148 SPRAWOZDANIA
dowej. T art zaprezentował ustalenia badań nt. przemian uczestnictwa w naro
dowym dyskursie publicznym przez pryzmat wyłaniających się przemian kulturowych w Estonii. Tarkowska przedstawiła tezy i interpretacje dotyczące specyfiki wypowiedzi polityków przez pryzmat pojawiających się w polskim dyskursie politycznym kategorii zorientowanych na czas (przeszłość, teraźniej
szość i przyszłość). Woroniecka zaprezentowała najważniejsze założenia teore
tyczne prowadzonych przez nią analiz dotyczących antropologicznej inter
pretacji funkcjonowania i postrzegania władzy.
Drugiego dnia obrad miejsce miały cztery wystąpienia. Referaty wygłosili:
Krzysztof Łęcki: „»Polska rewolucja. Solidarność 1980-1981« Ascha jako literacki obraz rewolucji”, Paweł Załęcki: „Między triumfalizmem a poczuciem zagrożenia. Kościół rzymskokatolicki w Polsce współczesnej w oczach swych przedstawicieli”, D orota Rancew-Sikora: „Polityka prowadzenia rozmów” oraz Piotr Wróblewski: „Społeczność pogranicza w czasach transformacji systemowej” .
Łęcki zaprezentował analizę tekstu poprzez odwołanie się do subiektywnych doświadczeń autora oraz kontekstu kulturowego funkcjonowania Solidarności.
Załęcki przedstawił badawcze założenia oraz hipotezy dotyczące prowadzonych przez niego analiz Kościoła rzymskokatolickiego jako grupy kulturowej w per
spektywie jej kulturowego statusu. Rancew-Sikora poddała analizie wybrane strategie konwersacyjne. Wróblewski przedstawił wyniki badań nad etnicznoś- cią we wsi Giełczyn na Opolszczyźnie, odwołując się do prowadzonych tam przed laty badań Stanisława Ossowskiego.
Konferencję kończyło wystąpienia M ariana Kempnego, który podsumował całe spotkanie.
Również i ta konferencja okazała się interesująca. Wiele ważnych problemów podniesiono w dyskusjach dotyczących poszczególnych wystąpień. W porównaniu z konferencją pierwszą poruszana problematyka dotyczyła tu znacznie szerszego spektrum przedmiotowego analiz. Wynika to z całą pewnością z rozstrzygnięć co do doboru celów i założeń dokonanych przez ich organizatorów.
Pozostaje mieć nadzieję, że przynajmniej zaprezentowane na tych konferen
cjach wystąpienia zostaną udostępnione szerszemu gronu odbiorców.
Paweł Załęcki
Seminarium
„Transgraniczność w perspektywie socjologicznej”
Zielona Góra, 14-15 października 1996
W dniach 14-15 października 1996 roku odbyło się seminarium poświęcone problemom transgraniczności. Jego organizatorami byli: Lubuskie Towarzy
stwo Naukowe, zielonogórski oddział Polskiego Towarzystwa Socjologicznego
SPRAWOZDANIA 149 oraz Instytut Socjologii WSP im. T. Kotarbińskiego w Zielonej Górze. Warto odnotować, iż sama inicjatywa zorganizowania takiego spotkania wyszła ze strony socjologów zrzeszonych w powstałym pod koniec ubiegłego roku oddziale PTS. Seminarium było jednocześnie pierwszym firmowanym przez mający dopiero trzyletnią tradycję, a więc najmłodszy chyba w kraju, Instytut Socjologii.
W czasie seminarium przedstawiono następujące wystąpienia: M. Szczepań
ski „Region pogranicza kulturowego w perspektywie socjologicznej. Przypadek Górnego Śląska”; L. Gołdyka „M iasto pogranicza jako typowe środowisko wychowawcze”; J. Leszkowicz-Baczyński „Rozwój klasy średniej w regionach przygranicznych jako efekt transformacji”; K. Dzieńdziura „Proces kształ
towania się elit w społecznościach lokalnych pogranicza zachodniego”; D.
Rybczyńska „Jakość życia młodzieży w regionach przygranicznych”, F. Pastwa
„Zmiana statusu materialnego rodzin pogranicza w okresie transformacji”;
J. Kwiatkowski „Funkcje komplementarne miast granicznych”; E. Hajduk
„Aspiracje do podmiotowości uczniów Warszawy i Słubic”; M. Zielińska
„Przemiany aktywności pozaszkolnej młodzieży w mieście przygranicznym”;
E. Narkiewicz-Niedbalec „Aksjologiczne orientacje młodzieży polskiej i niemie
ckiej”; D. M arkowska „Poczucie tożsamości europejskiej młodzieży pogranicza - stereotypy a doświadczenia”; R. Dyoniziak „Problemy transgraniczne a prob
lem tożsamości kulturowej Europy”; Z. Kurcz „Pogranicze z Niemcami a inne pogranicza Polski”; A. Czarkowski „Polacy a sąsiedzi. Afiliacje i dystanse interetniczne w świadomości zbiorowości społecznej pogranicza”; L. Szczegóła
„Stereotypy etniczne jako element poczucia tożsamości narodowej”.
Cele seminarium sprecyzować można przynajmniej trojako. Zasadniczy, a więc o charakterze poznawczym dotyczył potrzeby przeanalizowania szeroko pojętych procesów o charakterze społecznym i ekonomicznym zachodzących w regionach przygranicznych w ciągu ostatnich sześciu lat. Założeniem or
ganizatorów było dokonanie tego zarówno w perspektywie teoretycznej, jak i na podstawie własnych prac empirycznych. M ożna bowiem przyjąć, iż lokalizacja Zielonej Góry umożliwia bezpośredni ogląd przeobrażeń dokonują
cych się w obszarach przygranicznych, zwłaszcza Polski Zachodniej.
Po wtóre, intencją spotkania było zwrócenie uwagi na rolę, jaką odegrał w tworzeniu badań socjologicznych na Ziemiach Zachodnich Andrzej Kwilecki.
Jego związki ze środowiskiem naukowym Zielonej Góry mają bowiem czter
dziestoletnią tradycję. Z tego względu sesja stanowiła kontynuację aktywności naukowej Profesora, łącząc się z jubileuszem Jego 70. urodzin. Drugim z honorowych uczestników sesji był Władysław Kwaśniewicz, odgrywający w ostatnich latach niezwykle inspirującą rolę w integracji środowiska socjo
logicznego Zielonej Góry. Obaj badacze przewodniczyli obradom.
Wreszcie celowe wydało się zaprezentowanie dorobku socjologii zielonogór
skiej w omawianym tu zakresie i jego konfrontacja z poglądami innych
150 SPRAWOZDANIA
autorów. W seminarium uczestniczyli goście z: Warszawy, Krakowa, Katowic, Wrocławia i Poznania. M ożna więc przyjąć, iż odegrało ono rolę integrującą, początkując trwałe kontakty z innymi ośrodkami akademickimi.
Intencją organizatorów było umożliwienie swobodnej wymiany poglądów w dwóch obszarach problemowych. Punktem odniesienia pierwszego stały się szeroko pojęte procesy społeczne i ekonomiczne, które uznać należy za specyficzne dla obszarów przygranicznych. Tak szerokie określenie prob
lematyki umożliwiło zaprezentowanie wielu perspektyw badawczych i różno
rodności typów analizy. W nurcie tym mieściło się wystąpienie L. Gołdyki (WSP Zielona Góra), który przedstawił obiektywne uwarunkowania wychowa
wcze w obrębie miast pogranicza polsko-niemieckiego. Jednocześnie charak
terystyce podlegały skutki wyrażające się w orientacji temporalnej i aksjologicz
nej młodzieży. Z. Kurcz (Uniwersytet Wrocławski) analizował dokonujące się w ostatnich latach procesy zachodzące na różnych pograniczach Polski, w tym także zjawiska o charakterze świadomościowym. Jednocześnie przedstawił on pogląd, iż procesy integracyjne najbardziej zaawansowane zostały na granicy polsko-niemieckiej.
Drugi obszar zagadnień łączył zróżnicowane analizy dotyczące zjawisk kulturowo-świadomościowych. Interesująco i wielowątkowo wypowiedział się tu M. Szczepański (Uniwersytet Śląski), analizując region Górnego Śląska przez pryzmat pogranicza kulturowego. Analiza pojęć: pogranicze, grupa etnografi
czna, mniejszość narodow a i region pogranicza kulturowego umożliwiła po
głębioną refleksję nad tożsamością kulturową i układami społecznymi tego regionu. Z kolei referaty E. H ajduka (WSP Zielona Góra) i członków jego zespołu (M. Zielińska i E. Narkiewicz-Niedbalec) oparte były na analizie zarówno zjawisk świadomościowych, jak i postaw młodzieży regionów przy
granicznych. Mające tradycję badania polsko-niemieckie umożliwiły charak
terystykę aspiracji do podmiotowości uczniów szkół podstawowych i średnich.
Wystąpienie S. Lisieckiego (UAM Poznań) oparte było na analizie biograficznej pamiętników mieszkańców Słubic, które stanowiły efekt konkursu. Perspek
tywa historyczna umożliwiła tu prześledzenie znacznych przeobrażeń, jakie dokonały się w świadomości mieszkańców Ziem Zachodnich.
M ożna z powodzeniem uznać, iż zróżnicowanie i społeczna nośność zaledwie sygnalizowanych tu zagadnień, stanowiących przedmiot wystąpień i późniejszych dyskusji, potwierdziła potrzebę zorganizowania tego rodzaju spotkania. W arto więc wspomnieć, iż organizatorzy planują publikację z se
minarium.
Jerzy Leszkowicz-Baczyński
