Wojenne drogi profesora Zdzisława Czeppego

(1)

A. Jackowki, A. Michno (red.)

PAMIĘTAMY... Geograﬁa polska w latach II wojny światowej

Instytut Geograﬁi i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego Kraków, 2010, s. 155–163

Tomasz Czeppe, Krystyna German

Wojenne drogi

profesora Zdzisława Czeppego

P

rofesor Zdzisław Czeppe urodził się 22 listopada 1917 r. w Limanowej, jako syn notariusza Wendelina Czeppego i Zoﬁi z domu Rotter.

Dzieciństwo spędził w Ciężkowicach nad Białą. W latach 1928–1933 uczęszczał do Państwowego Gimnazjum w Jaśle im. Króla Stanisława Leszczyńskiego, gdzie pod kierunkiem mgr Bolesława Romańskiego, a później dr Józefa Staśki – na- uczyciela i zasłużonego krajoznawcy – rozwijał swoje zainteresowania geograﬁą (Ger- man, Ziaja 1999).

Gimnazjalne Koło Krajoznawcze, zdaniem Stanisława Ochałka (1991), współ- pracowało wówczas z Katedrą Etnografii Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wil- nie, opracowując w postaci dokumentacji opisowej, rysunkowej i fotograficznej obiek- ty przyrodnicze i etnograficzne, a szczególnie kulturę Łemków, zaś dla Uniwersytetu Jagiellońskiego wykonywało rysunki i fotografie przydrożnych kapliczek. Fotografie wykonywali właśnie Zdzisław Czeppe i Wojciech Walczak, późniejszy profesor geografii Uniwersytetu Wrocławskiego, bo tylko oni posiadali aparaty fotograficzne.

Obaj kolejno byli też prezesami szkolnego koła, które pod opieką dr J. Staśki wyda- wało czasopismo Młody Geograf, a w 1934 r. zorganizowało Muzeum Etnograﬁczne w Pracowni Geograﬁcznej. Koło reprezentowało bardzo wysoki poziom i było dla Profesora pierwszą szkołą naukowych badań terenowych. Według S. Ochałka (1991),

(2)

Tomasz Czeppe, Krystyna German

156

prof. Jadwiga Klimaszewska, asystent Etnograﬁi Uniwersytetu w Wilnie, a po wojnie – Kierownik Katedry Etnograﬁi UJ stwierdziła, że jasielskie Koło Krajoznawcze pod opieką dr Staśki, czołowego animatora krajoznawstwa w Polsce, należało do najlep- szych w kraju. Koło i opiekuna wysoko ocenił sam Profesor z perspektywy lat, w wywiadzie z 1991 r. (Pacholarz 1991).

Z okresu gimnazjum pochodzi pierwsza publikacja Profesora Niezbadane groty na Bukowcu (Młody Geograf, 1936), w której opisał nieznaną wcześniej jaskinię koło Ciężkowic (German, Ziaja 1999).

Nowy, krótki etap w życiu Profesora, to studia, które podjął po maturze w Instytu- cie Geograﬁcznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po ukończeniu II roku studiów brał udział w badaniach czwartorzędu okolic Krakowa, na terenie Prądnika Czerwonego oraz Batowic i tam zastała go wiadomość o śmierci ojca. Natychmiast powrócił do Ciężkowic.

O dalszych losach i wojennych drogach Profesora, jak to często w życiu bywa, zadecydował trochę zbieg okoliczności, a zapewne trochę młodzieńczy zapał i patrio- tyzm. Profesor liczył we wrześniu 1939 r. niespełna 22 lata.

Pierwsze dni wojny opisał sam Profesor Z. Czeppe w wywiadzie udzielonym Piotrowi Pacholarzowi dla Pisma Koła Geografów UJ „Globusik” wiosną 1991 r., na kilka miesięcy przed śmiercią:

„W Ciężkowicach znajdowały się wówczas rodziny wojskowych (oﬁce- rów WP) ze Śląska. Ponieważ zbliżał się front (4, 5 wrzesień), trzeba było je jak najszybciej wywieźć. Pojechałem z nimi do Biecza (furman- kami, jako jeden ze społecznych opiekunów tej grupy; Ochałek 1991), potem wydarzenia zapędziły nas (pociągiem) aż do Stryja. Tam odłą- czyłem się od grupy, chciałem bowiem dojechać do Lwowa, aby wstąpić tam do wojska. Jednak wojsko ewakuowało się już w kierunku granicy rumuńskiej. Udałem się więc w tym kierunku. Będąc w Zaleszczykach, dowiedziałem się o wkroczeniu do Polski wojsk radzieckich. Wraz ze spotkanym przypadkowo szwagrem udałem się (napotkaną sanitarką, przez Czerniowce; Ochałek 1991) do Bukaresztu. Stamtąd, jako „tury- sta” (naciski Niemiec na rząd rumuński były coraz silniejsze) dostałem się do Francji”.

Jak pisze S. Ochałek (1991) z Bukaresztu:

„z grupą polskich kandydatów do armii polskiej, zaopatrzonych w cią- gu 2 tygodni w paszporty i bilety kolejowe, wyjechał przez Jugosławię i północne Włochy do Francji, a dokładniej do miejscowości Coëtquidan w Bretanii, gdzie powstawał obóz Wojska Polskiego, tworzonego przez generała Władysława Sikorskiego” (Ryc. 1).

(3)

Ryc. 1. Szlak wojenny Profesora Zdzisława Czeppe (na podkładzie mapy Europy

PPWK, 1968

Fig. 1. Prof. Zdzisław Czeppe’s war journey on a map of Europe

PPWK, 1968

Ryc. 2. Z. Czeppe w 1940 roku po ewakuacji do Anglii

Fig. 2. Z. Czeppe in 1940, following evacua- tion to England

(4)

Ryc. 4. Z. Czeppe w 3 Dywizji Piechoty, Francja Fig. 4. Z. Czeppe in the 3^rd Infantry Division, France

Ryc. 3. Z. Czeppe w VIII Kompanii Szkoleniowej Piechoty w Guer, Francja Fig. 3. Z. Czeppe as part of the 8^th Infantry Training Company in Guer, France

(5)

Wojenne drogi profesora Zdzisława Czeppego

157

6 października 1939 r. (Tab. 1) Profesor przyjechał do ośrodka szkoleniowego Armii Polskiej w Coëtquidan we Francji i otrzymał przydział do 8 Kompanii Szkole- niowej Piechoty w Guer dowodzonej przez kapitana Raymunda Kawalca (Ryc. 2, 3) (Czeppe 2009). Warunki we Francji były bardzo trudne; ochotników zakwaterowano w koszarach nieuprzątniętych po I wojnie światowej, jako pokarm dostawali suchy chleb i stare konserwy, a Francuzi nie byli przyjaźnie nastawieni do Polaków i wyraźnie to okazywali. Przeszkolenie trwało do marca 1940 r. W marcu 1940 r. Z. Czeppe ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w stopniu kaprala podchorążego rezerwy z wynikiem bardzo dobrym, plasując się na 13 miejscu na 102 uczestników, i zo- stał przydzielony do organizującej się III Dywizji Piechoty w Coëtquidan (Ryc. 4).

W czerwcu 1940 r. awansował na plutonowego podchorążego (Tab. 1).

Tab. 1. Kalendarium z życia Zdzisława Czeppe: lata wojny, wg. T. Czeppe 2009 Tab. 1. Chronology of Zdzisław Czeppe’s life – the war years (T. Czeppe, 2009)

(6)

158

Po klęsce Francji pod koniec czerwca 3 Dywizja Piechoty ewakuowała się przez Liverpool do Anglii, a następnie do Szkocji. Podczas ewakuacji Z. Czeppe dostał roz- kaz pozostania i pogrzebania oﬁcerów, którzy na wiadomość o klęsce Francji popełnili samobójstwo. Było to wstrząsające przeżycie dla bardzo młodego wówczas człowieka.

Tab. 1. Kalendarium z życia Zdzisława Czeppe: lata wojny, wg. T. Czeppe 2009 – c.d.

Tab. 1. Chronology of Zdzisław Czeppe’s life – the war years (T. Czeppe, 2009) – continued

(7)

159

Następnie spotkał wycofujących się żołnierzy 1 Brygady Pancernej generała Stani- sława Maczka, którzy zabrali go z sobą. Ewakuowali się z Francji starym węglowcem z rejonu Bordeaux przez Le Verdun do Liverpool, a następnie do Szkocji.

1 lipca 1940 r. Z. Czeppe jako dowódca drużyny otrzymał przydział do I Brygady II Batalionu, 5 Kompanii Strzelców, której zadaniem była obrona wybrzeża hrabstwa Fife. Polskie oddziały wizytował tam Król Jerzy VI i Królowa Elżbieta w towarzystwie Generała Władysława Sikorskiego (Ryc. 5).

Według S. Ochałka (1991) żołnierze pełnili służbę obrony wybrzeża do lata 1941 r. Według T. Czeppe (2009) brygada ta stacjonowała w okolicach St. Andrews w miejscowościach Biggar, Cuper, Tents, Muir. Latem 1940 r. Z. Czeppe odbywał staż w Kompanii „B” Pierwszego Batalionu Liverpoolskiego Szkockiego Królewskiego Re- gimentu.

W cytowanym wywiadzie P. Pacholarza (1991) Z. Czeppe stwierdza:

„W lecie 1941 roku otrzymaliśmy pozwolenie na zmianę przydziałów.

Zgłosiłem się wtedy do lotnictwa, przed wojną trochę latałem. W lotnictwie był nadmiar pilotów, a nie było załóg dywizjonów bombowych.

W efekcie zostałem radiotelegraﬁstą. Pierwszy swój lot bojowy miałem w 1942 roku – nota bene w swoje urodziny (22.XI), potem, aż do 1944 roku r. latałem w składzie Dywizjonu 300”.

W RAF-ie służył już także starszy brat, inż. Stanisław Czeppe, absolwent Politechniki Lwowskiej i lotnik.

Według S. Ochałka (1991):

„Sytuacja w lotnictwie była tego rodzaju, że przy nadmiarze pilotów w stosunku do liczby samolotów, brakowało radiotelegraﬁstów. Piloci czekali miesiącami na przydział do maszyn, a niecierpliwi kandydaci przechodzili szkolenie radiotelegraﬁstów i rozpoczynali działalność bo- jową. Do tych niecierpliwych należał Zdzisław Czeppe”. Przed wojną w Polsce Z. Czeppe uzyskał stopień pilota szybowcowego.

Zanim jednak Z. Czeppe zaczął latać w Dywizjonie 300, przeszedł gruntowne szkolenie bojowe (Ryc. 6, 7): podstawowy kurs radiowy, ukończył Szkołę Radioopera- torów, Szkołę Strzelców Pokładowych Lotnictwa i Szkołę Bombową (Czeppe 2009).

Służbę Profesora w Dywizjonie 300 (Ryc. 8–10) – pierwszym polskim dywizjonie bombowym im. Ziemi Mazowieckiej, który wszedł do działań bojowych 14 września 1940 r., tak opisuje S. Ochałek (1991):

„Loty na samolotach bojowych typu Wellington (Ryc. 11, 12) odbywa- ły się w nocy, głównie nad Zagłębie Ruhry i Hamburg, przeciw bazom remontowym hitlerowskich łodzi podwodnych w Saint Nazairè i Lo- rient, a także na minowanie z powietrza niemieckich szlaków wodnych.

(8)

Ryc. 5. V Kompanię Strzelców w Symington (Szkocja) wizytują: Król Jerzy VI, Królowa Elżbieta i Generał Władysław Sikorski

Fig. 5. A visit by King George VI, Queen Elizabeth, and General Władysław Sikorski at the 5^th Riﬂe Company in Symington, Scotland

Ryc. 6. Z. Czeppe w Anglii, 1940 r.

Fig. 6. Z. Czeppe in England, 1940

Ryc. 7. Z Czeppe (pierwszy z prawej) w okresie szkolenia lotniczego Fig. 7. Z. Czeppe (ﬁrst from right) during

air force training

(9)

Ryc. 8. Odznaka Dywizjonu 300 Ziemi Mazowieckiej; Gapa Radiooperatora Fig. 8. Squadron 300 of Mazowsze Medal;

Radio operator insignia

Ryc. 9. Odznaka Dywizjonu 300 Ziemi Mazowieckiej

Fig. 9. Squadron 300 of Mazowsze Medal

Ryc. 10. Dywizjon 300, Hamswell, 1943 r. Ze zbiorów Z. Januszkiewicza Fig. 10. Squadron 300, Hamswell, 1943, Source: Z. Januszkiewicz

(10)

Ryc. 11. Samolot Whitley – bombowiec dalekiego zasięgu Fig. 11. Whitley aircraft – a long-range bomber

Fot 12. Załoga samolotu: 1 – ppor. radiooperator/strzelec Z. Czeppe, 2 – sierżant pilot Budrewicz, 3 – sierżant strzelec tylny Z. Januszkiewicz Fig. 12. Aircraft crew: 1 – second lieutenant, radio operator, and gunner Z. Czeppe,

2 – sergeant pilot Budrewicz, 3 – sergeant rear gunner Z. Januszkiewicz

(11)

160

Te ostatnie loty, wymagające wielkiej precyzji, dokonywane na wysokości 100 m, były szczególnie niebezpieczne, bo w razie zestrzelenia, małe były szanse ratunku. Inne loty odbywały się w dzień, w celu poszukiwania rozbitków na morzu i te liczyły się jako połowa lotu, stąd suma lotów mogła być niecałkowitą (Ryc. 13–15). Po odbyciu 30 lotów regulamino- wych, załogom latającym przysługiwał półroczny urlop i następna zmia- na charakteru służby, lub możliwość studiów wyższych”.

Z. Czeppe skompletował pierwszą turę lotów operacyjnych w liczbie 29.5 (Ryc. 16), na pokładzie samolotów spędził 167 godzin, a łączny czas wszystkich lotów wyniósł 370 godzin i otrzymał awans na porucznika (Czeppe 2009).

Jego zasługi, jako polskiego żołnierza, uhonorowane zostały trzykrotnie Polskim Krzyżem Walecznych (1943, 1944, 1946) (Ryc. 17, 18), trzykrotnie Medalem Lotniczym (Ryc. 19) oraz odznaczeniami brytyjskimi: The Air Crew Europe Star (Gwiazda Załóg Powietrznych nad Europą) 1946 (Ryc. 20), 1939–45 The France and Germany Star (Gwiazda za walki nad Francją i Niemcami), (Ryc. 21), The Defense Medal (Medal Za Obronę) 1946 (Ryc. 22), War Medal (Medal Wojenny) 1946 (Ryc. 23), oraz Krzy- żem Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (Ryc. 24) za Działania Bojowe Lotnictwa, nadawanym przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1989–1999 jako wyraz uznania, szacunku i pamięci dla czynu zbrojnego żołnierzy, lotników i marynarzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, z okazji 45 rocznicy bi- tew przez nich stoczonych (http://pl.wikipedia.org).

Latem 1944 r. Z. Czeppe otrzymał przeniesienie do Londynu, gdzie podjął pracę początkowo w Pracowni Geograficznej Rządu Polskiego, a później w Zakładzie Geo- grafii Ministerstwa Informacji RP (1944–1946) kierowanym przez profesora Bogda- na Zaborskiego. Równolegle podjął studia geograficzne w Uniwersytecie Londyńskim w Birbeck College (1944/45, 1945/46), gdzie studiowali wieczorowo wojskowi, pra- cujący przed południem.

W Pracowni Geograﬁcznej wykonywano opracowania dla Rządu Polskiego i dla wojska. Według T. Czeppe (2009) przed inwazją na Normandię Z. Czeppe opraco- wał mapy dotyczące przekraczalności rzek w tym regionie dla czołgów i ciężkiego sprzętu w różnych warunkach pogodowych. Po wojnie opracowywano plany rozwoju Państwa Polskiego w ramach planowanej przez rządy Polski i Czechosłowacji Unii Państw Środkowoeuropejskich. Brał udział także w przygotowaniu podręczników dla polskich szkół w Anglii.

W 1946 r. Z. Czeppe został odwołany do Obozu Wojskowego w Dussholm Lod- ge, dowodzonego przez płk Kosińskiego, co uniemożliwiło mu ukończenie studiów na Uniwersytecie Londyńskim. Odwołanie to prawdopodobnie było związane z naciska- mi rządu Brytyjskiego na wyjazd polskich żołnierzy z Wielkiej Brytanii. Z. Czeppe rozważał wówczas emigrację do Australii, ostatecznie jednak w październiku 1946 r.

zadecydował o zgłoszeniu się na powrót do Polski (Czeppe 2009).

(12)

Ryc. 13. Książka nawifacji powietrznej Fig. 13. Navigator’s Log Book

Ryc. 14. Sprzęt nawigacyjny Fig. 14. Navigational equipment

Ryc. 15. Z. Czeppe w ekwipunku do lotu bojowego Fig. 15. Z. Czeppe with equipment before a sortie

(13)

Ryc. 16. Fragment książki lotów ze skompletowaną kolejką lotów bojowych Fig. 16. Fragment of an air logbook with a completed list of sorties

Ryc. 17. Generał Marian Kukiel odznacza Z. Czeppego Krzyżem Walecznych Fig. 17. General Marian Kukiel pinning a Cross of Valor on Z. Czeppe

(14)

Ryc. 18. Odznaczenia bojowe Z. Czeppego – Krzyż Walecznych Fig. 18. Z. Czeppe’s combat medal – Cross of Valor.

Ryc. 19. Odznaczenia bojowe Z. Czeppego – Medal Lotniczy Fig. 19. Z. Czeppe’s combat medal – Air Force Medal

(15)

Ryc. 20. Odznaczenie brytyjskie Z. Czeppe- go – The Air Crew Europe Star, 1946 r.

Fig. 20. Z. Czeppe’s British medal – The Air Crew Europe Star, 1946

Ryc. 21. Odznaczenie brytyjskie Z. Czeppego – The France and Germany Star Fig. 21. Z. Czeppe’s British medal

– The France and Germany Star Ryc. 21. Odznaczenie brytyjskie Z. Czeppego

Ryc. 22. Odznaczenie brytyjskie Z. Czeppego – The Defence Medal, 1946 r.

Fig. 22. Z. Czeppe’s British medal – The Defense Medal, 1946 Ryc. 22. Odznaczenie brytyjskie Z. Czeppego – The Defence Medal, 1946 r.

Ryc. 22. Odznaczenie brytyjskie Z. Czeppego – The Defence Medal, 1946 r.

(16)

Ryc. 24. Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie nadawany przez Prezydenta RP w latach 1989–1999

Fig. 24. Combat Cross of the Polish Army in the West – awarded by the President of Poland between 1989 and 1999

Ryc. 23. Odznaczenie brytyjskie The War Medal, 1946 r.

Fig. 23. Z. Czeppe’s British medal – The War Medal, 1946 Ryc. 23. Odznaczenie brytyjskie The War Medal, 1946 r.

(17)

161

Powrót do kraju wiosną 1947 r. tak opisał Profesor (Pacholarz 1991):

„Czekałem pół roku na transport (statkiem). Kiedy w maju znalazłem się w Gdyni, umieszczono nas w obozie dla wojskowych wracających z Za- chodu. Powitał nas wielki napis „Witajcie bracia w wolnej ojczyźnie”, a na- około były druty kolczaste […]. Robili z nami wywiady. Dowiedziałem się, że „tu obywatel nie będzie latał”, co zresztą niewiele mnie zmartwiło, gdyż chciałem skończyć studia. Wkrótce znalazłem się we Wrocławiu (Profesor Klimaszewski zachęcał mnie, abym do niego przyjechał). Po- tem wraz z Profesorem przyjechałem do Krakowa”.

Od września 1947 r. Profesor podjął pracę na stanowisku asystenta w Katedrze Geograﬁi Fizycznej Uniwersytetu Wrocławskiego, uzupełniając egzaminy i pisząc pra- cę magisterską Z morfologii Gór Stołowych (1952). Magisterium uzyskał w 1948 r.

Kraków natomiast okazał się dla Profesora przystanią na całe dalsze życie pracow- nika naukowego Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wojenne losy Profesora długo kładły się cieniem, mimo autentycznych osiągnięć naukowych, także na jego awansach i karierze naukowej. Pierwsze odznaczenie w PRL – Złoty Krzyż Zasługi – otrzymał dopiero w „epoce gierkowskiej”, w 1973 r.

Mimo różnych przeciwności losu, zapytany w 1991 r. przez P. Pacholarza, jaka jest recepta na pogodę ducha, z której słynął Profesor do ostatnich dni, powiedział:

„Jeśli człowiek przeszedł wojnę i widział, jak wielu młodych ludzi już nie wracało, to widać jak walka o karierę i pieniądze jest nieistotna […].

Trzeba w życiu zrobić coś dobrego, pozostawić po sobie jakiś ślad”.

Profesor dr hab. Zdzisław Czeppe zmarł nagle w Tuchowie w dniu 19 sierpnia 1991 r., a pochowany został w dniu 26 sierpnia na Cmentarzu Rakowickim w Kra- kowie.

Działalność naukowa i dorobek naukowy Profesora Zdzisława Czeppego jako geomorfologa, geografa fizycznego i polarnika zostały zaprezentowane przez jego uczniów w Jubileuszowych tomach Instytutu Geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego (German, Ziaja 1999), Złotej Księdze Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi (German, Ziaja 2000), w Zeszytach Naukowych UJ (Krawczyk, Ziaja 1993) i innych opraco- waniach biograficznych (André 1991, Ziaja 1992, Dynowska, Obrębska-Starklowa 1992, German i in. 1992, Krawczyk 1993a, b).

Fotograﬁe zamieszczone w artykule pochodzą z archiwum rodzinnego Profesora i publikowane są za zgodą Rodziny.

Autorzy artykułu składają podziękowanie inicjatorowi Konferencji Pamiętamy…

geograﬁa polska w latach II wojny światowej (Kraków, 6-7.11.2009) i wydawnictwa po- konferencyjnego, Profesorowi Antoniemu Jackowskiemu, za umożliwienie zaprezen- towania tej mniej znanej dotychczas części życiorysu Profesora Zdzisława Czeppego, a godnej utrwalenia dla następnych pokoleń.

(18)

162

Opracowania biograﬁczne

André M.S., 1991, Dispartion du geography Zdzisław Czeppe, pionier de la recherche arctique polonaise, Norois (Poitiers), 41/163, s. 464.

Birkenmajer K., 1993, Professor Zdzisław Czeppe an Arctic Geomorphologist, [w:] Polar Stud- ies of the Jagiellonian University, 3, Dedicated to the Memory of Professor Zdzisław Czeppe (1917–1991), Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograﬁczne, z. 94, s. 9–10.

Dynowska I., Obrębska-Starklowa B., 1992, Profesor Zdzisław Czeppe (1917–1991), Folia Geographica, ser. Geogr.-Phys., vol. 23, s. 5–10.

German K., Malara H., Pokorny J., 1992, Zdzisław Czeppe (1917–1991), Czasopismo Geo- graﬁczne, T. 63, z. 3–4, s. 395–397.

German K., Ziaja W., 2000, Zdzisław Czeppe (1917–1991) – geograf, geomorfolog, geograf ﬁ- zyczny, polarnik, [w:] A. Zemanek (red.), Złota Księga Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi, Cz. I: Biograﬁe uczonych, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, s. 411–420.

Krawczyk A., 1993a, Prof. dr hab. Zdzisław Czeppe (1917–1991), Biuletyn Polarny, T. 1, s. 58–68.

Krawczyk A., 1993b, Prof. dr hab. Zdzisław Czeppe, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograﬁczne, z. 94, s. 11–13.

Krawczyk A., Ziaja W., 1993, Zdzisław Czeppe as a polar Explorer, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograﬁczne, z. 94, s. 15–19.

Ziaja W., 1992, Zdzisław Czeppe, Polar Record (Cambridge), 28/167, s. 340.

Bibliograﬁa

Czeppe T., 2009, Kalendarium z życia Zdzisława Czeppe: lata wojny, Maszynopis, Archiwum Rodzinne, 2 s.

German K., Ziaja W., 1999, Zdzisław Czeppe 1917–1991, [w:] B. Kortus, A. Jackowski, K. Krzemień (red.), Geograﬁa w Uniwersytecie Jagiellońskim: 1849–1999, T. 2: Wybitni geo- grafowie Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Geograﬁi UJ, Kraków, s. 154–170.

Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, http://pl.wikipedia.org/wiki/

Krzyż

Ochałek S., 1991, Dr hab. Zdzisław Czeppe, Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Geograf, polar- nik., Maszynopis, Archiwum Zakładu Geograﬁi Fizycznej IGiGP UJ, 11 s.

Pacholarz P, 1991, Rozmowa z prof. Z. Czeppe, Pismo Koła Geografów Uniwersytetu Jagielloń- skiego „Globusik”, nr 6, 22.IV.1991 r., s. 1–2.

(19)

163 Tomasz Czeppe, Krystyna German

Wartime trails of Professor Zdzisław Czeppe

Summary

Professor Zdzisław Czeppe was born on November 22, 1917 in Limanowa. He graduated from the State High School in Jasło and enrolled at the Jagiellonian Univer- sity as a geography major. His college education was interrupted by World War II.

In September of 1939, Czeppe left Poland and enlisted in the Polish Army being reorganized in France. He went through the military training program and was given the rank of corporal. He was assigned to the 2^nd Infantry Division.

Following the surrender of France, he was evacuated with his unit to England and later moved to Scotland. In July of 1940, Czeppe was assigned to the 1^st Brigade, 2^nd Battalion, 5^th Riﬂe Company. He was stationed near St. Andrews. His unit was assigned the task of coastal defense. In the summer of 1941, Czeppe volunteered to enter the air force. He went through a number of training sessions. In 1942, he became a radio/telegraph operator assigned to the 300^th Mazowsze Division. He completed his tour of duty, as provided by military law, and was placed on leave in 1944 in order to study geography at the University of London. At the same time, he continued to work under the guidance of Professor B. Zaborski at the Department of Geography of the Polish Ministry of Information. Czeppe’s was awarded the Polish Combat Cross thrice for this service in the military. He was also awarded the Air Force Medal thrice as well as other British military medals.

In 1946, Czeppe was recalled to Dussholm Lodge Military Base, which once again interrupted his education. In October of 1946, he decided to return to Poland. He had to wait six months for a ship going to Gdynia. Czeppe arrived in Poland on May 19^th, 1947.