Spis rzeczy

V

Spis rzeczy

January Weiner

Po co dziÊ czytaç Darwina? IX

Od Redakcji XXVII

Karol Darwin

O powstawaniu gatunków drogà doboru naturalnego,

czyli o utrzymywaniu si´ doskonalszych ras w walce o byt 1

Wst´p 3

Rozdzia∏ I ZmiennoÊç w warunkach udomowienia 9

Przyczyny zmiennoÊci – Wp∏yw przyzwyczajenia – Korelacja wzrostu

– Dziedziczenie – Cechy odmian hodowlanych – TrudnoÊç odró˝niania odmian i gatunków – Pochodzenie odmian hodowlanych od jednego lub kilku gatunków – Go∏´bie domowe, ich ró˝norodnoÊç i pochodzenie – Od dawna stosowane zasady doboru i jego skutki – Dobór Êwiadomy i nieÊwiadomy – Nieznane pochodzenie naszych roÊlin i zwierzàt hodowlanych – OkolicznoÊci sprzyjajàce cz∏owiekowi w stosowaniu doboru

Rozdzia∏ II ZmiennoÊç w warunkach naturalnych 43

ZmiennoÊç – Ró˝nice indywidualne – Gatunki wàtpliwe – Gatunki szeroko

rozpowszechnione i pospolite sà najbardziej zmienne – Gatunki obszerniejszych rodzajów w ka˝dym kraju sà bardziej zmienne ni˝ gatunki rodzajów mniej obszernych – Liczne gatunki obszerniejszych rodzajów sà podobne do odmian, gdy˝ sà blisko, choç niejednakowo ze sobà spokrewnione i majà ograniczone zasi´gi

Rozdzia∏ III Walka o byt 59

Wp∏yw na dobór naturalny – Szersze znaczenie tego terminu – Rozmna˝anie w post´pie geometrycznym – Szybki wzrost liczby aklimatyzowanych zwierzàt i roÊlin – Istota czynników hamujàcych przyrost – Powszechna konkurencja – Wp∏yw klimatu – Ochrona poprzez liczb´ osobników – Skomplikowane stosunki wzajemne zwierzàt i roÊlin obserwowane powszechnie w przyrodzie – Walka o byt najbardziej zaci´ta mi´dzy osobnikami i odmianami tego samego gatunku,

p g

cz´sto te˝ mi´dzy gatunkami jednego rodzaju – Stosunki mi´dzy organizmami najwa˝niejsze ze wszystkich

Rozdzia∏ IV Dobór naturalny 78

Dobór naturalny – jego pot´ga w porównaniu z doborem dokonywanym przez cz∏owieka – mo˝liwoÊci oddzia∏ywania na mniej wa˝ne cechy – mo˝liwoÊci oddzia∏ywania w ka˝dym wieku i na obie p∏ci – Dobór p∏ciowy – PowszechnoÊç krzy˝owania mi´dzy osobnikami tego samego gatunku – OkolicznoÊci sprzyjajàce lub niesprzyjajàce doborowi naturalnemu: krzy˝owanie, izolacja, liczba osobników – Dzia∏anie powolne – Wymieranie powodowane przez dobór naturalny – Rozbie˝noÊç (dywergencja) cech, jej zwiàzek z ró˝norodnoÊcià mieszkaƒców ma∏ego obszaru i z aklimatyzacjà – Dzia∏anie doboru naturalnego, poprzez dywergencj´ cech i wymieranie, na potomków wspólnego przodka – WyjaÊnienie ∏àczenia wszystkich ˝ywych organizmów w grupy

Rozdzia∏ V Prawa zmiennoÊci 125

Wp∏yw warunków zewn´trznych – Dobór naturalny a u˝ywanie i nieu˝ywanie narzàdów; narzàdy latania i wzroku – Aklimatyzacja – Korelacja wzrostu – Kompensacja i ekonomika wzrostu – Korelacja rzekoma – Struktury wielokrotne, szczàtkowe i nisko uorganizowane sà zmienne – Cz´Êci rozwini´te w niezwyk∏y sposób sà bardzo zmienne; cechy gatunkowe sà bardziej zmienne ni˝

rodzajowe; drugorz´dowe cechy p∏ciowe sà zmienne – Gatunki jednego rodzaju zmieniajà si´ w podobny sposób – Powrót do cech dawno utraconych – Streszczenie

Rozdzia∏ VI TrudnoÊci teorii 163

TrudnoÊci teorii wspólnego pochodzenia z przekszta∏ceniami – Formy przejÊciowe – Brak lub rzadkoÊç odmian przejÊciowych – PrzejÊciowoÊç w sposobach ˝ycia – Ró˝norodnoÊç sposobów ˝ycia w obr´bie tego samego gatunku – Gatunki o zwyczajach znacznie ró˝niàcych si´ od zwyczajów pokrewnych gatunków – Narzàdy o najwi´kszej doskona∏oÊci – Stadia poÊrednie – Trudne przypadki – Natura non facit saltum – Narzàdy o niewielkim znaczeniu – Narzàdy nie zawsze sà absolutnie doskona∏e – Teoria doboru naturalnego obejmuje prawo jednoÊci typu i prawo warunków bytu

Rozdzia∏ VII Instynkt 196

Instynkty sà podobne do przyzwyczajeƒ, ale ró˝nià si´ od nich pochodzeniem – Stopniowanie instynktów – Mszyce i mrówki – ZmiennoÊç instynktów – Instynkty zwierzàt domowych, ich pochodzenie – Instynkty naturalne kuku∏ki, strusia i paso˝ytniczych pszczó∏ – Mrówki utrzymujàce niewolników – Pszczo∏a

O powstawaniu gatunków

VI

p g

i jej instynkt budowlany – TrudnoÊci, jakie napotyka teoria doboru naturalnego w odniesieniu do instynktów – Owady bezp∏ciowe lub bezp∏odne

– Streszczenie

Rozdzia∏ VIII Zagadnienie mieszaƒców 229

Ró˝nica mi´dzy nieskutecznoÊcià krzy˝owania mi´dzygatunkowego a bezp∏odnoÊcià mieszaƒców mi´dzygatunkowych – Bezp∏odnoÊç ma ró˝ny stopieƒ, nie jest powszechna, wp∏ywa na nià krzy˝owanie w pokrewieƒstwie, a udomowienie jà usuwa – Prawa rzàdzàce bezp∏odnoÊcià mieszaƒców – Bezp∏odnoÊç nie jest specjalnym darem, lecz pojawia si´ przy okazji innych ró˝nic – Przyczyny nieskutecznoÊci krzy˝owania mi´dzygatunkowego oraz bezp∏odnoÊci mieszaƒców mi´dzygatunkowych – Paralelizm skutków zmienionych warunków ˝ycia i wyników krzy˝owania – Skuteczne zap∏odnienie u krzy˝owanych ze sobà odmian oraz p∏odnoÊç potomstwa pochodzàcego z takich krzy˝owaƒ nie jest zjawiskiem powszechnym – Porównanie mieszaƒców mi´dzygatunkowych i mi´dzyodmianowych niezale˝nie od ich p∏odnoÊci – Streszczenie

Rozdzia∏ IX O niedoskona∏oÊci zapisu geologicznego 262

O braku odmian poÊrednich w czasach obecnych – O naturze wymar∏ych odmian poÊrednich i ich liczbie – O ogromnym up∏ywie czasu, wyznaczanym na podstawie szybkoÊci powstawania osadów oraz denudacji – O ubóstwie naszych zbiorów paleontologicznych – O nieciàg∏oÊci w formacjach geologicznych – O braku odmian poÊrednich w poszczególnych formacjach – O nag∏ym pojawianiu si´ grup gatunków – O nag∏ym pojawianiu si´ ich w najstarszych znanych warstwach zawierajàcych skamienia∏oÊci

Rozdzia∏ X O geologicznym nast´pstwie ˝ywych organizmów 292

O powolnym i sukcesywnym pojawianiu si´ nowych gatunków – O ró˝nej

szybkoÊci ich zmian – Gatunki, które raz znikn´∏y, nigdy ju˝ si´ nie pojawiajà – Grupy gatunków podlegajà tym samym ogólnym prawom pojawiania si´

i znikania co same gatunki – O wymieraniu – O jednoczesnych przemianach form organicznych na ca∏ej Ziemi – O wzajemnym pokrewieƒstwie gatunków wymar∏ych oraz o ich pokrewieƒstwie z gatunkami ˝yjàcymi – O stopniu rozwoju dawnych form – O nast´pstwie tych samych typów na tych samych obszarach – Streszczenie poprzedniego oraz niniejszego rozdzia∏u

Rozdzia∏ XI Rozmieszczenie geograficzne 324

Obecne rozmieszczenie nie daje si´ wyjaÊniç ró˝nicami warunków fizycznych – Donios∏oÊç barier – Pokrewieƒstwo mieszkaƒców tego samego kontynentu – OÊrodki stworzenia – Rozprzestrzenianie si´ w nast´pstwie zmian klimatycznych

VII Spis rzeczy

p g

i zmian wysokoÊci nad poziomem morza oraz sposobami przygodnymi – Rozprzestrzenianie si´ podczas epoki lodowej jednolite na ca∏ym Êwiecie

Rozdzia∏ XII Rozmieszczenie geograficzne (ciàg dalszy) 357

Rozmieszczenie form s∏odkowodnych – O mieszkaƒcach wysp oceanicznych – Brak p∏azów i ssaków làdowych – O stosunku mieszkaƒców wysp do mieszkaƒców najbli˝szego làdu sta∏ego – O kolonizacji z najbli˝szego êród∏a i zwiàzanych z nià przemianach – Streszczenie poprzedniego i niniejszego rozdzia∏u

Rozdzia∏ XIII Pokrewieƒstwo ˝ywych organizmów,

morfologia, embriologia, narzàdy szczàtkowe 383

KLASYFIKACJA, grupowanie hierarchiczne – System naturalny – Zasady

i trudnoÊci klasyfikacji wyjaÊnione na podstawie teorii wspólnego pochodzenia z przekszta∏ceniami – Klasyfikacja odmian – Pochodzenie zawsze jest uwzgl´dniane przy klasyfikacji – Cechy analogiczne, czyli przystosowawcze – Pokrewieƒstwo ogólne, z∏o˝one i rozbie˝ne – Wymieranie rozdziela i wyznacza grupy – MORFOLOGIA, porównanie cz∏onków tej samej gromady i cz´Êci tego samego osobnika – EMBRIOLOGIA, jej prawa t∏umaczy fakt, ˝e zmiany nie wyst´pujà we wczesnym okresie ˝ycia i sà dziedziczone we w∏aÊciwym wieku – NARZÑDY SZCZÑTKOWE, wyjaÊnienie ich pochodzenia – Streszczenie

Rozdzia∏ XIV Podsumowanie i wnioski 424

Przypomnienie trudnoÊci teorii doboru naturalnego – Powtórzenie ogólnych i szczegó∏owych okolicznoÊci przemawiajàcych na jej korzyÊç – Przyczyny powszechnej wiary w niezmiennoÊç gatunków – Jak dalece mo˝na rozszerzyç teori´

doboru naturalnego – Znaczenie jej przyj´cia dla badaƒ przyrodniczych – Uwagi koƒcowe

Indeks nazwisk 453

Indeks rzeczowy 458

O powstawaniu gatunków

VIII

p g