Katarzyna Kowalska
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
Współpraca korporacji handlowych z lokalnymi firmami kraju goszczącego
Streszczenie
Współpraca korporacji handlowych z lokalnymi dostawcami kraju goszczącego jest ważną częścią łańcucha dostaw zagranicznych przedsiębiorstw. Efektywny dobór ob- szarów tej współpracy, w tym umiejętność zarządzania ryzykiem reputacyjnym, powi- nien być sprawą pierwszorzędną. W praktyce rozwój tej współpracy na polskim rynku pociąga za sobą zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki. Te drugie w dużej mierze wynikają z przewagi transakcyjnej korporacji w stosunku do lokalnych przedsiębiorstw.
Słowa kluczowe: współpraca, przedsiębiorstwo, zrównoważony łańcuch dostaw.
Kody JEL: F12, F14, F16, F18, F63
Wstęp
Pogłębiony proces umiędzynarodowienia przedsiębiorstw zmienia realia funkcjonowa- nia podmiotów na rynku. Wzmożona konkurencja i niepewne otoczenie powodują, że nie- łatwo firmom utrzymać dzisiaj przewagę konkurencyjną w długim okresie. Prawdziwym wyzwaniem staje się zdolność do tworzenia przewagi trwałej, opartej na trudnych do ko- piowania zasobach. Wielu ekspertów podkreśla, że takim zasobem jest dzisiaj reputacja przedsiębiorstwa. Właściwie kształtowana może stanowić główny czynnik w osiąganiu dłu- goterminowej przewagi i umacnianiu pozycji finansowej, ponieważ konkurentom trudno osiągnąć podobny prestiż w otoczeniu (Szwajca 2016, s. 23).
Istnieje jednak wyraźna granica tworzenia przewagi przez wykorzystanie własnych zaso- bów w przedsiębiorstwie. Jej przekroczenie wymaga „wejścia” w relacje z partnerami ryn- kowymi. Orientacja na współpracę wynika również z faktu, iż firmy muszą koncentrować się na kluczowych obszarach swojej działalności (core business), co wywołuje dodatkowy popyt na powiązania relacyjne.
Budowanie przewagi konkurencyjnej wymaga zatem odpowiedniego spojrzenia na wła- sny łańcuch dostaw, szczególnie zaś na proces zarządzania relacjami z dostawcami. Wydaje się, że kluczowe znaczenie ma tutaj orientacja na zrównoważony łańcuch dostaw, realizowa- ny w ścisłej współpracy z partnerami, którego celem jest ograniczenie ryzyka reputacyjnego i skuteczna odpowiedź na rosnące oczekiwania różnych grup interesariuszy.
Zrównoważony łańcuch dostaw uwzględnia bowiem zarówno kwestie ekonomiczne (np.
uczciwe warunki kontraktów), społeczne (m.in. bezpieczeństwo pracy), jak również środo- wiskowe (np. ograniczenie ilości odpadów) (Ćwik 2011).
Celem artykułu jest analiza współpracy między korporacjami handlowymi i lokalnymi do- stawcami, jak również wskazanie na kluczowe skutki tej współpracy dla obu grup podmiotów.
Hipotezą artykułu jest stwierdzenie, że współpraca omawianych grup podmiotów nadal ma charakter siłowy, bazuje na przewadze transakcyjnej międzynarodowych korporacji han- dlowych nad lokalnymi firmami.
Współpraca korporacji z lokalnymi dostawcami jako ważny element łańcucha dostaw
Pogłębiający się proces umiędzynarodowienia przedsiębiorstw jest charakterystyczną cechą współczesnej gospodarki światowej. W dużej mierze związany jest on z liberalizacją prawa, unifikacją niektórych potrzeb konsumenckich i postępem technologicznym.
Złożoność procesu internacjonalizacji przedsiębiorstw powoduje, że trudno odnaleźć w li- teraturze przedmiotu definicję, która w pełni charakteryzowałaby ten proces. Można jednak wskazać na pewne cechy, które opisują omawiane pojęcie, mianowicie (Kowalska 2012):
- internacjonalizacja jest procesem;
- proces ten przebiega przeważnie sekwencjonalnie i etapowo, z wyjątkiem tzw. firm born global;
- proces ten przyjmuje różne formy;
- przejście przedsiębiorstwa na wyższy etap internacjonalizacji zależy w dużej mierze od zgromadzonej wiedzy o rynkach zagranicznych.
Pierwsze badania i teorie procesu umiędzynarodowienia firm koncentrowały się na ana- lizie wejścia i zachowania się przedsiębiorstw produkcyjnych na zagranicznych rynkach.
Nie wszystkie jednak wymienione cechy internacjonalizacji można przypisać przedsiębior- stwom handlowym (chociażby sekwencjonalność i etapowość). Przedsiębiorstwa handlowe dokonując ekspansji na rynki zagraniczne w dużej mierze są fizycznie obecne na tych ryn- kach. Ponadto, główne motywy internacjonalizacji omawianych przedsiębiorstw różnią się od produkcyjnych. W pierwszym przypadku kluczowe znaczenie ma potrzeba pozyskania rynków zbytu, natomiast względy kosztowe (choć bardzo ważne) zazwyczaj mają wtórne znaczenie w stosunku do tych pierwszych.
Internacjonalizację przedsiębiorstwa handlowego można określić jako „proces prze- kształcenia krajowego przedsiębiorstwa w międzynarodowe, którego intensywność, zasięg i formy zależą od jego zasobów i strategii rozwoju” (Kowalska 2012, s. 22). Firmy handlowe wchodzą i rozwijają się na zewnętrznych rynkach przez zagraniczne inwestycje bezpośred- nie (ZIB) typu grenfield oraz typu brownfield. Pozostałe formy to franchising, koncesje na prowadzenie sklepów, kontrakty menadżerskie, wspólne przedsięwzięcia (joint-venture) i alianse strategiczne.
Umiędzynarodowienie przedsiębiorstwa handlowego oznacza w praktyce rozbudowę jego łańcucha dostaw; wydłużenie sieci powiązań podmiotów, z którymi współpracuje korporacja.
Powiązania te w praktyce mogą dotyczyć zaopatrzenia, zbytu, współpracy z przedsię- biorstwami prowadzącymi konkurencyjną działalność (Burt 2001). Tym obszarom odpo-
wiadają określenia: powiązań do tyłu (backward linkages), powiązań do przodu (forward linkages) i powiązań poziomych (horizontal linkages) (Przybylska 2010).
Najbardziej kluczową formą współpracy w łańcuchu dostaw w przypadku korporacji handlowych jest tzw. współpraca do tyłu. Korporacje handlowe pełnią tutaj funkcję integra- tora, stosując na szeroką skalę strategię integracji pionowej na rynku. Powszechność tej stra- tegii wynika z dążenia omawianych podmiotów do pełniejszej kontroli źródeł zaopatrzenia i dotyczy w dużej mierze dostawców produktów sprzedawanych pod marką handlową danej sieci (Domański 2001), jak również pod marką producenta.
Rosnące znaczenie powiązań pionowych wynika ze zmian, które zachodzą w projektowa- niu technologii powodujących konieczność częstych modyfikacji czynników wytwórczych i produktów (Przybylska 2001). Ponadto, omawiany rodzaj powiązań sieciowych jest kluczo- wym kanałem dokonywania transferu technologii, co w relacji międzynarodowych i lokalnych przedsiębiorstw (usługodawców) może oznaczać znaczącą korzyść dla jednych i drugich.
W działalności handlowej dostawcy w coraz większym stopniu uczestniczą w kreowaniu wartości produktu końcowego; są kluczowym ogniwem decydującym o jakości surowców, półproduktów i towarów. Wiele projektów, w tym również społecznych i ekologicznych, wymaga ścisłej współpracy i zaangażowania omawianych grup podmiotów.
Działalność kontrahentów ma kluczowe znaczenie dla odbiorców handlowych; wiąże się z realnym ryzykiem praktyk nieetycznych czy bezprawnych, narażających partnerów han- dlowych na pojawienie się kryzysu wizerunkowego (Rudnicka 2016). Na przykładzie takich firm, jak np. Nike widać, że konsumenci często nie orientują się, czy firma ma swoje fabry- ki, czy też korzysta z usług dostawców (Wywiad z profesorem N. Craigiem 2016). Nadużycia kontrahenta utożsamiają zazwyczaj z praktykami handlowca.
Strategiczność powiązań pionowych w handlu, wskazuje zatem na konieczność wdra- żania modelu współpracy opartego na transparentności i zaufaniu partnerów, tym samym rezygnacji z wszechobecnego podejścia transakcyjnego. Postuluje się wdrażanie tzw. zinte- growanych (zrównoważonych) łańcuchów dostaw, gdzie o skuteczności działania decyduje pogłębiony charakter partnerstwa (Polak 2016).
Coraz więcej firm, poszukujących nowych źródeł przewagi, dostrzega konieczność zmiany paradygmatu działalności zorientowanej jedynie na kapitał ekonomiczny. Wąska perspektywa ustępuje szerszemu spojrzeniu − postrzeganiu wartości przedsiębiorstwa za- równo z perspektywy finansowej, jak i pozafinansowej. Taka optyka działania oznacza bu- dowanie wartości dla wszystkich interesariuszy przedsiębiorstwa; wymaga wzajemnego zaufania i zaangażowania kooperantów w osiąganie wyznaczonego celu.
Współpraca omawianych grup podmiotów powinna być zorientowana wokół tzw. innowacji zrównoważonych (rozumianych jako nowy sposób myślenia, zorientowany na względy ekono- miczne, społeczne i ekologiczne), co wynika z dzisiejszych wymogów rynkowych, które narzu- cają konieczność uwzględnienia w procesach biznesowych szeroko rozumianego ryzyka działal- ności. Mowa nie tylko o tradycyjnym ryzyku związanym np. z logistyką czy jakością towarów, ale również o ryzyku reputacyjnym, silnie związanym z rozbudowanym łańcuchem dostaw.
Obszary i realia współpracy zagranicznych firm handlowych z lokalnymi dostawcami
Współpraca między korporacjami handlowymi a lokalnymi firmami obejmuje wiele obszarów działalności, między innymi: marketing, zaopatrzenie, produkcję i zatrudnienie (Przybylska 2010). W każdym z tym obszarów korporacje pełnią wiodącą rolę z racji licz- nych przewag jakie posiadają w stosunku do swoich dostawców. W tabeli 1 przedstawiono kluczowe obszary tej współpracy z określeniem najważniejszych działań podejmowanych w danym zakresie.
Tabela 1
Kluczowe obszary współpracy korporacji handlowych z lokalnymi dostawcami
Obszary współpracy międzynarodowych korporacji
z lokalnymi dostawcami Kluczowe działania 1. Wprowadzenie nowego
produktu marki producenta i marki własnej
− ustalenie przez firmę handlową wymagań technicznych i jakościowych wprowadzanych produktów;
− regularna kontrola (zazwyczaj rygorystyczne testy) jakości wytwarzanych produktów, szczególnie pod marką własną;
− prowadzenie wspólnych badań;
− wspólne promocje (zazwyczaj z inicjatywy korporacji handlowej);
− promowanie wdrażania certyfikatów jakościowych.
2. Transfer technologii i innowacji. Dzielenie się wiedzą.
− doradztwo menadżerów sieci handlowych, którzy wizytują i szkolą przedsiębiorstwa lokalne; zachęcają do inwestycji zgodnych z do- stępnymi dla tych podmiotów technologiami. Przy czym kluczowe znaczenie dla lokalnych przedsiębiorstw uczestniczących w tego typu relacjach biznesowych mają zdolności do absorpcji technologii i uczenia się poprzez wykorzystywanie danej technologii;
− wsparcie w zakresie logistyki dostaw i magazynowania;
− promowanie zrównoważonych innowacji (promowanie odpowiedzial- nych środowiskowo i ekologicznie rozwiązań, określanie wymagań technicznych i jakościowych). Przykładem może być tutaj inicjatywa sieci Tesco, która podjęła współpracę z firmą DS. Smith. Współpraca ta zaowocowała powstaniem nowych strumieni wyselekcjonowanych odpadów nadających się do powtórnego przetworzenia.
3. Restrukturyzacja zarządzania i organizacji lokalnych firm
− mobilizowanie zmian w organizacji i zarządzaniu poprzez rygory- styczne warunki umów (szczególnie pod względem cenowym) i moż- liwości eksportu towarów na rynki zagraniczne, co wymusza procesy dostosowawcze;
− dzielenie się wiedzą i doświadczeniem w zakresie nowoczesnych metod zarządzania i organizacji pracy;
− wsparcie w zarządzaniu jakością.
4. Wsparcie finansowe − zapewnienie wyceny produktów;
− udzielanie gwarancji bankowej (rzadko);
− pośrednie wsparcie poprzez silne promowanie polskich produktów.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Przybylska (2010); Transfer of technology (2001).
Powyższa charakterystyka obszarów współpracy korporacji handlowych z dostawcami, pozwala wyciągnąć następujące wnioski:
- Największą aktywność w zakresie współpracy omawiane podmioty koncentrują w ob- szarze produktu. Korporacje branży FMCG (tzw. szybko rotującej) kładą szczególny na- cisk na kontrolę jakości żywności i promocję polskich produktów. Zarówno korporacje specjalistyczne, jak i niespecjalistyczne dostrzegają (na poziomie deklaracji) silną po- trzebę inwestycji w tzw. zrównoważone innowacje, co dotyczy całego łańcucha dostaw i obliguje do współpracy w tym zakresie lokalnych kooperantów.
Na przykładzie polskiej firmy Mega, produkującej meble pod markami korporacji han- dlowych, można określić kluczowe zobowiązania jakie wiążą się z byciem dostawcą dla omawianych korporacji.
Świadczenie usług dla korporacji zobowiązuje spółkę do ciągłego usprawniania produk- cji (według wyznaczonych standardów i działań wspomagających); co roku odbiorcy pro- duktów Mega audytują działalność przedsiębiorstwa pod kątem zrównoważonej i uczciwej (społecznie i ekologicznie) produkcji. Dla spełnienia warunków współpracy spółka została zobowiązana również do posiadania certyfikatu FSC (Forest Steward Council), który za- świadcza wykorzystanie w produkcji materiałów drzewnych pochodzących z dobrze zarzą- dzanych lasów (Odpowiedzialność się opłaca…2015).
- Współpraca lokalnych dostawców z korporacjami pozwala osiągnąć większe korzyści skali, zarówno na krajowym rynku, jak również na rynkach zagranicznych (eksport pol- skich towarów za pośrednictwem sieci handlowych).
- Kontakty z sieciami mają charakter długoterminowy, jednak dominuje w nich podejście transakcyjne.
- Korporacje decydują i ustalają ceny kupowanych przez nich produktów (asymetria korzyści na rzecz korporacji). Wybór dostawców odbywa się na podstawie przetargu, w której największą szansę mają firmy oferujące niższe ceny (Przybylska 2010).
Jak już wspomniano, międzynarodowe korporacje posiadają w stosunku do swoich lo- kalnych kooperantów liczne przewagi, co w literaturze przedmiotu określa się przewagą kontraktową.
Komitet Ekspertów OECD do spraw Restrykcyjnych Praktyk Gospodarczych stwierdza, że „detalista posiada siłę nabywcy, jeżeli w odniesieniu przynajmniej do jednego dostaw- cy, dysponuje możliwością użycia groźby pozwalającej narzucić długookresowe koszty lub korzyści będące w rażącej dysproporcji do tych kosztów i korzyści, jakie uzyskuje jego kontrahent” (Buyer Power of Large, za: Kowalska 2012, s. 122). Jest to zatem siła, która pozwala przedsiębiorstwu na pewną swobodę działania względem rynkowych partnerów, a jej potwierdzeniem jest zdolność detalisty do osiągania zdecydowanie większych korzyści (w tym unikania kosztów) w transakcjach z dostawcami.
Współcześnie, najbliższa wyjaśnieniu siły nabywcy przedsiębiorstwa jest teoria oligop- sonu, a więc struktura rynku, w której działa niewielu kupujących i wielu rozproszonych sprzedawców (Buyer Power of Large). Zgodnie tą teorią, im większy jest stopień koncen-
tracji rynku, tym większa jest zdolność nabywców do wymuszania korzystnych dla siebie warunków transakcji.
Siła korporacji handlowych na rynkach goszczących nie wynika z wysokich udziałów w rynku (zazwyczaj poszczególne przedsiębiorstwa nie osiągają pozycji dominującej na rynku), ale ma swoje źródło w akceptowanej na rynku ofercie, skali działania, potencjale fi- nansowym, stosowanych strategiach marketingowych (Kłosiewicz-Górecka 2007). W prak- tyce skutkuje ona licznymi nadużyciami w relacjach między korporacjami a lokalnymi do- stawcami.
Problematyka nadużyć w łańcuchu dostaw FMCG stała się przedmiotem zainteresowania Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego już w 2005 roku. Następnie liczne do- niesienia nieuczciwych praktyk w omawianej branży zaowocowały powstaniem w ramach Forum Wysokiego Szczebla ds. Poprawy Funkcjonowania Łańcucha Dostaw Żywności – platformy ekspertów ds. praktyk w zakresie umów zawieranych między przedsiębiorstwa- mi. Prace ekspertów nie doprowadziły jednak do opracowania środków ograniczających przypadki nadużyć w relacjach handlowych (Kłosiewicz-Górecka 2014).
Zdaniem Komisji Europejskiej, w ostatnich latach środki zwalczania nieuczciwych prak- tyk handlowych znacznie się rozwinęły. Wiele państw członkowskich, podjęło w ostatnich latach środki legislacyjne i egzekucyjne, skuteczne (w ocenie Komisji) w walce przed nie- uczciwymi praktykami handlowymi (Komisja Europejska 2016).
Na gruncie polskim przedmiotowe nadużycia zidentyfikowała Najwyższa Izba Kontroli (NIK) i opublikowała w raporcie dotyczącym realiów lokalizacji niespecjalistycznych skle- pów wielkopowierzchniowych w Polsce (NIK 2002).
Nadużycia korporacji handlowych w łańcuchu dostaw są stałą i aktualną praktyką (Kłosiewicz-Górecka 2014). Ostatnio na przykład został upubliczniony list sieci dyskonto- wej Biedronka skierowany do jej wszystkich dostawców, w którym sieć zobowiązuje swoich kooperantów do upustu w wysokości 1,8% za produkty, które już zostały sprzedane w skle- pach (Wyciekł list Biedronki… 2016). Eksperci zaznaczają, że 1,8% przy ponad 36 mld zł sprzedaży rocznej Biedronki, to kwota oznaczająca miliony oszczędności; oznacza w prak- tyce finansowanie działalności Biedronki przez jej dostawców.
Występujące na poszczególnych rynkach nadużycia handlowe istotnie wpływają na re- alia współpracy i konkurencji. Nieprecyzyjne warunki umów umożliwiają narzucanie słab- szej transakcyjnie stronie dodatkowych zobowiązań i przerzucania na nią kosztów. Z kolei praktyki wymuszania na producentach dostarczających towar długich okresów płatności w praktyce skutkują sytuacją, w której słabsi ekonomicznie producenci kredytują swoich zagranicznych partnerów.
Innym nadużyciem są opłaty za wejście do sklepów sieci handlowej, które przybierają w praktyce różną postać: opłaty jednorazowej, pobieranej najczęściej z góry, opłaty za wpro- wadzenie towaru do sprzedaży, opłaty za pozostawienie towaru w sprzedaży przez określo- ny czas i opłaty za wyeksponowanie towaru na określonym miejscu (Dyś 2003).
Posiadanie silnej marki własnej umożliwia korporacjom handlowym wywieranie więk- szej presji negocjacyjnej wobec producentów wyrobów markowych i w efekcie uzyskiwanie korzystniejszych warunków transakcji (nieuzasadnionych, nadmiernych korzyści).
Silna marka handlowa stwarza realną sytuację wycofania przez detalistę marki producen- ta (niebezpieczeństwo jest tym większe im słabsza jest marka producenta) ze sklepów sieci.
Zależność producentów od zagranicznych firm handlowych wynika również z podwójnej funkcji, jaką często pełnią wobec omawianych podmiotów, mianowicie: funkcji dostawcy własnych marek do sieci, jak również funkcji producenta marek handlowych dla tych kor- poracji. Pozycja producenta jest tym bardziej zagrożona jeżeli w znacznym stopniu angażuje on swoje moce produkcyjne na rzecz określonej sieci handlowej i nie dywersyfikuje pod- miotów współpracy.
Podsumowanie
Ważnym elementem działalności korporacji handlowych jest nie tylko internacjonali- zacja działalności, ale również rosnąca liczba powiązań (współpraca) z podmiotami kraju przyjmującego. Relacje takiej współpracy w przypadku korporacji handlowych mogą przy- bierać trzy formy: powiązań do tyłu, powiązań do przodu, powiązań poziomych.
Kluczowe znaczenie ze względu na specyfikę współczesnego handlu i faktyczną skalę powiązań mają powiązania z dostawcami (powiązania do tyłu).
Podjęcie przez korporację handlową decyzji o zaopatrzeniu w kraju goszczącym, zależy od wielu czynników, między innymi od poziomu kosztów, jakości wytwarzanych produktów, rzetelności i elastyczności działania lokalnych dostawców (Przybylska 2010), a także mocy produkcyjnych. Kluczowe znaczenie ma również czynnik lokalizacyjny. Bliskość dostawcy i odbiorcy wpływa na większą elastyczność, łatwość negocjacji, monitorowania, ogranicze- nie ryzyka ze względu na znajomość rynku przez lokalnych kooperantów (Przybylska 2010).
Współpraca z korporacjami handlowymi oznacza często dla lokalnych dostawców liczne korzyści, z których najważniejsze to długoterminowe umowy, większe korzyści skali, możli- wość eksportu towarów na rynki zagraniczne, transfer technologii, dostęp do nowoczesnych metod organizacji i zarządzania.
Z drugiej strony, omawiane relacje zazwyczaj mają charakter siłowy, międzynarodowe korporacje nierzadko narzucają warunki umów, dokonują ich zmian w trakcie kontraktu, wymuszają upusty cenowe, przekraczają terminy płatności, przerzucają na dostawców kosz- ty transportu i magazynowania, obciążają producentów kosztami nie zamówionych przez nich akcji promocyjnych (NIK 2002; Kłosiewicz-Górecka 2014).
Wymienione praktyki, choć naganne, bardzo rzadko znajdują swój finał przed sądem.
Producenci, w obawie przed pogorszeniem lub zakończeniem współpracy z zagranicznymi korporacjami, najczęściej godzą się na tego rodzaju działania.
Zagraniczne korporacje handlowe z jednej strony dostrzegają nowe wymogi rynkowe (odpowiedzialny biznes – zrównoważony łańcuch dostaw). Podejmują pewne działania, czę-
sto w ścisłej współpracy z lokalnymi dostawcami, które mają istotne znaczenie wizerunko- we (m.in. Tesco rozwija w pełni energooszczędne sklepy, które wykorzystują energię natu- ralną dzięki zamontowanym panelom słonecznym, wykorzystaniu wiatraków i gruntowego wymiennika ciepła; firma koncentruje się na nowych strumieniach wyselekcjonowanych odpadów nadających się do powtórnego przetworzenia). Z drugiej strony, silnie nadużycia handlowe ze strony omawianych podmiotów świadczą o podwójnych standardach, selek- tywnym i wizerunkowym nastawieniu do odpowiedzialnego biznesu.
Wielu ekspertów podkreśla, że ta sytuacja powinna się powoli zmieniać. Presja społecz- na i polityczna, jak również konieczność zacieśniania relacji z kontrahentami (ze względu na silną konkurencję i dynamikę zmian potrzeb klientów) będzie wymuszać praktyki zo- rientowane na wzrost zaufania między współpracującymi przedsiębiorstwami (Kłosiewicz- Górecka 2014).
Bibliografia
Burt R.S. (2001), Structural Holes versus Network Closure as Social Capital, (w:) Lin N., Cook K., Burt R.S. Social Capital: Theory and Research, Aldine Transaction, New York.
Buyer Power of Large Scale Multiproduct Reatilers (1998), OECD, Paris.
Ćwik N. (red.) (2011), Wspólna odpowiedzialność. Rola dostaw i zakupów, Forum Odpowiedzialne- go Biznesu, Warszawa.
Domański T. (2001), Strategie marketingowe dużych sieci handlowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Dyś T. (2003). Nieuczciwa konkurencja: opłaty za przyjęcie towaru do sprzedaży, „Monitor Prawni- czy”, nr 14.
Kasztelan-Świetlik B.M., Lissoń P. (2003), Orzecznictwo organów Unii Europejskiej w zakresie han- dlu detalicznego ze szczególnym uwzględnieniem detalicznego handlu niespecjalistycznego (nie- publikowany raport dla UOKiK), Poznań.
Kłosiewicz-Górecka U. (2007), Zagraniczne inwestycje w handlu na rynkach lokalnych, PWE, War- szawa.
Kłosiewicz-Górecka U. (2014), Nieuczciwe praktyki handlowe w łańcuchu dostaw FMCG, „Przemysł Spożywczy”, nr 68.
Komisja Europejska (2016), Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące nieuczciwych praktyk handlowych w ramach łańcucha dostaw produktów spożywczych, realizo- wanych między przedsiębiorstwami, Bruksela.
Kowalska K. (2012), Rozwój polskich sieci detalicznych jako sposób ograniczania siły rynkowej mię- dzynarodowych korporacji handlowych, Difin, Warszawa.
NIK (2002), Informacja o wynikach kontroli lokalizacji dużych obiektów handlowych (super i hiper- marketów), Białystok.
Odpowiedzialność się opłaca, czyli CSR w MSP (2015), PARP, Warszawa.
Polak P. (2016), Znaczenie relacji partnerskich w zarządzaniu łańcuchem dostaw- zastosowanie kon- cepcji Vested jako źródło przewagi konkurencyjnej we współczesnym biznesie, (w:) Rutkowski K.
(red.), Zarządzanie łańcuchem dostaw w XXI wieku. W poszukiwaniu nowych źródeł przewagi konkurencyjnej, SGH, Warszawa.
Przybylska K. (2001), Determinanty zagranicznych inwestycji bezpośrednich w teorii ekonomicznej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków.
Przybylska K. (2010), Wybrane problemy współpracy transnarodowych korporacji z lokalnymi firma- mi kraju goszczącego, UEK, Kraków.
Rudnicka A. (2016), Dostawcy – ważne ogniwo w strategii CSR organizacji, (w:) Wspólna odpowie- dzialność. Rola strategii, Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa.
Szwajca D. (2016), Zarządzanie reputacją przedsiębiorstwa, CeDeWu, Warszawa.
Transfer of technology (2001), UNCTAD, United Nations, New York, Geneva.
Wyciekł list Biedronki. Chce w nim rabatu od swoich dostawców (2016),
http://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/wyciekl-list-biedronki-chce-w-nim-rabatu od,143,0,2047119.html [dostep: 25.03.2016].
Wywiad z profesorem N. Craigiem Smithem z INSEAD Social Innovation Center (2016), http://odpowiedzialnybiznes.pl/artykuly/wywiad-z-profesorem-n-craigiem-smithem-z-insead- social-innovation-center/ [dostęp: 12.01.2016].
Cooperation of Trade Corporations with Local Companies of the Hosting Country
Summary
Cooperation between trade corporations and local suppliers of the hosting coun- try is an important part of the foreign enterprises supply chain. An effective selec- tion of different areas of such cooperation, as well as the ability to manage possible reputational risk should be a primary matter.
In practice, however, the improvement of this cooperation in the Polish market causes both positive and negative effects. The negative results are highly connected with the transactional advantage of corporations in comparison with what local business can offer.
Key words: cooperation, enterprise, sustainable supply chain.
JEL codes: F12, F14, F16, F18, F63
Сотрудничество торговых корпораций с местными фирмами страны-хозяйки
Резюме
Сотрудничество торговых корпораций с местными поставщиками стра- ны-хозяйки – важная часть цепи поставок зарубежных предприятий. Эффек- тивный подбор областей этого сотрудничества, равно как и умение управлять риском, связанным с репутацией, должны быть первоплановой задачей. На практике развитие этого сотрудничества на польском рынке влечет за собой как положительные, так и отрицательные последствия. Последние в большой
степени вытекают из трансакционного преимущества корпораций по сравне- нию с местными предприятиями.
Ключевые слова: сотрудничество, предприятие, устойчивая цепь поставок.
Коды JEL: F 12, F14, F16, F18, F63.
Artykuł zaakceptowany do druku w październiku 2018 roku Afiliacja:
dr Katarzyna Kowalska Uniwersytet Pedagogiczny
Instytut Prawa, Administracji i Ekonomii Wydział Politologii
ul. Podchorążych 30-084 Kraków
e-mail: k.kowalska04@wp.pl
