Waldemar Kapeć
Zabytkowe organy w kościele
parafialnym w Gołębiu
Ochrona Zabytków 43/1 (168), 44-47
warcznego. Ze w zględu na ukształtowanie, terenu, różne od pierw otnego, budynek częściow o podpiw niczono, dzięki czemu uzyskano dodatkow e pomieszczenia użyt kowe. W m urowanej konstrukcji w ykonano również now ą klatkę schodow ą (w miejsce pierw otnej d re w n ia nej) i związane z nią trzony sanitane. Taka ingerencja w strukturę obiektu w arunkow ała dalsze jego użytkowanie, m.in. ze w zg lę d ó w przeciw pożarow ych. O dtw orzono
2. B u d y n e k d a w n e g o U rz ę d u C e ln e g o p o p rz e n ie s ie n iu (fo t. P S tę p ie ń )
2. B u ild in g o f the fo rm e r C u s to m s H o u s e afte r tran sfer
jednak w ym iary i w ygląd pierw otnej klatki schodow ej, wyposażając ją w drewnianą okładzinę. Jest to pewien kom prom is pom iędzy konserwatorską zasadą zachow a nia substancji obiektu z aktualnym i przepisami prze ciw pożarowym i, m ożliw y do przyjęcia dla w ielu „ m ło d szych” o b ie k tó w drewnianych, jak w ille, b u d o w n ic tw o „k u ro rto w e ” itp.
W pozostałej konstrukcji drewnianej nie w prow a dzo no
zmian, w ym ieniono tylko niew ielkie zniszczone fragm en ty i w ykonano izolacje. Ponadto budynek ocieplono. W układzie pomieszczeń w prow adzono bardzo n ie w ie l kie zmiany (w ydzielono korytarzyki i pomieszczenia sani tarne). Przy montażu zrezygnowano z oszalowania w tó r nego, pozostawiając wieniec z płazów z ozdobnym uszczelnieniem warkoczami słom ianymi. Elementy za grożone (głów n ie więźbę dachow ą) zaim pregnowano przeciw ogniow ym preparatem FOBOS M2L. U zupełnio no zniszczone elementy stolarki, w ykonano now e p o sadzki, podłogi, tynki i okładziny drewniane. Budynek w yposażono w instalacje: elektryczną, w od no -kan aliza cyjną, centralnego ogrzewania (podłączoną do ko tłow ni zam kowej).
28 czerwca 1989 r. obiekt przekazano użytkow nikom : Muzeum Zamkowemu (biura i pracownie) i Dom owi Pracy Twórczej Stowarzyszenia H istoryków Sztuki (m ie szkania, pokoje gościnne).
Jest to dopiero drugi (po kaplicy Św. Sebastiana w M an io w ych) drew niany obiekt przeniesiony z terenu przeznaczonego pod zbiornik w od ny C zorsztyn-N iedzi ca. Podkreślić trzeba, ze wszystkie prace w ykonano ze środków resortu kultury i Stowarzyszenia Historyków Sztuki, bez udziału inwestora zapory (pom im o w cześ niejszych zobowiązań do finansowania tego rodzaju prac). Kilka rozebranych o biektów drewnianych zostało zm agazynowanych i czeka na przeniesienie do Muzeum Tatrzańskiego. Wiele innych w artościow ych budynków drewnianych skazanych będzie na zagładę, jeśli szybko nie podejm ie się prac związanych z ich przeniesieniem i adaptacją.
Dokumentacja prac przeniesienia i adaptacji budynku daw nego Urzędu Celnego znajduje się w Muzeum Zam kowym Niedzicy.
m g r in z arch P io tr S tę p ie ń P K Z K ie ro w n ic tw o O d n o w ie n ia Z a m k u K ró le w s k ie g o na W a w e lu
T H E T R A N S F E R A N D A D A P T A T IO N OF T H E F O R M E R C U S T O M S HOUSE IN N IE D Z IC A
T h e w o o d e n b u ild in g o f th e fo rm e r C u s to m s H o u s e in N ie d zic a , raised in 1 9 2 5 , w a s e n d a n g e re d by th e c o n s tru c tio n o f th e dam o n th e D u n a je c R iver. O n th e in c e n tiv e o f th e A s s o c ia tio n o f A rt H isto rian s , th e o b je c t w a s tran sferred to th e g ro u n d s o f th e
castle c o m p le x in N ie d zic a . Th is is th e se con d salvag ed ob ject fro m an area assign ed for th e C z o rs z ty n -N ie d z ic a w a te r reser voir.
W A L D E M A R K A P E C
Z A B Y T K O W E O R G A N Y W K O ŚCIELE P A R A F IA L N Y M W G O ŁĘBIU
Organy w G ołębiu należą do najstarszych z za cho w a nych tego rodzaju zabytków na terenie Lubelszczyzny. W A rch iw u m Kurii Biskupiej w Lublinie znajduje się fragm ent inwentarza z 1644 r., który zawiera krótki opis tychże o rg a n ó w 1. Zostały one w ybu do w an e w latach pom iędzy ukończeniem i konsekracją kościoła a datą sporządzenia wyżej w spom nianego inwentarza, czyli pom iędzy rokiem 1638 a 1 6 4 4 2.
Organy w Gołębiu zasługują również na uwagę jeszcze z innych w zglę dó w — mają pozytyw na balustradzie chóru muzycznego, a to na terenie Lubelszczyzny obec
nie jest rzadkością. Oprócz organów w Gołębiu, p o zytyw y na balustradzie chóru zachowały się jeszcze w kościele farnym w Kazimierzu nad Wisłą (z 1620 r.).
1 Tran ssu m p tu m In w e n ta rz a rzeczy w ko ście le g o /ą b s k im b ę
d ą c y c h y do n ie g o n a le ż ą c y c h D u o d e c im a M a r tii A n n o D m M ille s im o S e x c e n te s im o Q u a d ra g e s im o Q u a rto p e r visitatorem s p isan eg o s e c u n d a S e p te m b ris A n n o D n i M ille s im o S exc en tesim o Q u a d ra g e s im o se p tim o spisany. A rc h iw u m D ie c e zja ln e
w L u b lin ie ( A D L ) , IV b. 5 0 .
2 D ie c e z ja L u b e ls k a - 1 9 8 5 In fo rm a to r h isto ryc zn y i a d m in i strac yjn y. R ed. ks. M a re k Z a h a jk ie w ic z , L u b lin 1 9 8 5 , s. 2 8 1 .
w kościele Św. Ducha w Lublinie (z pierwszej połow y XVIII w .).
In fo rm a c je o o rg an ach poch o d zące z a rc h iw a lió w i p u b lik a c ji
Przed w ybudow aniem obecnych organów w kościele w Gołębiu był używany regał (małe organy przenośne). Wymieniają go akta wizytacyjne biskupa Bernarda M a ciejowskiego z 1603 r .3 Obecne organy zostały w y budowane na koszt parafii Gołąb, kiedy proboszczem był ks. Szymon Grzybowski. W inwentarzu z 1644 r. czy tamy, że organy miały 18 głosów, a ich szafa była ozdobiona bogatym ornamentem.
W 1675 r. organy były częściowo zniszczone przez Kozaków 4.
W informacji z 1644 r. zastanawia brak wzmianki o pozytywie na balustradzie chóru. Przypuszczalnie jeszcze w tedy nie było pozytywu, a tenże został dobudow any po 1644 r. O pozytyw ie znajdujemy wzmiankę dopiero w aktach w izytacyjnych z 1782 r.: „ Organy z wiszącym
pozytyw em o dw óch manuałach y pedale maiący w sobie g ło s ó w 22 o d p o ło w y zd eze lo w an y"5. Oprócz
dużych organów w kaplicy obok kościoła był przecho w yw any 5 -g ło so w y pozytyw *. Istotne szczegóły d o ty czące dużych organów wnosi informacja, również z akt w izytacyjnych, z 1803 r. Dow iadujem y się z niej, ze w dużym prospekcie organów było 14 głosów , a w pozyty wie na balustradzie 8 głosów, czyli razem 22 głosy7. Inwentarz kościoła z 1866 r. podaje: „ Chór m urow any z
organem o 10 głosach i pedałem, piszczałki cynowe, m iechów dw ustronnych 4, organy w złym stanie. Tamże pozytewka o 8 głosach zupełnie zd eze lo w an a"8. Po
dobną informację podaje tzw. protokół zd aw czo-o db io r czy z 1869 r.: „C h ó r rozpostarty na filarach m urow anych
z organem dużym o 10 głosach z pedałem i pozytyw ką o 8 głosach, przy którym znajduje się 4 miechy, w roku 1868 restaurowany — z p o w o d u jednakże niedostatecz nej i w ięcej pozornej reparacyi, znajdują się w stanie wymagającym popraw y i nakładu niemałego, aby go doprow adzić do p orząd ku 9. Z zachowanych archiw aliów
trudno dzisiaj w yw nioskow ać, czy w najbliższym czasie organy zostały „doprow adzone do porządku” . Natomiast inwentarz z 1883 r. podaje większą liczbę głosów w
3 A c ta V isitatio nis lllu striss im i et R e v e re n d is s im i D n i B ern ard i
M a c z ie io w s k i D e i et A p o s to lic a e S edis gratia e p is c o p i cra- coviensis. d u cis severiensis. F acta co n sc rip ta p e r d e p u ta tu m R d u m Th o m am J o s . c a n o n ic u m W islicensem O fficia /em Lu - b lin en sem in A n n o M D C I I I . A D L , A. 9 6 , s. 6 5 6 .
4 L ib er V isitatio nis in A rc h id ia c o n a tu L u b lin e n s i Trium D e c a -
n a tu m v id e lic e t Casim iriensis. Parczoviensis, C h o d /e n sis A n n o 1 6 7 5 e x p ed itaru m . A D L , A. 9 9 , k. 27.
5 A k ta w iz y ta c ji g e n e ra ln y c h w trzech d e k a n a ta c h C hodelskim .
U rz ę d o w s k im y K azim ierskim z w o li y ro zka zu J . O św . Im ć X K aje tan a S p lty k a B isk u p a K ra ko w skie g o , K sięcia S ie w ie rs k ie g o p rze z X . A n to n ie g o Fr. D u n in a K o zic kieg o K o le g ia ty PUeckiey D zie k a n a w R o k u P ańskim 1 7 8 1 p o c zę te y , a w R o k u 1 7 8 2 d n ie c h o s tatn ich m iesiąca styczn ia o d p ra w io n e y y d o k o ń c zo n e y spisane. A D L , A. 1 0 5 , s. 8 1 0 .
6 O p . cit., A . 1 0 5 .
7 ,,O rg an u m m a j us lig n e u m d e p ic tu m 14 vocum , tu m alterum
m in u s 8 v o c u m ." , A D L , A c tu s vis itatio n is generalis D eca n atu s
Strężyca (z lat 1 8 0 2 i 1 8 0 3 ) , A D L , A. 1 8 7 , s. 7 1 3 .
8 P ro to k ó ł z d a w c z o -o d b io rc z y ad m in istrac ji P ro b o stw a i K oś cio ła w e w si G o łę b iu , 1 8 6 6 r. A D L , IV b, 5 0 .
9 P ro to k ó ł z d a w c z o -o d b io rc z y „ F u n d i in s tru c ti” ko ścioła p a ra fia ln e g o w G o łę b iu z 2 9 stycznia 1 8 6 9 r„ A D L , sygn. jw .
organach: „C h ó r [...] ma dwa organy, większy z 13
głosam i i pedałem, d rugi mniejszy z 8 głosami, które mają wspólną klaw iaturę — w tych mniejszych zupełnie rozstrojony. Budow a organu malowana, rzeźbami okry ta"™ Podobna informacja została powtórzona w in w e n
tarzu, napisanym w języku rosyjskim, z 1899 r .11 0 remoncie organów w Gołębiu, w ykonanym przez Stanisława Kaliszka, zachowała się wzmianka w „P rze glądzie Katolickim ” z 1874 r . 12
Stan faktyczny organów jest w ynikiem gruntow nej prze budowy, którą w 1 908 r. przeprowadził Stanisław J a g o dziński 13.
A rc h ite k tu ra i w y s tr ó j p ro s p e k tó w
Organy w Gołębiu mają dwie zasadnicze części: dużą szafę umieszczoną na podłodze chóru muzycznego i pozytyw w budow any w balustradę chóru.
D u ż a s z a f a o r g a n o w a
Składa się ona z prostopadłościennej podbudow y (bazy) z w olutam i po bokach i górnej części, w której znajdują się w iatrow nice i piszczałki. W górnej części szafy (prospektu) w idać trzy wieże piszczałkowe. Środkowa wieża góruje nad wieżami bocznymi. Pomiędzy wieżami znajdują się, sięgające połow y wysokości wiez skraj nych, prostokątne płaszczyzny piszczałkowe. Wieże zo stały umieszczone na konsolach wysuniętych do przodu półkolistymi ryzalitami. Pod konsolami znajdują się w spor niki z ornamentem lancetowatych liści, a u dołu zakoń czone szyszkami. Wieże wieńczy profilow ane belkow a nie z nastawami. Zredukowane belkowanie mają nato miast dw ie płaszczyzny piszczałkowe pomiędzy wieżami. Wszystkie segmenty prospektu zostały ujęte w p ro filo wane obramienia.
Dość dobrze zachowała się snycerka dużej szafy. Po jej bokach, na całej wysokości wiez bocznych, znajdują się ażurowe uszaki. Jesteśmy przyzwyczajeni do tego, że w snycerce organów spotykamy, na ogół, ornamenty opar te na m otyw ach roślinnych. Tutaj natomiast mamy ornament chrząstkow o-m ałżow inow y. Tymczasem na belkowaniu dolnym , u podstawy piszczałek, na całej szerokości prospektu, znajduje się, również ażurowy, ornament, ale o tematyce roślinnej. Górne części ko r pusów piszczałek w wieżach mają ażurowe, rozsuwające się na boki przysłony także z ornamentem chrząstkowo- -m ałżow inow ym . M otyw ten został również w ykorzysta ny w nastawach wiez piszczałkowych. Nastawy przy pominają kształtem diademy zakończone szyszką. W p o lu diadem ów w idać analogiczne g ło w y puttów . Na belkowaniu górnym dw óch mniejszych wież znajduje się ornament roślinny z owocem granatu. Natomiast wieża środkowa ma ornament roślinny z owocem przypom ina jącym szyszkę. Uszaki środkowej wieży są analogiczne do uszaków wiez bocznych. Płaszczyzny piszczałkowe pomiędzy wieżami mają ukośne przysłony z ornamentem podobnym jak przysłony na wieżach. Ponad piszczał kami płaszczyzn, na górnym gzymsie, znajdują się
po-10 In w e n ta rz ko ścio ła p a ra fia ln e g o w G o łę b iu z 1 5 cze rw c a 1 8 8 3 r„ A D L , sygn. jw .
11 In w e n ta rz ko ścio ła w G o łę b iu ( w jęz. rosyjskim ) z 1 8 9 9 r., sygn. jw .
12 „P rz e g lą d K a to lic k i" 1 8 7 4 r„ s. 2 8 8 . 13 T ran ssu m p tum In w e n ta rz a ..., op. cit.
jedyncze putta przym ocowane do prostopadle umiesz czonego ornamentu w form ie w oluty.
S z a f a p o z y t y w u
Architektura pozytyw u stanow i pewną analogię do dużej szafy organów . Dlatego „p e w n ą ” , ponieważ na przeło mie XIX i XX w. została zmieniona środkow a część prospektu pozytyw u. Przypuszczalnie była tu również wieża, podobnie jak w dużej szafie, a nie płaszczyzna piszczałkowa odbiegająca stylem od całości.
Prospekt pozytyw u to: dw ie boczne wieżyczki, duza płaszczyzna w centrum i d w ie mniejsze płaszczyzny po jej bokach.
W snycerce natomiast istnieją podobieństw a i różnice. I tak — ornam ent uszaków pozytyw u nawiązuje do o rna mentu uszaków szafy dużej. Powtórzeniem są ornam enty roślinne u podstaw y piszczałek, w sporniki wiez, przy słony na wieżyczkach i przysłony na mniejszych płasz czyznach piszczałkowych. Inne natomiast ornam enty w nastawach mają boczne wieże. Podobnie jak w szafie dużej za mniejszymi płaszczyznami piszczałkowym i znaj dują się identyczne ornamenty, ale w pozytyw ie putta są uskrzydlone. U spodu szafy został podw ieszony lam brekin.
Jak juz zaznaczono wcześniej, środkow y segment p o zytyw u, czyli centralna płaszczyzna, pochodzi z później szej przebudowy. Jest to płaski segment zamknięty łukiem odcinko w ym i zredukowanym belkowaniem . J a ko nastawa została użyta lira na podstawce. Lira b y w a ła częstym elementem zdobniczym prospektów organo wych — ale o charakterze eklektycznym od połow y XIX w.
Szafy obu prospektów zostały zagruntowane czymś w rodzaju ciem nobrązow ej bejcy. Dekoracja snycerska złocona.
D y s p o zyc ja o rg a n ó w
Inwentarz w 1644 r. podaje, że organy m iały 18 g ło s ó w 15. O 2 2 -g ło so w ych organach z pozytyw em s p o ty kamy inform ację w inwentarzu z 1782 r . 16 Inwentarz z 1803 r. ujaw nia jeszcze jeden szczegół — w szafie dużej (zwanej czasem sekcją g łó w ną ) znajdow ało się 14 g ło sów, a w pozytyw ie 8 głosów . W liczbie 14 głosów zawierały się te, które o dpow iadały górnemu m anuałow i, i te, które grały w sekcji pedału.
W 1866 r. sekcja głów na, razem z pedałem, miała tylko 10 głosów , ale w pozytyw ie było jeszcze 8 głosów . W ydaje się, ze była to informacja niedokładna, ponieważ z inwentarzy z 1883 i 1899 r. w ynika, ze w sekcji głów nej (w dużej szafie) było 13 g ło s ó w 17. Przypusz czalnie ten, kto wcześniej rob ił inwentaryzację, nie był dostatecznie kompetentny. M ogła zaistnieć również i taka sytuacja, ze w organach fu n kcjo n o w a ł tym pan (bęben), który został p otraktow any jako głos organow y.
Wobec tego, na podstawie m ateriałów archiwalnych, m o żna stwierdzić, ze organy w Gołębiu w latach 1 64 4-18 99 miały w manuale i pedale razem 13 g łosów i w p ozyty w ie 8 głosów .
Natomiast ani analiza instrumentoznawcza, ani zacho wane dokum enty nie pozwalają odtw orzyć daw nego zestawu głosów , czyli dyspozycji. Z tym większym żalem trzeba stw ierdzić dzisiaj, ze w 1908 r. Stanisław J a godziński zniszczył instrum ent od strony muzycznej. Z zabytkow ych organów pozostały jedynie oba pros pekty i piszczałki prospektowe, ale tylko w pozytyw ie. Są
O rg a n y w ko ście le p a ra fia ln y m p .w .S w S w F lo ria n a / K atarzyny w G o łę b iu
O rg an s in th e p a ris h ch urch u n d e r the in v o c a tio n o f S S F lo rian a n d C a th e rin e in G o łą b
to piszczałki rzeczywiście stare i jeszcze grające, z Pryncypału 4-stopow ego, ale nie wykorzystane i dzisiaj spełniają rolę dekoracji. Mają one w ginane (wyciskane) wargi, zwane tez labiami. Górne wargi zostały w gięte w kształcie trójkąta. Na terenie Lubelszczyzny spotykamy jeszcze inne przykłady złego traktow ania zabytkow ych organów przez Stanisława Jagodzińskiego.
Od przebudow y z roku 1 908 organy mają następującą dyspozycję:
M a n u a ł
Bourdon 8 -1 6 ' — głos drewniany, w I oktaw ie gra jako 8', w II oktaw ie jako 16', czyli ma miejsce powtórzenie piszczałek.
Pryncypał 8 ’ - piszczałki ustawione na froncie dużej szafy, w ykonane z blachy cynkow ej i pokryte tzw. srebrzanką, brzmienie o zabarwieniu smyczkowym. M ajorflet 8' - piszczałki drewniane, pochodzą z w a r sztatu S. Jagodzińskiego.
Viol. Gemshorn 8 ’ — piszczałki z blachy cynkowej. Na podstaw ie budow y piszczałek i brzmienia należy go nazwać: Viola di Gamba 8'. Podana przez organmistrza nazwa jest nonsensowna, ponieważ jest to niemożliwe.
14 A k ta w iz y ta c ji..., op. cit. A. 1 0 5 , s. 8 1 0 . 15 A c ta V isitatio n is..., op. cit., A. 1 8 7 , s. 7 1 3 16 P ro to k ó ł (z 1 8 6 6 r.), op. cit.
aby Violi o zabarwieniu smyczkowym nadać barwę fletow ego Gemshornu. W tłumaczeniu polskim nazwa brzmiała by tak: kozi róg skrzypcowy.
Aeolina 8' — piszczałki z blachy cynkowej. Flet 4' — głos drewniany z 1908 rs Oktawa 4' — piszczałki z blachy cynkowej. Superoktawa 2' — piszczałki z blachy cynkowej.
M ixtura 1 -3x 2' — piszczałki z blachy cynkowej. Głos zaczyna się jednym chórem 2-stopow ym , w II oktawie ma 2 chóry, w i l l oktawie dochodzi III chór. Na rejestrze zostało napisane, że jest to M ixtura 3-chórow a — określenie niedokładne.
S e k c j a p e d a ł u
Subbass 16' — piszczałki z 1908 r„ drewniane. Oktawbas 8' — piszczałki z 1908 r., drewniane.
Violoncello 8' — piszczałki z 1 908 r., z blachy cynkowej. Jeszcze jeden szczegół przemawia za tym, ze głosy pochodzą z warsztatu S. Jagodzińskiego — większość piszczałek ma duże monogramy na korpusach: S J. Szczegół ten jest znany również z innych organów S. Jagodzińskiego.
Zakres manuału: С — f3, pedału: С — d 1.
O cen a b rzm ie n ia in s tru m e n tu
Organy w dzisiejszym brzmieniu są przykładem stylu preferowanego na przełomie XIX i XX w. W ówczesnych dyspozycjach dom inow ały głosy 8-stopow e, co również ma miejsce w dyspozycji organów w Gołębiu. Pozy tyw ną cechą obecnej dyspozycji jest zastosowanie 5 głosów pryncypałow ych i 3 głosów krytych na ogólną liczbę 12. Ten właśnie fakt zadecydował, że instrument w jakim ś stopniu zachował jeszcze, w Tutti, brzmienie typ ow e dla organów.
Dzisiaj natomiast unikalibyśm y az dw óch głosów smycz kow ych w manuale i nawet Violoncello w pedale przy tak małej liczbie głosów.
Poza uchybieniami w stroju, bo daw no nie było korekty, można stwierdzić, że poszczególne głosy grają dobrze od strony intonacji, chociaż w piszczałkach m etalowych zastosowano blachę cynkową.
T ra k tu r a o rg a n ó w i m iech
Przebudowie organów w 1908 r. towarzyszyła g ru n tow na zmiana traktury, czyli całego zespołu m echani zmów. Detale, znane z innych oryginalnych instrum en tó w S. Jagodzińskiego, upewniają, ze mechanizmy p o chodzą właśnie z jego warsztatu. Traktura klaw iatury jest mechaniczna, czyli system cięgieł listew kow ych, dźw igni
kątowych i w ałkó w skrętnych. Jak w innych organach S. Jagodzińskiego, została również użyta traktura me chaniczna dla registrów głosow ych. Spotykamy i tutaj typow e w kształcie i wykonaniu detale z drewna. Register zbiorow y Tutti (nożny) włącza wszystkie głosy za pomocą wałka skrętnego.
W organach ma zastosowanie typow a w iatrow nica stoż kowa.
Pierwotnie klaw iatury ręczne i nożna były w budow ane w przednią ścianę podstaw y dużej szafy. Po przebudo w ie w 1908 r. organy otrzymały now y kontuar, w oln o stojący, umieszczony w ew nątrz szafy pozytywu. Jest to jeden z przykładów ujemnych skutków łatwiejszej prze
budow y organów. W rezultacie został zniszczony p o zytyw jako część składowa organów. Obecny pozytyw — to jedynie zabytkowa atrapa. Tymczasem w p ro w a dzenie now ego systemu traktury nie musiało wiązać się ze zniszczeniem wnętrza pozytywu. Kontuar nie musiał być ustawiony przed szafą główną. Nawet taki system traktury m ógł być w prow adzony z zachowaniem kla w iatury w poprzednim układzie.
Jak podają wyżej w ym ienione inwentarze, do 1869 r. powietrze do organów pom pow ało się 4 miechami, na pew no klinow ym i. Dzisiaj organy mają miech magazy now y z dwom a podawaczami. Należy przypuszczać, że zainstalow ał go Stanisław Kaliszek w 1874 r., ponieważ inwentarz z 1883 r. nie wym ienia już 4 miechów.
Z alec en ia k o n s e rw a to rs k ie
Co w tych organach jest zabytkowego? Na to pytanie należy dzisiaj odpowiedzieć, że wszystko. Do najcenniej szych elem entów należą oba prospekty i piszczałki za chowane w pozytywie. Sposób wykonania tych piszcza łek przemawiałby za ich pochodzeniem z ok. 1640 r., czyli okresu budow y organów. Inne części organów są zabytkowe bardziej ze względu na w iek (1908 r.) niż na wartość muzyczną.
Stan obu prospektów jest zadowalający. W ydaje się, że o tym decyduje zarówno dawna technika p rzygotow yw a nia drewna, jak i fakt, iż kościół nie jest opalany. Są jednak małe skupiska drew nojadów . Zaatakowały one na razie tylko niektóre ław ki (stojaki na piszczałki). Dlatego im szybciej nastąpi zatrucie tych elementów, tym ła t w iej przed zniszczeniem ochroni się inne części d re w niane.
Konieczne są również pewne zabiegi organmistrzowskie, jak: regulacja mechanizmów, czyszczenie i strojenie organów.
dr W a ld e m a r K ap eć L u b lin
H IS T O R IC A L ORGANS OF THE PARIS H CHURCH IN GOŁĄB
T h e au th o r presents a d o c u m e n ta tio n of th e organs in G o łą b , o n e o f th e o ld es t preserved histo rical ob jec ts o f this kin d in th e L u b lin regio n. T h e y w e re c o n stru cte d b e tw e e n th e years 1 6 3 8 an d 1 6 4 4 .
T h e state of th e organs to d a y is satisfactory. Th is is d u e to the
o ld te c h n iq u e of p rep aring w o o d and th e fa ct th a t th e c h u rc h is n o t heated. It is on ly necessary to e lim in a te th e sm all c o n c e n tratio n s o f w o o d -e a te rs , to re g u la te th e m ech an is m s , to clean a n d tu n e th e in strum ent.
