_.<\leks,a,nder GARJLIOK!! .
Złoże soli kamiennej Moszczeriica-Łapczyca na zachód od Bochni
WS'l'Ę'Jl
Instytut Gool1Qgiczny od 19'513 r., niezależnie od ;poszukiwań 'złóż soli ka- miiennej na 'Niw Polskim, prowadził iJnrtJensywne prace poszukiwawcze na obszarze PolsIki południowej. Konieczność prowadzenia tych prac ,była po- dy'ktowana istnieniem w południO'Wej .:J?olsoe silnie rozwiniętego przemysłu
chemiczn.ego, zgłaszającego ciągle wzrastającezap()ltrzebowanle na solan-
kę. Niewielkie 'zaroby od dawna .eksploatowanych złóż soli Wielicziki iJ Bo- . chni nie 'były w stanie zaspokoić ,wzrastającycll potrzeb ;p.r.zernysłu che- micznego, dla1tego też pmce poszukiwawcze skupiły ,się poza X'ejonami
występowania 'Znanych złóż, głÓWlnie na obszarze położonym między Wie-
lic2lk:ą ,a, Bocmią. W latach 1'9513...-..1'9:56 posrulkiwaniami .objęto teren poło
ŻOII1y na zachód od Barycza (:zachodnia część złoża Wielic2lk:i) a'ż po okoUcę
S:kawilrly (A. GarliClki, li9'6<4l). W okresie 119156-1'961: prace poszukiwawcze
ibyły prowadzone w kierunku na wschód 00. WieliczJki !PO Siedlec nad
Rabą w powięcie 'bocheńSkim. Rezul1talt'em tych prac było ookryde i udo- kumentowanie nowego 'złoża
Soli
kamiennej Łę.?;kowice - S'iiedlec i(A. Ga'r- iic1ri, 1960).Między wschod:nią granicą udokumentowanych zasobów złoża Łężiko
wice - Siedlec a skrajnie żachodlIlimi wyrobiskami k(~pa1ni hocheńskiej pozostawał jeszcze nie ~badany odcinek oilroło 4,5 km długości, położony
na terenie miejscowOiŚci Moszczenica i Łapczyca. Obszar -ten w2Jbudzał
zainteresowa:ni:eza,rbWillo 'z punktu widzenia możliwOiŚci .powiększenia za- sobów złoża Łężlkowice - S1edlec, jak i stwierdZ'enia prZ'edłużenia złoża
solnego Bochni ku. zachodowi. Stwierdzenie ciągłości występowania złóż
solnych na zachód od Bochni! miało ,także duże znaczenie dla racJonalnego
zCłlgospodarowania i kompleiksoweg.o wykorzystania tych złóż w przy-
szłości. .
Prace wyikonane na terenie Moszczenicy i Łapczycy Ibyły wspólhie fi- nansowane i wspólnie prowadi<me przez Instytu1t Geologiczny .oraz Kopa'l-
nię Soli w BachniJ, stanowiąc przYlkłrad owocnej współpracy placówki nau- k.owo-badawczej z przemysłem.
Kwa.rtalndk Gealoglcmy, t. M, nr 2, 11970.r.
Zło'że soli kamie miej .Mosżczenica-lJapczyca 315'1 HI1.STORIDA
.
iBAiD'AŃ I ODKlRYOIlA . ZŁO~Pierwsze prace
na
obszall'ze IMoszczooicy i Łapczycy wykOll1ał w 'latach 1883-18'91 J. Nied2iwiedzki (1186:3), opracowując stosunki geologiczne for- macji solonoonej Wieliczki ił Bochni. W latach 1921-,--1900 dalsze i>race na omawianym oib:szalrze prowadził G. Buk,owSki.'(1932), publikując .szczegó-łową mapę geologiczmą mkrY'tą okolic Bochni wraz z objaśnieniami,
Wdkresiie okupacji J. Poborski pi'OIWad:ził ibadaInia w kopaInibocheńskiej
i jej oIlrolicy, a następnie wykonał zdjęcie geologieme w Skali l: 2,880,
obejmujące oObszalr od Booh:ni po Moszczenkę. Baxdoo dokładnie :potrakto- WaJIly Oipis s~ów geologicznych w okolicy Bochni znajduJemy w opu- bliJkowanej późnilej !pracy' J. Po'bo,rskiego (19'52). Szczegółowe prace b ,rto- gl'laficzaie w okolicy Bochni prowadziły także J. BUl'Itan i K. Sk:cczylas- -CiszewSka.
Targowisko Stanislawice
BOCHNIA
K% ndw
GierCZ!lce
Fig . . 1. IMaJpazł6ż s011 ikamiennej W okolicy Boohnll.
Map of mak sal1t deposit lin the vidnity .of Bochnlia
l - :obiszaor oodkumentawanyeh zaoobów złoża ŁęZkO'W'i
Cle - ' S-ledlec; 2 - o!Qsza,r oUdolrumen'towanYCh zasob6w Il:ło
ża iMioS2!C!Zendcli - itJlllpczyoa; 3 - olb9zaT g6rn1iczy !Złoża sol- nego w Bochni
1 - a,rea of documented salt 'reserves ot the dElPOsit Łęt
'kowloe - S,ied1ec; 2 - mea ,Qjf dooumented salt ["eserves of the deposit M·oS'Zczeni~·a - Ła;pczyca; 3 - .m1ne area of
the salt deposirt at Bocbnila
Prace wiertniczo-poszukiwawcze rozpoczęto w latach 1942'-1944, kie- dytoz inicjatywy J. Poboll'Skiego został odwiercony otwór Łapczyca Ł-1,
u:sytuowany 00 'zachód od kopalni! bocheńskiej (fig. 2'). Otworem tym stwierdzono zachodnie przedłużenie złoża !bocheńskiego. Następnie w la- tach l'9'4'6L...1"9!515 CenJtralnyZa'l"ząd P,rz€IIIl.ysłu Naftowego prowadząc po- sztillciwania stl'lukitur naftowych wy~onał w okolicy Bodhni :kilka głębokich
otwor.ów wiertmiczyc'h {s-.2, K-41., Ł-1, łr-2" spośród !których część !PO pl'ze- wierceniu miocenlU dos2Jła do podłoża nnerowicmego rCZ. Olewicz, 19(8).
W otwOll'adh KoOlanlków K-l, ŁaiPozyca Ł-2 i! Siedlec ,s-:2 stwierdZ<Xtl.o po- nadto występowame soli kamiennej. IW la:tacih :powoj'erunyc'h w okdlicy Bochni !kil!ka wierceń poszuJkiwIRwczydh wyftronał ta/ktż.e przemysł solny.
Należy tu wym~enić oltWOcr:y wie'r1rrlicze: lBoehrn.ia iB""5 i iBoclhln:h B-6 usy- tuowane na pdłu;dtn.ie 00 złoża IbodheńSk:iego, a mające na celu stwier- d?enie 'zachodniego pTzedłlUiżlenia anty!kliny (pOłudniowej, ,tzw. antylklilny Uzborni.
Dalsze ibadarua geologic:zme w latach 1957-1961 podjął Zakład ZMż
Ropy i Soli Thlstj1ltutu Geologic:zmęgo, prowaaząc prace poszuk.iwawcre i dokumenrtacyjne .na złożu Łężkowice - Siedlec. Wtooy to poza grani- cami udooumentowanego złoża Łę2litOwice - Siedl€C (d:ig. 2) wy'konano na obszarze Moszczenicy 3 otwory do głębolkościllOO ID ~SC:h-12, SCh-14 i SCh...,6) oraz 3 otwory dto głębdkości 3.00 m ~SOh-lI, SCh-VIU i ,SCh-lXIX).
Najciekawsze wyniiki uzyskano w otworze Moszczenica ISIOh-XIX, w któ- rym od ,64 m do !końcowej IgłębolkOiŚCi 3'23 m występow.ała seria ewapora- tów z solami ikarmienm.ymi dużej mią:Ższości. PomYŚ1m.e wyniki ,tych pierw- szycIh wierceń Skłoniły d.o 'rozcią'grllęcia [pOSzukiwań na obszal'lZe od Mosz- czenicy P.o Łapczycę. W 19-613 r. w Oddziale Karpaokim 'Instytutu Geolo- giczneg.o w Kira!kow:i.e sporządzon.o projekt prac poszukiwawczych dla omawianego ·obszaru, Ikit6ry'był realizowany w latach 19r64-19'66. W wy- niku realizacji teg.o pr:oj~ktu zostało odkryte n.owe 'Złoże soli kamiennej,
1 - - -...!!~, -=-=-- _ -- :=
s~oszCZ8iiiCQ oSCH'JU _ _ - - . PwitlO Ł-I~Mt-!i-- -
- ~-n 'SCh-ii--- ~"'Ł-Ig ~ - BOCIINIA
SCh~40 'SCh-S ~ 7f'Ł-1 .MŁ-g "'1-5 _oMŁ-6
seh-09 SCh-14 oSCh-XIX ;..- oMŁ-7
~ ~h-~.~ _ ~Ł-y lapCZ!lm oMt'9
~/ ~~_o_MŁ_-8~~r-r-~~~
I
Kolal/liwCl:l oK-J
~1'2 - - 4 ~.6 Y
.3 - - 5 . V 7
2km
F·fg. 2. iMa'pa ~a soilnego Moszczendrc.a - La,pczyca 'M:ap af :fIhe salt deposit lMoszczen&ca - Łapczyea il. - !brzeg nasunięcia okllirpackrl~; :I - otw.ory .wiertnicze;
'2 - otwory wiertndcze stwierdza;jąoe złOrZe 6Olne; 4 - g.ra- nice złoża; 5 - przybl1WOO gr.anJ.ca naSlmięcia miocenu
!na miocen; li - trlBijdalej 'na zachód wysunięte wyroIblSka
\P'Oooiemne ilro,paa'ni w ,BocIm!; 7 - l.ImIa pr~u geoLo- gicznego
a. - m,ar,gdLn O!f the Carpa1lhian over-thrrust; 2 - bore holes,
3 - bore holes plerc1ng sailit 'Cie.poslrt; 4 - boundaries ol depoeit; 5 - apprrOximate ,boUilldary of the !Miocene overth- rUlS't OIn the Miocene olorm8Ucms; 6 - westernmost under- g.roum w,orokirn.gs ·of the mine at Bochnia; 7 - llne ool ge- ologlcal c·r·oss seotlon
a równocześnie stwierdzono ciągłQŚć występowania złóż soli kamiennej od Łężlkowicpo Bochlnię, czyli na ·odcinku długości! około lO km. Projekt
pr21ewidywał wykonanie 4 otw.orów d.o ,głębokości 300 m, 6 ot'WOI'ÓW do
głębdk.oOŚci '5'00' lIn i 2 otworów do ~łębdk:Ości ,800 ID (oZlIlaczone symbolami
MŁ-l d.o MlŁ-12!). Mając do CiZyni'eni~ !.Ze złożem o kształcie wydWżonym,
otwory ipQSzulkiwawC'Ze rozmieszczono Igłównie wzdłuż poprz€Cznych linii
!profilowych, odl,egłych od si€ibie IQ dkoło 1'000 m. Pozwoliło to na zbada- nie 'zł.oża w lkiieru!nlku jego największej zmienności, a także umożliwiło 'za- stosowanie najbardziej !p~zydatnej dla legiO typu złóż metody .obliczania 'zasobów jalką jest metoda przekrojów.
Złoże soli kami~nnej iMoszczenica-lapczyca 3153 Otwory wiertnicze były wykonywane w 'Zasadzie zgodnie z pro jektem, a jedyn.ie nastąpiły niemaczne :zml!any w !planowanych głęboikościaoh
otworów oraz poprzestano lIla 1'1 otworach zamiast planowanych 12. Na zm:iallly te w:pły.nęły między mymi niekoI'IZYstne ,wy.niki ,wierceń w po-
łudlliowo-wschodiniej cz~i! obszaru badań (otwory 'MŁ-6, 7, 8; 9 i 12). Po-
zostałymi otworami wieI'ltniczymi (MŁ-1, 2,.3,4,5 i 10) stwierdzono złoże
soli kamiennej, a w 1966 ,r. sporządzono jego dokumentację geologiczną.
Zasoby tej dokumentacji zostały 'zatwierdzone w !kategorii C2 w 1967 r.
W l'a'taoh 1'9,6,7-1'9'68 - ,ju'Ż po s-porządzenłu dokumentacji geologicwej - kopa1lnia soli w BochlIli wylkonała 3 otwory wie~ze o głębokości okołó
6100 m oznaczone symbolami MŁ-ll, Mł..-13 i MŁ-14. Otwory te zldkaHzo- wano w !północnej i! wscIhodniej części złoża, dzięki czemu otrzymano do-
kładniej:szy obraz 'zasięgu 'złoża ku północy oralZ uzyskano potwierdzenie zjawiska zwężania się strefy złożowej w okolicy otWO'I'U Łapczyca Ł-l.
Szczególnie interesujące okazały się wyniki badań otworu MłA'3. Od
głębokości i2165,'(}..;-:5:918,.3 'fi pTzewiiercolIlo na przemian powta,rzające się
kompleksy pokładów soli i warstw iłowo-anhydrytowycl1, silnie za'burzo- mych i m'i1ejscami iba1:Xi:zo :stromo u}ożonych. Poniżej - od głębokości 5[9>8,3
~5,{) m - wy~wa!ły sole d. iłowce anhydrytowe niższej częścii auto-
~h>tonicznej serii solnej (lA. Garlicki, 1968), a .od głę1:lokości 645,0 m do 'koń
cowej głębokości 6160,0 ID - ciemnoszare iłowce ma,rgliste re zwęglonymi szczątkami roślin i cienlkimi wkładkami anhydrytu. Tego tY'Pu i~owce roz-
poczynają zwykle sedymentację osadów chemicZ!Ilych. !Pod.obny układ
warstw stwierdzono w otworze MŁ-14. Od głębokości 315'5,0+440,5 m przewiercono ;zalburw!IlJe waJrstwy solne doża, a niżej - do końcowej głę
ibdlrości 000 m występowały w łagodnym ułożeniu (Q-.-l100) waa-stwy chode- nickie i! a:U'tocih1txmiczna seria solna.
S'TRAJTY<mAJFII1A I 'T.EK:TON:UM. REJONU WYSTĘPIOJWANIA 'ZLOelA .Na przeważając'ej clZęści .obszaru :Moszczeniey i Łapczycy występują
na powierzcJhni czwal'itorzędowe gliiny !pylaste Młtoszare i żółtordza,we,
których miąższość dochodzi do 10 m. DoImy potoków wypełniają a'}uwia
wykształcone w postaci piasków i żwirów. W n:iekt6ryeh :g~ębiej wciętych
dolinach erozyjn.ych odsłaniają się wa,rstwy miocenu. U'twmy te spotkano
również w fkiIJlru piojedynczycl1 odsłonięciach poza dolinami. 'Wlśród wail'stw miocenu ,występują odsłoni~ia tufitów, tworzącyc1h OOmiaJIly piaszczyste (szaTe) i pylaste !(lblałe). Stosunkowo najc:zęśc1iej spotyikane i największe odsłonięcia warstw miO(!eńSkioh występują na stromy:ch rooczaah po po-
łudniowej stronie RaJby. Na połudlnie od szosy Łapc,zyca - Bochnia znaj-
dują się już ods}Onięcia .utworów rliszowycih.
Osady mioceńskile ,Obszaru Moszczeniey i Ł~pczycy należą do toflronu, który jest ,rep!l'e'.Zen\towany przez :podpiętra opolSkie i grrubowiookie.
W Skład i,POId{piętra opolSkiego wchodzi fOTlllacja solonośna, 'W której wy-
rÓŻ!Ilia się: walTstwy lPodewaporatowe, serię 'ewapooa,tów i warstwy chode- Illickie {nad-ewaporatowe). Poctpiiętro gra'bowiecikie .budują osady ilasto- -pias-zc'zys1le, leżące w o'koUcach Boehni transgTesy'Wni'e na formacji solo-
nośnej. Formacja solonośna składa się 'z kilJlrusetmetrowego kompleksu war:stw ilasto-pia.szciystyeh. W kompleksie tym w okalicy Bochni IPrze- wodnileznaczenie mają następujące u:twory:
SSW A A NNE
(SCh-lI) Ml-2
200 200
--
At
o o
-
-200 -200
200 400 600m
-400 , ,
.
-400B B
Ml-6 /
/
200 200
o o
At
-200 -200
~
-400 -400
600m ~
' i -::::::=-
o 200 400
--
---SI
~7
tO@ l"
Fig. 3.' iPmeJk.roje goologi<:zne iP<JIl)1'1reCZIlle przezzł>oże ool.ne Mos~ca - Lapozyca Geolo!1Jical -c:I'IOISS ooctiarus ;tOOough the sa:l!t <liepooJrl; MoszC7le!llica - Łapczyca 1 - czwartorzęd; 2 - f'lJsz ka~acki; torlon - .jednostka ~asun:tęta wY'ŻSZa (Al 2): 3 - wantwy chodendCkie, 4 - sema ewaporat6w; 5 - warstwy podewBiPOratowe; toroon jednostka nasunięta aldższa (Al 1): 6 - warstwy chod~lokie; 7 - seria ewaJPOl'1lltów
(złoże solne); ,8 - warstwy podewapor.atowe; tOlTton - ~,edn·ostka au'llochtondczna (At):
9 - warstwy choden1ck1e; 10 - seria ewaporatów; aJ1 - warstwy podew~oratowe~
J. - Quaterna'ry; 2 - 'Carpathian tlysch; T!Ortonian - .:the uR>er ,overthl"USt unit ,(AJ. 2):
3 - Chodenlce BedlI, 4 - series of 'evaporates; 5 - sub-ewapOl1'a1le 'beds; To'rtonLan -
Złoże soli kamiennej ilVIoS'Zczenica-llapczyca 365.
-seria 'ewaporatów, zwana iInaczej serią solną, tj. nB.1PrzemialIlległy zespół war.rstwgipsu i iłu lub soli, aDh;ydrytu i iłu o łącZIIlej miąższ.ości
normalnej 20-+-80 m,
~ tzw. głóWIIla seria tu:fitowa, czyli! 'zespół la'wic ,białych i szarych fu-·
fitów Q miązszości! doclhodzącej d>o kilkunastu metrów.
W profilu pioOnowym całej formacji solonośnej seria ewaporatów wy-
stępuje 510-+-100 m ponad spągiem ;podpiętra opolskiego, natomiast główna
seria tufitowa lIla wysokości 2'()(}+3'OO m ponad serią ewaporatów.
'Pod. wZ€lędem wykształcenia tlitoOlogiczmego seria, ewaporaitów jest re- preZ€ntowana przez dwa typy Tacjalne. Facja cMorkowa Osadziła się 'w CeJIl-
trallnej części ll"OWU :przedgórskiego, :kJtóry istniał w dolnym tortonie li cro-
ła Ka'l'lpat, natomiast pol1e facji siarczanowej ~ajmowałoO brzeime, !północne·
j połudlIlioOwe, części tego rowu. Wskutek późniejszych ruchów lIlasuwa-
jących Ka,rpat, fałdujących także osady mi,ocenu, obraz t)nch pól facjal-·
ll1ych uległ wielkim ikomp1i'kacjom, Q czym współcześnie świadczy wystę
powanie w j,ednym profilu równowie'kowych osadów seriiewapora'tów, lecz:
wyikształcoOnyc!h w oomiermych facjach. Utwory fliszu ikanpac.kiegoO, które'
spowodowały 'zga:rnięcie, strome ·zaf,ałdowanie i nasunięcie miocenu solo-
noś:n·ego, należą w rdkolicy Bochini do jednootki śląskiej i jednostki podślą-·.
skiej.
W miocenie okolicy Bochni zostały wyróżnione (J. PoOborski, K. Sko- czylas-'C!isZie'Wska,,1'96:3) dwie zasadnicre jednos1lki Ite!ktoniclzme: torton alU- toc'hrtoniC'7JIly (At) oraz tovtolIl sfałd.owany i naBUII1i.ęty, zwany także "al- lochtonicznym" (tA,I). 'Torton sfałdowany i nasunięty dzieli się na dwie-
części: jeldnostkę nasuniętą niższą (Al l); stromO' spiętrzoną, silnie sfałdo
waną i zaburzoną orarz jednostkę nasuniętą wyższą (tAJ. 2), ła.godnie sfałdrQ-·.
waną i pr:zyk,rywającą jednostkę niższą. Jech10sh lIliższa została nasu-
Illi.ęta iku :północy na rtorton autochrtonicZlIly, a od południa nasunęły się·
,na nią płas:i'Jc'wwiooW'O osady jednostlti wyższej. Wzajemny stosunek tych.
jednostek staram się !przedstawić na załączonych pr:rek'oojach (fig. 3).
Złoile MosZiCZienica -- ŁaprC'zyca podobnie jak złoża !Bochni, Siedlca.
i WielicZiki 'znajdują się w jednostce nasuniętej Iltii2Jsrej.
Sedymentacja, torton'U jednostki nasuni~tej wyższej w znac:i'Jnej mierze-
odbywała się na u tworach fliszowych. Swiadczy o tym fakt, że w wielu profilach flilgz wraz z torton€'m jednostki wyżsZiej j,est n,asunięty lIla utwory' jednostki niższej. Wskazuje na to także :wykształcenie serii .ewaporatów jednostki WyŻSZlej I~AI '2). Seria ta składa się ,z niewielJki!ej miążswści osa- dów iłowych, !przewa,rstwiO'llych gi;psem i jest podścielona osadami ilastymi"
zawierającym] dużą ilOiŚć egootycZIIlego materiału okruchowcowegoO pocho- dzenia fliszowego.
Seria ewaporatów w jednostce autochtonicmej, stwierdzona w zachod- niej części złoża, jest wyikształcona w postaci osadów iłowo--anhydrryto-'
wych ze śladami soli! kamiennej, natomiast ,w części wschodniej rora'z lIla pómoc od o:bszaru'~oża --wStanisławicach -- jako sole kamienne z prZ1e-.
warstwieniami osadów iłowo-anhydry1Jowych.
~---~--- the lower overthr.ust unit (Al 1): B - Chodellice BedB; 7 - serI1es f>f evaporates (salt_
dapos.1t), 8 - su'b-eVap<ll'ate beds; T<lrl"tanil\1ll -:- a1litlocłlJthlan un1tt (At): 9 - Cłlode
nice Beds; iW - series Cif eVllIporates; 11 - sUb-evaporate beds
BU[)OWA GEOIJdGI07JNA ZŁOŻA
S!pośród wyróżnionych i opisywanych j,edlIlostek tek!tonicmych:, najbaT- dziej inteTesującą j,est jednostka, nasul):iięta lIli2ls2'ia {Al 1). W jednostce tej
występuJe :złoże sollne, w iktór'ego slkład wchodzą 'Warstwy soli kamiennej i Iwars'twy iłbWlO-anihydrryftowe, 'tworzące SJ'stem [a,Łdów i ł1useik. Te inJten- sywne kom'P'lilkacje te1ktolIl.iczne powodują, że od1Jw.orżenie wewil1ętrznej
budowy złoża na podstawite wykonanych ,otWOl'ÓW wiertniczych okazało .się niemożliwe. Jest to zupełniezrooumiałe, jeśli odwołamy się do przy-
kładów z !kopallIliwielicikiej lub !bocheńskiej, gdzie za'wiiklany przebieg warstw w złożu ;powoduje,'że trudiI10 skorelować i połączyć ze SOIbą war- stwy występujące lIla- sąsiedJnic!h pożiomach ikqpalniaa:!-ych, odległych od siebie w pionie o 20 m. Dlatego rteż sporządzone IP'l'zekroje geol.ogiC'Zlle (ng. 3)dbrazują ty,lik.o makrotelktOIl:iJkę ~oża, traktując złoże jak.o jedno- ,
litą masę zaburzonych skał serii ewap.oratów Z'gromadzonych w j-edJnos"tce
nasuniętej niżsliej, a ogralIlic~nyC!h od góry i od dołu lPłaszczymami nasu-
nięć. P.omiędzy f,aklam~ solln'Yllli w 'doru wysrtępuj.ą za!k1i:nowa:ne osady 1'ladewapoTa1towe (wa~stiwy cbodenicikie), wykształcone jako szare iłowce
i iłołuplki margliste z w!kładkami d.olomitów ilastych. Podobnie w wewnę
trznej budowie złoża bilorą udńał osady podewaporarooV{e wciśnięte w sys- tem fałdów solnych od dołu w p!"O<!eSie .formowania się:złoża. Są to szare
iłowce margliste i piaszczyste, często spękalIle i silnie zlustrowane.
Podczas grly w złożu solnym Boolmi !(J. Bdborski, 1952) wy;ra-~e za-
:2'inaczają się dwie antykliny (antylk:lilIla !bocheńska i antyklina południowa),
to !przesuwając się ku zachodowi na obszar Ł,apczycy mamy już do czynie- nia 'z jednym systemem stromo. Sjpiętrzonych izrusko.walIlych fałdów sol- nych. NajprawdqpodOibniej aIIltY'klinie po~udnioWej na obszarze Łapczy<;y
i Mo.szczenicy odpo.wiada j-ednostka' nasunięta wyższa, \Za'WiJeil'ająca serię
ewaporaltów wyikształcOll1ą 'W facji 'brzeżnej południo.wej. Wsikazywała:by
lIla to między innymi o.becność utworów mszowych w Jedno.stee nasuniętej wyższej, podczas gdy w Kolanowie utwory fliszowe !budują jądro wystę
pującej ·tam antyklilIly połuda1dowej, zajmującej miejsce jedJnostki nasunię
tej wyższej.
. Na terenie Moszczenicy i Łapczycy złoże some pozostaje w ikontakcie tekt<mioznym z waTStwami chodenickimi jednostki nasulIliętej niższej, a do- piero na te osta,1m:iie są nasunięte od południa utw.ory fłiszu z osadami jed- no.stki nasunięteji wyższej. Wyjątkową sytuację obserwujemy w zachodniej
części złoża (pr2!eikrój A-A), gdzie jednost!ka nasulIlięta wyższa ścina górną ,powierzchnię zło.ża solneg.o, a warstwy clhooemckie ,wysrtępują tylko. pod
.nasuniętym fliszem wgłębnym.
SZ€ll'o'kość 'złoża 'solniego obserwowana w prz*o.jach .od !Moszczenicy po
Łapczycę 'wyIIlosi 400"7-1500 m. [Na wschód od ~zycy 'W miarę ibliżania się do :złoża bocheńskiego. następuje :zwę'Żenie strefy złożowej. Przewężenie
to zamacza się szczególnie wyraźnde na .mapach geologicznych zachodniej
-części kopa'lIl1i 'W Boc!hIn.i. MO'ŻJna tu podać przytkładowo" że w mchodJniej
części podłużn] poziomu VU kopallIli :zarejestrowano. bezpośredni kontaM
półn.oCiuej i JPOłudiI1io.wej ,granicy złoża, do. iktórego doszł.o dzięki wyciśnięciu :skał złożowyCh. Napo1Jkaniezwężonej strefy złoż.owej w ltej części kopalni
spowodo.wało., że w prz,eSlzł,ości !kopalnia Iboc!heńska przestała się rozwijać
w kierunku zachodnim.
!Złoże soli kamiennej Moszczenica-liapczyca 367 Ogólnie w prZ'€tk·roj'ach jpqprzecmych prrez Moszczen:i.cę i ŁćljpCzycę
(fUg. 3) obselrwuje się :podobny !kształt złoża. p'owierzchinia stropu złoża
zli!pada bardziej stromo na południe, a w wyższej części złoża w Tejonie Moszczenicy jest wydźwignięta ku powierzchni terenu. Powierzchnia spą
gu złoża, stanOwiąca zał'azem powierzchnię nasUiIlięcia mioCoetIl'u sfahiowa- nego na miocen autochtonicmly, jest stroma w części wyższej, a .jej nachy- lenie maleJe w ,głębszej części złoża (w kierunku południowym).
Najhogatszą częBć lZłoża stanoWi obszar położony w pobliżu otworów .wiJertmiczycih SCh ... rXrr:X,MŁ-4, IMŁ-'3 i MŁ-13 . .odpowiada on największej szerokości strefy złożowej. Stwierdoono ,tam największe mią'Ższ<lŚCi pokła-·
dów soli kamiennej. Od tej wzbogacOll1ej tekto!nic2lD..ie strefy złoża ,roZlPO- czyna się także zmiana ikier<l:l.llikuosizłoża. Na wschód
"?'i
wyżej wymienilo,..nychoUworrów wiertniczych 'złoże przyjmuje kierunek północno-wsclhodlni,
a następnie zwężając się dostosowuje do kierunku złoża Bochni.
OCENA IP'RJZoEMYSl.JOW A eLOżA
-Dzięki ;zastosowaniu ciągł-ego ~zenriowania przy przewiercooiu Skał
solnych możliwe było dokonanie charakterystyki liltologicznej tych skał,
opartej na szc'zegółOwych opisach makroskopowych. Pozwoliło to na wy-
~óŻll1łerue kilkurocLzajów soli dających się porównać .z solami występują
cymi w kopalni! bocheńskiej. W złożu Moszczenica - Łapczyca w przewa-
żającej ilości i miążswści występują sole :pasiaste i JiniJOwane, ocipowiada-
jące solom środkowym Bochni. iLiezn±e reprezentowaIlly jest l'ÓWn'i1eż typ soli półnoonych Bochni, cha.raikteryzujący się dużą zawartością anhydrytu z iłem. W najmniejszej ilOściSitwj,e~dzono sole !południowe - ciemno- sza're, przewaoimie drolbnoziamiste. N-ajczystsze odmiany stanowią sole ~ łudniowe i .górna cZ'ęśćsoli ś'rodlkowych. Miąższości poJedynczych pokła
dów są 'roone, wahając się od 0,5 do 20 m. Wyjąrtikowo w otworze Moszcze- nicaSCh-X!IX stwierdzono duże nagroIr1adzenie soli środikowycl1 o miąż- szości prookIraczająoej 3151 m. .
:Zawal'\t<Eć N aGJ. w solach kamiennych złoża Moszczenica - Łapc.zyca
jest ,bardzo różna i 'za'1eży 00' wspomnianych wyżej odm:~an soli. Pojedytn- C'ze ;próbki pObrane z soli środkowych wY'kazuJą zawartości NaCI nawet do 9,gO/D. W solach póJJn,ocnyCh 'zawa,rtośdJ iNaCIsą z reguły niższe (okolo 000/0), a to gMwnie wSkutek obecności licznych, cienikich przewarstwień iłowo~anihydrytowych. Pozostał,e ,główne składniki soli kami.ennej, a mia- nowicie części' nierazpuszczalne w wad,zie i siarezany ,także występują
w róimych nościa~h, 'w zależll10ści od udziału zanieczyszczeń ilastych :i! il~
ści kO!l1Jk~ecji anhydrytowyoh.
Jako II'eprezentatywn.e dla całego złoża' przyjęto następujące obliczone
średnie zawartości: NaCI - oIkoło 8'56/0, części ni,e(foZiP'U<szcza,lnoe w wodzie - około 12% :iJ CaSi04 - około 310/0. tV{ nłektórych próbkach oznaczono taIk-
że zawartości potasu i magnezu,.lktóre wynoszą: K - 0,0+0,04°/01, Mg - O·,O-:-{},50/o.
Złoże chaTakteryzujące się takimi Z8.wa(['t.ościami składników kwalifi- kuje się do el.ksploartacji systemam~ mOlkJrej oobudowy {ługowanie wodą),
a niezmacZllle ilości domieszek: S'Z'koo'liwych - potasu i magnezu - nie
wpłyną ujemnie na jakość otrzYmywanej solanki. .
Obszar udokumentowanych zasobóW złoża lMoszczenica - ŁapczyC'a
(fig. 1) ciągnie się od wschodll1iiej ,granicy udokumentowanych za'sobów
Kwartalnlk Geo'log1czny - iIAI
złoża Łęż;kowice ~ SiedlEC !PO 'zachodnią ,granicę Qbsza'r,u .górniczego ko- pahli! Bociłmia, lZajmując powierzchnię około 1;5 !km2• Na obsza!l"ze tym udokumentowane zasoby bilansowe rw kategorii C2 wynoszą około 100 mi- lioIliów Will soli kam:i!erunej. Op,róc'z 'tego jako zasdby ibila'Ilsowe udokllłmen~
towalI1O ponad 30 milionów tan soli !kamiennej w filaTa'ch odI:wOlllil1yCh, po- :zosta,wiolllydh wokół t()!twolr,ów wiertniczych i w filarze oclhl'OIllIllym drogi
Wielic:zka - Bochnia.
ZłOże Mosrezenica - Łapczyca 'zostało zaliczone do !l'! ~py ,złÓŻ jarko
'złoże pokladowe o ,zm±ęnnej miąższości 1 skollltPli1lrowan.ej tektonice,
w znacznym stopniu jpOdobllle do wysadowyclhzłóż Soli. 'Ro2Jwiąza'Ilie skom- plikowanej budowy W1l'lętrza złloża moiJna uzyskać ·tylko na podstawie pod- ziemnych wyrobisk chodnikowych w połączeniu IZ wierceniami podżiem
nymi. Dla'tego też prowadzenie dalszych .prac goologiczno-orozpoznawczydh przy użyciu wierceń z ipowilerzchni Illie może spełnić tego zadania, spowo- duje na'ttlmiast utrartę zasobów :zawartych rw filarach.. powstawionych wo-
kół otworów rwiel'1miczycfh, a także 'zwilęikszy zag.roż'eni'e wodne w złożu.
Zroże Moszclzenica - Łapczyca !poOsiada niezwykle korzystne położenie
w stosunku do istniejących zakładów g-órniczych w BloclłlJlli i w ŁęŻ1kowi
cach - Siedlcu. W :przypadilru, Igdytby :nawet Illie było udostępniane od- dzielnie, może ono być ła,two włączone w O'bsza!l"y gómicze sąsiedinich złóż, powiększając :m1acznie ich reZ;€TW'y zasobowe lIla przyszłość.
Oddział Kar,packi
!Instytutu Geologicznego Kiak6w, uł. Grzegórzooka 81 Na.desł.lmo dnia 5 kwietnia W&9 r.
PISMlENNICTWO
BUKOWSK'I G. (1002) - Ob~aś.nienie szczegółowej mBlPY gOOilogicznej PoCikai!1PacL;i
W okolHcy iBo,chni. Spmw. iPań,stw:. I'n8t. GeO'l., 7, nr 2. Warszawa.
GAiRJLIOKIJ: A. (leOO) - Zł!C1Że soli ikami-ennejŁęiJlooW\0e - lSiedlec w ,~tooe gdow- s:kiej. !Prz. ,ge<lil., 8, p. 43-415t, rur l. WarszaWIa.
GA'Rl1IiClKlI A. <1~) - AllItocbtan:icma tSeI'tia: soma w mdoce:me iP.odkaIrpacia na .za-
chód od Wie1io~ki. 'Kwart. 'geol., 8, p. 841-853, .nr 4. W:a!l.'SZawa.
GARlIJICK[ A. 1(1196'7) - Te~tCJlI1d1ka miooelllu okolicy n'a 2lach6d od B'Ochnd. Kwart.
g,eol., 11, p. 4!412-4j4,3, na: 2. W'aJrs21aJwa.
GAJR.I./ICK'l A. '(19168) - Aubochton1ozn.a :serd'asolna w miocenie lPodlID2II1Pada między Slk.awinąa T,a.rnowem. Biw. ,JnSlt. GeoLl., 215, lp. 5'-78. 'Warszawa.
NmIOZWol!lllDZtK.I .1.(1883) -StosUIlJki ,geo1ogkme fOlmlJacji solonośnej Wi,eHc:zlki i Bo- dmL Cz. 1~. Lwów.
0lJIDWII0Z iZ. (1966) - Strl8!tygI"alf.1a warstw jednostki 'bocheńskiej i 'brzegu jednosjlld śląSkiej między WieliczJk:ą i BoChnią Ol1az pierwotne .Iich poło renie w ba.,.
sooaoh sedy.menta.eyjnyCh K.arpatt !łub Przedgórza. 1Pr. :r.n:st. Naft. Wyd.
ŚląsilL Katowire,
POBO!RSKiI J. (UI52) - Złoże solne Bochn~ na tle geolog1C2JIl'ym okoliey. BiuI. iPa,ństw.
Inst. Geol., 78. Wl2.Tszawa.
POBOIRSK[V J" SKOCZYiLAS-CIlSIZ,EWSIKA K. (1003) - O .miocenie w strefie nasu-
nięci:a karpaCkiego w ,okoli~y WieUcZiki li BOchni. !aocz .. POl. '!Iow. Geo[., 33, p. 3319'-348, na: 3. 1K1'akÓ'W.
stres'zczenie
3AJIEiKb KAMEHHOfl COJIH MOJIIllE~ - JIAwrnU;A K 3A~ OT BOXHH
Pe3IOMe
B' 1964-1968 ro.qax reoJIoI'H'lecKHii: HHCTIITyr, a TaJOKe reOJIOI1l commoii: maxTbI liOXIDl
npOBOAHJIH nOHCKIiI 3aJIeJICeii: COM Ha repplilTOpHH MOJIIlIeHHI:(bI H JIa~ B OKpeCTHOCTXX liOXHH. B pe3YJIbTaTe 3THX pa60T 6hIJIa OTKpbITa HOBaB: 3aJIeJICb KaMeHROH COJIH, a TaKJICe OTMe- '1eHa HerrpephIBHOCTh 3aJIenllmSI COM Ha rrpOTSIJICeHHH OKOJIO 10 KM (OT JIelDKKoBHD; AO liOXHH).
B MHOIl,eHe, B oKpecTHoCTSIX liOXHH, Bhl;o:eneHo TPK TeKTOHH'leCKIiIX :meMeHTa: aBTOXTOHlIbIH: (AT), HIDKmrn: Ha;O:BUHYThlil: (AJI 1) H BepXHH.il: Ha;o:BlIBYThlil: (AJI 2). 3aJIeJICh COJIH pacrrOJIOJICeHa B HHJICHeM Ha;o:BlIBYTOM 3JIeMeHTe, COnp.HKaCalOII(HMCSI Ha ceBepe C aBTOXTOHlIbIM 3JIeMeHTOM. C IOTa HIOKIIHit
HaJ:\BHHyrhl.ll: )JleMeHT rpaHlAHT C BepXHHM HWlIBYThIM :meMeHTOM H KapnaTCKHM 41JIHll1eM.
IInacThI KaMeHHOH: COM H rJIHHHCTO-aHJ1I;o:pHTOBhle COM 06pa3YIOT B 3aJIeJICK CHCTeMY CK.ri:a.-
;O:OK H 1femyl!'. 3Ta CJIOJICHaSI TeKTOllH'IeCKaSI 06cTaIIOBKa He ;o:aeT B03MOJICHOCTH npe;O:CTaBHTh BHYTpeHHee 'CTpoeHHe 3aJIeJICK. lIIHpHHa 3aJIelKH COJIH MOJIIlIellBll;a-JIan'fHIl,a paBHSIeTCSI 400- 500 M. B BOCTO'fHOH: 1facm TeppHTOpHH 3aJIeJICh CylK!lBaeTCSI H CHOM pacnmpSIeTcSI, rrepexo;o:SI B 3aJIeJICh IioXHH.
COJIK 60J1bllleil. 1facThIO nOJIocaThle, COOTBeTCTBYIQIIUie cpeAHJiIM COJISIM B maxTe liOXIDI. 06HJTh- HO npe;O:CTlIBJleH TaKJICe THn ceBepHhlX COJIeR liOXHH, XapaKTepH3YIOIIl,B.j,j:CSI 60JIhIIIlilM co;o:epJICaHHeM aIII1I;o:pHTa H nIHHhI. MOIIl,B.OCTh OT;o:eJIhHhlX llJIacTOB COM KOJIe6JIeTCSI B rpaHHD;ax 0,5-20 M.
Cpe;o:Hee co;o:epJKaHHe KOMllOHeHTOB, Bhl'lHCJIeHHOe ;o:JISI scej,j: 3aJIelKH, COCTaBJISIeT: NaCI - OKOJIO
85%, '.faCTI( HepacTBOpHMhle B Bo;o:e - OKOJIO 12%, CaSo4 ---'-OKOJIO 3%. B HeKOTOphlX oGPa3[(ax onpe;o:eJIeHO TaIOKe co;o:epJICaHHe KaJIHH H MaI'HWI, KOTopoe PaBHSIeTCH: K - 0,0---{),04%, M g -
0,0-0,5%. B npe;o:enax onpe;o:elIeHHhIX rpamm; 3aJIeJICK, 3aIIHMaIOlD;e.li: nOBepXHOCTh 1,5 KM2,
nO;O:C'lHTaHbI 6alIaIICOBhle 3anachl, KOTophle PaBHSIIOTCSI OKOlIO 100 MHJIMoHaM TOHH KaMeHHo.li:
COlIH. 3anachI 3aJIelKH COM MOJIIlIeBlll\a-JIan1fHD;a npe;O:CTaBJISIIOT coGOH: cepbe3HhIii: pe3epB .qJISI coce;o:rmx COJISIHhlX maxT.
Aleksander G.ARi£.J.DCKJ
ROCK SALT DEPOSIT MOSZCZENICA-l..APCZYCA WEST OF BOCBNIA
Summary
[n the years 1964-1968 .proSpectiOIl;S 'WeI'€ -ccmduClted 'by ;t~ Geologioa:I linstitute and the Sail:t IMline lBochnia for salt ,deposits in the area Moozc7JendcaJ-iLapczyoo, in the vicinity of Bochnia. As a resullt of the pro.speciions new rock saJ.t deposit was
discovered, and a ,continuatiOlIl of lsalt depoSli:ts was ,ascerlaiined ,along a dLsiJance .of about 1'0 km '(from' L~Zkowiceto lBochruia). IIln the Miocen.e formaJtions f,ound to OCCur in the v10indty of 1Bochnia, three Jteotonlic ,umJ:ts were distingUJished: auto-
chthonous unit (Aft). ovoeI'lthrust .lower 'lI:l'lit (AI I), and overthrust upper unit (AI 2).
The rock saIi deposit OCCIl1'S in the O'V'eTthr,ust lower unit 'adjacent .in the north 1.0 the autochrtlhonous un.tt. :In the south, the ov,el'lthr1JJSit lower un'it adjoins the oV'erthrust upper 'Uillit and Ithe OaJI'Ipathian- flysch.
'Rooks satlt ~yers and c1ay-<an'hydrite layers maike in the depos~t a system of folds and scaJes. These dntense tectonic <:omplioatiOIlJS make· any rpresen;ta:tOOn of the inrtriIllSk stl'luctureof the deposit imposSible. The width of' the l100k s,alt de'pOs~t Mosz~enj,cao---Lajpczyca amounts to 4100/--'500 lID. [n the eastern pan.1; ,of the area the depositiOiIlail ,oone is narrowed to widen ,aga'in ID rthe delPoslJt Bochntia.
Banded aJndllned salts that ,oor'respond to the middle saJ!ts in ,the mine Bochnia are most wide-spread. rI'he ,type of northern ~alts of (8oclmia, characterized
bya 'mge amoUllit o'f an:hydr.ite and .clay, "is !represented, as ,well. Thicknesses of
the dndiMidual salt layers lr<llIlige f.rom 5 rbo20 m. A'Vtel"a@e contents of 8Ol'l1E1 componen'ts in the woole deposit .aJl"le ICItS lfolIlows: !NaCl -about 8(/1/0, particles insoluble in wate!r - talbout l~/o, CaS<>, -about ~/o. Several samples :were ~'SO a.nalysed fO!l"
potassium and magnesium eontents"and the results are: tIC - .0,0-0,04%, M,g - O,O-OPlo.
'Expllioiilable sa;lt reserv'e5 of the deposit were caJlocuila:ted, according to the boundm,ie.s a5'certained, within 'ant a!relll of 1,5 kma. Thte>Se Il'eserves ,amount to ·about 1.00 miUi,on tons ,of :I"Ooks sal't. 'I'he ,saLt reSIer.V1es .,Qif the .deposi,t Moszczeniooa--Lajpczyca . area consi,deralble ,srtOire ,f,or the neigh'boU'rinJg salt mines.
