-60 100-120
8
?1ы
3 ,4 4 26r 103:85S#
4 2 ,9 1Щ
274,87Gleba bielico w a o g le jo n a wytworzona z p ia sk u g l i n i a s t e g o zwałowe, Gleyey p o d z o lic s o i l from loam bo u ld er sand under
go na p ia sk u luźnym wodnolodowcowym ly in g by lo o se sand 5 V ycinki D 0-20 20-40 60-80 120-140 4 ,8 5 ,2 5 ,5 6 ,1 11 11 6 3 1,31 0 ,8 2 2,1 0 1,87 12,94 13,14 21,20 14,05 39,10 42,80 40.40 42.40 262,92 275.13 256,75 293.13 Gleba b ie lic o w a wytworzona z p ia sk u g l i n i a s t e g o zwałowego na p ia sk u luźnym
P o d z o lic s o i l from loam b o ulder aand u n d e rly in g by lo o se sand
4 Szczytno
S
?
0-20 30-45 6О-8О 130-140 5 ,0 5.5 5 ,2 5.5 13 13 8 1 1 ,4 41 #
4 ,7 5 2,85 7,40 11,82 35,70 18,03 39.20 35 Ю 64,80 4 7.20 329,87 292,22 342,15 345,00 Gleba bielicowa wytworzona z piasku g lin ia ste g o na piasku luźnym wodnolodowcowymPodzolic soi l from loam boulder sand underlying by loose sand 31 Serock î i D 0-20 30-50 6О-8О 120-140 5 ,8 6.3 6 .4 7.4 11 12 14 2 3 ,30 1,75 8,0 0 1,25 46,85 23,21 102,19 62,10
11$
132,10 171,60 433,75391,00c.d. tabeli 1
1 2 3 4 5 6 7 6 9 Ю
G leba b ie lic o w a wytworzone z p ia s k u g l i n i a s t e g o p y la s t e g o na p ia s k u luźnym wodnolodowcowym P o d z o lic s o i l from loam s i l t y sand u n d e rly in g by lo o s e sand
28 K ru sz e £ h B2 0 -2 0 2 5-40 50 -6 0 70-80 110-130 b * 2 6 7 ,2 6 ,8 6 ä 20 1 1 ,8 0 1 ,4 5 3 ,7 5 4 ,0 0 0 ,9 5 1 2 .7 3 1 7 ,4 0 111 56 243 ,0 0 1 8 .7 4 4 1 ,4 0 18 # 1335,10 3 4 ,6 7 | | 6 , 6 3 ?60,50 ш , Ь о 1796,22 299,38 G leba p se u d o b ie lic o w e * w ytw orzona z p ia s k u g l i n i a s t e g o s ta r e g o t a r a s u aku m u lacy jn eg o na p ia s k u luźnym
P s e u d o p o d z o lic s o i l from a l l u v i a l o ld a c c u m u la tiv e loam san d u n d e r ly in g by lo o s e sand
15 Chotomów 1 0 -2 0 3 5-45 70-90 1 10-130 4 | l 5 ,3 X1 17 1 № 1 2 ,4 0 0 ,7 0 6 6 ,4 3 19 48 7® ^ 1 5 ,6 0 i l
Glebe peeudobielicowa* wytworzona z piasku g lin ia steg o moreny czołowej Pseudopodzolic s o il from term inal moraine loam send
7 U nikowo i ‘ Цо с 0 -2 0 3 5-50 65-80 100-115 125-140 6 ,1 6 ,0 6 ,0 6 .3 7.3 13 17 20 30 8 3 ,8 5 2 ,8 0 7 ,7 5 1 4 ,7 5 4 ,9 5 75,88 3 5 ,9 4 1 0 8 ,1 8 2 6 7 ,1 4 211,50 1 12,17 7 2 ,4 3 179,80 4 3 9 ,8 3 3 3 4 8 ,1 2 m 5 2 5 ,4 2 997 ,5 0 4 1 9 2 ,6 4 G leba p s e u d o b ie lic o w a •• w ytw orzona z D iasku s ł a b o g l i n i a s t e g o na g l i n i e
P s e u d o p o d z o lic s o i l from l i g h t loam sand u n d e r ly in g by loam 33 N a s ie ls k I 1 Bl2* g D 0 -2 0 $ - ? 5 110-130 5 ,5 Ы 7,3 7 à 29 1 ,9 0 1 ,2 0 5 ,9 5 10 ,1 0 2 7 ,4 5 1 3 ,2 0 4 9 ,5 3 2 9 4 ,0 0 6 4 ,4 7 3 9 ,0 0 9 1 ,1 0 2 4 3 1 ,0 9 2 8 7 ,1 3 m 3 0 7 8 ,5 0
Gleba bielicowa ** wytworzona z piasku 3łabo£linieatego wodnego pochodzenia na i le warwowym
Podzolic s o il from lig h t sand of the water o rig in underlying by clay
34 Biegów A1 r -0 -2 -0 ^ 5 -7 5 90-100 1 12 t î 71 1 ,4 0 1 ,8 5 2 60 2 3 ,2 0 1 9 ,4 1 14 54 1 8 ,6 5 2 2 4 ,9 1 P 29^8$ 2 9 3 ,0 0 Щ 5 3 5 ,2 1
exchangeable -M g ** exchangeable Ca *** Ca soluble in 20% HCl
Ug wymienny Ca wymienny Ca rozpuszczalny « 20% HCl
l e s s i v e *• p s e u d o o ę le jo n a p a au d o g ley e d C a i К w n ie k tó r y c h glebac h p ia s k o w y c h
454 M. K ępka
W poziom ie a k u m u la cy jn y m gleby w y tw o rzon ej z p iasku w stre fie m o ren y czołowej z n a jd u je się najw iększa ilość kationów o c h a ra k te rz e zasadow ym , n a jm n ie j zaś w glebie w ytw o rzo nej z piasków stożków n a pływ ow ych. Ilość k atio n ó w w z ra sta z głębokością p ro filu glebowego.
W Y M IEN N E F O R M Y Ca, К i M g
R o z p a tru jąc rozm ieszczenie ilości w ap n ia w ym iennego w zbad an ych glebach (tab. 1 i 2, ry s. 1, 2, 3, 4) stw ierdzono, że w p ro fila c h n r 4, 5, 28, 32 ilości tego sk ła d n ik a są w iększe w poziom ach e lu w ialn y ch w p o ró w n a n iu z poziom am i ak u m u lacy jn y m i. W pozostałych pro filach n a j m niejszą zaw artość m ają poziom y elu w ialn e. We w szy stkich p ro filach stw ierdzono m n iejszą zaw artość p o tasu w ym iennego w poziom ach e lu
w ialn y ch w p o ró w n an iu do poziom ów A1 i B. A nalogicznie p rze d staw ia
się sp raw a z m agnezem w y m ien n ym . P rzem ieszczanie w y m ien n y ch fo rm o m aw ian y ch p ierw iastk ó w je st spow odow ane procesem w y m y w a nia i bielicow ania.
Ilość w ap n ia i m agnezu w ym iennego zarów no w poziom ach a k u m u la c y jn y ch i p o d a k u m u la cy jn y c h w z ra sta (w y jąte k stan o w i p ro fil 15) w raz ze zm niejszan iem się zakw aszenia (pH H 20 ). Św iadczy to o w ię k szym udziale w a p n ia w ym iennego w k om pleksie so rp cy jn y m . M iędzy ilością p otasu w ym iennego a pH H20 w spółzależność n ie w y stę p u je być m oże dlatego, że pew n e części p o tasu w y m iennego przechodzą w fo rm y tru d n ie j w ym ienne, czyli uw steczn iają się. N a zjaw isko to zwrócono już w cześniej uw agę.
W zbad anych gleb ach stw ierdzono, z w y ją tk ie m p ro filó w 4, 5, 26, w spółzależność m iędzy ilością części sp ła w ia ln y ch a ilością w a p n ia i m agnezu w ym iennego. W p rz y p a d k u p o tasu w ym iennego tak a w spół zależność nie w y stęp u je. N a ogół poziom y a k u m u la cy jn e z a w iera ją w iększą ilość p o tasu w przeliczeniu n a ilość części sp ław ialn y ch niż poziom y głębsze. W b a d a n y ch g lebach znaleziono w ięcej w a p n ia w y m iennego niż po tasu w ym iennego, p rz y czym różnice te są w y raźn iejsze w głębszych poziom ach. Z aw arto ść w a p n ia w ym ien neg o w y rażo n a w p ro ce n tac h w a p n ia rozpuszczalnego w 20% HC1 i w p ro cen tach w a p nia ogółem są zm ienne i zależą w dużym sto p n iu od sk a ły m ac ierz y s tej. Je d n a k w poziom ach ilu w ia ln y c h w arto ści te są najw iększe, co św iadczy o m ag azyn ow aniu się w nich Ca w ym iennego. N ajw iększe iloś ci p o tasu w ym iennego, w yrażo n e w p ro cen tach К rozpuszczalnego w 20% HC1, stw ierdzono w poziom ach a k u m u lacy jn y ch ; ilości te ze
Ca i К w n iek tó ry ch g leb a ch p ia sk o w y ch 455 T i Ъ • 1 a 2 Z a w a r to ś ć p o t a s u w z b a d a n y c h g le b a c h C o n ta n t o f p o t a s s iu m i n i n v e s t i g a t e d s o l i a I r p r o f i l a P r o f i l e l a M iej e e o w e ś ć L o c a l i t y POSiOB H o r is o n G łę b o k o ś ć D ep th c a 4 " К * * w - l a 20% HCl K - o g ó le a a g/100 g g le b y - • o i l 3 2 K o lo a ia 0-20 2 ,6 1 22,00 11 4 5 S i a t k i ^2 3 0 -5 0 1 , 3 7 2 4 ,0 0 1165 В 7 5 - 9 0 1 ,8 7 66,00 1 4 3 5 С 1 3 5 - 1 5 0 1 ,9 0 6 9 ,5 0 1320 2 6 Ц ^ 7 0-25 1.12 9,00 860 С м m i c k l e с 50-60 1,10 1 6 ,0 0 ИЗО Or 100-120 1 , 5 6 2 3 ,5 0 890 5 Wyо i n k i A1 0-20 1 , 5 6 23,00 1180 ч ч > 2 0 - 4 0 0,88 2 4 ,0 0 12 3 5 B/GwD 6 0 - 8 0 1 , 2 5 5 5 ,0 0 1 215 D 1 2 0 -1 4 0 0 , 8 5 4 0 ,5 0 1100 4 S s o z y t n o *1 0-20 2 , 3 0 2 3 ,5 0 1340 *2 ЗО-45 1 ,2 5 2 2 ,5 0 1460 B1 6 0 - 6 0 2 , 8 7 79,00 1ЗЗО D 130-140 1 ,3 7 49,00 1165 31 S e r o c k 0 - 2 0 4 , 0 6 3 7 ,0 0 1100 h ЗО -5О 1 ,1 8 3 6 ,0 0 1270 BC 6 0 - 8 0 3 ,7 5 1 2 9 ,0 0 1170 D 1 2 0 -1 4 0 1 ,3 8 4 2 ,0 0 905 2 8 K r u s te A1 0 - 2 0 2 , 5 0 3 1 ,5 0 1 2 2 5 * 2 2 5 - 4 0 1 , 2 4 3 5 ,5 0 1 4 3 5 В 5 0 - 6 0 4 ,3 7 205,00 1 7 6 0 D1 7 0 - 8 0 4 ,50 2 0 8 ,7 0 1 6 3 0 D2 I I O - I3O 0 , 9 3 3 8 ,5 0 1Ю 0 1 5 C hotoaów A1 0 - 2 0 9 , 0 6 3 9 ,1 0 940 Аз 3 5 - 4 5 1 , 2 5 1 0 ,0 0 8 0 5 b i 7 0 - 9 0 5 ,0 0 59,50 1 280 D IIO-13O 0 , 6 2 7,50 690 7 Unikowo A1 0 - 2 0 1 4 ,3 7 8 7 ,5 0 1 4 1 5 h 3 5 - 5 0 3 , 7 5 7 5 ,0 0 1 5 7 0 B1 6 5 - 8 0 5 , 0 0 2 2 1 ,0 0 1745 B2C 1 0 0 - 1 1 5 1 0 , 0 5 4 9 5 ,0 0 1 940 с 1 2 5 - 1 4 0 3 , 2 5 1 6 6 ,0 0 1 4 0 5 3 3 H a s i e l s k A1 0 - 2 0 5 , 3 6 32,00 11 8 0 b ЗО -5О 2 , 9 3 3 9 ,0 0 1 2 1 5 B l+ g 6 5 - 7 5 5 , 0 0 1 3 4 ,0 0 1 670 D 110-130 7 ,0 0 250,00 2 1 0 0 3 4 H iegów A1 0 - 2 0 5 , 4 3 4 0 ,0 0 1190 h ЗО-45 6 , 5 6 3 9 ,0 0 1ЗЗО ы-е 6 5 - 7 5 5 , 3 5 63,00 1 2 4 5 D 90-100 1 7 ,5 0 6 4 0 ,0 0 28 6 2 * - ex ch a n g ea b le - К * * - s o lu b le i n 20% HCl - К * * * - t o t a l - К К w yaienny X ro zp u szc z a ln y w 20% HCl К ogółem
Ql с C zęści spfaw /ołne w °/о i pH Per c en t o f p a r tic le s ( < 0 ,0 2 m m ) oncf p H
Wapń i p o ta s w ym ien n y w m g /1 0 0 g g le b y Exchangeable calcium an d potassium
in m g /1 0 0 g o f s o il
P rofil32 -P rofile 32
« 4
S3-CzeSci spfaw io/ne w °/o i pH Per c en t o f p a r tic le s (<0,02 m m ) a n d pH
W apń i p o t o s w y m ie n n y w m g / 100 g g te b y E xchangeable calcium and p otassiu m
in m g / 100g o f so it
Z aw artość części sp ła w ia ln y ch <C 0,02 mm , 1 — c z ę ś c i s p ł a w i a l n e , 2 — p H w H 20 , 3 C ontent of particles < 0,02 m m , pH
1 — p a r t i c l e s (0,02 m m , 2 — pH in H>0, 3 —
pH, za w a rto ść w ap n ia i p otasu w y m ien n eg o — w a p ń w y m i e n n y , 4 — p o t a s w y m i e n n y
e x c h a n g e a b le calcium and p o ta ssiu m e x c h a n g e a b l e c a l c i u m , 4 — e x c h a n g e a b l e p o t a s
Ca i К w n iek tó ry ch g leb a ch p ia sk o w y ch 457
w zrostem głębokości p ro filu glebow ego m aleją. Ilości po tasu w ym iennego, w y rażon e w p ro ce n tac h ogólnej zaw arto ści potasu, są bardzo m ałe i nie p rze k ra cz a ją jedności, a w trz e ch p rzy p a d k a c h są m niejsze od 0,1.
W A P Ń I P O T A S R O Z PU SZ C Z A L N E W 20-PR O C EN TO W Y M HC1
N a p o d staw ie u zy sk an y ch dan y ch m ożna stw ierdzić (w y jąte k stan o w i p ro fil 5 i 28 poziom ów e lu w ialn y ch gleb y o raz szara ziem ia — p ro fil 26), że n ajm n iejsze ilości w ap n ia i po tasu w tej form ie z n a jd u ją się w poziom ach eluw ialn y ch , a n ajw iększe w poziom ach ilu w ialnych , co w iąże się z procesem bielicow ym i pseudobielicow ym (tab. 1 i 2). Podob n a k o rela cja zaznaczyła się w ilości m agnezu rozpuszczalnego w 20- p ro cen to w y m HC1, w yrażonego w p ro cen tach ogólnej zaw artości m ag
nezu.
W zb ad any ch glebach (z w y ją tk ie m p ro filu 15) nie stw ierdzono w y raźn ej k o relacji m iędzy ilością części sipław ialnych a zaw artością w a p nia i p otasu rozpuszczalnego w 20 -procentow ym HC1. W ynika z tego, że w zb ad an y ch glebach mogło w y stąp ić przem ieszczenie w ap n ia i po tasu do głębszych w a rstw .
W ydaje się, że b ra k w y ra ż o n e j, k o rela cji m iędzy ilością części spła- w ialnych (w śród n ic h fra k c ji k oloidalnej) a zaw artością w ap n ia i po tasu rozpuszczalnych w 20-procentow ym HC1 może być rów nież w y nikiem różnego sk ład u m ineraln eg o piasków . W skład bow iem fra k c ji koloidalnej m ogą wchodzić: krzem io n k a koloidalna, silnie rozdrobnione ziarn a k w arcu oraz różne g lin o k rzem ian y w form ie zarów no m inerałów ilasty ch, jak i ro zd ro b nio nych m in erałó w p ierw o tny ch.
Jeżeli chodzi o w y n ik i dotyczące zaw artości w apnia i po tasu roz puszczalnego w 20-procentow ym HC1 w yrażone w p ro cen tach zaw artości w a p n ia i p o tasu ogółem (tab. 3), to te w arto ści w p rzy p a d k u p o tasu są dużo m n iejsze w po ró w n an iu do w ap n ia i w a h a ją się: w poziom ach a k u m u la c y jn y c h (0— 20 cm) w g ran icach 1,04— 6,18% ogólnej zaw artości po tasu , a w poizom ach p o d a k u m u la cy jn y c h (20— 140 cm) w gran icach 1,41— 25,51°/o ogólnej zaw arto ści potasu.
D la w a p n ia w a rto śc i te w a h a ją się w gran icach: w poziom ach a k u m u la c y jn y c h (0— 25 cm) w g ran icach 5,89— 26,65% ogólnej zaw artości w apnia, w poziom ach p o d ak u m u la cy jn y c h (20— 140 cm) w g ran icach 7,67— 79,85%.
4 5 8 M. K ępka T a b e l a 3 P r o c e n te w a z a w a r t o ś ć p o s z c z e g ó l n y c h form w a p n ia 1 p o t a s u w s t o s u n k u d o i c h i l o ś c i r o z p u s z c z a l n y c h w 20% HC1 i o g ó l n e j z a w a r t o ś c i P e r c e n t a g e c o n t e n t s o f d i f f e r e n t fo rm e o f c a lc iu m and p o t a s s iu m t o t h e i r am ou nts o f s o l u b l e i n 20% HC1 and t o t a l c o n t e n t Nr p r o f i l u P r o f i l e No M ie js c o w o ś ć L o c a l i t y P o zio m H o r iz o n G łę b o k o ś ć 100.Ca^" 1 0 0 -C a ^ * 100. C a « w 20% HCl 100»K^*100 100- к » w 20% НС] D ep th cm Caw w 20% HCl*“ Ca - og ó łe m * 3™ Ca - o g ó łe m**51 w 20% НС I е К - овбйм?” К - o g ó łe m 50® 32 K o lo n ia 0-20 20,11 1 , 8 5 9 , 2 3 11,86 0 ,2 2 1 , 9 2 S z a t k i *2 3О-5О 2 5 ,3 5 1 . 9 4 7 , 6 7 5 , 7 0 0,11 2 , 0 6 В 7 5 - 9 0 5 9 ,2 6 7 ,8 8 1 4 , 9 8 2 , 8 3 0 , 1 3 4 , 5 9 С 135-150 4 7 , 4 9 5 , 9 6 1 2 ,5 5 2 , 7 3 0 , 1 4 5 , 2 6 26 K ąty A1 0 - 2 5 3 0 , 4 9 1 , 7 9 5 , 8 9 1 2 , 4 4 0 ,1 3 1 , 0 4 C z e r n i c k ie С 50-60 3 1 , 1 9 3 , 1 4 1 0 , 0 6 6 , 8 7 0 , 0 9 1 ,4 1 Gr 100-120 6 0 - 8 2 9 , 4 9 15,61 6 , 6 3 0 , 1 7 2 , 6 4 5 W ycink i A1 0-20 3 3 , 0 9 4 , 9 2 1 4 , 8 7 6,7 8 0 , 1 3 1 , 9 4 V A2 2 0 - 4 0 3 0 ,7 0 4 , 7 7 1 6 , 5 5 3,66 0 , 0 7 1 , 9 4 B/GwD 6 0 - 8 0 5 2 ,4 7 8 , 2 5 1 5 , 7 3 2 , 2 7 0,10 4 , 5 2 D 1 2 0 -1 4 0 3 3 , 1 3 4 , 7 5 1 4 ,4 6 2 , 0 9 0 , 0 7 3,68 4 S z c z y tn o A1 0-20 2 5 , 3 4 2 , 2 4 8 , 8 5 9 , 7 8 0 , 1 7 1 , 7 5 *2 ЗО-45 3 3 ,6 7 4 , 0 4 12,01 5 , 5 5 0 , 0 8 1 , 5 4 В 6 0 - 8 0 5 5 , 0 9 1 0 ,4 3 1 8 ,9 3 3 , 6 3 0,21 5 , 9 3 D 1 3 0 -1 4 0 3 8 ,1 9 5 ,22 13,68 2 , 7 9 0,11 4 , 2 0 31 S e r o c k A1 0-20 63,62 1 2 ,8 1 2 0 , 1 4 1 0 ,9 7 0 , 3 6 3 , 3 6 *2 ЗО-5О 4 4 , 7 8 6 ,4 1 1 4 ,3 2 3 , 2 7 0 , 0 9 2 , 8 3 BC 6 0 - 8 0 7 7 ,3 5 2 6 ,1 1 3 3 ,7 8 2 ,9 0 0 , 3 2 11,02 D 1 2 0 -1 4 0 36,18 1 4 ,3 1 3 9 ,5 6 3 , 2 8 0 , 1 5 4 , 6 4 2 8 K r u szę 4 0-20 3 0 ,7 4 3 , 4 7 1 1 ,2 9 7 , 9 3 0 ,2 0 2 , 5 7 *2 2 5 - 4 0 3 7 ,8 4 4 , 8 2 1 2 ,7 5 3 , 4 9 0 , 0 8 2 , 4 7 В 50-60 6 8 , 9 5 2 3 , 0 2 3 3 , 3 9 2 , 1 3 0 , 2 4 1 1 , 6 4 D1 70-80 1 8 ,2 0 1 3 ,5 2 7 4 ,3 2 2 , 1 5 0 , 2 7 1 2 ,8 0 >2 110-130 5 4 ,0 5 6 , 2 5 1 1 ,5 8 2 ,4 1 0 , 0 8 3 ,5 0 1 5 Chotomów 0-20 8 2 , 6 2 2 1 ,5 0 26,03 2 3 , 1 7 0 , 9 6 4 , 1 5 * 3 3 5 - 4 5 4 5 , 8 4 4 , 2 9 9 , 3 7 1 2 ,5 0 0 , 1 5 1 , 2 4 B l 7 0 - 9 0 8 0 ,2 1 2 3 ,4 0 2 9 , 1 7 8 , 4 0 0 , 3 9 4 , 6 4 D 110-130 4 0 , 0 6 3 ,7 8 9 , 4 5 8 , 2 6 0 , 0 8 1 , 0 8 7 Unikowo A1 0-20 6 7 , 6 4 18,03 2 6 , 6 5 4 9 , 5 6 1,01 6 , 1 3 A3 3 5 - 5 0 4 9 , 6 2 9 ,9 0 1 9 , 9 6 5 ,00 0 , 2 3 4 , 7 7 B l 65-80 6 0 , 1 6 20,58 3 4 ,2 2 2 , 2 6 0 , 2 8 12,66 B2C 1 0 0 - 1 1 5 6 0 , 7 3 26,78 4 4 , 0 9 2 ,0 3 0 ,5 1 2 5 ,5 1 с 1 2 5 -1 4 0 6 ,3 1 5 , 0 4 7 9 ,8 5 1 , 9 5 0 , 2 3 1 1 ,8 1 3 3 N a s i e l s k A1 0-20 4 2 , 5 7 9 , 5 6 2 2 , 4 5 1 6 , 7 5 0 , 4 5 2 ,7 1 * 3 3О-5О 3 3 ,8 4 4 , 4 0 13,02 7 ,5 1 0 , 2 4 3,20 B l+ g 6 5 - 7 5 5 4 ,3 6 1 3 ,9 8 2 5 ,7 1 3 , 7 3 0 , 2 9 8 ,0 2 D 110-130 1 2 , 0 9 9 , 5 5 7 8 ,9 8 2 , 8 0 0 , 3 3 1 1 ,9 0 3 4 B ieg ó w A1 0-20 6 0 ,0 1 6 , 6 2 1 1 ,0 3 1 3 ,5 7 0 , 4 5 3 , 3 6 * 2 ЗО-4 5 4 6 ,5 1 4 , 7 5 1 0 ,2 3 1 6 ,8 2 0 , 4 9 2 , 9 3 B+g 6 5 - 7 5 5 2 ,9 8 7 ,1 0 1 3 ,4 0 8 , 4 9 0 , 4 2 5 , OG D 9 0 -1 0 0 7 6 ,8 0 4 2 ,0 2 5 4 ,7 1 2 , 7 3 0 , 6 1 2 2 , 3 6 * - e x c h a n g e a b le Ca and K| Ä - s o l u b l e i n 20% ЫС1 - Ca and K| ш - t o t a l - Ca raid 5
Ca i К w n iek tó ry ch g leb a ch p ia sk o w y ch 459
W A P ft I P O T A S OGÓŁEM
W yniki analiz dotyczące ogólnej zaw arto ści w ap n ia i p o tasu p rze d staw iono w tab . 1 i 2. Z badan e gleb y odznaczają się (w y jąte k d la w a p nia stano w ią p ro file 4, 7 i 15, a dla p o tasu p ro fil 15) n ajm n iejszą za w a r tością w ap n ia i p o tasu w poziom ach a k u m u lacy jn y ch , n a to m ia st ze
w zro stem głębokości p ro filu glebow ego zaw artości te w z ra sta ją .
W głębszych poziom ach lub w a rstw a c h ilości te k o re lu ją ze sk ładem m echanicznym gleb. R óżna zaw artość w ap n ia i p o tasu ogółem w posz czególnych poziom ach g en ety czny ch m a pew ien zw iązek z procesam i glebotw órczym i, p rzebieg ający m i w zb ad any ch glabach. M niejsze ilości w ap n ia i p o tasu ogółem w poziom ach ak u m u la cy jn y c h w sk azują, że m i n e ra ły p ierw o tn e ty ch gleb u leg ły w w iększym sto p n iu rozkładow i, a ty m sam ym zo stały naruszo n e ich siatk i k ry staliczn e, praw dopodobnie w w y n ik u procesów glebotw órczych.
O gólna zaw artość w ap n ia w ah a się w poziom ach a k u m u lacy jn y ch (0— 25 cm) w g ran icach 223,13— 420,84 mg/100 g gleby, w poziom ach
i w a rstw a c h p o d a k u m u la cy jn y c h (25— 140 om) — 164,96— 535,21
mg/100 g gleby, z w y ją tk ie m głębokości 70— 80 cm (profil 28), 125— 140 cm (profil 7), 110— 130 cm (profil 33, gdzie w y stę p u je w ęglan w a p nia) i głębokości 110— 115 cm (profil 7).
O gólna zaw artość po tasu u k ład a się n astęp u jąco : w poziom ach a k u m u la c y jn y c h (0— 25 cm) — 860— 1415 m g/100 g gleby, w poziom ach i w a rstw a c h p o d a k u m u la cy jn y c h (25— 140 cm) — 690—2862 m g/100 g gleby.
P oziom y a k u m u la cy jn e i p o d a k u m u lacy jn e z a w iera ją ogółem blisko 4 -k ro tn ie w ięcej p o tasu niż w apnia. W ynika z tego, że w b a d a n y ch glebach w y stę p u ją m in e ra ły zaw ierające w iększe ilości p o tasu niż w a p
nia.
W Y N IK I D O TYCZĄC E ST O SU N K Ó W K A T IO N Ó W W Y M IE N N Y C H
W poziom ach a k u m u la cy jn y c h b a d a n y ch gleb na głębokości od 8 do 25 cm sto su n ek Ca^ : Mg„, (tab. 4) w a h a się ja k 100 : 5,9— 19,5 i zgod nie z n o rm a m i p rz y ję ty m i p rzez G edrojca i K ed ro w -Z ich m an n a nie odpow iada o p tim u m w y m ag an em u dla rozw oju roślin u p raw n y c h . N ato m iast w g n o rm S ch e ffe ra -S c h ac h tsch a b e la o m aw ian y stosun ek w 40% jest odpow iedni dla rozw oju roślin.
S to su n ek Ca„, : Mg„, w głębszych poziom ach i w a rstw ac h (25— 140 cm), z w y ją tk ie m głębokości 70— 90 cm w p ro filu 15, n ie odpow iada norm om podan ym przez G edrojca i K ed row -Z ich m anna, n a to m ia st
460 M. K ępka
T a b e l a 4 S to s u n e k 8 w ym iennego w a p n ia do m agnezu 1 m agnezu do p o t a s u
H e t l o s o f e x c h a n g e a b le c a lc iu m t o m agnesium and m agnesium t o p o t a s s iu m Hr p r o f i l u P r o f i l e Ho M ie js c o w o ś ć L o c a l i t y P oziom H o r iz o n G łę b o k o ś ć D ep th cm M g/* * к / * wagowe - by w e ig h t 32 K o lo n ia *1 0 - 2 0 1 6 , 2 2 9 6 ,8 S z a t k i *2 3 0 -5 0 7 , 7 3 0 4 ,4 £ 7 5 -9 0 9 , 7 6 9 , 5 С 1 3 5 -1 5 0 2 8 , 4 3 5 , 9 2 6 K ąty *1 0 - 2 5 1 4 ,0 2 0 0 ,0 C z e r n ic k ie С 5 0 -6 0 1 5 , 2 8 8 ,0 Gr 1 0 0 -1 2 0 13,2 ^ 5 ,3 5 W y cin k i À1 0 - 2 0 1 0 ,1 1 1 9 ,1 A1 /A 2 2 0 - 4 0 6 , 2 1 0 8 ,6 B/GwD 6 0 - 6 0 9 , 9 5 9 , 5 D 1 2 0 -1 4 0 1 3 , 3 4 5 , 4 4 S z c z y tn o A1 0 - 2 0 1 9 , 5 1 5 9 ,7 * 2 3 0 - 4 5 1 3 , 2 8 0 ,1 B1 6 0 - 8 0 1 3 , 3 6 0 , 4 D 1 3 0 - 1 4 0 1 5,8 4 8 , 1 31 S e r o c k *1 0 - 2 0 7 , 0 1 2 3 ,0 A2 3 0 -5 0 7 , 5 6 7 , 4 BC 6 0 - 8 0 7 , 8 4 6 , 9 D 1 2 0 -1 4 0 2 , 0 1 1 0 , 4 2 8 K ruszę A1 0 —20 1 7 ,2 1 1 4 ,2 * 2 2 5 - 4 0 9 , 4 7 6 ,1 В 5 0 - 6 0 5 , 6 6 9 , 9 D1 7 0 - 8 0 2 , 2 8 4 ,1 D2 110-130 5 , 3 9 3 ,0 1 5 Chotomów A1 0 - 2 0 7 , 2 2 2 9 , 9 3 5 - 4 5 1 4 ,0 7 6 , 0 B l 7 0 -9 0 2 5 , 8 30,8 D П О-130 1 1 , 8 8 3 , 8 7 Unikowo A1 0 - 2 0 5 , 9 3 2 3 ,6 A3 3 5 - 5 0 8 , 1 1 2 9 , 3 B l 6 5 - 8 0 8 , 6 5 4 ,2 B2 C 1 0 0 - 1 1 5 9 , 2 4 1 , 0 с 1 2 5 - 1 4 0 2 , 7 5 7 , 5 3 3 N a s i e l s k 0 - 2 0 8 , 6 2 2 7 ,1 30-50 9 , 9 2 2 3 , 7 B l+ g 6 5 - 7 5 1 4 , 4 7 0 ,1 D 110-130 4 , 0 5 9 ,1 3 4 H iegów A1 0 - 2 0 9 , 9 2 8 1 , 3 * 2 3 0 - 4 5 1 2 ,9 3 3 1 ,3 B+g 6 5 - 7 5 1 7 , 5 1 6 3 ,6 D 90-110 1 6 , 5 4 6 , 7 * - Ca i Mg p r z y s t o s u n k u Mg^ i p r z y j ę t o z a 1 00 Ca and Mg a t r a t i o Mgw and e q u a l 100 * * - Ca, Mg i К wymienny E x c h a n g e a b le Ca, Mg and K .
Ca i К w n iek tó ry ch g leb a ch p ia sk o w y ch 4 6 1
w 40% odpow iada norm om o p ty m aln y m , .ustalonym przez S c h e ffe ra - S chachtschabela.
Jeżeli chodzi o sto su n ek M gw : K v. w w ierzchnich poziom ach
(0— 25 cm) om aw ianych gleb piaskow ych (tab. 4), to w g norm S ch effera- S chach tsch ab ela jest on nieodpow iedni dla optym alnego rozw oju roślin. W poziom ach p o d ak u m u lacy jn y ch (25— 140 cm) sto su n ek ten m aleje i w 40% gleb n a głębokości 100— 140 cm (profile 4, 5, 26 i 32), a w 20% gleb n a głębokości 60— 90 cm (profile 15 i 31) jest odpow iedni dla rozw oju roślin. Św iadczy to o tym , że ilość m agnezu zw iększa się ze w zrostem
głębokości p ro filu glebow ego. S to su n ki Caw : M g w i Mg,*, : K w w sk azu ją
na zbyt m ałą zaw artość w kom pleksie so rp cy jn y m m agnezu w y m ien nego w p o ró w n an iu do w ap n ia i p o tasu w ym iennego. W yniki te poz w a la ją w ysnuć w niosek, że w zb adanych glebach piaskow ych należy stosow ać naw ozy m in eraln e, zaw ierające zw iązki m agnezow e.
W N IO SK I
Na p o dstaw ie w yników b ad ań la b o ra to ry jn y c h m ożna w yciągnąć n a stę p u jąc e w nioski:
1. G leby w y tw o rzo ne z piasków stożków napływ o w ych z a w iera ją n ajm n iejsze ilości w ap n ia i p o tasu ogółem, a także n ajm n iejszą ilość ty ch składników w form ie w y m ien n ej i rozpuszczalnej w 20-procento- w y m HC1 zarów no w poziom ach a k u m u lacy jn y ch , ja k i p o d a k u m u la cyjnych.
2. G leby w y tw orzon e z piasków zw ałow ych w stre fie n io ren y czo łow ej odznaczają się n ajw ięk szą zasobnością w y m ien ny ch fo rm w ap nia i potasu, a także n ajw ięk szą ich ogólną zaw artością.
3. G leby w y tw o rzo ne z piasków sandrow ych, z piasków zw ałow ych w stre fie m o re n y d en n ej oraz z piasków starego ta ra s u ak u m u lacy jneg o z a w iera ją w ielkości p o średnie b ad an y ch składników w poró w n an iu do w yżej w ym ienionych gleb.
4. W glebach w y tw orzony ch z piasków san drow y ch i stożków n a p ły w ow ych różne fo rm y w apn ia w z ra sta ją z głębokością pro filu glebowego, a w pozostałych b a d an y ch glebach n ajm n iejsze ilości w ap n ia w y stę p u ją w poziom ach A2 i A3.
5. W zb adanych glebach n ajm n iejsze ilości potasu w ym iennego w y
s tę p u ją w poziom ach A2 i A 3, zaś ilości potasu rozpuszczalnego w 20-
procento w ym HC1 i ogółem w z ra sta ją z głębokością p ro filu glebowego. 6. P ro centow e zaw arto ści w ap n ia w ym iennego, w yrażo ne w sto su n ku do w ap nia rozpuszczalnego w 20-procentow ym HC1 i do w a p n ia ogó łem, ja k rów nież p rocentow e zaw arto ści w ap n ia rozpuszczalnego w
20-462 M. K ępka
procentow y m HCl do w ap n ia ogółem są dużo w iększe w po ró w naniu z analogicznym i sto sun k am i w odniesieniu do różnych fo rm potasu.
7. S to su n ek Caw : Mg„, zarów no w poziom ach ak u m u lacy jn y ch , jak i p o d ak u m u lacy jn y ch w 40% jest odpow iedni dla optym alneg o w zros tu roślin wg n o rm S ch effera-S ch ach tsch ab ela.
8. S tosun ek M gw : w poziom ach ak u m u la cy jn y c h wg n orm
S c h effera-S ch ach tsch ab ela jest nieodpow iedni d la rozw oju roślin. W po ziom ach głębszych (100— 140 cm) o m aw ian y stosunek tylko w 40% odpow iada o p ty m a ln y m norm om .
9. Spośród zbadanych gleb te z nich, k tó re odznaczają się n ieod pow iednim i sto su nkam i Ca„, : Mg,„ i M g w : K w dla rozw oju ro ślin w y m agają stosow ania naw ozów m in eraln y ch , zaw ierający ch zw iązki m ag nezowe.
10. P rzepro w adzon e bad an ia w skazują, że zaw artość różnych fo rm w apn ia i potasu w poszczególnych poziom ach genetycznych gleb p ias kow ych zależą zarów no od pochodzenia geologicznego piasków , ja k ró w nież od przebiegu procesów glebotw órczych.
L IT E R A T U R A
[1] A 11 a w a y W. H.: A v a ila b ility o f rep la ce a b le calciu m from d iffe r e n t ty p e s of co llo id s as a ffe c te d b y d egree of calciu m satu ration . S o il Sei. Soc. A m er. Proc., 4, 1945, s. 207— 217.
[2] A r n o n D. I., F r a t z к e W. E., J o h n s- о n C. M. : H y d ro g en -io n co n cen tra tio n in r e la tio n to ab so rp tio n o f in o rg a n ic n u tr ie n ts b y h ig h er p lan ts. P la n t P h y sio l., 17, 1942, s. 515— 539.
[3] A r n o n D. I., H o a g l a n d D. R.: Crop p rod u ction in a r tific ia l cu ltu re so lu tio n s and in so ils w ith s p e c ia l re fe r e n c e to fa cto rs in flu e n c in g y ield and ab so rp tio n o f in o r g a n ic n u trien ts. S o il S d ., 50, 1940, s. 463— 485.
[4] C a r t m i l l W. J.: The e ffe c ts o f season , sta g e of g ro w th and so il ty p e on th e ch em ica l co m p o sitio n g ra sses in th e Q u een slan d „W elt B e lt”. J. Agr. S ei., 1, 1944, s. 1— 31.
[5] C a r t t e r J. L., H o p p e r Т. H.: In flu e n c e of v a r ie ty , e n v ir o n m e n t and fe r tility le v e l on th e ch em ica l co m p o sitio n of th e so y b ea n seed. U .S. D ept. A gr. T ech. B u ll 787, 1942, s. 1— 66.
[6] F r i e d M. , P e e c h M.: The com p a ra tiv e e ffe c ts of lim e and g y p su m upon p la n ts g ro w n on acid soils. J. A m er. Soc. A gron., 38, 1946, s. 614— 623. [7] G i e s e k i n g J. E.: T he c la y m in era ls in soils. A d v. in A gron., 1, 1949,
s. 159— 204.
[8] G ó r a l s k i J.; W p ły w w z a je m n y potasu i m agn ezu na p lon ln u w łó k n is teg o i za w a rto ść n iek tó ry ch sk ła d n ik ó w p ok arm ow ych . R oczn. N auk R oln., t. 85-A -2, 1962, s. 233— 243.
[9] J a c o b s o n L., O v e r s t r e e t R., K i n g H. M. , H a n d l e y R .: A stu d y of p o ta ssiu m a b sorp tion b y b a r le y roots. P la n t P h y sio l., 25, s. 639— 647. [10] J o n e s H. E., S c a r s e t h G. D.: T he ca lciu m -b o ro n b a la n ce in p la n t as
Ca i К w n iek tó ry ch g leb a ch p ia sk o w y ch 463
[11] K e d r o w - Z i-c h m . a n n D. K.: O sn o w n y je w o p ro sy iz w ie s tk o w a n ija p oczw S S S R . D o k ła d y V I M ieżdu n arod n om u K o n g resu P o c z w o w ie d o w . IV K o m is ja P ło d o ro d ija P o czw , M o sk w a 1956.
[1 2] L a w t o n K.: In flu e n c e o f fsoil a era tio n on th e g ro w th and ab sorp tion of n u trien t b y corn p lan ts. S o il S ei. Soc.. A m er. Proc., 10, 1946, s. 263—268. [13] K o n e c k a - B e t l e y K.: R o zm ieszczen ie w a p n ia i m agn ezu w p ro filu g leb
w y tw o r z o n y c h z g lin y zw a ło w e j ja k o jed en ze w sk a ź n ik ó w ty p o lo g iczn y ch . R oczn. G lebozn., t. 12, 1962, s. 257— 268.
[14] L e w i s C. C., E i s e n m e n g e r W. S.: R ela tio n sh ip o f p la n t d e v e lo p m e n t to th e ca p a city to u tiliz e p o ta ssiu m in orth o cla se feld sp a r. S o il S ei., 65, 1948, s. 495— 500.
[15] M e h l i c h A. , C o l w e l l N. T.: In flu e n c e of n a tu re of so il colloid s and degree o f b a se sa tu ra tio n on g ro w th and n u trien t u p tak e b y cotton and soyb ean s. S o il Sei. Soc. A m er. Proc., 8, 1943, s. 179— 184.
[16] M u s i e r o w i c z A . i inni: G leb y w o je w ó d z tw a łó d zk ieg o . R oczn. N auk R oln., t. 8 6-D , W arszaw a 1960.
[17] M u s i e r o w i c z A . i inni: C zarne z iem ie b ło ń sk o -so c h a c z e w sk o -ło w ic k ie . R oczn. N au k R oln., t. 8 2-A -3, 1961, s. 503— 562.
[18] O v e r s t r e e t R., J a c o b s o n L., H a n d l e y R.: T h e e ffe c t of calciu m on th e ab so rp tio n o f p o ta ssiu m b y b a r le y roots. P la n t P h y sio l., 27, 1952, s. 583— 590.
[19] S a n i k J. Jr., P e r h i n s A. T., S c h r e n k W. G.: T he e ffe c t of th e c a l c iu m -m a g n é siu m ratio on th e so lu b ility and a v a ila b ility o f p la n t n u trien ts. S o il Sei. S o c. A m er. P roc., 16, 1952, s. 263— 267.
[20] S с h a с h t s с h a b e 1 P.: U n tersu ch u n g en über die S orp tion der T o n m in e r a lie n und o rg a n isch en B o d e n -K o llo id e und die B estim m u n g des A n te ils d ie ser K o llo id e in der S orp tion in B od en . K o llo id ch em . B e ih e fte , 51, 1940r s. 199— 276.
[21] S c h e f f n e r F., S c h a c h t s c h a b e l P.: L eh rb u ch der A g rik u ltu r c h e m ie und B od en k u n d e, I T eil, 1965, F. E n k e-V erla g , S tu ttg a rt.
[22] V o l k G. W.: T he n a tu re of p otass fix a tio n in soil. S o il Sei., 45, 1938, s. 263'— 276.
[23] W a d l e i g h C. H. , R i c h a r d s L. A.: S o il m o istu re and m in eral n u t r itio n of p lan ts. M in eral N u tritio n o f P la n ts, C hapter 17, 1951, s. 411— 450.
М. КЕМПКА КАЛЬЦИЙ, КАЛИЙ И МАГНИЙ В НЕКОТОРЫХ ПОЧВАХ МАЗОВЕЦКОЙ НИЗМЕННОСТИ ОБРАЗОВАВШ ИХСЯ И З ПЕСКОВ РАЗЛИЧНОГО ГЕОЛОГИЧЕСКОГО ПРОИСХОЖ ДЕНИЯ Кафедра Почвоведения, Варшавская Сельскохозяйственная Академия Р е з юм е На основании результатов лабораторных исследований могуть быть сделаны следующие выводы: 1. Почвы образовавшиеся из песков намывного конуса содержат так в
акку-464 M. K ępka муляционном как и н и ж ележ ащ ем горизонте наименьшее количество валового каль ция и калия, а так ж е наименьш ее количество этих элементов в обменной форме и ф орм е растворимой в 20% НС1. 2. Почвы образовавш иеся из валунных песков в зон е передовой морены хар ак теризую тся самой высокой обеспеченностью обменными формами кальция и калия и самым высоким их валовым содерж анием . 3. Почвы образовавш иеся из сандровы х песков, из валунных песков в зоне донной морены и из песков древней аккумуляционной террасы со дер ж а т п р ом еж у точные по отношению к вышеназванным почвам количества исследуем ы х элементов. 4. В почвах образовавш ихся из снадровы х песков намывного конуса содер ж ан и е разных форм кальция повышается с глубиной почвенного профиля, а в остальных исследованны х почвах наименьш ее количество кальция вы ступает в горизонте А 2 и А г. 5. В исследованны х почвах сам ое низкое количество обм енного калия н а х о дится в горизонтах А 2 и А3, но количество калия растворимого в 20% НС1 и вал о вого калия повышается с глубиной почвенного профиля. 6. Соотнош ение процентных содерж ан ий обменного кальция к кальцию раство римому в 20% НС1 и к валовому кальцию, как и кальция растворимого в 20% НС1 к валовому, на много выше, чем в аналогичных соотнош ениях форм калия. 7. Соотнош ение C a w : M g w так в аккумуляционном, как и в ни ж ележ ащ ем горизонте удовлетворяет согласно нормам Ш еффера Ш ахтш абеля в 40% оптималь ный рост растений. 8. По нормам Ш еффера Ш ахтш абеля соотнош ение Mgu, : K w в аккум уляцион ных горизонтах не благоприятно для развития растений. В более глубоких гор изон тах названное соотнош ение только в 40% эквивалентно оптимальным нормам. 9. Среди исследованны х почв те, которые характеризую тся соотношением С а ш : Mgu: и M g m * К ш несоответственным для развития растений, н уж даю тся в при менении м агн ип содерж ащ и х минеральных удобрений. 10. П роведенны е исследование показывают, что содер ж ан ие различных форм кальция и калия в отдельных генетических горизонтах песчаных почв зависит так от геологического пр оисхож дения песков, как и от х од а почвообразовательны х процессов. М . K Ę P K A C A L C IU M , P O T A S S I U M A N D M A G N E S I U M IN S O M E S A N D S O IL F O R M E D F R O M S A N D O F D I F F E R E N T G E O L O G IC A L O R IG IN O F T H E M A Z O W IE C K O -L O W L A N D D e p a r tm e n t o f S o il S c ie n c e , W a r s a w A g r ic u lt u r a l U n iw e r s it y S u m m a r y On t h e b a s ic o f la b o r a to r y in v e s t ig a t io n s c o n c e r n in g t h e c o n te n t o f c a lc iu m a n d p o t a s s iu m th e f o llo w in g c o n c lu s io n s c a n b e d r a w n :
1. S o ils f o r m e d fr o m c o n e s lo o s e a llu v ia l sa n d c o n ta in in g low Ter a m o u n t o f c a lc iu m a n d p o ta s s iu m e x c h a n g e a b le s o lu b le in 20% HC1 a n d t o t a l e v e n in h u m u s a n d d e e p e r h o r iz o n s .
Ca i К w n iek tó ry ch g leb a ch p ia sk o w y ch 465
2. S o ils form ed from te r m in a l m o ra in e b ou ld er lo a m sand co n ta in ig h igh er am ou n t of d iffe r e n t form s o f calciu m and p o tassiu m .
3. S o ils form ed : from flu v io g la c ia l sand, b ottom m orain e b ou ld er sand, fro m a llu v ia l old terrace a c c u m u la tiv e sand co n ta in in g a v era g e am ou n t of ca lciu m and p o ta ssiu m in com p arison to a b o v e m en tion ed soild.
4. In soils form ed from flu v io g la c ia l and con es lo o se a llu v ia l sand, d ifferen t form s o f calciu m in crea sin g w ith depth, b u t in o th ers in v e s tig a te d so ils lo w er am ount of calciu m appeared in A 2 and A 3 h orizons.
5. In in v e s tig a te d so ils lo w e r am ou n t of e x c h a n g e a b le p o ta ssiu m appeared in A 2 and A 3 h o rizo n s b u t th e am ou n t od p o ta ssiu m so lu b le in 20% HC1 and to ta l in crea sin g w ith d epth of so il p rofile.
6. P er c e n ta g e co n ten t of e x c h a n g e a b le calciu m e x p r e sse d as p ercen t to th e calciu m so lu b le in 20% HC1 and to ta l, and calciu m so lu b le in 20% HC1 to th e to ta l calciu m are h ig h er in com p arison to a n alogou s ra tio s o f d iffe r e n t fo rm s p o ta ssiu m .
7. R atio of e x c h a n g e a b le calciu m to ex c h a n g e a b le m a g n esiu m in h u m u s and d eep er horizon s in 40% th e r e is ad eq u ate fo r o p tim u m p la n ts g ro w th in accor d an ce to n orm S c h e ffe r -S c h a c h tsc h a b e l.
8. R a tio of e x c h a n g e a b le m a g n esiu m to e x c h a n g e a b le p o ta ssiu m in h u m u s horizon s in accord an ce to norm S c h e ffe r -S c h a c h tsc h a b e l th ere is in a d eq u a te for op tim u m p la n t grow th . In th e deep er horizons (100— 140 cm) ab ove m en tio n ed r a tio o n ly in 40% th ere is ad eq u ate.
9. T h e in v e s tig a te d soil, w h ich con tain in g in a d eq u a te ab ove m en tio n ed r a tio s for p la n t g ro w th it is a d v isa b le to ap p ly m in era l m an u re w h ich con tain m a g n esiu m com pounds.
1 0. T h e in v e s tig a tio n s in d ica ted th a t co n ten t of d iffe r e n t fo rm of ca lciu m and p o ta ssiu m in p a rticu la r horizon s o f san d y soils dep en d s from g eo lo g ica l ori gin of san d and from so il-fo r m in g p rocess.
