Odkrycie pozostałości zamku biskupów kamieńskich w Karlinie

Przemysław Gartkiewicz, Jarosław

Widawski

Odkrycie pozostałości zamku

biskupów kamieńskich w Karlinie

N ośność p rz e k ro ju fila ra liczy się w g wzo­ ru :. 5 N ,= Rn F γ cp'

W

gdzie R N — n orm o w a w y trzy m ało ść m u ru na ściskanie,

F — pow ierzchnia p rze k ro ju filara,

ψ' — w sp ółczyn n ik zm niejszający p rzy w ybo- czeniu ze w zględ u n a m ożliw ość ro zw a r­ cia spoin w stre fie rozciąganej,

h — spraw dzona w ysokość p rzek ro ju ,

y — odległość od osi do w łókna n a jb a rd zie j ściskanego,

γ = 2 1

-Siłę poziom ą S w ściągu liczy się wg w zoru:

al

s = N|,esr

a) . H ’

gdzie H — wysokość słupa (od posadzki do w e­ zgłowia łuku)

oraz w g w zoru:

g l2 8 f ’

b) S2 =

gdzie: g — obciążenie łuk u, 1 — rozpiętość łuku, f — strz a łk a łu k u.

S um ary czn a siła w ściągu w ynosi

S = Si + S2.

B. Ściągi zabezpieczające ściany n ośne w y ­ m ia ru je się z w a ru n k u w y trzy m ało ści ścian m u ro w an y ch n a ścinanie.6

0,25 1 · g,

gdzie: τ — 'w ytrzym ałość obliczeniow a m u ru n a ścinanie,

a — W spółczynnik osłabienia ściany o tw o ram i okiennym i i drzw iow ym i, 1 — długość w zm acnianego m u ru , g — grubość ściany.

W spółczynnik osłabienia d la obiektów zab ytko ­ w ych w ah a się w g ranicach 2,0— 3,0.

m g r inż. Stamisłaiw Z aw ada st. asyst. K a te d ry Bud. S talow ego. P o lite c h n ik i Ś ląsk iej

5 Tam że.

• W . W a c h n i e w s k i , Z abezpieczanie istn ie ją ­ cych b u d y n k ó w m u r o w a n y c h na terenach o d b u d o w y górniczej, „ In ż y n ieria i B udow nictw o”, X I (1954), n r 11, s. 328.

LE PROBLÈME DU RENFORCEMENT DES MURS ET VOÛTES CREVASSÉS DANS LES MONUMENTS HISTORIQUES

L ’a rtic le re la tio n n e les m éthodes de re n fo rc e m e n t des m u rs e t voûtes crevassées, em ployées p a r r a p o rt a u x m o n u m e n ts h isto riq u e s des voï'evodies de Opole e t K atow ice. On y p a r le des causes de la fo rm a tio n des fissu re s e t l’on p ré se n te des m éthodes d e co n stru c tio n

a y a n t p o u r b u t le re n fo rc e m e n t des m u rs e t voûtes. On in d iq u e é g a le m en t des fo rm u les p ra tiq u e s p o u r le m esu rag e des é trie rs qui re n fo rc e n t les m u rs p o rta n ts des m o n u m e n ts h isto riq u e s contre le m o u v e m e n t h o ri- soratal du sol.

PRZEMYSŁAW GARTKIEWICZ JAROSŁAW WIDAWSKI

ODKRYCIE POZOSTAŁOŚCI ZAMKU BISKUPÓW KAMIEŃSKICH W KARLINIE

W ro k u 1959, w tra k c ie p ra c n a d zab y tk o­ w ym i założeniam i m ie jsk im i n a te re n ie w oje­ w ództw a koszalińskiego, prow adzonych przez a u to ró w n a zlecenie W ojewódzkiego' K o n serw a­

to ra Z ab y tk ó w w K oszalinie m gr. inż. a rc h . F e­ liksa PtaszyńiskiegO', n atrafio n o w K a rlin ie (niem. K oerlin) n a fra g m e n t założenia o b ro n n e ­ go1, zidentyfikow anego n a stę p n ie jako· pozosta­

1. Z am ek b isk u p i w K a rlin ie w ed łu g sta n u z około p o ło w y X V II w ieku. F ra g m e n t p an o ra m y m ia sta zam iesz­ czonej w to p o g rafii M. M e ria n a

1. C h â te a u episcopal de K arlino, selon son é ta t a u m ilieu du X V II-è m e siècle. F ra g m e n t d u p an o ra m a de la ville in sé ré dans la to p o g rap h ie de M. M erdan

łość średniow iecznej rezy d en cji biskupów k a ­ m ieńskich.1 Do tego m om entu, zameik k a rliń sk i mimo, że częściow o zachow any i w zm iankow a­ n y w źró dłach i lite ra tu rz e , znamy b y ł jed y n ie z oipisów histo rycznych o raz ikonografii, bow iem badacze niem ieccy ta k z X IX w ieku, jak i W spółcześni — opierając się zapew ne w w y ­ n iku nieznajom ości te re n u n a fałszyw ych in fo r­ m acjach — ok reślili go term in e m „geschw unde­ n e B u rg “, zaliczając d o g ru p y obiek tó w od d a w ­ n a zniszczonych, p o k tó ry c h zaginął w szelki śla d .2 B ra k zain tereso w ania K a rlin e m s ta je się n iezro zu m iały zw łaszcza w zestaw ieniu ze szty ­ chem M erian a (il. 1) p rzek azu jący m w yg ląd zam ku w ok resie szczytow ego rozw oju jego

1 P r z e m y s ł a w G a r t k i e w i c z , J a r o s ł a w W i d a w s k i , Karlino pow. Białogard. S tu d iu m u k ł a d u i z a b u d o w y z a b y tk o w e j, 1959, m ps o p rac o ­ w a n y n a zlecenie Woj. Kons. Z abytków w K oszali­ nie.

2 K ró tk i opis 'zam ku n a p o d sta w ie p rzekazów ik onograficznych p o d aje: L u d w i g B o e t t g e r , Die B a u - u n d K u n s td e n k m ä l e r des R e g ie ru n g s-B e zirk s Köslin, zesz. I, Die Kreise Köslin u n d C olberg-Koer- lin, Szczecin 1890, ta k ż e : E r i c h K e y s e r , D euts che

fo rm arc h ite k to n ic z n y ch , z ap ew n e w nied łu g im czasie po g e n e ra ln e j p rzeb ud ow ie ren esansow ej, sta w ia jąc e j rez y d e n c ję bisk u p ią w rzęd zie czo­ łow ych założeń tego ty p u n a Pom orzu. W te j sy tu a c ji o d k ry cie częściow o zachow anego śred ­ niow iecznego Skrzydła, stanow iącego1 p rzy p u sz ­ czalnie najw cześn iejszą p a rtię zespołu o b ro n n e ­ go, n a b ie ra szczególnej w artości, o tw iera ją c rów nocześnie szero k ie m ożliw ości p rze p ro w a ­ d zen ia p ełn ego p ro g ra m u bad ań celem u s ta le ­ nia. h isto rii b u dow y o b iek tu o raz jego faz roz­ w ojow ych.

Z am ek położony jest w w idłach rze k P a rsę ty i Raidiwi n a n iew ielk im w y su n ię ty m n a p o łud ­ nie, n izin n y m półw yspie, oddzielonym od p

la-Stä d te b u c h , oz. I, N ordostdeutschland, S tu ttg a r t 1939. N ato m iast G e o r g D e h i i o , H a n d b u c h der D euts che en K u n s td e n k m ä l e r , cz. II, Nor d o std eu tsch la n d , B e r ­ lin 1922, całkow icie p o m ija _ w w y k a z ie za b y tk ó w i s t­ n ie n ie zam ku. N ajnow sza cztero to m o w a p u b lik a c ja K u r t a T d l l m a n a , L e x i k o n d e r D eu ts ch e n B u r ­ gen u n d Schlösser, S tu ttg a rt 1958/61, o k re śla K arlin o ja k o o b ie k t n ie istn ie ją c y (s. 525, to m I), n ie po d ając n a w e t jego lo k a liz a c ji w a tla s ie rozm ieszczenia z a m ­ ków i p ałac ó w (tom IV).

2. Szkic s y tu a c y jn y zam ku w K arlin ie . Z achow ane sk rzy d ło oznaczono kolorem cz arn y m (opracow anie

au to ró w , ry s. E. O tow ska)

2. P la n de situ atio n du c h â te au de K arlino. L ’aile conservée m a rq u é e en couleur noire. E lab o ré p a r

les a u te u rs D essin de E. O tow ska

teau m iejskiego rzeczką P o k rzy w n icą-M ły n ó w - ką — dopły w em P a rs ę ty — i k a n a łe m m ły ń ­ skim , zam y k ający m p e łn y obw ód w o d n y o ta ­ czający te r e n y daw nej re z y d e n c ji bisk up iej (ii- 2).

Zachow ana dolna k o n d y g n a c ja sk rz y d ła głównego, w zniesionego n a p lan ie w ydłużonego p rosto kąta, częściowo zagłębiona w w y n ik u pod­

niesienia się tere n u , n a d b u d o w a n a została w X IX — XX w iek u z przeznaczeniem na b u d y n ek gospodarczy. M u ry p ierw otne, wzniesiono' w p a rtiac h zew n ętrzn y ch z n ieo b ro b io n y ch głazów granitow ych, u k ład an y ch z w a rstw a m i w y ró w ­ naw czym i, n ato m iast w n ętrze łącznie ze sk le ­ pieniam i 'wykonano w cegle. W części 'południo­ w ej, n ie zm ienionej późniejszym i p rze b u d o w a ­ mi, p rz e trw a ły d w ie gotyckie s a le z p e łn y m w y ­ posażeniem arch itekto niczn ym , złożonym z fa ­ zow anych portali, d w u stro n n e g o kom inka i gw iaździstych sk lep ień żebrow ych (il., il. 3 i 4). O bserw acja lica m u ró w w ykazała istn ien ie co n ajm n iej dw óch faz b ud ow lan ych średniow iecz­ nych oiraz szereg u dalszych, now o żytn ych .

W artość obiektu, podniesiona w y ją tk o w y m c h a ra k te re m n iek tó ry ch elem entów , a zarazem pow ażne zagrożenie cennych relik tó w , w y n ik a ­ jące z niew łaściw ego u ż y tk o w a n ia i b ra k u za­ bezpieczenia, przesąd ziły o pod jęciu a k c ji k on­ serw ato rsk iej, zapoczątkow anej w yk o n an iem pełn ej in w e n ta ry za c ji o raz stu d iu m histo ry

cz-3. R zut poziom y zachow anego sk rz y d ła średniow iecznego zam ku w K a rlin ie (wg in w e n ta ry z a c ji z 1959 r. rys. E. O tow ska)

nego.3 W ro k u bieżącym W ojew ódzki K o nserw a­ to r Z a b y tk ó w zlecił K atedrze H istorii A rch i­ te k tu r y i S ztu k i P o litech n ik i W arszaw skiej p rzep row adzen ie badań arch itek to n iczn y ch za­ chowanego· sk rzy d ła zaimkowego·, k tó re m iędzy in n y m i u sta lą w ytyczne d la zabiegów k o n se r­ w atorskich , m ających n a celu p rzy w ró cenie o b iek tu ido s ta n u p e łn e j używ alności z p rzezn a­ czeniem na p o trzeb y sp o łeczno-k ultu ralne. m gr inż. arch . P rz em y sław Gartkiefwicz m gr inż. arch. Ja ro sła w W idaw ski P o lite ch n ik a W arszaw ska

W ydział A rc h ite k tu ry

4. F ra g m e n t w n ę trz a w ielk iej sali goty ck iej zam ku w K a rlin ie , n a d ru g im p la n ie w idoczny p o r ta l do dru g ieg o pom ieszczenia i k o m in e k (Fot. P. G a rtk ie -

w icz 1959)

4. F ra g m e n t de l'a rc h ite c tu re in té rie u re d e la g ran d e sa lle g o th iq u e du c h â te a u de K arlin o . A u second p la n : le p o r ta il qui s ’o u v re su r la sa lle su iv a n te et

la chem inée. P hoto de P. G ajrtkiew icz

3 In w e n ta ry z a c ja w y k o n a n a przez au to ró w k o ­ m u n ik a tu w 1959 r. o b e jm u je pełny zakres ry su n k ó w w sk a li 1:50, 1:20, 1:10 i 1:1. W ra m a c h w sp ó łp racy arc h ite k tó w z h isto ry k a m i, w zw iązku z p la n o w a n y ­ m i p rac am i b adaw czym i, au to rz y u w ażali za słuszne zw rócenie się z p ropozycją w sp ó łp rac y do m gr Z b ig ­ n ie w a R adackiego, k tó ry opraco w ał na zlecenie K a ­ te d ry H isto rii A rc h ite k tu ry i S ztuki PW stu d iu m h isto ry czn e za m k u w roiku 1963 i po d jął się d alszej w sp ó łp racy w te j dziedzinie.

LA DÉCOUVERTE DES RELIQUES DU CHÂTEAU DES ÉVÉQUES DE KAMIEŃ, À KARLINO

Ein 1959, p e n d a n t des fouilles effec tu ée s s u r le te rr ito ire d e la voïevodie de K oszalin, on a d écouvert à K a rlin o les reliq u es d ’un c h â te a u m é d iév a l a p p a r te ­ n a n t a u x év êq u es d e K am ień, con sid éré p a r la scionce a lle m a n d e com m e d isp a ru depuis longtem ps.

L a p a r tie conservée se com pose de l ’étage in fé rie u r d ’u n e a ile d u ch âteau , où se tr o u v e n t d eu x salles g o th iq u e s avec p o rtails, chem inées et voûte d ’arê te, conservés.

Le co n se rv a te u r des m onum ents h isto riq u e s de la voïevodie, a p p ré c ia n t à le u r ju ste v a le u r les vestiges p réc ités a ch a rg é la F a c u lté d e l ’H isto ire d ’A rc h ite c tu re e t d’A rt de l ’Ecole P o ly tec h n iq u e à V arsovie, d ’effec­ tu e r des rec h erch es a rc h itec to n iq u e s a y a n t p o u r b u t d ’é la b o re r des m éth o d es de tra v a u x de co n serv atio n à base d ’une do cu m en tatio n scien tifiq u e.

BOHDAN MARCONI

W SPRAW IE ARTYKUŁU MAŁGORZATY SCHUSTER-GAW ŁOW SKIEJ

„P R Z E N IE S IE N IE MALOW IDŁA ŚCIENNEGO Z KAMIENICY PR ZY UL. K A N O N IC ZEJ 23 W KRAKOWIE NA RU CH O M E PO D O B R A ZIE”

W zw iązku z a rty k u łe m M ałgorzaty Schu- ster-G aw łow iskiej : Przeniesienie malowidła ściennego z ka m ie n ic y p rzy ul. K anoniczej 23 w K r a k o w ie na ruchom e podobrazie, „O chrona

Z a b y tk ó w ” X V I (1963), n r 3, s. 44—49, n a su ­ w a ją się liczne uw agi.

P o m y sł przeniesien ia i sposób zm ontow ania n a d a w n y m m iejscu 'pozw alający n a odcięcie d opływ u w ilgoci je st słuszny. Z brojenie now e­

go podłoża, nie n asu w a w ątpliw ości, ze w zględu n a W spółczynnik rozszerzalności term icznej, gdyż p rz y jm u ją c m ak sy m aln ą długość sta lo ­ w ych d ru tó w ocynkow anych ca 150 cm oraz różnice te m p e ra tu ry od — 20°C do + 2 0 °C , zm iany długości sta li w y nio są zaledw ie 0,6 mm.

P ow ażn e zastrzeżenia budzą m . in. środki i m etody sto sow an e do· zabezpieczenia po­ w ierzchni m alow idła, a głów nie do