Z A P I S K I 597
n y ch b ad ań w ro cła w sk iej p la c ó w k i a tla so w e j P A N . O p racow an ie to choć od b iega zak resem ch ro n o lo g iczn y m o d w c z e śn ie j w y d a n y c h to m ó w a tla su , za ch o w u je p ier
w o tn ie p rzy jętą sy n te ty c z n ą i p ro b lem o w ą m eto d ę p rezen ta cji k a rto g ra ficzn ej zja w isk h isto ry czn y ch .
O b ecn ie w y d a n y to m I sk ład a się z d w ó ch części. N a część p ierw szą sk ład a się 48 m ap p ro b lem o w y ch i k a rto g ra m ó w (dalsze m ap y p ro b lem o w e, m ap a p rzeg lą dow a w s k a li 1 :500 000 oraz in d e k s u każą s ię w to m ie II), p rezen tu ją cy ch p od ział a d m in istra cy jn y i śro d o w isk o g eo g ra ficzn e, g ęsto ść za lu d n ien ia , s to su n k i etn iczn e i w y z n a n io w e , ro zm ieszczen ie w ła s n o ś c i ziem sk iej o ra z jej p od ziały: sta n o w y i w ie l
k o ścio w y , m ia sta i stru k tu rę g osp od arczą w si, oraz g leb y i ro ln ictw o . C zęść druga to k o m en ta rz o m a w ia ją cy źród ła i lite r a tu r ę o ra z o b szern y a n ek s za w ie r a ją c y p o
g ru p o w a n y w ta b ela ch m a te r ia ł sta ty sty c z n y d otyczący z ja w is k b ę d ą c y c h p rzed m iotem o d w zo ro w a ń k a rto g ra ficzn y ch .
P re z e n to w a n y m a te r ia ł g eo g ra ficzn o -h isto ry czn y i s ta ty sty c z n y je s t b o g a ty m źród łem (bo ta k n a le ż y tra k to w a ć o p ra co w a n ia a tla so w e) d o b ad ań d em o g ra ficz
n ych , s p o łeczn o -p o lity czn y ch i g osp od arczych Ś lą sk a w p ru sk ich g r a n ica ch z k oń ca X V III w ie k u (Ś lą sk D o ln y i G órn y b ez Ś lą sk a C ieszy ń sk ieg o ). W ybór teg o p rze
d zia łu ch ron ologiczn ego, p o d y k to w a n y za sob n ością źród eł u m o żliw ia b ad an ia po
r ó w n a w cze z M ałop olsk ą d zięk i is tn ie n iu „M apy w o je w ó d z tw a k ra k o w sk ieg o z doby S ejm u C ztero letn ieg o ” (opr. K . B u c z e k , K r a k ó w 1930). Z eb ran y m a te r ia ł sta ty s ty czn y u m o żliw ia w p ew n y m za k r e sie b a d a n ie d y n a m ik i p r e z e n to w a n y c h z ja w isk . N ie w ą tp liw ą sa ty sfa k sją d la a u to r ó w b ęd zie szero k ie w y k o r z y sta n ie te g o cen n eg o o p ra co w a n ia w p racach in n y c h h isto ry k ó w . Za za ch ęca ją cy p rzy k ła d m oże p osłu żyć a r ty k u ł A n to n ie g o M ą c z a k a o o b ra zie sta ty sty c z n y m P ru s K r ó le w sk ich w X V I w ie k u (P H t. L III, 1962, s. 164— 174) op racow an y w op a rciu o to m
„A tlasu H isto ry cz n e g o P o lsk i”.
M k .W .
H u b ert I z d e b s k i , R a d a A d m in is tr a c y jn a K r ó le s tw a P o lsk ie g o w la ta c h 1815— 1830, R o zp ra w y U n iw e r sy te tu W a rsza w sk ieg o , W yd aw n ic t w a U n iw e r sy te tu W a rsza w sk ieg o , W arszaw a 1978, s . 193.
C elem ro zp ra w y b y ło o d tw o r z e n ie sk ła d u , tr y b u d zia ła n ia i k o m p e te n c ji R a d y A d m in istra cy jn ej b ęd ą cej o śro d k iem b ieżą cej d zia ła ln o ści rzą d o w o -a d m in istra cy jn ej K ró lestw a P o lsk ie g o w d o b ie k o n sty tu c y jn e j, w k tó r y m o g n isk o w a ła s ię n iem a l cała d zia ła ln o ść c e n tra ln y ch w ła d z teg o organ izm u p a ń stw o w eg o . P rzed sta w io n ą p rob lem atyk ę a u to r ro zp a try w a ł n ie ja k o w d w ó ch p łaszczyzn ach . Z jed n ej stron y na tle p a n u ją cy ch w ó w czesn ej E uropie p o g lą d ó w n a k o n sty tu c jo n a liz m szu k a ją c Wśród n ic h w zo ró w , n a k tó ry ch op a rto się p o w o łu ją c i o r g a n izu ją c R a d ę, z d rugiej zaś stro n y jej d ziałaln ość zo sta ła u m iejsco w io n a w c a ły m s y s te m ie n a c z e ln y c h orga
n ów p a ń stw o w y c h K ró lestw a za ró w n o ty c h k o n sty tu c y jn y c h (R ada S ta n u , S ejm itd.) ja k i n ie k o n s ty tu c y jn y c h (W ódz N a czeln y W ojsk P o lsk ic h i „ d eleg o w a n y i p ełn o m o cn ik JC K M ” — sen a to r N o w o silco w ) u k a zu ją c je d n o cześn ie ic h w p ły w n a fu n k c jo n o w a n ie o p isy w a n e j in s ty tu c ji.
P o n ie w a ż , zd an iem a u tora, „ in sty tu c je m ogą sp ełn ia ć s ta w ia n e przed n im i za
dania, ty lk o w te d y , je ś li ch cą t e g o i m ogą to z a p ew n ić lu d zie, k tó r z y ty m i in s ty tu cja m i k ie r u ją ”, d la teg o d z ia ła ln o ść R a d y rozp atryw an a b y ła p rzez p ryzm at d zia
ła ln o ści zn a czą cy ch dla n ie j osób , k tó r e b y ły m otorem p rzem ia n zach od zących w n ie j ja k i w p ły w a ły w d e c y d u ją c y sp osób n a jej zn a czen ie i r o lę w sto su n k u do in n y c h org a n ó w p a ń stw o w y ch .
598 Z A P I S K I
R ozp raw a b ęd ąca p racą z zak resu h isto rii u stro ju w n o si n o w e u sta le n ia dla p ozn an ia k o n sty tu c y jn e g o o k r e su K ró lestw a , jed n o cześn ie w y ty c z a n o w e k ieru n k i b adań h isto ry czn o -p ra w n y ch .
P o d sta w ę źród łow ą sta n o w iły p rzed e w s z y s tk im n ie w y d a n e p ro to k o ły posiedzeń R ad y oTaz d ru k ow an e źródła p raw ne.
A .B .
S to w a r z y s z e n ie L u d u P o lsk ie g o w K r ó le s tw ie P o lsk im . G u sta w E h re n b e rg i „ S w ię to k r z y ż c y ”, P o lsk ie ru ch y sp o łe c z n o -p o lity c z n e i ż y c ie lite r a c k ie 1832— 1855. S tu d ia i m a teria ły , Z ak ład N a ro d o w y im . O sso liń sk ich — W y d a w n ictw o , W rocław 1978, s. 477.
D zieje K ró lestw a P o lsk ie g o w o k r e sie m ię d zy p o w sta n io w y m są sto su n k o w o m a ło znane przede w sz y stk im ze w zg lęd u n a brak d ostateczn ej b azy źró d ło w ej. Znane d o ty ch cza s źród ła z o sta ły w o sta tn ic h la ta c h u zu p ełn ion e o o d n a lezio n e w a rch i
w a ch ra d ziec k ich m a teria ły są d o w o -śle d c z e d otyczące o rg a n iza cji sp isk o w y c h , k tó re z o sta ły w y k r y te w K r ó le stw ie P o lsk im za n a m ie stn ic tw a P a sk ie w ic z a . O dkrycie to sta ło się n o w ą zech ętą do w sp ó łp ra cy h isto ry k ó w i h isto ry k ó w lite r a tu r y P o lsk i i ZSRR .
N in ie jsz y w o lu m in in a u g u ru je n o w ą o b liczo n ą n a 7 to m ó w se r ię w y d a w n iczą n osząca ty tu ł: ’’P o lsk ie ru ch y sp o łe c z n o -p o lity c z n e i ży cie lite r a c k ie w la ta c h 1832—
1855”. M a on a n a c elu z jed n ej stron y u p rzy stęp n ić b ad aczom n o w o o d k ry te „n ajb ar
dziej w a ż k ie i cie k a w e m a te r ia ły ź r ó d ło w e” in e x te n s o w r a z z o b sz e r n y m i k o m en tarzam i o ra z w fo rm ie p rzeg lą d ó w źró d ło w y ch , z d ru giej zaś w sy n te ty c z n y sposób p rzed sta w ić is tn ie ją c y ju ż zasób w ie d z y o ru ch a ch sp o łeczn y ch w o m a w ia n y m o k r e sie i ic h zw ią zk a ch „z p ro cesem lite r a c k im ”.
P ie r w sz a część o m a w ia n eg o to m u p rzy n o si o sie m stu d ió w m a ją c y c h p o części ch arak ter m o n o g ra ficzn y (W łodzim iera D j а к o w , ’’S to w a r z y sz e n ie L u d u P o lsk ieg o w K r ó le stw ie P o lsk im (1836— 1839)”; M aria J a n i o n , ’’L itera tu ra i sp ise k ”), po czę
śc i zaś b ę d ą c y c h p rzy czy n k a m i i p rzeg lą d a m i źró d eł oraz lite r a tu r y (te k sty W łodzi
m ierza B o r y s a , B o le sła w a Ł o p u s z a ń s k i e g o i in n ych ). R o zp ra w y te ch a
ra k tery zu ją ruch k o n sp ira cy jn y w K r ó le stw ie P o lsk im p rzeło m u la t 30-tych i 40 -ty ch , o m a w ia ją sk ła d sp o łe c z n y i p o g lą d y je g o u czestn ik ó w , o d tw a rza ją p rze
b ie g śle d z tw a itd .
C zęść d ruga to zbiór p rzek a zó w ź r ó d ło w y ch w r a z z o b szern y m i kom en tarzam i.
S ą to sta tu ty i d o k u m en ty p ro g ra m o w e S to w a rzy szen ia L u d u P o lsk ie g o , zeznania śle d c z e i p ro to k o ły k o n fro n ta cji jeg o u c z e stn ik ó w (m .in. G u sta w a E hrenberga, A lek sa n d ra W ężyk a i in n y ch ) o r a z w a ż n ie js z a k o resp o n d en cja w ła d z ca rsk ich na te n te m a t. C ałość z o sta ła op atrzon a bard zo sta ra n n y m in d e k se m osób , w k tórym zam ieszczon o ta k ż e n o tk i b iograficzn e.
A .B .
É v a H a r a s z t i , C h a r tis m , A k a d ém ia i K ia d ó , B u d a p est 1978, s. 276.
P ra ca b a d a czk i w ę g ie r sk ie j to s tu d iu m z a ró w n o m y ś li p o lity czn ej i społecznej c z a r ty stó w ja k i zarys d z ie jó tf ic h ru ch u . A u to rk a o p iera s ię n a różn orod n ej bazie źró d ło w ej, w k tó rej p rzew a ża ją a r c h iw a lia b r y ty jsk ie (op rócz z b io ró w P u b lic R ecord O ffic e i B r itish L ib ra ry w L o n d y n ie s ię g n ię to ta k ż e d o k o le k c ji p ro w in cjo n a ln y ch ). P rzero b iła ró w n ie ż k ilk a d z ie s ią t ty tu łó w cza so p ism (w ty m p ra se zb li
