Spis treœci

Spis treci

Wprowadzenie . . . . 9

1. Zmierzch filozofii absolutu . . . . 9

2. Przes‡anki znaczenia idei absolutu w klasycznym pojmowaniu filozofii . . 12

3. Wyj„tkowo?@ pozycji Hegla w dziejach filozofii . . . . 17

4. Filozofie skoæczono?ci w miejsce filozofii absolutu . . . . 24

5. Zamierzenia badawcze . . . . 31

I. Søren Kierkegaard: odejs´cie od filozofii absolutu na rzecz absolu- tyzacji subiektywnego istnienia . . . . 35

1. SpBr Kierkegaarda z Heglem: jeste?my istotami skoæczonymi, prze¿ywaj„- cymi dylematy etyczne . . . . 35

2. Filozoficzne wyznaczniki pogl„dBw Kierkegaarda . . . . 42

3. Ocena prawomocno?ci zaproponowanego ujŒcia cz‡owieka . . . . 46

II. Spo ´r Ludwika Feuerbacha z filozofia˛ absolutu . . . . 53

1. Idea Ðnowej filozofii jako opozycja wzglŒdem Hegla i filozofii zobo- wi„zanej religijnie . . . . 53

2. Idea filozofii skoæczono?ci . . . . 56

3. Program nowej filozofii . . . . 61

4. Trudno?ci i ograniczenia nowej wizji filozofii . . . . 64

III. Pluralizm Williama Jamesa jako idea filozofii skon ´czonos´ci . . . . . 69

1. Wizja filozofii i jej mo¿liwo?ci . . . . 69

2. SpBr Jamesa z filozofi„ absolutu . . . . 72

3. Idea pluralizmu jako nowa wersja filozofowania . . . . 76

IV. John Dewey i odejs´cie od filozofii absolutu na rzecz filozofii

człowieka uwikłanego w swo ´j czas . . . . 82

1. Dewey jako krytyk i kontynuator Jamesa . . . . 82

2. Rewizja filozoficznej samowiedzy: filozofia jako czŒ?@ kultury powi„zana z religi„ . . . . 85

3. Program przebudowy filozofii . . . . 89

4. Projekt naturalistycznej metafizyki . . . . 96

5. Nowa posta@ naturalizmu . . . . 98

6. Metafizyczne zamierzenia Deweya . . . . 101

7. PowrBt do absolutyzowania pewnych aspektBw rzeczywisto?ci i charakterystyk cz‡owieka . . . . 103

V. Wilhelm Dilthey: projekt filozofii skon ´czonos´ci w powia˛zaniu z idea˛ absolutu ukrytego . . . . 107

1. Diltheyowski projekt filozofii skoæczono?ci . . . . 109

2. Cz‡owiek jako istota skoæczona . . . . 116

3. Nawi„zanie do metafizyki i wprowadzenie punktu widzenia ¿ycia . . . . . 122

VI. Martin Heidegger: relacja ludzkiej skon ´czonos´ci z absolutem w sytuacji jego nieobecnos´ci . . . . 126

1. Idea hermeneutyki faktyczno?ci: zainteresowanie faktycznym istnieniem w miejscu zainteresowania absolutem . . . . 127

2. Heidegger a Dilthey. Podobieæstwa i rB¿nice . . . . 132

3. Problem bycia: w poszukiwaniu najg‡Œbszej podstawy naszej skoæczono?ci 135 4. Przej?cie do perspektywy bycia E cz‡owiek jako jego Ðs„siad . . . . 140

5. Wnioski . . . . 144

VII. Hans-Georg Gadamer jako filozof skon ´czonos´ci . . . . 148

1. Gadamer jako filozof skoæczono?ci . . . . 149

2. Przedmiot filozofii Gadamera . . . . 153

3. Na czym polega nowatorstwo filozofii Gadamera? . . . . 156

4. Filozofia Gadamera jako filozofia pozostaj„ca w cieniu metafizyki

absolutu . . . . 160

6

Spis treci

VIII. Czy Max Horkheimer jest filozofem skon ´czonos´ci? . . . . 166

1. Krytyka dawnej filozofii i jej idei absolutu . . . . 169

2. Rola filozofii i jej zadania . . . . 175

3. Wnioski . . . . 182

IX. Theodor W. Adorno: czy pro ´ba totalnej krytyki społecznej przekształca sie ˛ w filozofie ˛ skon ´czonos´ci? . . . . 185

1. Krytyka dawnej filozofii absolutu i ca‡ej wspB‡czesnej filozofii akademickiej 186 2. Podtrzymanie idei ca‡o?ci . . . . 191

3. Filozofowanie w imiŒ przemiany istniej„cego spo‡eczeæstwa . . . . 194

4. Nawi„zanie do metafizycznych pytaæ o absolut . . . . 201

5. Filozofia Adorna jako pozBr filozofii skoæczono?ci . . . . 205

X. Czy Ju ¨rgen Habermas jest filozofem skon ´czonos´ci? . . . . 208

1. Krytyka filozoficznych pogl„dBw Adorna . . . . 210

2. Stosunek Habermasa do tradycji metafizycznej . . . . 211

3. Czym staje siŒ filozofia, kiedy przestaje by@ wiedz„ o ?wiecie? . . . . 216

4. PomiŒdzy filozofi„ skoæczono?ci a filozofi„ absolutu . . . . 223

XI. Filozofia skon ´czonos´ci w uje ˛ciu Michela Foucaulta . . . . 228

1. Czy Foucault jest filozofem? . . . . 229

2. Przedmiot zainteresowaæ Foucaulta . . . . 236

3. Foucault jako filozof ludzkiej skoæczono?ci . . . . 244

4. Problematyczno?@ Foucaultowskiej wersji filozofii skoæczono?ci . . . . 248

XII. Gilles Deleuze: czy moz ˙liwe jest precyzyjne rozro ´z ˙nienie tego, co skon ´czone, i tego, co nieskon ´czone? . . . . 253

1. Ku nowym postaciom filozoficznego my?lenia . . . . 253

2. Czy filozofia DeleuzeIa jest filozofi„ skoæczono?ci? . . . . 260

3. Deleuze jako filozof ÐrB¿nicy i ÐpowtBrzenia . . . . 264

4. Deleuze jako filozof wydarzenia . . . . 273

5. Wnioski . . . . 276

Spis treci

7

XIII. Czy Jacques Derrida jest filozofem skon ´czonos´ci? . . . . 280

1. Idea dekonstrukcji metafizyki . . . . 280

2. Czy dekonstrukcja jest przedsiŒwziŒciem filozoficznym? . . . . 284

3. SposBb realizacji pomys‡u Derridy. Czy rB¿niŒ mo¿na potraktowa@ jako now„ posta@ idei absolutu? . . . . 293

4. Zakwestionowanie podzia‡u na to, co skoæczone, i na to, co nieskoæczone 296 XIV. Filozofia przygodnos´ci w sporze z filozofia˛ absolutu w pogla˛dach Richarda Rorty’ego . . . . 304

1. Sprzeciw RortyIego wobec tradycyjnej formu‡y filozofowania . . . . 304

2. Projekt filozofii przygodno?ci . . . . 309

3. Czy filozofia przygodno?ci jest jeszcze filozofi„? . . . . 316

4. Analiza zaproponowanego przez RortyIego wariantu filozofii przygodno?ci 322 XV. Filozofia przygodnos´ci Odona Marquarda . . . . 327

1. Charakter filozoficznych pogl„dBw Marquarda . . . . 327

2. Idea filozofii skoæczono?ci . . . . 328

3. 5lady absolutyzacji w my?li Marquarda . . . . 335

Zakon ´czenie . . . . 337

1. Czy filozofia skoæczono?ci istnieje? . . . . 337

2. Odnawianie idei absolutu i poczucia zwi„zku z nim . . . . 347

2.1. Obecno?@ (boskiego) absolutu w do?wiadczeniu cz‡owieka E Emma- nuel Levinas . . . . 348

2.2. Odniesienie do boskiego absolutu jako fundamentalna sytuacja ludzkiego istnienia E Michel Henry . . . . 351

2.3. My?lenie w horyzoncie idei absolutu E Jean FranOois Lyotard . . . . . 356

2.4. Os‡abienie metafizyki jako sposBb ponownego ugruntowania chrze?- cijaæstwa E Gianni Vattimo . . . . 360

2.5. Wnioski . . . . 364

3. Czy wspB‡czesna nauka powraca do idei absolutu? . . . . 366

4. Czy mo¿liwa jest dyskusja pomiŒdzy filozofiami skoæczono?ci a filozofiami absolutu? . . . . 374

Literatura cytowana . . . . 388

Indeks nazwisk . . . . 399

8

Spis treci