PROGRAM POMOCY RODZINIE I DZIECKU

Załącznik do Uchwały Nr VII/64 /07 Rady Powiatu w Polkowicach z dnia 27 czerwca 2007 r.

PROGRAM POMOCY RODZINIE I DZIECKU

Polkowice, 2007r.

SPIS TREŚCI:

Wstęp ... 3

I. Kierunki polityki społecznej i zadania samorządu terytorialnego w zakresie wspierania dziecka i rodziny ... 4

1. Uwarunkowania prawne dla budowania lokalnego systemu pomocy dziecku i rodzinie ....4

2. Zadania samorządu powiatowego w zakresie pomocy społecznej... 6

II. Realizacja zadań z zakresu pomocy na rzecz dziecka i rodziny ………...……….... 7

1. Rodzinne formy opieki nad dzieckiem ………...…. 7

2. Placówki opiekuńczo-wychowawcze ………....…... 9

3. Usamodzielnianie wychowanków………... 13

4. Istniejąca infrastruktura w zakresie pomocy dziecku i rodzinie ... 15

III. Dane dotyczące Programu ………...… 16

1. Cel strategiczny i cele szczegółowe ... 18

2. Przewidywane efekty i rezultaty Programu ... 20

3. Monitoring i ewaluacja Programu ... 20

IV. Podsumowanie... 21

Wstęp

„ ... rodzina jako podstawowa komórka społeczeństwa oraz naturalne środowisko rozwoju i dobra wszystkich jej członków, a w szczególności dzieci, powinna być otoczona niezbędną ochroną oraz wsparciem, aby mogła w pełnym zakresie wypełniać swoje obowiązki w społeczeństwie ’’

Preambuła

Konwencji o Prawach Dziecka

Rodzina ze względu na zadania i funkcje jakie spełnia, a które posiadają ogromne znaczenie dla całości życia społecznego i dla jednostki zajmuje szczególne miejsce wśród grup społecznych. Jest pierwszą i najważniejszą grupą do której należymy od chwili urodzenia; stanowi najlepsze naturalne środowisko życia, rozwoju i wychowania dziecka, z którym jest ono związane biologicznie, uczuciowo, kulturalnie, materialnie i prawnie. Rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowawczym dla dziecka, w każdym okresie jego rozwoju. Wywiera zasadniczy wpływ na kształtowanie osobowości i postaw swoich członków - przekazuje wartości i normy, wzory zachowań i obyczaje kulturowe oraz przygotowuje dzieci do pełnienia późniejszych ról społecznych.

Szybkie tempo zmian społeczno-ekonomicznych w kraju związane z wdrażaniem wielu reform wywarło istotny, często negatywny, wpływ na życie wielu rodzin i zaburzyło ich prawidłowe funkcjonowanie. Splot i różnorodność przyczyn tkwiących w samej rodzinie, jak i poza nią - wzrastający problem bezrobocia, utrata źródła utrzymania i pogłębiające się zubożenie oraz związane z tym poczucie bezsilności i bezradności spowodowały zmianę poziomu i stylu życia rodzin tj. nasilenie zjawisk patologicznych i problemów społecznych.

Dezintegracja rodziny oraz pogłębianie się zjawisk niekorzystnych dla rozwoju poszczególnych jej członków, a przede wszystkim dzieci, przyczyniają się do ich nieprawidłowego funkcjonowania, zaniedbań środowiskowych, niewywiązywania się rodziców ze swoich obowiązków, a co za tym idzie niewydolności opiekuńczo – wychowawczej.

„Program pomocy dziecku i rodzinie” zawiera działania zorientowane na wspieranie i reintegrację rodziny. Praca z rodziną dysfunkcyjną wymaga szczególnych, skoordynowanych działań wielu instytucji, placówek, poradni i organizacji pracujących na rzecz dzieci.

I. Kierunki polityki społecznej i zadania samorządu terytorialnego w zakresie wspierania dziecka i rodziny

1. Uwarunkowania prawne dla budowania lokalnego systemu pomocy dziecku i rodzinie.

Zadania w zakresie zapewnienia odpowiednich warunków funkcjonowania rodziny określa szereg dokumentów międzynarodowych ratyfikowanych przez Państwo Polskie, do których m.in. należą:

- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka – zgodnie z którą rodzina jest naturalną i podstawową komórką społeczną i ma prawo do ochrony społecznej i prawnej (art. 16),

- Europejska Karta Społeczna - zgodnie z którą rodzina, jako podstawowa komórka społeczna, ma prawo do odpowiedniej ochrony społecznej, prawnej i ekonomicznej dla zapewnienia jej pełnego rozwoju.

Polskie przepisy prawa zawierają także kwestie pomocy rodzinie, chociaż bardziej precyzyjnie od międzynarodowych wskazują do kogo pomoc ma być adresowana, wyznaczają obowiązki instytucji publicznych wobec rodziny o niskim statusie materialnym lub z problemami społecznymi. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej wskazuje, że państwo uwzględnia w swej polityce społecznej i gospodarczej dobro rodzin (art. 72). Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza rodziny wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze stron władz publicznych.

Ponadto regulacje prawne zapewniają rodzinie, gwarantowane ustawą zasadniczą, pomoc instytucji państwa. Przez narzędzie pomocy państwa dla rodzin rozumie się taką pomoc społeczną, która ma na celu pomoc osobom i rodzinom w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia.

Istotnym obszarem działań państwa w odniesieniu do rodziny jest ochrona praw dziecka. Zgodnie (z ratyfikowaną przez Polskę) Konwencją o Prawach Dziecka, dzieci mają prawo do szczególnej troski i pomocy. W preambule Konwencji można przeczytać, że naturalnym środowiskiem rozwoju dziecka, w którym powinno ono być przygotowane do życia w społeczeństwie jako indywidualnie ukształtowana jednostka, jest rodzina. Dziecko powinno być wychowywane w duchu pokoju, godności, tolerancji, wolności, równości i solidarności. Ze względu na swą niedojrzałość fizyczną i umysłową wymaga szczególnej opieki i troski zarówno przed, jak i po urodzeniu.

Konwencja jest standardem prawnym odnoszącym się do dziecka, jako do podmiotu

prawa. Dokument ten jest nazywany często światową konstytucją praw dziecka. Określa prawny status dziecka oparty na następujących założeniach:

- dziecko jest samodzielnym podmiotem,

- dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności i prywatności, - rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowania dziecka,

- państwo ma wspierać rodzinę, a nie wyręczać ją w jej funkcjach.

Zapisy Konwencji znajdują swoje odzwierciedlenie w prawie polskim. W Konstytucji zapisano:

„Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony praw dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją”.

Przepisy ustawy zasadniczej, w zakresie ochrony praw dziecka, przekładają się na regulacje w ustawie o pomocy społecznej, o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Pomoc państwa świadczona rodzinie i dziecku opisana w przepisach prawa, jest wykonywana przez różne organy władzy publicznej. Najwięcej jednak zadań w zakresie bezpośredniej pomocy rodzinie i dziecku przypisano w ustawach (szczególnie w ustawie o pomocy społecznej) samorządom terytorialnym.

W związku z reformą ustrojową państwa nastąpił proces decentralizacji zadań publicznych. Na skutek wdrożenia tej reformy wiele zadań z zakresu pomocy społecznej, będących dotąd w kompetencjach administracji państwowej przejęły poszczególne szczeble samorządu terytorialnego. Każdy z poziomów samorządu lokalnego ma określone zadania z zakresu pomocy społecznej, w tym także pomocy rodzinie. Zadania te wykonywane są w samorządach przez wyspecjalizowane, umocowane ustawowo jednostki organizacyjne pomocy społecznej.

Istotą zamian w polityce społecznej w odniesieniu do rodziny, zarówno w obszarze organizacyjnym zadań z zakresu pomocy społecznej, jak i prawnym, które wprowadzono w okresie ostatnich kilku lat, była zamiana postulatu opiekuńczości nad rodziną, na zasadę pomocy w uzyskaniu przez nią samodzielności. Kierunek taki, utrwalony w obowiązującym prawie jest bardzo istotny, gdyż stanowi punkt wyjścia do tworzenia konkretnych rozwiązań w zakresie polityki społecznej.

Wspieranie rodziny, dzieci i młodzieży powinno się odbywać w ich środowisku lokalnym. Duże znaczenie przywiązuje się do rozwoju poradnictwa rodzinnego w zakresie psychologicznym i pedagogicznym. Natomiast dzieciom osieroconym biologicznie i społecznie powinny być zapewnione rodzinne formy opieki zastępczej lub adopcyjnej. Formy te powinny zastąpić i stopniowo redukować opiekę w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Środki finansowe przeznaczane na zapewnienie opieki dzieciom osieroconym powinny finansować

rzeczywiste koszty opieki i potrzeby dziecka, a nie funkcjonowanie instytucji wychowawczych.

Rodzinom dysfunkcyjnym i zagrożonym dysfunkcjami należy zapewnić kompleksową pomoc adresowaną do wszystkich jej członków. Pomoc powinna mieć formę materialną jak i niematerialną i w efekcie ma prowadzić do wyjścia rodziny z kryzysu.

W kierunkach polityki rodzinnej kładzie się także akcent na wychowywanie dziecka przez rodziców dotkniętych kryzysem. Za korzystniejsze uważa się pracę z rodziną dysfunkcyjną i przywrócenie jej zdolności wychowywania dzieci od rozwiązywania problemów wychowawczych.

„Podejmowanie prób odnowy naturalnych, lecz poszarpanych więzów rodzinnych jest przeciwstawieniem się dominującej ciągle w praktyce idei traktowania dzieci z rodzin dysfunkcyjnych w sposób dystrybucyjny, tj. sprowadzający się do hasła odbierania ich rodzicom i przekazywania w inne ręce”¹

Zmianie powinien ulec model podejmowania zadań w ramach pomocy, z łagodzenia skutków powstałych w wyniku negatywnych zjawisk w rodzinie na interwencję kryzysową.

Pobyt dziecka w placówce opiekuńczo – wychowawczej powinien mieć charakter przejściowy, do czasu przywrócenia rodzinie zdolności wychowawczych i powrotu dziecka. Przejściowość pobytu w placówce dotyczy także tych dzieci, których powrót do rodziny naturalnej nie jest możliwy.

W takich sytuacjach dąży się do zapewnienia rodzinnej opieki zastępczej.

2. Zadania samorządu powiatowego w zakresie pomocy społecznej.

Ustawa o pomocy społecznej określa zadania własne powiatu z zakresu pomocy społecznej, do których należą w szczególności :

1) opracowywanie i realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej

2) prowadzenie specjalistycznego poradnictwa,

3) organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci,

4) zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców, w szczególności poprzez organizowanie i prowadzenie ośrodków adopcyjno – opiekuńczych, placówek opiekuńczo – wychowawczych, dla dzieci i młodzieży, w tym placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym, a także tworzenie i wdrażanie programów pomocy dziecku i rodzinie.

5) pokrywanie kosztów utrzymania dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w rodzinach

1 M. Andrzejewski: Reforma systemu opieki zastępczej – geneza – dokonania – porażki i zadania na przyszłość, UAM Poznań 2001, s.60

zastępczych i całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych, również na terenie innego powiatu,

6) przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki osobom opuszczającym całodobowe placówki opiekuńczo – wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny zastępcze, schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii zapewniające całodobową opiekę lub młodzieżowe ośrodki wychowawcze,

7) pomoc w integracji ze środowiskiem osób mających trudności w przystosowaniu się do życia, młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny zastępcze, schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno- wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii zapewniające całodobową opiekę lub młodzieżowe ośrodki wychowawcze, mających braki w przystosowaniu się,

8) prowadzenie ośrodków interwencji kryzysowej, 9) udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach,

10) podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych,

System zintegrowanych działań samorządu powinien realizować następujące cele:

- wspierać w życiowym usamodzielnianiu się rodzin,

- zapewniać opiekę dzieciom częściowo lub całkowicie pozbawionych opieki rodziców,

- zapewniać specjalistyczną pomoc rodzinom zagrożonym różnymi dysfunkcjami,

- zabezpieczać rodziny i dzieci przed zjawiskami przemocy domowej , uzależnieniami i innymi zagrożeniami.

II. Realizacja zadań z zakresu pomocy na rzecz dziecka i rodziny.

1. Rodzinne formy opieki nad dzieckiem

Zastępcze, rodzinne formy opieki nad dziećmi są najlepszym rozwiązaniem w przypadku, gdy dziecko pozbawione jest możliwości rozwoju w swojej naturalnej rodzinie.

Zabezpieczają one w sposób właściwy potrzeby emocjonalne dziecka, np. potrzebę miłości, akceptacji, poczucia bezpieczeństwa. Ponadto wychowywanie się w warunkach rodzinnych

umożliwia dzieciom pozbawionym opieki własnych rodziców, wszechstronne przygotowanie się do samodzielnego, odpowiedzialnego życia.

Rozwiązania ustawowe kładą nacisk na rozwijanie rodzinnych form opieki zastępczej:

- rodzin zastępczych spokrewnionych i niespokrewnionych z dzieckiem, - zawodowych rodzin zastępczych w tym specjalistycznych i wielodzietnych, - zawodowych rodzin zastępczych o charakterze pogotowia rodzinnego.

Rodziny zastępcze, zgodnie z przepisami o pomocy społecznej, stanowią podstawową formę opiekuńczą dla dzieci pozbawionych okresowo lub trwale opieki rodziców biologicznych.

Zapewniają dziecku warunki rozwoju i wychowania, a w szczególności:

· odpowiednie warunki bytowe,

· możliwości rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego,

· możliwości zaspakajania indywidualnych potrzeb dziecka w zależności od jego stanu zdrowia i poziomu rozwoju,

· możliwości właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań,

· odpowiednie warunki do wypoczynku i organizacji czasu wolnego.

Wśród ogółu rodzin zastępczych prowadzonych prze Powiat Polkowicki przeważają rodziny spokrewnione (zobowiązane do dostarczania środków utrzymania – alimentowania).

Oznacza to, że ponad 90% rodzin zastępczych stanowią członkowie rodzin z których pochodzą dzieci.

Wykres 1. Liczba rodzin zastępczych spokrewnionych i niespokrewnionych

Brak jest zawodowych niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych w szczególności specjalistycznych i wielodzietnych, a przede wszystkim o charakterze pogotowia rodzinnego.

2004r. 2005r. 2006r.

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60

65 ^92,86%

93,65% 92,06%

7,14% 6,35% 7,94%

rorziny spokrew- nione z dzieckiem

rodziny nie- spokrewnione z dzieckiem

W powiecie polkowickim rodziny zastępcze zawodowe niespokrewnione z dzieckiem o charakterze pogotowia rodzinnego, które nastawione są na opiekę okresową nad dzieckiem tj. do czasu wyjaśnienia sytuacji dziecka i jego powrotu do rodziny naturalnej lub gdy jest to niemożliwe to do czasu umieszczenia w rodzinie zastępczej, mogłyby zastąpić instytucjonalną formę opieki tj.

placówkę opiekuńczo-wychowawczą typu interwencyjnego. Rodziny te mają obowiązek przyjąć, w trybie interwencyjnym, każde dziecko do 10 r.ż.

Liczbę dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych na terenie powiatu polkowickiego i oraz liczbę dzieci pochodzących z terenu powiatu polkowickiego umieszczonych w rodzinach zastępczych na terenie innych powiatów przedstawia Tabela 1 i 2.

Tabela 1. Liczba rodzin zastępczych prowadzonych przez powiat polkowicki i dzieci umieszczonych w tych rodzinach w latach 2004 - 2006 w poszczególnych gminach powiatu polkowickiego.

L. p. Gmina Liczba rodzin zastępczych Liczba dzieci w rodzinach 2004r. 2005r. 2006r. 2004r. 2005r. 2006r.

1 Chocianów 10 10 12 12 11 13

2 Gaworzyce 5 5 6 6 6 11

3 Grębocice 5 5 5 9 9 9

4 Polkowice 33 27 24 41 34 30

5 Przemków 13 12 12 17 14 14

6 Radwanice 3 3 3 4 5 5

69 62 62 89 79 82

Tabela 2. Liczba dzieci z powiatu polkowickiego umieszczonych w rodzinach zastępczych na terenie innych powiatów w latach 2004 – 2006

L.p. Powiat/miasto Liczba rodzin zastępczych Liczba dzieci umieszczonych w rodzinach

2004r. 2005 2006r. 2004r. 2005 2006r.

1. powiat legnicki 1 1 1 1 1 1

2. powiat lubiński 2 2 2 3 3 3

3. miasto stołeczne Warszawa 0 1 1 0 1 1

Jak wynika z powyższych zestawień liczba rodzin zastępczych i liczba dzieci umieszczanych w tych rodzinach ulega niewielkim zmianom. Nie dostrzega się jednak tendencji spadkowej, a problem braku właściwej opieki rodzicielskiej nad dziećmi ciągle jest aktualny.

2. Placówki opiekuńczo – wychowawcze

Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, dziecko pozbawione częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej może być umieszczone w placówkach opiekuńczo- wychowawczych typu:

- interwencyjnego, - rodzinnego, - socjalizacyjnego.

Na terenie powiatu polkowickiego funkcjonują dwie całodobowe placówki:

- 1 typu socjalizacyjnego – Placówka Socjalizacyjna „Skarbek” w Polkowicach,

- 1 typu rodzinnego – Placówka Rodzinna w Chocianowie.

Wymienione Placówki funkcjonują jako samodzielne jednostki organizacyjne pomocy społecznej. Działalność placówek oparta jest o obowiązujące przepisy prawa, które szczegółowo określają niezbędną dokumentację dotyczącą dziecka oraz zasady funkcjonowania tych placówek.

Placówki te zapewniają opiekę i wychowanie dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodzicielskiej dla których nie znaleziono rodzin zastępczych.

Ustawa o pomocy społecznej oraz rozporządzenie w sprawie placówek opiekuńczo- wychowawczych wskazują na obowiązujące standardy w zakresie opieki i wychowania m. in.

obowiązek wprowadzania zmian w funkcjonowaniu placówek socjalizacyjnych poprzez zmniejszenie liczby miejsc do 30. Placówki opiekuńczo-wychowawcze muszą do końca 2007r.

osiągnąć standard opieki i wychowania.

Do placówek opiekuńczo-wychowawczych dziecko kieruje powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszania dziecka. Podstawą skierowania dziecka jest orzeczenie sądu albo wniosek rodziców lub opiekunów prawnych o umieszczeniu dziecka w placówce opiekuńczo- wychowawczej.

Tabela 1. Liczba wychowanków umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (w ujęciu narastającym)

Typ placówki Nazwa placówki Liczba dzieci w Placówkach 2004r. 2005r. 2006r.

Placówka rodzinna Placówka Rodzinna w Chocianowie

5 4 4

Placówka socjalizacyjna Placówka Socjalizacyjna

"Skarbek" w Polkowicach 39 36 55

Spośród wychowanków w/w Placówek - znikoma część to sieroty naturalne lub półsieroty.

Jak wynika z powyższego wykresu zdecydowana większość to sieroty społeczne - dzieci rodziców, którzy nie mogą, nie potrafią, a także nie chcą wykonywać swych obowiązków rodzicielskich.

Placówka Rodzinna w Chocianowie - jest placówką koedukacyjną przeznaczoną dla 6 wychowanków pozbawionych całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej. Skierowane do Placówki dzieci mogą w niej przebywać do ukończenia pełnoletności. Obecnie w Placówce przebywa 3 pełnoletnich wychowanków, którzy pozostają w Placówce po osiągnięciu pełnoletności do czasu ukończenia szkoły w której rozpoczęli naukę przed osiągnięciem pełnoletności.

Placówka Socjalizacyjna „Skarbek” w Polkowicach - jest placówką koedukacyjną przeznaczoną dla 40 (docelowo 30) wychowanków pozbawionych całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej. Skierowane do Placówki dzieci mogą w niej przebywać do ukończenia pełnoletności, a po osiągnięciu pełnoletności do czasu ukończenia szkoły w której rozpoczęli naukę przed osiągnięciem pełnoletności. W Placówce przewiduje się zmniejszenie liczby miejsc wychowanków do 30 poprzez utworzenie dwóch mieszkań chronionych, tj. mieszkania usamodzielnienia i

2004r. 2005r. 2006r.

0 2,5 5 7,5 10 12,5 15 17,5 20 22,5 25 27,5 30 32,5 35 37,5

sieroty zupełne półsieroty sieroty społecz- ne

mieszkania chronionego dla usamodzielniających się pełnoletnich wychowanków Placówki,w których będzie realizowany program reintegracji społecznej.

Placówka:

1) zapewnienia dziecku całodobową ciągłą lub okresową opiekę i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby bytowe, rozwojowe, w tym: emocjonalne,społeczne, religijne, a także zapewnia korzystanie z przysługujących świadczeń zdrowotnych oraz różnych form kształcenia;

2) podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny naturalnej, znalezienie rodziny przysposabiającej lub umieszczenie w rodzinnych formach opieki zastępczej;

3) pracuje z rodziną dziecka;

4) organizuje dla wychowanków odpowiednie formy opieki.

W związku z brakiem w naszym powiecie placówki opiekuńczo-wychowawczej typu interwencyjnego tylko na przełomie października i listopada 2006r., w związku z wydanymi orzeczeniami Sądów w Lubinie i Głogowie oraz na skutek interwencji kuratorów zawodowych, Placówka była zmuszona przyjąć ze względu na bardzo trudną sytuację rodzinną (w tym zagrożenie życia) łącznie siedmioro dzieci.

Liczbę wychowanków w Placówce w poszczególnych miesiącach 2006r. przedstawia Wykres 1.

Wykres 1. Liczba wychowanków w Placówce w 2006r.

Placówki opiekuńczo - wychowawcze w powiecie polkowickim– realizujące zadanie zapewnienia opieki dziecku pozbawionemu częściowo lub całkowicie opieki rodziców – nie zabezpieczają miejsc wszystkim dzieciom, którym zostało wydane postanowienie sądu o umieszczeniu w placówce.

Z uwagi na brak miejsc w Placówce Socjalizacyjnej „Skarbek” lub brak placówki

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 0

2,5 5 7,5 10 12,5 15 17,5 20 22,5 25 27,5 30 32,5 35 37,5 40 42,5 45

danego typu (tj. placówki opiekuńczo-wychowawczej typu interwencyjnego) realizacja wydawanych przez Sądy postanowień o umieszczeniu małoletnich w placówkach opiekuńczo- wychowawczych następuje poprzez kierowanie dzieci do placówek prowadzonych przez inne powiaty.

Tabela 2 przedstawia liczbę dzieci, które umieszczono w placówkach funkcjonujących na terenie innych powiatów.

Tabela 2. Liczba dzieci z powiatu polkowickiego umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na terenie innych powiatów

L.p. Powiat/miasto

Liczba placówek, w których umieszczono

dzieci

Liczba dzieci umieszczonych w tych

placówkach 2004 2005 2006 2004 2005 2006

1. powiat głogowski 3 3 2 8 8 7

2. powiat jaworski 1 1 1 5 4 4

3. powiat lubiński 1 1 1 4 4 4

4. miasto Legnica 2 2 1 14 14 12

5. powiat kraśnicki 1 1 1 2 1 1

6. miasto Lublin 1 1 1 1 1 1

7. Powiat milicki 0 0 1 0 0 2

razem 34 32 31

Kierowanie dzieci do odległych od miejsca zamieszkania placówek powoduje:

- osłabienie więzi rodzinnych,

- utrudnianie kontaktów z rodziną naturalną dziecka,

- brak możliwości pracy z rodziną naturalną.

Konieczność wdrażania przez powiat zapisów prawa w zakresie dotyczącym dostosowania liczby miejsc w Placówce Socjalizacyjnej zwiększy trudności w kierowaniu dzieci do placówek oraz spowoduje wydłużenie okresu oczekiwania na umieszczenie w placówce.

3. Usamodzielnianie wychowanków

Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej osoby pełnoletnie opuszczające rodziny zastępcze, placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze i młodzieżowe ośrodki wychowawcze zostają objęte pomocą mającą na celu

życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem poprzez pracę socjalną, a także :

- pomoc pieniężną na usamodzielnienie,

- pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki,

- pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym,

- pomoc w uzyskaniu zatrudnienia,

- pomoc na zagospodarowanie - w formie rzeczowej.

Usamodzielnienie kończy pobyt dzieci zarówno w rodzinach zastępczych i placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Jest to proces, który ma doprowadzić do ich życiowego usamodzielnienia i integracji ze środowiskiem. Jest to bardzo trudny i zarazem ważny etap życia każdego wychowanka, który jest aktywnym podmiotem tego procesu i to on musi podejmować decyzje, tworzyć ze swoim opiekunem usamodzielnienia „Indywidualny Plan Usamodzielnienia”.

Dlatego też ważne jest, przede wszystkim w przypadku wychowanków placówek opiekuńczo- wychowawczych, utworzenie mieszkań chronionych i usamodzielnienia, które będą stanowiły ważny element procesu przygotowania do samodzielnego życia, gdyż nauczą podstawowych umiejętności, które w rodzinie, również zastępczej, zdobywa się w sposób naturalny.

Dane dotyczące usamodzielnienia wychowanków w latach 2004-2006 przedstawia Wykres 1,2,3.

Wykres 1. Liczba wychowanków kontynuujących naukę

2004r. 2005r. 2006r.

0 2,5 5 7,5 10 12,5 15 17,5 20 22,5

Wykres 2. Liczba wychowanków, którym przyznano pomoc pieniężną na usamodzielnienie

Wykres 3. Liczba wychowanków, którym przyznano pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej.

4. Istniejąca infrastruktura w zakresie pomocy dziecku i rodzinie

L.p. Nazwa

Instytucji, placówki, organizacji pozarządowej

Działalność

instytucji, placówek i organizacji pozarządowych świadczących pomoc dziecku i rodzinie 1. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w

Polkowicach

Zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodzicielskiej w formach instytucjonalnych, opiece rodzinnej

2. Placówka Socjalizacyjna "Skarbek"

w Polkowicach

Całodzienna opieka i wychowanie 3. Placówka Rodzinna

w Chocianowie

2004r. 2005r. 2006r.

0 0,25 0,5 0,75 1 1,25 1,5 1,75 2 2,25 2,5 2,75 3

wych. rodzin zast.

wych. placówek

2004r. 2005r. 2006r.

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4

wych. rodz. zast. wych. placówek

4. Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełno-sprawności w Polkowicach

Orzekanie o niepełnosprawności dla celów pomocy społecznej, zatrudnienia oraz korzystania z ulg i uprawnień

5. Powiatowy Ośrodek Poradnictwa

Psychologiczno-Pedagogiczna i Doradztwa Metodycznego w Polkowicach,

Poradnictwo rodzinne, zawodowe, psychologiczne, pedagogiczne. logopedyczne

6. Ośrodek Pomocy Społecznej w Chocianowie

Realizacja zadań z zakresu pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych na terenie podległej gminy 7. Ośrodek Pomocy Społecznej

w Gaworzycach

8. Ośrodek Pomocy Społecznej wGrębocicach

9. Ośrodek Pomocy Społecznej w Polkowicach

10. Ośrodek Pomocy Społecznej w Przemkowie

11. Ośrodek Pomocy Społecznej w Radwanicach

12. Dom Dziennego Pobytu przy OPS w Polkowicach

Organizacja czasu wolnego, wydawanie posiłków 13. Przychodnia Psychologiczna Polkowicach Pomoc osobom uzależnionym i współuzależnionym.

Diagnoza, poradnictwo, psychoterapia, konsultacje lekarskie.

14. Warsztaty Terapii Zajęciowej Rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych

III. Dane dotyczące Programu

Założono, że powiat polkowicki powinien stwarzać takie warunki, które pozwolą rodzinom funkcjonować w naturalnym środowisku, przeciwdziałać instytucjonalizacji i nie uzależniać od świadczeń pomocy społecznej. W projektowaniu rozwiązań powinna dominować zasada pomocniczości, a nie opiekuńczości. Istotą systemu pomocy rodzinom powinno być podnoszenie operatywności środowiskowej i wspomagająca rola służb społecznych organizujących zróżnicowane form pomocy. System opieki nad rodziną i dzieckiem powinien włączać wszystkie podmioty działające w środowisku lokalnym wspierające rodzinę i dziecko, poprzez ustalone kierunki działań tj.:

· wzmacnianie rodziny naturalnej w wypełnianiu jej funkcji opiekuńczo-wychowawczej,

· organizowanie pomocy instytucjonalnej w sytuacjach kryzysowych.

Założono, że realizacja polityki prorodzinnej przyniesie lepsze efekty, wówczas gdy będzie miała charakter systemowy i zintegrowany, z udziałem wielu podmiotów działających na rzecz rodziny.

Miejsce realizacji Programu:

Teren Powiatu Polkowickiego

Czas realizacji Programu:

Lata 2007 – 2011

Adresaci programu:

- rodziny naturalne, - rodziny zastępcze,

- dzieci wymagające opieki i pomocy,

- rodziny mające trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, - placówki opiekuńczo-wychowawcze,

- usamodzielnieni wychowankowie rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo- wychowawczych,

- osoby znajdujące się w sytuacji kryzysowej.

Koordynator Programu:

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Polkowicach

Źródła finansowania Programu:

- środki własne powiatu

- środki samorządów gminnych

- środki własne jednostek organizacyjnych powiatu

- dotacje celowe

- środki pozyskane z innych źródeł

Partnerzy:

- Ośrodki Pomocy Społecznej,

- Powiatowy Ośrodek Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogiczna i Doradztwa Metodycznego w Polkowicach,

- Szkoły,

- Urząd Wojewódzki - Wydział Polityki Społecznej, Urząd Marszałkowski, - Sądy Rodzinne, kuratorzy zawodowi,

- Policja,

- Służba zdrowia

- Urzędy Pracy,

- Organizacje pozarządowe,

- Wolontariusze,

- Sponsorzy,

- Media.

1. Cel Strategiczny

ZINTEGROWANY SYSTEM OPIEKI NAD RODZINĄ I DZIECKIEM W POWIECIE POLKOWICKIM

Cele szczegółowe:

1. Tworzenie systemu wsparcia rodziny i dziecka w ich naturalnym środowisku.

2. Rozwój form rodzicielstwa zastępczego.

3. Tworzenie systemu wsparcia wychowankom opuszczającym rodziny zastępcze i placówki opiekuńczo-wychowawcze typu socjalizacyjnego, rodzinnego w procesie usamodzielniania.

Cele Cele

szczegółowe Zadania

1. Tworzenie systemu wsparcia rodziny i dziecka w ich naturalnym środowisku

1. Utworzenie Punktu Interwencji Kryzysowej.

2. Zorganizowanie systemu specjalistycznego poradnictwa, w tym psychologicznego, prawnego, pedagogicznego dla rodzin w sytuacji kryzysowej.

3. Zorganizowanie poradnictwa rodzinnego i terapii rodzinnej.

4. Nawiązanie współpracy z organizacjami pozarządowymi świadczącymi pomoc na rzecz dziecka i rodziny.

5. Utworzenie telefonu zaufania.

6. Utworzenie Punktu Informacyjnego działającego przy PCPR.

7. Organizowanie grupy wsparcia dla rodziców, którzy nie radzą sobie z problemami wychowawczymi.

2. Rozwój form rodzicielstwa zastępczego

1. Zorganizowanie akcji informacyjnej dotyczącej rodzin zastępczych zawodowych niespokrewnionych z dzieckiem.

2. Opracowanie ulotek informacyjnych, artykułów celem podniesienia poziomu wiedzy społeczeństwa na temat opieki zastępczej.

3. Pozyskanie kandydatów do prowadzenia zastępczej opieki nad dzieckiem.

4. Szkolenie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej niespokrewnionej oraz rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem.

5. Pozyskanie nowych rodzin zastępczych niespokrewnionych z dzieckiem, zawodowych niespokrewnionych z dzieckiem wielodzietnych oraz o charakterze pogotowia rodzinnego.

6. Utworzenie grup wsparcia rodzin zastępczych.

Cele

szczegółowe Zadania

3. Tworzenie systemu wsparcia wychowankom

opuszczającym rodziny zastępcze i placówki opiekuńczo-wychowawcze typu socjalizacyjnego, rodzinnego w procesie usamodzielniania.

1. Utworzenie mieszkania chronionego i mieszkania usamodzielnienia dla wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych typu socjalizacyjnego i rodzinnego pozbawionych możliwości powrotu do miejsca zamieszkania.

2. Utworzenie mieszkania chronionego dla wychowanków rodzin zastępczych.

3. Utworzenie grup wsparcia usamodzielnianych wychowanków.

4. Objęcie usamodzielnianych wychowanków pomocą pedagogiczną, psychologiczną, prawną, socjalną, doradztwem zawodowym celem wyrównywania szans wchodzenia w dorosłe życie.

5. Praca z rodziną naturalną dziecka przebywającego w placówce lub rodzinie zastępczej na rzecz jego powrotu po uzyskaniu pełnoletności do środowiska rodzinnego.

2. Przewidywane efekty programu

Spodziewane efekty podjętych działań:

- podniesienie świadomości rodziców naturalnych w zakresie odpowiedzialności za opiekę i wychowanie własnych dzieci,

- rozwój poradnictwa specjalistycznego, w tym: psychologicznego, rodzinnego, prawnego,

- rozwój prorodzinnych form opieki - zawodowych niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych, w tym rodzin o charakterze pogotowia rodzinnego,

- wzrost świadomości społeczeństwa dotyczącej rodzinnej opieki zastępczej,

- powstanie mieszkań chronionych i mieszkania usamodzielnienia,

- przygotowanie wychowanków do samodzielnego życia,

- stworzenie systemu współpracy między podmiotami działającymi na rzecz dziecka i rodziny,

- zwiększenie aktywności organizacji pozarządowych,

3. Ewaluacja i monitoring programu:

Program opieki nad dzieckiem i rodziną będzie podlegał ewaluacji na przestrzeni kolejnych pięciu lat. Ewaluacja powinna odpowiedzieć na pytanie czy obrany przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Polkowicach kierunek jest właściwy i czy przyczynia się do wzrostu skuteczności działań i odpowiedzialności osób, które te działania realizują.

W ramach ewaluacji prezentowanego Programu prowadzony będzie jeden raz w roku monitoring, natomiast raz na dwa lata będzie przeprowadzana analiza porównawcza stanu wyjściowego i obecnego.

W zakresie ewaluacji prowadzona będzie również ocena, której podlegać będą przede wszystkim stopień realizacji celów szczegółowych, skuteczność działań podejmowanych w ramach projektów,

Przykładowe wskaźniki ewaluacji:

- liczba przeszkolonych kandydatów na rodziny niespokrewnione z dzieckiem, zawodowe niespokrewnione z dzieckiem: wielodzietne, o charakterze pogotowia rodzinnego,

- liczba rodzin zastępczych, w tym rodziny spokrewnione z dzieckiem, niespokrewnione z dzieckiem, zawodowe niespokrewnione z dzieckiem: wielodzietne, o charakterze pogotowia rodzinnego,

- liczba dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych, w tym rodziny: spokrewnione z dzieckiem, niespokrewnione z dzieckiem, zawodowe,

- liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej,

- liczba organizacji pozarządowych działających na rzecz rodziny i dziecka,

- liczba dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo – wychowawczych typu:

socjalizacyjnego, rodzinnego,

- liczba dzieci wychowujących się w rodzinach zastępczych w stosunku do liczby dzieci objętych opieką instytucjonalną,

- liczba usamodzielniających się wychowanków,

- liczba i rodzaje placówek udzielających pomocy dzieciom krzywdzonym i zaniedbywanym, itp.

IV. Podsumowanie

Profilaktyka i wczesna interwencja to najskuteczniejsze i najtańsze formy udzielania pomocy i wsparcia rodzinom i ich dzieciom, a także zapewniające poszanowanie prawa dziecka do życia w rodzinie naturalnej i wspomagające rodziców w wywiązywaniu się z ich podstawowych funkcji i obowiązków. Dlatego należy podejmować działania aby jak najdłużej utrzymać dziecko w

środowisku rodzinnym. Można to osiągnąć poprzez stworzenie poradnictwa specjalistycznego, poradnictwa rodzinnego oraz terapii rodzinnej.

Jednakże nie można odstąpić od opieki zastęczej. Dla dzieci, które zostaną pozbawione właściwej opieki i wychowania w rodzinie naturalnej niezbędne jest zapewnienie opieki i wychowania w rodzinnych formach opieki tzn. w warunkach maksymalnie zbliżonych do tych, w których się wychowywały. Należy tworzyć zawodowe niespokrewnione z dzieckiem rodziny zastępcze. Ponadto wprowadzono takie zadania, które będą stymulować działania rodziców naturalnych w kierunku szybkiego powrotu dzieci do rodziny.

Niezbędne jest również utrzymanie placówki opiekuńczo-wychowawczej typu socjalizacyjnego dla max. 30 dzieci, którzy z różnych przyczyn, nie znajdą opieki w rodzinach zastępczych.

Dla realizacji w/w celów niezbędny jest rozwinięty i szybko reagujący system wsparcia oraz sprawnie funkcjonujący system współpracy i komunikacji pomiędzy organizacjami i instytucjami świadczącymi pomoc rodzinie i dziecku na terenie powiatu.

Opracowała: E. Sworacka-Dul

Zastępca Kierownika

Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Polkowicach