Eichstaedt Józef

n m

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

CJ : (^;..ięc/.!.5.3.^o.%

.. ...

I. Materiały dokumentacyjne

l / ł —-rnlacja właściwa

i/y - dokumenty

dot. osoby relatora ^

1

- Inne materiały dokumentacyjne dot. osoby relatora

II. Materiały uzupelnlenlające relację

IM. Inne materiały

1/1/1-dot. rodziny relatora ---

MI/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r. --- lll/3 -d o t. ogólnie okresu okupacji (1939-1945) III/4 - dot. ogólnie okresu po 1045 r . ---

- Inne...---

IV. Korespondencja ___ —

V . Wypisy ze źródeł

^ Y i. T'O^OCpn.x^t/6Ł. c(^’ vi 04/vC i • •

2

A

jjj

3

Ę - s , r o a

S C H E M A T R E L A C J I

o n i e ż y j ą c y m c z ł o n k u k o n s p i r a c j i JOZ E F I E E I C H S T A E D T

Eichfctaedt Jfózef, Z bi s ł a w - u r od z o n y 3 1 -stycznia 191T r*

w B y d g o s z c z y , z ojca Leona Eichsta e dt i m a t k i Jadw i g i z d o m u Lakner*

R o d z i c e jego p o c h o d z ą z rodz i ny chł o ps k i e j / 3»5 ha/ z p o w i a t u wąg r ow i e c k i e g o . Ojciec jego p rac o w a ł p i e r w o t n i e jako organista, w c za s ie zaś m i ę d z y w o j e n n y m jako s e k r e t a r z szkolny i p r z e z k r ó t k i • czas jako n a u c z y c i e l m u z y k i w S e m i n a r i u m w By dgosz czy * Od 1949 r*

- ... • V

z uwagi n a po de s z ł y w i e k p r z e n i e s i o n y został na e mery t u r ę jako

\ ■ ■

• '

starszy r e j e s t r a t o r I n s p e k t o r a t u S z k o l n e g o w B ydgos zcz y*

Miał t r z e c h braci: x

- - . . _ ' • ' / - . - • I

Z b i g n i e w - ur* 3 1 * 1 0 * 1 9 1 4 r* - p r z e d w o j n ą pr acowa ł jako n a u c z y ­ ciel. W s i e r p n i u 1942 r* za po s iad a n i e b r o n i został p u b l i c z n i e r o z ­ st rz e l a n y przez h i t l e r o w c ó w w P o znaniu*

Ka r ol - ur* 23*08*1919 r* - w c z asi e w o j n y p rzeby wał k i l k a m i e s i ę c y y w o bozie w St utthofie, jako zakładnik.

Jan - ur. 31 *0 5* 19 22 r* - w cza sie w o j n y był w y w i e z i o n y na p r z y m u - '/

sowe r ob ot y do C ze ch os ł o w a c j i .

Od 1923 r. ucz ę s z c z a do S z k o ł y Ć w i c z e ń przy P a ń s t w o w y m S e m i n a r i u m kat. n a u c z y c i e l s k i e g o w By dgoszczy.

Po u k o ń c z e n i u 4 klas S z k o ł y Ć w i c z e ń w s t ę p u j e do P a ń s t w o w e g o G i m n a z j u m K l a s y c z n e g o i m * M a r s z * J * P i ł s u d z k i e g o w B y d g o s z c z y na w y d z i a ł k l a s y c z ­ ny d a w n y . K o ń c z y je ś w i a d e c t w e m d o j r z a ł o ś c i 26.m aj a 1936 r»

Bezp o ś r e d n i o po u k o ń c z e n i u g i m n a z j u m odbywa c z y n n ą służbę w o j s k o w ą / 1936-1937/ w S z k o l e P o d c h o r ą ż y c h R e z * P i e c h 0 w Bydgoszczy.

31.m a j a 1937 r* o t r z ym uj e świadectwo u k o ń c z e n i a K u r s u P o d c h o r ą ż y c h R e z e r w y 15 dywiz j i piechoty, jako s t. s t r z e l e c p o d c h o r ą ż y rezerwy*

4

- 2 ⁱ

W l a t a c h 1938 - 1939 od b ywa 6-t ygodniowe ćwiczenia rezerwy, ostatnio w s t o p n i u sie r żan t a podchorą ż ego *

Od p a ź d z i e r n i k a 1937 r. do c h wil i m o b i l i z a c j i / 2 4 . s i e r p i e ń 1939/

p r ac o w a ł jako pra k ty k a n t II kat, w Zarzą dzi e M i e j s k i m w B y d g o s z ­ czy, p r z e c ho dz ąc w t ym czasie k o l e j n o po s z c z e g ó l n e dz iały a d m i ­ n i s t r a c j i samorządowej.

Zm ob i l i z o w a n y 24.08.1939 r. w s t o p n i u ppor.rez. bra ł udział w w o j n i e obronnej, od 1.09.1939 r. jako d owódca k o m p a n i i 61 p.p. na s z l a k u b o j o w y m 15 D P od p r z e d m i e ś c i a Bydg os z c z y do Wars zawy.

Brał udział w b i t w a c h po d Bydgoszczą, Kutne m, G ę b i n e m , n a d B zu rą i w w a l k a c h w P uszczy K a m p i no w ski e j oraz w ob ronie W a r s z a w y , na o d c i n k u W a w r z y s z e w o - do k a p i t u l a c j i W a r s z a w y w dn i u 27.wr ze ś n i a 1939 r.. Był d w u k r o t n i e ranny w b i t w i e po d Gę- b i n e m w p r a w ą rękę i głowę. Po z a k o ń c z e n i u dzi a ł a ń w o j e n n n y c h

w r ó c i ł do By dg os zc zy . Od k wie t nia 1940 r, pr aco wał p r z y m u s o w o jako r o b o t n i k przy o d g r u z o w y w a n i u m i a s t a o r a z przy n a p r a w i e szos® N a ­ stępnie pracował jako r obo t n i k ^ w r ó ż n y c h fifcmach n i e m i e c k i c h na t e renie B yd go sz cz y. Od maja 1940 r. do listo pad a 1940 r. w f a b r y ­ ce Po lensky i Zollan, od gr u dni a 1949 r. do w r z e ś n i a 1941 r* w

/

Niemieckim' Ur zę dz ie Z a o p a tr z eni a i i od p a ź d z i e r n i k a 1941 r.

do a r e s z t o w a n i a w 1944 r. w F a b r y c e Kartonów,,

"

A d r e s y okupacyjne: B y d g o s z c z ul. J a g i e l l o ń s k a 24 i u l . G r u d z i ą d a -

• S* '

k a firma Hoppe.

Po w o j n i e : 8 5 - 6 0 5 Bydgoszcz, u l . K a s z t a n o w a 29

i

1.kwie t n i a 194$ r« w s t ę p u j e do R u c h o O p o r u do ZW Z / A K Inspektorat P ółn o cno-Zachodni.

Z a p r z ysięż o ny został w k w i e t n i u 1949 r. przez Zyg munta Szatkowski*

\Pod-/

w ski e g o] pe . "Jacek" - "Mikrus", w s p ó ł p r a c o w a ł z d o w o d c ą O k r ę g u Zy g­

m u n t e m S z a t k o w s k i m p s » " W i e s ł a w " w zakresie: w e r b o w a n i a członków,

5

p r z e p r o w a d z a n i a akcji sa bota żowy ch/ Łęgnowo, Osowa Góra, M a k s y m i l i a ­ n owo/, g r o m a d z e n i a broni, w y w i a d u wojskowego, z b i e r a n i a i n f o r m a c j i m i l i t a r n y c h okupanta, u p r o wad zeni a ludzi z w i ę z i e ń i o b o z ó w i k i e ­ r o w a ni a i c h do o b o z ó w l e ś n y c h w B o r a c h T u c h o l s k i c h do od dz. D A N A oraz o pieka n ad r o d z i n a m i d o t k n i ę t y m i przez r e p r e s j e okupanta.

Był o f i c e r e m do sjBEsm s p e c j a l n y c h p o r u c z e ń n a j p i e r w w In sp e k t o r a c i e Bydgoszcz, a p o t e m od w r z e ś n i a 1943 r # K-dz ie Okr.Pom<> 0 Yk’ c z e r w c u 1949 r. został ar e s z t o w a n y p r z e z gestapo jako p o d e j r z a n y

o udział w tzw."krwawej n i e d z i e l i " w B y d g o s z c z y ^ * P o p r z e j ś c i u p r z e ­ s łu c ha ni a został w li s t o p a d z i e 1949 r. zwolniony.

W iSrmii Krajowej dz i a ł a ł do a r e s z t o w a n i a p rzez g es t a p o w B y d g o s z c z y w d n i u 25.m a r c a 1944 r. jako p o d e j r z a n y o udział w A r m i i K r a jowej Okr.Pom.

W c z e r w c u 1944 r. został w y w i e z i o n y do obofcu k o n c e n t r a c y j n e g o w S t u t t h o f i e k . G d a ń s k a jako w i ę z i e ń p o l i t y c z n y - n r o b o z o w y 80088.

Dnia 1 3 . M & 8 m a r c a 1945 r. pod czas e w a k u a c j i o b o z u k o n c e n t r a c y j n e g o w * H u t t h o f i e - w c zasi e tzw. d r o g i śmierci po W y b r z e ż u Gda ń s k i m w o k o l i c a c h Lęborka / N a t w i s c h / został o s w o b o d z o n y prz ez A rmię C z e r -

i ' •

woną.

B e z p o ś r e d n i o po w y z w o l e n i u z w e r y f i k o w a n y do stopnia p o d p o r u c z n i k a - p e ł ni ł służbę w o j s k o w ą w p i e r w w l ini i jako d-ca pl uto nu, później d-ca k ompa n i i a od w r z e ś n i a 1945 r. p o w i e r z o n o m u r ó ż n e s ta no w i s k a w o r g a n a c h w o j s k o w y c h - wo jskowej służby s p r a w i e d l i w o ś c i w st o p n i u majora, i tak:

od IX. 45 do X I I o l 9 4 6 - jako s e k r e t a r z Wojs.P rok. w Gdań s k u

od X I I « 4 6 do 1.1949 - jako p r o k u r a t o r w Pr okuraturze W O P w G d a ń ­ sku

od 1.49 do II 494 9- jako p o d p r o k u r a t o r Wojsko wej P r o k u r a t u r y R e ­ jonowej w G d a ń s k u

od 11.49 do VIII. 1952 - jako p o d p r o k u r a t o r Vvogskow^j Prokur a t a r y Okręgowej w B ydgos z c z y

3 3 '

6

od V I I I * 52 do X I * 1 9 5 2 - jako w i c e p r o k u r a t o r Wojs kowej Prok u r a t u r y Okręgowej w B y d g o s z c z y

R ó w n o l e g l e do służby woj skow ej s t u d i o w a ł i tak:

4 * w r z e ś n i a 1948 uko ń c z y ł Szko łę p r a w n i c z ą M i n . S p r a w i e d l i w o ś c i w Gdańsku, uzyskując upra wnie nia do ubieg ani a się o p r z y j ę c i e do służby W y m i a r u S p r a w ied liwo ści*

W l a t a c h -1946-1948 uczęszczał do A k a d e m i i N a u k P o l i t y c z n y c h - oddz*

w Sopocie, której nie ukońc zył ze w z g l ę d u na służbowe p r z e n i e s i e n i e z Gd a ńska do B yd gosz czy.

W l a t a c h 1949 - 52 st ud iowa ł i uko ńczy ł W y d z i a ł Prawa U n i w e r s y t e t u i m . M eK o p e r n i k a w Toruniu.

Za fakt zatajenia p r z e d w ł a d z a m i w o j s k o w y m i p r z y n a l e ż n o ś c i do A K w c zasie o k u p a c j i - został w l i s t o p a d z i e 1952 r* p o s t a w i o n y przed O fi c . S ą d Ho no r o w y dla O f i c e r ó w S z t a b o w y c h przy N a c z e l n e j P r o k u r a ­ turze W o j s k ow ej w Wars zawi e.

5. l i s t o p a d a 1952 r. zapadł w y r o k : o b n i ż e n i e s to p n i a m a j o r a do stop**:

nia p o d p o r u c z n i k a / z d a n i e m O f i c . S ą d u H o n o r o w e g o m i a ł o puś c i ć w o j ­ sko w t a k i m s t o p n i u w ja k i m p rz y b y ł do w o j s k a /, oraz w y d a l e n i e ze 223 służby wojskowej*

W trybie a d m i n i s t r a c y j n y m obni żono d o d a t k o w o sto p i e ń w o j s k o w y do ^ szeregowego*

Został z wo lniony z w o j s k a bez żadnej od prawy m a t e r i a l n e j * W t ym c z as i e miał na u t r z y m a n i u żonę i dwoj e dzieci* N i e m ó g ł ot rz yma ć żadnej pracy pr zez okres n a s t ę p n y c h t r z e c h miesięcy, n i e mó wiąc

już o o t r z y m a n i u p o s a d y stosown ie do p o s i a d a n y c h k wal i f i k a c j i . W s z e l ą kie s t arania o r a d c o s t w a prawne zos t a ł y u nices twi one p r z e z t o w a r z y ­ szy/ n a z w i s k a znane/ K W P Z P R w B y d g o szcz y*

Po w i e l u kombttnacjach o t r z y m a ł w r e s z c i e posadę p r a c o w n i k a a d m i n i ­ i

s t r a c yj ne go w n i e p e ł n y m w y m i a r z e godzin*

Ra d a A d w o k a c k a w B y d g o s z c z y o d m o w n i e za łatwiła w n i o s e k o wpis n a

7

listę a d w o k a t ó w mo tywu j ą c , iż jest n a d m i a r a d w o k a t ó w w Izbie, c h o c i a ż w ty m sa mym cz a s i e zostały u w z g l ę d n i o n e inne w niosk i,

kimj

Od s tycznia 1953 r. p r a c u j e w Byd gos-* ± s Zespole B u d o w n i c t w a

' •' * ’

P r z e m y sł ow eg o Drobnej W y t w ó r c z o ś c i jako k i e r o w n i k d z i a ł u umów i zleceń.

Po w i e l u o a w o ł y w a n i a c h 2 6 . lutego 19 57 r. r o z k a z e m M O N n r 01 4 4 p r z y ­ w r ó c o n o m u s t o p i e ń ma jora *

I • ' , ,

D n ia l.lipca 1957 r* zostaje w p i s a n y n a listę a d w o k a t ó w Izby A d w o ­ kackiej w Byagos zzcz y. Gd w r z e ś n i a 1957 r. zostaje r ó w n i e ż o b r o ń ­ c ą w o j s k o w y m 0

c

Pr a ktykę adwok a cką r o z p o c z y n a w Swieciu, a n a s t ę p n i e zostaje p r z e ­ n i e s i o n y do Bydgoszczy, gdzie p o d e j m u j e pracę w Zespole A d w o k a c ­ k i m n r 1 . Od s t y c z n i 1964 r. jest ró wni eż k i e r o w n i k i e m tego zes­

p o ł u i p ra c u j e na tym s t a n o w i s k u do k w i e t n i a 1984 r , , c z y l i aż do śmierci#

O prócz p racy zawodowej udzie la się w s z e r o k i m zakresie w prący s p o ­ ł e c z n e j - p ra cu je w K o l e O b r o ń c ó w W o j s k owych , w PCK i w K o m i s j i O pi e ki Społecznej.

Do Z B O W i D - u na l e ż y od 1959 r . , jest w Zarządzi e# W o j e w ó d z k i m a także p r z e w o d n i c z ą c y m III Kopi. S ą d u K o l e ż e ń s k i e g o .

Odznaczenia:

11.11.1942 r. - S r e b r n y Krzyż. Zasługi z M i e c z a m i / rozk.K.G, n r 120/B P z dnia 12.08.1942 r. ora z rozk.

K.O, n r 8 5 / P z d nia 1 1 .1 1 .4 2 r ./

2 9 .

6 .1 9 4 6 r. - O d z n a k a G r u n w a l d u / n r 032626/1946 r ./

1 .0 7 .1 9 4 9 r. - Sre b r n y K r z y ż Z asł ugi / n r 54786/1949/

21.10.19 51 r . - B rą z o w y Medal" S i ł y Zbrojne w S ł u ż b i e O j ­ c z y z n y / ni|l33525/l9 5l r./

10.10*1975 r . - B r ą z o w y M e d a l - Z a s ł u g i dla O b r o n n o ś c i K r a j u / n r D-1 7241 8/

5

5

8

21*10*1981 r* - K r z y ż K a w a l e r s k i O r d e r u Od r o d z e n i a P olski / n r 1759-81-17 /

Osoby z k t ó r y m i w s p ó ł p r a c o w a ł i u t r z y m y w a ł k o n t a k t y pod c z a s d z i a ł a l n o ś c i w Ar m ii Krajowej:

*

m j r Józef C h y l i ń s k i - szef sztabu' P o m o r s k i e g O k r ę g u Z WZ/AK ps* " P i o t r " , " R e k i n '1 / zmarł w Soronto/

m j r J óz ef Gruss - k o l e j n y szef s z t a b u p s * " S t a n i s ł a w " , " J ó z i o " \ - b r a ł z n i m i udział w p r a c a c h o r g a n i z a c y j n o - k o n s p i r a c y j n y c h * R o z m a w i a ł na temat u rzą d zan i a " S k r z y n e k k o n t a k t o w y c h " i " p u n k ­

t ów p rz es y ł k o w y c h " *

^ B r a ł udział także p p o r H e n r y k J a s i ń s k i ps*"Kuno"*

- płk R u d o l f O s t r i h a n s k y p s * " A u r e l i u s z " - w s p ó ł d z i a ł a ł z n i m w r u c h u o p o r u . R a z e m b y li w oboz ie w Stutthofie*

- p o r Zygmunt S z a t k o w s k i - z apr z y s i ę ż a ł Józefa E i c h s t a e d t a \ w k w i e t n i u 1940 r*

- małżo W ł a d y s ł a w a i Leon T o j z a - b e z p o ś r e d n i o w s p ó ł d z i a ł a l i | w czasie okupacji. I c h war szt a t p r y w a t n y m i e s z c z ą c y się w

B y d g o s z c z y przy u l . D o lin a 31 b y ł p u n k t e m k o n k a k t o w y m i p u n k ­ tem przes y łko w ym.

- małż. A n i e l a i F r a n c i s z e k S zalla* Wars z t a t F r a n c i s z k a ■ S z a l l i m i e s z c z ą c y się przy ul* N a r u s z e w i c z a r ó g ul.Ga rb ar y w B y d g o s z c z y s ł u ż y ł jako sk r z y n k a p r z e s y ł k o w a do I n s p e k t o r a ­ tów, na to mi as t jego m i e s z k a n i e p r y w a t n e przyjul.Królowej J a d ­ w i g i jako punkt p r z e r z u t o w y do B o r ó w T u c h o l s k i c h * P a n Pr*

S z a l l a zginął śm ie r c i ą b o h a t e r s k ą w obozie w Stutthof i e, w cza\(

sie k o l e j ne go p r z e s ł u c h a n i a w "Politi sche A b t e i lu ng", gdzie m ę c z o n y był o w y j a w i e n i e m i e j s c a p o b y t u p or Gruza ps* "D an "

z B o r ó w T u c h o ls kich , m j r Jó z e f a C h y l i ń s k i e g o p s * " R e k i n " i

p ł k . R u d o l f a O s t r i h a n s k i e g o p s . " A u r e l i u s z " / k t ó r y był w t y m cza#j

9

eie r ó w n i e ż w i ę ź n i e m o b o * u Stutthof/.

Z r o z k a z u b . s z e f a s z t a b u K 0 A K P o mor ze m j r J ózefa G r u s s a cała r o d z i n a S z a l l ó w m u s i a ł a p rzyjąć III g r u p ę n a r o d o w o ś c i n i e m i e c k i e j . - H e n r y k K I a p p a p s . " S ł a w e k " - od 1941 r. brał czynn y udział w p r a e e c a c h k o n s p i r a c y j n y c h w r a m a c h Okręgowej D e l e g a t u r y R z ą d u - k r y p ­

t on i m EZATOKA"*

- S t a n i s ł a w N o w i c k i - od 1941 r. br ał czynny udział w d z i a ł a l ­ n o ś c i k on sp i r a c y j n e j w r a m a c h Okręgowej D e l e g a t u r y R z ą d u / O k r ę g P omorski/ w tzw. państwowej służbie c y w i l n e j - na s t a n o w i s k u I n ­ spektora*

- U r s z u l a K l u n d e r p s . " E w a " z m ę ż a J ę d r z e j c z a k - w l a t a c h 1941/42 była z a a n g ażo wan a w p r a c y k o n s p i r a c y j n e j ZWZ.W m a r c u 1943 r . z o ­ stała z a p r z y s i ę ż o n a p r z e z p o r . Z y g m u B t a S z a t k o w s k i e g o i dzi a ł a ł a w W o j s k o w e j Słu ż bie K o b i e t przy I n s p e k t o r a c i e B y d g o s k i m AK*

- S e w e r y n S i e r a n s k i - by ł ł ą c z n i k i e m A K z z akł a d a m i w Łęgnowie, ' / g d z i e pracował/ i o r g a n i z o w a ł akcje sa b o t a ż o w e n a teren ie t y c h

zakładów.

- A l b i n S n i e c i ń s k i - od 1949 r* do c h w i l i o s w o b o d z e n i a B y d g o s z c z y w 1945 r* b ra ł cz y nny udział w p r a c a c h k o n s p i r a c y j n y c h ZWZ/AK.

W s p ó ł d z i a ł a ł w a k c j a c h s a b o t a ż o w y c h na te renie D A G W E R K E / "Dynamit"/*

Ob e ncy adres żony M a r t y Eichsta e dt:

Ma r t a Ei c h s t a e d t 8 5-605 B y d g o s z c z

kl ki ~ 3l ~ ót/

P o z n a ń , d n i a 10.03*1991 r.

D o k u mentacja : 1. f o t o g r a f i a 2. n e k r o l o g

7

r e l a c j a na p o d s t a w i e p o s i a 4 d a n y c h a rchiwaliów.

r e lację opracowała:/\

/ m g r M a r i a /M&nk^wśka/

V

10

A R G E ! V tJI- hieti, ; I * !*

... - "

darfl Vi*y>«u

*

R E L A C J A J ó z e f a E i c h sta e dta.

+4 w q V

V J ó z e f E i c h s t a e d t m i e s z k a ł przed w o j n ą w B y d g o szcz y.

W s t y c z n i u 1940 r o k u z e t k n ą ł się z k o n s p i r a c j ą . W c i ą g n ą ł go

\/B. J a s i ń s k i ps. '•KUNO*1. J ó z e f E i c h s t a e d t b y ł p o d p o r u c z n i k i e m r e z e r w y 61 PP. W p o czą tko wym okresie w B y d g o s z c z y był o tylk o , s z e ś c i u / 6/ o f i c e r ó w ZWZ - Z w i ą z k u Wa l k i Zbrojnej, m.in. Szat-' kowski, P a n k o w s k i , S p r z y s l ę ż e n i e ich p o c z ą t k o w o m i a ł o c h a r a k t e r , o r g a n i z a c j i samorzu t ne j . R o z m a w i a l i o t y m krót ko, W p e w n y m stop.-

n i u z w i ą z a n y b y ł z n i m i o f i c e r F r a n c i s z e k Go rdon, ale nie wisdo,- m o czy też w s t ą p i ł do ZWZ, P o d c z a s skł adani a p r z y s i ę g i b y ł o b e c ­ n y S, Nowicki, J, E i c h s t a e d t p r z y j ą ł p s e u d o n i m 11 JAC^K / /?/.

S, N o w i c k i c hc ia ł go namówić, aby p r a c o w a ł w Okręgowej D e l e g a t u ­ rze Rządu. J e d n a k ż e J, E i c h s t a e d t ch c i a ł b y ć szko l o n y wo j s k o w o , w i ę c w o l a ł ZWZ.

Po raz dr ug i sk ł a d a ł p r z y s i ę g ę prz ed W, S z a t k o w s k i m i o t r z y ­ m a ł p s e u d o n i m "MIKRUS", P o s i a d a ł / S z a t k o w s k i / u p o w a ż n i e n i e od p ł k R, Ostrihansky-egdf / " A U R E L I U S Z " na z a k ł a d a n i e kon s p i r a c j i ,

"WIESŁAW" zn a ł b r z m i e n i e "ROTY".

/ ^

Z B, J a s i ń s k i m b y ł zwi ą zany kpt, "iedzianowski, chyba z 6 2 P P / ? B.Ch/.

J . E i c h s t a e d t w Z WZ b y ł sz a r y m c z ł o n k i e m do -1942 r.a n a s t ę p n i e p r z e s z e d ł do p r a c y w B i u r z e I n f o r m a c j i i P r o p a g a n d y /BIP/. S a m O k r ę g Pomo rs k i p r a s y nie w ydawał. P r z e z jakiś czas B I P le ża ł w g e s t i i J, Grussa, Z ko l e i F . B e n d i g m i a ł d z i a ł a ć w "Kedywie".

W i o s n ą 194-4 r o k u m i a ł y mi e j s c e m a s o w e a r e s z t o w a n i a w B y d g o s z ­ czy. P r z y j e c h a ł J. G r u s s z "Rekinem" /J. Ch^litfski/ i "Kedvw»

w r a z z B J P - e m da l i F, B e n d i g o w l /*$/... / U w a g a : B . C h , - r e s p o n ­ dent myli chyba B I P z II O d d z i a ł e m K O Pom orze/,

W B I P d z i a ł a ł B e r n a r d K a m i e ń s k i z B y d g oszc zy , B I P nie f u n k c j o n o w a ł jak w G e n e r a l n y m G u b e r n a t o r s t w i e , np, w W a r s z a w i e ja z b i e r a ł informacje. C z ę s t o m i e s z a n o funkcje w z a l e ż n o ś c i od p r e ­ d y s p o z y c j i / ? / ... ins p ektoratu, a p o t e m podokręgu. S z e f e m B I P byX J. E i c h s t a e d t . . 51.1??,0r2#ł go Z. Szatkowski; ». Ost rih n n s k y d o w ó d z t w a nie objął, w ł a ś c i w i e p o n i m fu n k c j ę k i e r o w n i c z ą p e ł n i ł

11

2 3

p p ł k J. C hyl i ń s k i /"REK I N", "PIOTR"/. Z Z. S z a t k o w s k i m sp o t k a ł . się w celi po a r e s z t o w a n i u w B y d g o s z c z y /J. E l c h s t a e d t / 1 Z. S z a t ­ k o w s k i był jego p r z e ł o ż o n y m Jako k o m e n d a n t p o d o k r ę g u p ó ł n o c n o - z a chodniego. T r u d n i l i się r o z p o z n a n i e m terenu, sprawami e k o n o m i c z ­ nymi, z a b e z p i e c z a l i lokale, ludzi. Praca raczej k o n t r w y w i a d o w ­

cza. J e g o z a s t ę p c ą m i a ł b y ó E. B e n d i g i z n i m w s z y s t k o u z g a d n i a ł . Z ODR łączność do J. E i c h s t a e d t a m i a ł W a c ł a w G-łll. J. E i c h s t a e d t

/ /■

w s p ó ł p r a c o w a ł ze S* G u s s e & /na B o r y T u c h o l s k i e / , H.. B r a t n i m / w k i e r u n k u na S w i e c i e / i J a n e m W i n k l e r e m /Babio D o ł y - Gdynia/.

P a r t y z a n t o m d o s t a r c z a ł informa c ji i z a b e z p i e c z a ł zaopa tr ze ni e.

J a n W i n k l e r o d e b r a ł J. E i c h s t a e d t a w G d y n i z dw o r c a k o l e j o w e ­ go. M i e s z k a ł na G r a b ó w k u /?/. B y ł to punkt "K SAWER EGO ". M i i i o n i ch w Gdyni kilka. J* W i n k l e r j eź d z i ł d o Słupska. O b s e r w o w a ł t a m r u c h y w o j s k n i e m i e c k i c h . J e ź d z i ł ^ też do k s i ę d z a J. w b y C Z Y w czasie l9'+3 - 1 9 4 4 r.

P r u s y b y ł y p e n e t r o w a n e z Brod nic y. 0 t y m w i e najwięcej J. C h y ­ liński.

Ł ą c z n i c z k ą o p e r u j ą c ą w Brodnicy, G rudzi ądz u, B y d g o s z c z y i z w i ą ­ z a n ą z po mo cą w i ę ź n i o m Stu t t h o f u b y ł a U r s z u ł a K Ł U ł m E R . V/

J. E i c h s t a e d t j e ź d z i ł do Gdyni raz na kwar t a ł . B r a ł . m e l d u n - k i od J. W i n k l e r a . T e r e n y i nte r esu jące go: K o ś c i e r z y n a , Ch oj ni ce ,

K o ro nowo, o b s e r w a c j a wojsk. Do Cho j n i c d o c i e r a ł S. Gruss.

A* B r u s k i owego W i n k l e r a z w e r b o w a ł i z a p r z y s i ą g ł J. E i c h s t a e d t , p e ł n i ą c y j e d n o c z e ś n i e f u n k c j ę łącznika poralędzv ODR a AK. S p o ­ t y k a ł się z p ł k P a ł u b iok i m. Spo tkani a 1?e m i a ł y c h a r a k t e r i n s t r u k - oyjny. W pionie o r g a n i z a c y j n y m p r z e ł o ż o n y m b y ł Z. Szatkowski, a- r e s o r t o w o J. Gruss.

J. E i c h s t a e d t z o s t a ł o d z n a c z o n y S r e b r n y m K r z y ż e m z Ttfieczami / r o z k a z B P n r 170 z 1 8 . 0 8 * 4 2 / i ro z k a z K o m e n d a n t a Ok r ę g u n r

• <

3.5/P z 11.11. 4 2 r. W e w n ę t r z n ą łą cznoś ć w P o d o k r ę g u m i a ł w s w o i c h r ę k a c h E d w a r d W r z e s i ń s k i . J . C h y l i ń s k i e g o s p o t y k a ł E i c h s t a e d t m.

in. w m i e s z k a n i u T o j z ó w w B ydg osz cz y, ulica D o l i n a 31. T a m o d b y w a ł y się odprawy, p o b i e r a n o instru kcj e. B r a ł w n i c h u d z i a ł

"WIESŁAW", J. Gruss, Tej zowie. B y ł y też spo tk a n i a p r z y u l i c y

■^Świętej T r ó j c y u G e n d a s z k ó w z J. Ch y l i ń s k i m , gdzie p r z e k a z y w a n o U w y t y c z n e na n a j b l i ż s z y czas. P a ł u b i c k i mi esz kał, a w ł a ś c i w i e p r z e ­

b y w a ł w B y d g o s z c z y p r z y u lic y G rudzi ądz kiej.

12

3 *

J. E i c h s t a e d t z o s t a ł ar e s z t o w a n y w r a z z Z, S z a t k o w s k i m w d n i u 23 m a r c a 194-4 roku.

J e ś l i c hodzi o p r z y g o t o w a n i a do p o w s t a n i a p ows z e c h n e g o , to . / g r o m a d z o n o b r o ń i a m u n i c j ę m.in. u "GRABA". A m u n i c j ę i b r o ń p o ­ c h o w a n o w fabryce s z t u c z n e g o m i o d u / UNA MEL" • P o l a k z Bydgoszczy, 0 n a z w i s k u C h r a b ą s z c z p a k o w a ł a m u n i c j ę w /?/... miodu. T r a n s ­ port t e n szedł d o Tw a r dej Góry. W s z e l k i e m e l d u n k i k o r y g o w a ł

MW I E S Ł A W ” - Z. Szatko w ski . P i ś a n o je t u s z e m na p e r g a min i e . N i e b y ł y szyfrowane.

W okresie 1943 - 1944 r o z s z e r z o n o k o n t a k t y z o r g a n i z a c j ą "Miecis 1 P ł u g ” w ce l u p r z y g o t o w a n i a z b r o j n e g o powst a n i a . D l a t e g o d o c i e r a ­ li d o t. zw, U r z a k ó w t.j. ludzi p o z o s t a j ą c y c h po za AK. R a z J.

E i c h s t a e d t / d a t y nie p a m i ę t a / u c z e s t n i c z y ł w z e b r a n i u jakiejś o r g a ni za cji . Już p o d c z a s jego o d b y wan ia d o w i e d z i a ł się, że to

" Mi ec z i Pług". S p o t k a n i e to m i a ł o m i e j s c e u p i e k a r z a w Toruniu..

P o j e c h a ł t a m po u z g o d n i e n i u z J. Gr u s s e m , Z. S zatko wsk im . Z a p r o ­ s i ł zad " M A G D E B U R G - M E N A Ż K A 11. W z e b r a n i u u c z e s t n i c z y ł o 4 - 5 0 = sób. C h c i e l i aby A K d o ł ą c z y ł a się d o "Mi ecz a i P ł u g a ”. " MA GD E- B U R G - M E N A Ż K A " ż ą d a ł u j a w n i e n i a struktury. D o s z ł o d o b a r d z o ostrej scysji / c h w a c i l i za broń/. J. E i c h s t a e d t o d m ó w i ł i wyszedł.

" M A G D E B U R G - M S N A Ź K A " t r a f i ł d o n i e g o pr zez k o n t a k t y oddolne,

Z Szarymi S z e r e g a m i p r a c o w a ł B e r n a r d M r o z i ń s k i , J, E i c h s t a ę d t nie m i a ł na n i c h s ł u ż b o w e g o wpływu. W y m i e n i a ł in f o r m a c j e i d o ś ­ w i a d c ze ni a.

J. E i c h s t a e d t p o m ó g ł w u k r y w a n i u się d e z e r t e r o w i % W e h r m a c h ­ t u H e i n z o w i L or en zo wi, p r z e b y w a ł o n u Szali. H. L o r e n z d o s t a r c z a ł in fo rm a c j i z Gestapo. O b ecn i e jest b u r m i s t r z e m w j e d n y m z m i a s t NRD. A K p o s i a dał a swoje w t y c z k i w Ge stapo. D o c i e r a n o także pr ze z k o b i e t y - w i ę ź n i ar k i, ale to b y ł y luźne zwi ą z k i z A r m i ą Krajową., I n f o r m a c j e p r z e s y ł a n o na p rzy k ład w o p a k o w a n i a c h p r o s z k ó w d o pra.- n i a /o dkl e jan o /. P r a c e te w y k o n y w a ł y w i ę ź n i a r k i Gestapo. N a p r o ś ­ bę J. E i c h s t a e d t a k i e r o w c a p r z e w o z i ł w ia d o m o ś c i .

0 " A U R E L I U S Z U ” nie w i e d z i e l i dokład nie , m i ę d z y innymi, że t o ^ i c h komen d ant . S ta ra l i się d o n i e g o d o t r z e ó po a reszt ow a n i u ,

J e s i e n i ą 1 9 4 3 r o k u w y s a d z o n o w p o w i e t r z e h a l ę p r o d u k c y j n ą w / ? / B . ••••••••• J, E i c h s t a e d t m i a ł t a m k i l k u s w o i c h ludzi nie

z a p r z ys ię żon y ch. P r z e z 6 - 9 m i e s i ę c y w s t r z y m a n o w t e n sposób p r o ­ dukcję.

13

- 4 A \

A k c j i t a k i c h p l a n o w a n o dużo, ale nie d o k o n a n o ich#

Po za t y m na p r z y k ł a d w O s i e l s k u z a t r u w a n o w o d ę pitną, gdzie k a w a l e r i a n i e m i e c k a poiła konie#

W y k o n y w a n o też w y r o k i śmierci m i ę d z y innymi na podporuczniku, r e z e r w y K... / ? B O h/ w M a k s y m i l i a n o w i e p r z y ud z i a l e H# L o r e n ­ z a i Szali. H# L o r e n z d o s t a r c z y ł w i a d o m o ś c i o jego sprawie. W y ­ d a w a ł ludzi z k o n s p i r a c j i . S ypną ł też J a s i ń s k i e g o / w y n i k a ł o to z d o k u m e n t ó w / . W y r o k z a p a d ł w W a r s z a w i e , ale spr a w ę p r z e l t e m w y s ł a n o t a m pr ze z Łódź. W Łodzi był jakiś punkt, ale J. H i c h -

staedt n ic b l i ż s z e g o o t y m nie m o ż e po wiedz ieć .

F u n k c j ę k u r i e r a W a r s z a w a - B y d g o s z c z prz ez L i p n o p e ł n i ł P o n i a ­ t o wski.

Relacj'- p owy ż sza zo stała n a d e s ł a n a prz e z

doc# C h r z a n o w s k i e g o z G dyn i z M u z e u m Stutthofu.

R e l a c j a była n i e c z y tel na, n a p i s a n a o ł ó w k i e m na c i e n k i m pa p ierze. P r z e k a z a n a zo s t a ł a d o

B y d g o s z c z y p r z e z p. I r e n ę M o n s i o r s k ą z W a r s z a w y .

i

14

-

Al

R E L A C J A P O Ś M I E R T N A O D Z I A Ł A L N O Ś C I K O N S P I R A C I J N E K A.K.

J ó z e f E i c h s t a e d t

E i c h s t a e d t Józef Z d z i s ł a w - urodzony 31 s t y c z n i a 1917 r o k u w Bydgoszczy z ojca L e o n a E i c h s t a e d t i matki .fedwigi z d o m u Lakńer.

R o d z i c e jego p o c h o d z ą z rodziny c h ł o p s k i e j / 3 ^ i a / z p o w i a t u w ą g r o - w i e ck i eg o. O j c i e c h jego p rac o w a ł pierwo tnie jako o r g a n i s t a , ' w czasie

zaś m i ę d z y w o j e n n y m jako s e k r e t a r z szkolny i przez kró tki okres jako n a u c z y c i e l m u z y k i w S e m i n a r i u m w Bydgoszczy. Od 194-9 r o k u z u w a g i n a podeszły w i e k przeniesiony został na e m e r y t u r ę jako starszy r e j e s t r a ­

tor I n s p e k t o r a t u S z k o l n e g o w Bydgoszczy.

M i a ł tr zech braci:

- Z b i g n i e w urodzony 31 p a ź d z i e r n i k a 1914- r o k u - przed w o j n ą p r a c o w a ł jako nauczyci e l. W s i e r p n i u 194-2 r o k u za p osiadanie br oni został publicznie ro z s tr ze la ny p r z e z h i t l e r o w c ó w w P o z n & n i u ,

- K a r o l urodzony 2 3 s i e r p n i a 1 9 1 9 r o k u - w czasie wojny pr zebywał kilk$i miesięcy w obozie w S tut t hof i e jako zakładnik,

- Jan urodzony 31 maja 1 9 2 2 r o k u - w czasie wojny był w y w i e zi on y n a p rzymusowe roboty do C z e c h o s ł o w a c j i ,

O d 1923 r o k u u c z ę s z c z a do szkoły ć w i c z e ń P a ń s t w . S e m i n a r i u m &.atołick.

N a u c z y c i e l s k i e g o w B yd go sz c z y. P o u k o ń c z e n i u 4- klas Szkoły ć w i c z e ń w s t ę p u j e do P a i ń s t w o w e g o G i m n a z j i u m K l a s y c z n e g o i m M a r s z a ł k a P i ł - su d z kiego w B yd g o sz cz y na w y d z i a ł klasyczny dawna. Kończy je ś w i a ­ d e c t w e m d o j r z a ł o ś c i w dn i u 26 m a j a 1936 roku. B e z p o ś r e d n i o po u k o ń ­ cz e n iu G i m n a z j u m o db yw a c z y n n ą służbę w o j s k o w ą 1 9 3 6 do 1937 r o k u w Szkole P o d c h o r ą ż y c h Re zerwy-Piechoty w Bydg osz czy. 31 m a j a 1937**.

otrzymuje ś w i a d e c t w o u k o ń c z e n i a kur s u P o d c h o r ą ż y c h R e z e r w y 15 Dyw.

P ie choty jako starszy strzelec podchorąży r e z e r w y T o sta t n i o w s t o ­ p n i u s i e r ż a n t a p o dch o rąż e go. O d ~ p a ź d z i e r n i k a 19.27 r o k u do c h w i l i m o b i l i z a c j i 24- s i e r p n i a 1 93 9 r o k u p r a c o w a ł jako p r a k t y k a n t II-kat.

w Zarządzie M i e j s k i m w B y d g u s z c z y p r z e c h o d z ą c w tym czasie k o l e j ­ n o p o s zc zególne Bziały a d m i n i s t r a c j i s a m o r z ądo wej. Z m o b i liz ow a n y 24- s i e r pn ia 1939 r o k u w s t o p n i u p o d p o r u c z n i k a rezerwy brał u dział w w o j n i e obronnej od 1 w r z e ś n x a 1939 roicu jako dow ó d c a kompanii

61 P u ł k u P ie choty na s z l a k u b o j o w y m 15 DP od p r z e d m i e ś c i a B y d g o s z c z y do Warszawy. Brał u dz ia ł w b i t w a c h pod B y d g o s z c z ą - K u t n e m - G ą b i n e m

» obronie 'Jar- szawy j^waniiizy W r z e ś n i a T939 r o k a . H3ył d w u k r o t n i e ranny w bitwie pod G ą b i n e m w pr a w ą rękę i głowę. P o z a k o ń c z e n i u d z i a ł a ń w o j e n n y c h w r ó c i ł do Bydgoszczy.

O d kwietnia 194-0 r o k u p r a c o w a ł p r z y m u s o w o jako r o b o t n i k przy o d g r u ­ zow y w an iu m i a s t a oraz przy n a p r a w i e szos. Następnie praco wał jako r o b o t n i k w r ó ż n y c h f i r m a c h n i e m i e c k i c h n a terenie Bydgoszczy. Od m a j a 194-0 r o k u do l i s t o p a d a 1 9 4 0 r o k u w F ab r y c e P o l e n s k y i Zollan, od g r u d n i a 1 9 4 0 r o k u do w r z e ś n i a 1941 r o k u w Miernieokim Urz ę d z i e Z a o p a t r z e n i a i od p a ź d z i e r n i k a 1941 r o k u a ż do a r e s z t o w a n i a w 1 94 4 r o k u w F a b r y c e K a r t o n ó w przy ul G r u d z i ą d z k i e j .

1 k w i e t n i a 1940 r o k u w st ępuj e do R u c h u O p o r u doZWZ/AK. I n s p e k t o r P ó ł n o c n o - Zachodni. Z a pr z y s i ę ż o n y został w k w i e t n i u i g 4 0 r o k u przez

Z y g m u n t a S z a t k o w s k i e g o pod p s e u d o n i m e m " J a c e k ” - "Mi krus" W s p ó ł p r a ­ ce ował z d o w ó d c ą O k r ę g u Z y g m u n t e m S z a t k o w s k i m ps " Wies ł a w " w zakresie:

w e r b o w a n i a członków, p r z e p r a w a d z e n i a a k c j i s a b o t a ż o w y c h /Łęgnowo, O s o w a -G ó ra, Mak s m i l i a n o w o , g r o m a d z e n i a broni, w y w i a d u w o j s k o w e g o ,

zbiera n ia i nf or m a cj i m i l i t a r n y a h okupanta, u p r o w a d z e n i a ludzi z w i ę z i e ń i obozów i k i e r o w a n i a i ch do obozów l e ś n y c h w B o r a c h T u c h o l s k i c h do oddz. "Dana", oraz opi eka nad r o d z i n a m i d o t k n i ę t y m i przez r ep re sj e okupanta.

B y ł o f i c e r e m do s p e c j a l n y c h p o r u c z e ń - n a j p i e r w w Ins pe k t o r a c i e B y d g o s z c z a p o t e m od w r z e ś n i a 1943 r o k u przy Komendzie O k r ę g u P o ­ m o r s k i e g o .

15

A 9,

Józef E i c h s t a e d t - 80

W c z e r w c u 1 9 4 0 r o k u został a r e s z t o w a ć przez GE STAPO jako podejrz an y w tak zwanej " Kr w a w e j n i edz i e l i " w By d g o s z c z ? - po p r z e j ś c i u p r z e ­ s ł uc h ań został w listop ad zie 1 9 4 9 roiłu zwolniony.

W A r m i i K r a j o w e j dzi a łał do a r e s z t o w a n i a pruez GESTAPO w B y d g o s z c z y w dniu 23 ma rc a 1 9 4 4 r o K U jako p ode j r z a n y o udział w A r m i i K r a j o w e j • O k r ę g u Pomorze. W daitt c z e r w c u 1 9 4 4 r o k u został w y w i ez iony do O b o z u K o n c e n t r a c y j n e g o w S t u u t h o f i e / G d a ń s k i m jako w i ę z i e ń polityczn y n u m e r obozowy 80088.

D n i a 13 m a r c a 1 945 r o k u p o d c z a s e w a k u a c j i o bozu k o n c e n t r a c y j n e g o w Stutthofie w czasie t a k zwanej "drogi śmierc i" pu W y b r z e ż u G d a ń s ­ k i m w o ko licach L ę b o r k a / N a w i t s c h / został oswobodzony przez A rmię Czerwoną.

B e z p o ś r e d n i o po w y z w o l e n i u zweryfikowany do s to p n i a podpo rucz ni ka . P e ł n i ł służbę w o j s k o w ą w p i e r w w l ini i jako aowódcsa plu-conu, pó źniej

d o w ó d c a k om pa ni i a od w r z e ś n i a 194 5 r o k u różne s t a n o w i s k a w organach w o j s k o w e j służby s p r a w i e d l i w o ś c i w stop n i u m a j o r a - i takV

od w r z e ś n i a 4 5 r.do g r u d n i a 1 946 r. $a|o s e k r etar z w W o j s k . P r o k u r z e w Gdańsku,

od g r u d n i a 4 6r d o c z e r w c a 4# r. jako o f i a e r śiedczy w Px-ok.Wujsk.Gdańsk ud c z erwca 4 8 r do styczn.49r. jako p r o k u r a t o r w G d a ń s k u w,w’ OP.

od styczui. 4 9 r do lutego 49r. jako p o d p r o k u r . W o js&.Prokursike j.Gdańsk, ud lutego 4 9 r do sierpn. 52r. jako p o d p r o k u r a t o r W o j s k o w e j P r o k u r a ­

tury O k r ę g o w e j w By dgoszczy

od s i e r p n , 52 do l i s £ o p . 5 2 r jako w i c e p r o k u r a t o r W o j s k o w e j Prokura-cury O k r ę g o w y .v u j ^gouiuczy

R ó w n o l e g l e do służby w o j s k o w e j s t u d i o w a ł i tak:

- 4 w r z e ś n i a 1948 r o k u u k oń c z y ł S zko ł ę P r a w n i c z ą M i n i s t e r s t w a S p r a w i e ­ dl i wo ści w G d a ń s k u uzyskując u p r a w n i e n i a do u b i e g a n i a się o przyjęcie do Służby W y m i a r u S pr a w i e d l i w o ś c i ,

- w latach 1 9 4 6 / 4 8 uc z ęsz c z a ł do A k a d e m i i N a u k P o l i t y c z n y c h - O d d z i a ł w Sopocie której nie uk o ń c z y ł ze w z g l ę d u n a służbowe prze ni es ie ni e

z Gd a ń s k a do Bydgoszczy,

w latach 1 9 4 9 / 1 9 5 2 s t u d i o w a ł i u k o ń c z y ł W y d z i a ł P r a w a U n i w e r s y t e t u im M i k o ł a j a K o p e r n i k a w Toruniu.

Z a f a k t zataj e n i a przed w ł a d z a m j w o j s k o w y m i p r z y n a l e ż n o ś c i do A K w czasie okup a c j i - został w l i s t o p adzie 1952 rok u postawiony przed O f i c e r s k i Sąd H o nor o wy dla O f i c e r ó w S z t a b o w y c h przy N a c z e l n e j P r o k u ­ raturze w Warszawie. 5 li sto p a d a 1 9 5 2 r o k u zapadł wyrok: o b n i ż e n i a s t o p n i a m a j o r a do st op ni a p o d p o r u c z n i k a / z d a n i e m O f i c e r s k i e g o S ą d u H o n o r o w e g o miał opuścić w o j s k o w t a k i m stopniu, w jakim p r z y b y ł do woj ska/, oraz w y d a l e n i e ze służby wojskowej.

W trybie a d m i n is t rac y jny m , o bni ż o n o d o d a t k o w o stop i e ń wojsko w y do szeregowego.

Z o s t a ł zwolniony z w o j s k a bez żadnej odprawy materialne j. W ty m czasie miał n a u t r z y m a n i u żonę i dwoje dzieci. Nie mógł otrzymać żadnej pracy przez okres n a s t ę p n y c h t rzech miesięcy, nie mówiąc

już o o t r z y m a n i u posady stosownie do p o s i a d a n y c h kwalifikacji.

Y/szelkie s t a r a n i a o r a d c o s t w a prawne zostały uni c e s t w i o n e przez

towarzyszy / n a z w i s K a znane/ K o m i t e t u W o j e w ó d z k i e g o P Z P R w By dgoszczy.

P o w i e l u k o m b i n a c j a c h otr zymał w r e s z c i e p osadę p r a c o w n i k a a d m i n i ­ s t r a c y j n e g o w n i e p e ł n y m w y m i a r z e godzin.

R a d a A d w o k a c k a w Bydgosz cz y odmownie z a ł a t w i ł a w n i o s e k o wp is n&, listę a d wok a t ó w motywując, iż jest n a d m i a r a d w o k a t ó w w Izbie, c ho c i a ż w t y m s a m y m czasie zostały uw z g l ę d n i o n e inne wniosk i.

Od s t y c z n i a 1953 r o k u pracuje w B y d g o s k i m Zespo le B u d o w n i c t w a P r z e ­ mys ł owego D r o b n e j W y t w ó r c z o ś c i jako k i e r o w n i k d z i a ł u U m ó w i Zleceń.

Po w i e l u o d w o ł y w a n i a c h 26 lu tego 1957 r o k u r o z k a z e m M O N N r 0 1 4 4 p r z y w r ó c o n o mu st o pie ń majora.

d n i a 1 lipca 1957 r o k u z o s t a ł w p i s a n y n a listę a d w o k a t ó w Izby A d w o ­ k a c k i e j w Bydgo szc z y.

16

- 3 - Józef E i c h s t a e d t - o o Od w r z e ś n i a 1957 r o k u zostaje r ó w n i e ż o b r o ń c ą w o j s k owym. P r aktykę ,, a d w o k a c k ą r o z p o c z y n a w Ś w i e c i u n / W a na stępnie zostaje _przeniesiony n do B y d go s z c z y " g d z i e p ode jmuje pracę w Zespole A d w o k a c K i m n r 1.

Od s t y c z n i a 1 9 6 4 roku jest r ó w n i e ż k i e r o w n i k i e m tego Z e s p o ł u i p r a c u j e n a tym s t a n o w i s k u do 20 k w i e t n i a 1 9 8 4 r o k u - czyli do śmierci.

O p r ó c z pracy zawudowej u d z i e l a się w s z e r o k i m zakresie w pracy s p o ­ łecznej, pracuj ą c w Kole O b r o ń c ó w W o j s k o w y c h , P C K i K o m i s j i O p i e k i Społecznej.

D o ZB O W I D u należy od 19^9 roku, jest a k t y w i s t ą w Zarządzie Woj.

i p r z e w o d n i c z ą c y m III K o m p l . S ą d u Kol e że ń s k i e g o . O d z n a c z e n i a :

1 1 / 1 1 04 2 r - Sreurny K r z y ż Z asł u gi z M i e c z a m i / R u z k . K G N r 120 / B P z 1 2/8.1942r. oraz rozk.Kdy Otcr.nr 85/P z 11/11.4-2

2 9 / 6 . 46r - O d z n a K a G r u n w a l d u n r 0 3 2 6 2 6 / 1 9 4 6 1 / 7 * 4 9 r - Srebrny K r z y ż Z a s ł u g i n r 5 4 7 8 6 / 1 9 4 9

21/1 0 . yi - Brązowy M e d a l Siły Zbrojne w Służbie O jcz y z n y n r . 1 3 3 5 2 5 / 5 1 r 1 0 / 1 0 . 7 5 - Brązuwy M e d a l Z a s ł u g i ula O b r u n n o ś c i K r a j u n r . D - 1 7 2 4 1 8

2 1 / 10 . 8 1 r K r z y z K a w a l e r s k i O r d e r u O d r o d z e n i a F o i s k i n r 1 7 5 9 - 8 1 - 1 7

Osob y z któ ry mi w s p ó ł d z i a ł a ł i u t r z y n y w a ł kontakty pod czas d z i a ł a l n . w A K m jr Józef C h y l i ń s k i - szef S z t a b u P o m o r s k i e g o O k r ę g u Z W Z / A K

p s e u d o n i m " P i o t r ” i "REKIN" - zmarł w T o r o n t o w Kanadzie,

mjr Józef Gruss - kolejny szef s z t a b u - p s . " S t a n i s ł a w " i "J ó Z i o "

b r a l z n i m udział w p r a c a c h o r g a n i z a c y j n o - k o n s p i r a o y j n y c h . S o a m a w i a ł n a temat u r z ą d z a n i a " s k r z y n e k k o n t a kt owych " i p u n k t ó w przes ył ko wy ch . v- brał w s p ó ł u d z i a ł także p p o r J a s i ń s k i p s e u d o n i m "Kunę".

- p p ł k R u d o l f O s t r i h a ń s k i p s . " A u r e l k u s z " w s p ó ł d z i a ł a ł z n i m w r u c h u o poru - r a z e m byli w obozie Stutthof,

- por Z y g m u n t S z a t k o w s k i - z a pr z y s i ę ż a ł Jó zefa E i c h s t a e d t a w k w i e t n i u 19 4 0 roku,

■ *- małżeń s t wo W ł a d y s ł a w a i L e o n T o j z a - b e z p o ś r e d n i o w s p ó ł p r a c o w a ł z n i m i w czasie okupacji. Ich w a r s z t a t mieszc zący się przy ul D o l i n a n r 31 w Bydgos zc zy był p u n k t e m k o n t a k t o w y m i p u n k t e m przesyłkowym,

- m a ł ż e ń st wo A n i e l a i F r a n c i s z e k Szalla. W a r s z t a t ~ F r a n c i s z k a S z a l l i m ieszczący się przy ul N a r u s z e w i c z a róg Garbary w By dgosz czy służył

jako s k r z y n k a p rz e s y ł k o w a do I nsp e k t o r a t ó w , n a t o m i a s t jego m ieszkanie pry\vatne przy ul K ró l o w e j Jadwigi jako p unk t przerzutowy do B o r ó w Tucholskich. F r a n c i s z e k S z a l l a zginął ś m i e r c i ą b o h a t e r s k ą w obozie S t u tt h o f w czasie kolejn eg o p r z e s ł u c h a n i a w " P o l i tisc he A b t e i l u n g C gdzie męczony był o w yj aw i e n i e m i e j s c a p o b y t u p o r . G r u z a ps "DAN"

z Borów Tuchol sk ic h, M j r Józef C h y l i ń s k i ps "Rekin" i p p ł k R u d o l f O s t r i h a ń s k i ps "Aurelia"/który był r ó w n i e ż w tym czasje w i ę ź n i e m obozu Stutthof.

Z r o z k a z u b . S z e f a S z t a b u K O / A K P o m o r z e m j r J ó z e f a G r u s s a ps " St a n i s ł a w "

c a ł a r o d z i n a S z a i l ó w m u s i a ł a pr z yją ć III grupę n a r o d o w o ś c i n i e m i e c k i e j H e n r y k K l a p p a ps "S ł awe k " od 1941 r o k u brał czynny u dział w p r a c a c h

k o n s p i r a c y j n y c h w ra m a c h O k r ę g o w e j Delegatury R z ą d u - kry pt . " ^ a t o k a "

^ S t a n i s ł a w N u w i c k i od 1941 r o ku b r a ł czynny ud zia ł w d z i a ł a l n o ś c i k o n ­ sp i r ac y jn ej w r a m a c h D ele g atu r y R z ą d u - O k r ę g P o m o r s k i w t a k zwagej państwowej służbie c y w i l n e j na s t a n o w i s k u inspektora.

*- U r s z u l a K l u n d e r ps."Ewa" z m ę ż a J ę d r z e j c z a k w lat ach 1 9 4 1 / 4 2 b y ł a za­

a n g a ż o w a n a w pracy k o n s p i r a c y j n e j ZWZ W marcu 1943 r o k u z ostała z ap rz y- się ż o n a przez por Z y g m . S z a t o w s k i e g o i d z i a ł a ł a w W . S ł . K o b i e t . i n s P « ^ d g . V- S e w e r y n s i e r a n s k i był ł ą c z n i k i e m A K z z a k ł a d a m i w Ł ęgn o w i e gdzie p r a ­

cował i organizował akcje s a b o t a ż o w e na terenie tych zakładów.

- A ^ b i n S n i c i e ń s k i od 1 9 4 0 r. do c h w i l i o s w o b o d z e n i a By dgo szcz y w 1945r.

brał czynny udział w p r a c a c h k o n s p i r a c y j n y c h ZWZ - w s p ó ł d z i a ł a ł w t o w a k c j a ch s a b o t a ż o w y c h na terenie D A G . W E R K E " D y n a m i t " . -

Adresy okupacyjne: ul J o a g i e l l o ń s k a 2 4 i ul G r u d z i ą d z k a F a Koppe A d r e s obecny żony: M a r t a E i c h s t a e d t '

8 5 - 6 0 5 B y d g o s z c z _ r

O t r z y m a n o 2 4 c z erw c a 1991 r.

17

oL)

18

4

E ichstaedt Józef , ps

... ~ ¥ J r 7 r ez . " ...

Bydg o szc z 85 - 6G5, 1

(N a z w is k o , iraie, pseudonim i adres w y d a ją c e g o o św iad czen ie )

Jacek - Mi kr u s B y dg o s z cz.^ 3 gru dn i a 197 6 r.

(m ie js c o w o ś ć )

Gśiuiadcsenie świadka

Ja, jako uczestnik(czka) (wymienić formację Ruchu Oporu, nazwę obozu lub więzienia formację wojskową od — do): Armii Krajowej / 194-0-1944/ jako także w i ę z i e ń

obozu k o ncentracyjnego w Stutt S ofi e g. Gdańska / 1944/4-5/

świadomy(a) odpowiedzialności wynikającej z przepisów prawa karnego za prawdziwość poda­

nych niżej przeze mnie faktów, legitymujący się dowodem osobistym-: Seria i nu m er.._..1H....6.6.56230 wydanym dnia

... r. przez KM MO Bydgoszcz

o ś w i a d c z a m , v v * - •

Tadeusz Z i m n i e w i c z s^ n (córk a)- Wa c ł a w a i El ż biety ze

urodź, dnia ____10 g r u d n ia ...

... roku w ___ JPoznaniu..

jest mi znany(a) osobiście jako uczestnik(czka) (wymienić formację Huchu Oporu, nazwę obo­

zu lub więzienia, formację wojskową oraz okoliczności, w których świadek zetknął sic

V

z otrzymującym(eą) oświadczenie i czasokres od — do): ... od.. la t a -—1-94-3--do-chwil-i-ciego

a.r.ass.t..Q.V/.a.ai.a....prz.2Z...._.e.s.t.a.p.Q....3y.dgo^.zc2..-...nalażał...da...Arinii...i£r.aj.ay.aj.. pr.zy..czym

służbowo był związany z Insoektorat g.m....B2 dgo skim. , .b.ę.d.ąc....po.d.kon.e.ndnym....Zy.g-

mun ta Szatkowskiego ps. W i e s ł a w . - __;

Wyżej wymieniony(a) posiadał(a) pseudonim — ..--- ... i pełnil(a) funkcję — brał(a) udział (w tej części opisuje się: przebieg służby i działalność w okresie bezpośredniego udziału w walkach wolrościowych, pełnioną funkcję, stopień wojskowy, w ja­

kich był(a) oddziałach, grupach, placówkach, pod czyim dowództwem, kierownictwem, udział w akcjach bojowych i innych, w jakich miejscowościach, nazwa obozu itp. wszelkie zmiany i czasokres od — do): W i a d o m o mi , że__obyw. Tadeusz Zimniewjcz w r a m a c h ___

wykonywania poleceń Zygmunta Szatkow sk i eg o " W i e s ł a w a " p o m ag a ł p r z y or ganizowaniu od d ziałów na terenie dawn. DAG W e r k e w Ł ę gnowie

w zakładach produkcji m ate r i a ł ó w wybuchowych. ChodziłdP o samodzielne grupy sabotażowe i wywiadowcze. W s zczegółach pracę k o n s p i r a c y j n ą obyw. Żimn ie wi cz a. mó gł by scharakteryzować Z y g munt S z a t k ow s ki , al bowiem poHddi'ńe~wi'adomo!ci c z e rpa ł am tylko od tego o s t a t n i e g o . -

,

4

Jeżeli świadek jest członkiem ZBoWiD, powinien wpisać numer legitymacji członkow­

skiej —661.5/By.. wydanej przez Zarząd Okręgu w --- .?.

.

iS

_?.

.czy ._.... ,—.... •... ...—

Własnoręczność podpisu stwierdza się

r SiercjFjiik I

7 asJu Ewidencji odpowifidniCii

:ądu Z B o W iD )

1066 W Z G Kielce CO.000

piśm.

Prawdziwość co wyższych danycŁ stwierdzam włashoręcz

.Ei^5>stae.d.t.__.J.ó.zai....»...jaj.r...r.az^.ł _

(N a z w is k o , im ię , stopień w o js k o w y , fu n k cja , s ta n o w is k ^ !

19

20

to* W S T M A W W .

OdpisS 1

Eichstaedt Józef Bydgoszcz, dnia 17 czerwca 1978 roku

•Jacek" "mikrus"

85-605 Bydgo s z c z

O Ś W I A D C Z E N I E Ś W I A D K A

Ja, Jako uczestnik /czka/ wymienić formację Ruchu Oporu nazwę obozu lub więzienia formację wojskową od - do: Ruchu Oporu AK od wiosny 19^0 do osadmla w Gestapo w Bydgoszczy /25 marca 1944 r./

więzień Obozu w Stuttbofie /80-088/ - świadomy odpowiedzialności wynikającej z przepisów prawa karnego za prawdziwość podanych niftej przeze mnie faktów

o ś w i a d c z a m

fte ob Franciszkę Gendaszsk, oórkę Stanisława i Heleny urodzonej dnia 30,9*1905 roku w Bydgoszczy jest mi znana osobiście jako ucestniczka / w y m i e n i ć formację Ruchu Oporni, nazwę obozu lub wię­

zienia, formację wojskową oraz^okollczności w których świadek zetknął się z otrzymującą oświadczenie i czasokres od - do/:

jako członka Ruchu Oporu w ramach Stabu Pomorskiego Okręgu Armii Krajowej w Bydgoszczy - następnie - wiosna/lato 1944 r. jako więźnia politycznego w Gestapo w Bydgoszczy. Jako kierownika sekretariatu Szefa Sztabu Pomorskiego Okręgu Armii Krajowej.

Yy&ej wymieniona posiadała pseudonim " T E R E S A * i pełniła funkcję - brała udział /w tej części opisuje sięt przebieg słuft- by i działalności w czasie walki z okupantem hitlerowskim, peł­

nioną funkcję, stopień wojskowy, w jakich była oddziałach, gru­

pach, placówkach, pod czyim dowództwem, kierownictwem, udział w akcjach bojowyoh 1 innych, w jakich miejscowościach, nazwa obo-

u itp. wszelkie zmiany i czasokres od - do / 1

była sekretarzem Szefa Sztabu Pomorskiego Okręgu AK - prowadziła skrzynkę kontaktową. V jej mieszkaniu /obecnie ul. Świerczewskie­

go/ odbywały się odprawy szczebla K-dy Okręgu AK w których brałem osobisty udział /wiosna 43 do 25 kwietnia 1944 r/.

Ob. Gendaszsk trudniła się "legalizowaniem" dowodów osobistych niemieckich dla członków AK. Sporadycznie Sztab Okręgu delegował

"Teresę" kuriera. Posiada szczególne zasługi.

Jeśli świadek jest członkiem ZBOWID, powinien wpisać numer legi­

tymacji członko2skieJ wydanej przez Zarząd Okręgu w ...

Prawdziwość powyższych danych stwierdzam własnoręcznym podpisem

/-/ Józef Eichstaedt mjr rez. adwokat Sędzia Sądu Koleżeńskiego w Zarządzie ZBoWiD w Bydgoszczy

Za zgodność odpisus

21

f)

22

f c i ^ c f a u / [ W L * . — .

T A D E U S Z J A S Z O W S K I

:

Ą't-1

■ :Jb

<•.

. vj[

Więzi organizacyjne j 3 Komendy Okręgu AK Pomorze * z Okręgową Delegaturą Rządu

■ t , łt; : ' A

. <p,7 I i

Związek Walki Zbrojnej w swoich założeniach organizacyj­

nych przewidywał ścisłe powiązanie pionu wojskowego organi­

zacji z pionem rządowym, który w terenie reprezentowała

Delegatura Rządu. ■■■“ ' ■

N a Pomorzu sprawa tej więzi organizacyjnej została ustalona początkowo w ten sposób, że pierwszy Delegat Rządu na okręg 1/ Pomorze, W acław Ciesielski, przewodniczący Stronnictwa Naro­

dowego, pełnił jednocześnie funkcję szefa wydziału I, a więc organizacyjnego, Komendy Okręgu ZWZ. Tak przynajmniej przedstawia to w swoich wspomnieniach, długoletni szef Sztabu

^ Komendy Okręgu ZW Z - A K , ppłk. Józef Chyliński.

Było to rozwiązanie niezbyt zgodne z uchwałą rządu Sikor­

skiego we Francji z kwietnia 1940 r., która przewidywała niezale­

żność delegata rządu od ZW Z i sprawowanie przez niego kontroli rzeczowej i merytorycznej wydatków pionu wojskowego. Być może w okresie gdy powstawała Komenda Okręgu ZW Z Pomo­

rze sprawy te nie były najważniejsze, a poza tym przewaga czynnika wojskowego była w początkowym okresie okupacji najzupełniej zrozumiała.

Podobnie zresztą kolejny delegat rządu na Pomorze, Antoni Antczak, rozpoczynał pracę w konspiracji od stanowiska zastęp­

cy kierownika wydziału Administracji cywilnej w organizacji

„G runw ald”, co również wskazywało na jego podległość wojsko-

\/ wemu dowódcy „Grunw aldu” ; mjr. Cyrklewiczowi.

Tak więc początkowo w organizowaniu sił konspiracyjnych na Pomorzu dawano pierwszeństwo czynnikowi wojskowemu nad

cywilnym. •*>

Aresztowanie w 1941 r. Wacława Ciesielskiego przez Gestapo i trudności z ulokowaniem się pionów dowództwa okręgu ZWZ - A K na Pomorzu, spowodowało ich stałe przebywanie na terenie W arszawy i doprowadziło do faktycznego rozdziału tych organizacji. Mianowany na miejsce Wacława Ciesielskiego ■ \v 1941 r. Antoni Antczak, prezes wojewódzkiego zarządu Stronnic-:

twa Pracy na Pomorzu, przebywał również na stałe w Warsza­

wie. D la terenu Pomorza-utworzono ekspozyturę Okręgowej Delegatury Rządu o kryptonimie i,Zatoka” , na której czele i/ stanął Franciszek Rochowiak, pseudonim „Zaklicki”, przebywa­

jący stale w Toruniu. Dziś dla badającego dzieje konspiracji na Pomorzu jest rzeczą zupełnie zrozumiałą, że nie rozwiązania organizacyjne wymyślone w zaciszu gabinetów ministerialnych, lecz możliwości okupowanego terenu Polski i umiejętności odpowiednio zamaskowanego działania decydowały o przyjmo­

wanych formach organizacyjnych. Dlatego na pierwszy plan w działaniu Okręgowej Delegatury Rządu na Pomorzu wybija 144

Stanisław Nowicki około 19J5r. Pseudonim Mestwin.

dobierać sobie współpracowników w terenie dla zbierania infor­

macji i dobranie przez Bolesława Lipskiego odpowiednich ludzi na tych inspektorów, stanowił o wysokim poziomie prac Delega­

tury i jej Wydziału Bezpieczeństwa.

Nie jest natomiast jasne jak w okresie 1941-1944 r. wyglądały więzi organizacyjne między ODR, a Komendą Okręgu ZW Z- -AK. Wydaje się, że Bolesław Lipski utrzymywał w tym czasie kontakt bezpośrednio z Warszawą, gdyż piony Z W Z -A K na

145 ssię praca wydziału bezpieczeństwa i porządku publicznego, Skierowanego przez Bolesława Lipskiego, byłego starostę mor- V ' Iskiego z Pucka, a później z Wejherowa, a w 1939 r. dyrektora

| Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych, oddział w Bydgoszczy. W o- j kresie okupacji zakład ten został przemianowany przez okupan-

jl

gatury Rządu pod pokrywką działalności ubezpieczeniowej.

foi Dawała ona możliwość penetrowania terenu i zbierania wiado- tpiości, które po usystematyzowaniu i opracowaniu stawały się

^doskonałym materiałem do okresowych sprawozdań, składa­

n ych przez O kręgową Delegaturę Rządu na Pomorzu władzom r centralnym w Warszawie.

i Jak się wydaje należy przyjąć jako początek działalności OD R i „Zatoka” drugą połowę 1941 r. Przynajmniej taką datę podają J/

| zarówno nieżyjący już dziś Stanisław Nowicki, pseudonim „Mes- u- ftwin” jak i ostatni chyba żyjący członek Delegatury, Edward : Forycki, pseudonim „M ars” . Podział Pomorza na obwody tere- \ y . nowe i obsadzenie ich inspektorami, którzy byli zobowiązani

23

'btjcfijObW ,

Pomorzu nie były w tym czasie odpowiednio ukształtowane. Do i utrzymywania takiego sposobu łączności skłaniał również fakt^

— t/ posiadania wysokiej klasy kuriera w postaci Stefana StępniewgjJ kiego, nominalnie pracownika parowozowni Bydgoszcz, bratał

^in spektora Delegatury, Kazimierza, który posiadał przepustki na podróżowanie koleją i przekraczanie granicy z G G . Jednakże w drugiej połowie 1942 r. gdy na szczeblu garnizonu i inspektora- } tu A K w Bydgoszczy nastąpiły aresztowania, w szczególności

\ y został aresztowany por. Bruno Jasiński, pseudonim „Kuno’/

1/ i kpt. Leon Hofman, pseudonim „Henryk” , Okręgowa Delegatu- , ra Rządu przekazała swoich 2 ludzi, a to Aleksandra Schulza

* pseudonim „Michał” i „Maciej” , oraz Józefa Eischstaedta, pseu*

V donim „Jacek” i „Mikrus” dla obsadzenia opróżnionych stano, wisk. Musiała więc taka łączność istnieć, choć na podstawie

„Mik- I rus", członek ODR ,.Za­

toka" i Inspektoratu AK

Bydgoszcz

dzisiejszego stanu wiedzy o konspiracji pomorskiej trudno jest wskazać ludzi, którzy pozostawali ze sobą w kontakcie.

. Ze strony Delegatury mógł być to zarówno Bolesław Lipski, j - pseudonim „Bartel”, w Bydgoszczy jak i Franciszek Rochowiak, pseudonim „Zaklicki”, z Torunia. Ze strony A K mógł być to Józef 1/ Chyliński, pseudonim „Wicher” i „Rekin” , który w latach 1941- -1942 pojawiał się sporadycznie w Toruniu i Bydgoszczy, albo V Józef Gruss, pseudonim „Stanisław” , pełniący funkcję szefa

wywiadu Komendy okręgu AK, który co jakiś czas zjawiał się w Grudziądzu i Bydgoszczy.

t / Wspomniany już Stanisław Nowicki, w swoich wspomnie­

niach stwierdza, że podporządkowanie Wydziału Bezpieczeń­

stwa OD R „Zatoka” Komendzie Okręgu A K nastąpiło dopiero po upadku Powstania Warszawskiego, w październiku 1944 r.

gdy wobec zbliżania się frontu rola czynników wojskowych znów zaczęła wzrastać. Do tego czasu, zdaniem Stanisława Nowickie-

| go, kontakty między OD R i A K istniały, ale nie były częste i nie nosiły charakteru podległości. Znali się raczej poszczególni ludzie z racji pokrewieństwa, służby wojskowej, czy koleżeń- t stwa z czasów szkolnych.

I W każdym razie kontakty między O D R „Zatoka” i ludźmi ' z Komendy Okręgu A K Pomorze istniały cały czas i owocowały a ogół dobrą znajomością wydarzeń w terenie. Sprawozdania

;Okręgowej Delegatury na Pomorzu jakie zachowały się w war- I szawskich archiwach wskazują, że pracownicy delegatury, naj- j prawdopodobniej z Wydziału Bezpieczeństwa Bolesława Lips- ' kiego, na bieżąco śledzili rozwój organizacji konspiracyjnej

„Gryf Pomorski’ ’ i dokładnie byli zorientowani w ilości członków tej organizacji, jej uzbrojeniu i pionach organizacyjnych.

I Prawidłowo też oceniano stosunki narodowościowe na Pomo­

rzu broniąc ludność kaszubską przed pomówieniami o sprzyja­

nie Niemcom i słusznie wskazując na brak wytycznych ze strony rządu emigracyjnego co do przyjmowania, bądź odrzucania narodowości niemieckiej przez ludność Pomorza. Przedstawicie­

le ODR „Zatoka” dokładnie widzieli patriotyczną postawę lud­

ności Pomorza, która udzielała pomocy represjonowanym i u- krywała dezerterów z Wehrmachtu.

Ciekawe materiały zostały zebrane przez inspektorów Delega­

tury na temat migracji ludności z coraz silniej bombardowanych Niemiec i odnośnie przenoszenia zakładów zbrojeniowych z cen­

tralnych Niemiec do Grudziądza, Wąbrzeźna, Chojnic i Bydgosz­

czy. Inspektorzy mieli informacje z więzień hitlerowskich i obo­

zów, w szczególności ze Stutthofu i Potulic. w grudniu 1943 r.

w sprawozdaniu umieszczono informację o wysłaniu z Potulic transportu osób niedołężnych i starców w kierunku G G na stracenie, a była to przecież jedna z bardziej ściśle chronionych tajemnic.

Trzeba przyznać, że inspektorzy ODR, zatrudnieni oficjalnie w różnych zakładach niemieckich, a głównie w Towarzystwie Ogniowym (Feuersoziatet) Bolesława Lipskiego docierali wszę­

dzie i zbierali zewsząd potrzebne informacje. W okresie okupacji zapłacili za to więzieniem i męczeńską śmiercią: Adam Stefa- \ r niak, pseudonim „Śliw a” inspektor 3 obwodu Bydgoszcz, Kazi­

mierz Stempniewski, pseudonim „Werner I” , inspektor 4 obwo- \ S du Gdańsk-Gdynia, Albin Wypijewski, pseudonim „Białas” , ^ referent bezpieczeństwa dla powiatu bydgoskiego i Antoni Marciniak, pseudonim „Jarocki” , inspektor Straży Samorządo- U wej 3 obwodu Bydgoszcz. Wszyscy oni zostali aresztowani w dniu 4 grudnia 1944 r. przez Gestapo w Bydgoszczy i po pobycie l w aresztach Gestapo na ul. Poniatowskiego i więzieniu na I ' Wałach Jagiellońskich zaginęli bez wieści.

W środowisku byłych członków O D R „Zatoka” utrzymuje się pogląd, że przyczyną ich aresztowania była próba kontaktu z agentem Gestapo, Edwardem Słowikowskim, pseudonim „Bia­

ły Grot” .

W końcowm okresie okupacji więzi organizacyjne między Komendą Okręgu A K, a O D R „Zatoką” zacieśniły się i częstym gościem Bolesława Lipskiego i Czesława Rubaszewskiego w To-

ty

warzystwie Ogniowym przy ul. Gdańskiej stał się Komendant Okręgu A K Janusz Pałubicki, pseudonim „Piorun” . L r

1

147

24