Bogusław Nedoszytko

„ Jeziora Raduńskie – zagrożenia

degradacyjne ekosystemu i program ochrony”

Bogusław Nedoszytko

Katedra i Klinika Dermatologi,

Wenerologii i Alergologii Akademii Medycznej w Gdańsku

Społeczny Komitet Ochrony Jezior Raduńskich

J. Brodno Małe -fot. B. NedoszytkoJ. Brodno Małe -fot. B. Nedoszytko

Jeziora Raduńskie to system kaskadowo ułożonych 10 jezior:

Jeziora Raduńskie to system kaskadowo ułożonych 10 jezior:

Raduńskie Górne i Dolne, Kłodno, Białe i Rekowo, Brodno Małe i Raduńskie Górne i Dolne, Kłodno, Białe i Rekowo, Brodno Małe i

Duże, Patulskie, Dąbrowskie, Ostrzyckie,

Duże, Patulskie, Dąbrowskie, Ostrzyckie, rzeka Radunia, rzeka Radunia,

zbiornik Straszyn – woda dla 30% mieszkańców Gdańska

zbiornik Straszyn – woda dla 30% mieszkańców Gdańska

Woda w Jeziorach Raduńskich pochodzi z podziemnych czystych cieków

• Woda w Jeziorach Raduńskich w

większości (60%) pochodzi z czystych cieków podziemnych

• W Jeziorach gromadzona jest czysta, żródlana woda, która mogłaby być

źródłem dobrej wody dla 30%

mieszkańców Gdańska

Jeziora Raduńskie Jeziora Raduńskie

- strefa ochronna ujęcia wody dla Gdańska - strefa ochronna ujęcia wody dla Gdańska

- Kaszubski Park Krajobrazowy - Kaszubski Park Krajobrazowy

Kompleks Jezior Raduńskich znajduje się na Kompleks Jezior Raduńskich znajduje się na

terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego.

terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego.

Z tych powodów Jeziora Raduńskie powinny Z tych powodów Jeziora Raduńskie powinny być szczególnie chronione, głównie dlatego, być szczególnie chronione, głównie dlatego,

aby zapewnić mieszkańcom Gdańska wodę aby zapewnić mieszkańcom Gdańska wodę najwyższej jakości, a także zachować ten najwyższej jakości, a także zachować ten

ekosystem dla przyszłych pokoleń.

ekosystem dla przyszłych pokoleń.

Czy rzeczywiście Jeziora Raduńskie są należycie Czy rzeczywiście Jeziora Raduńskie są należycie

chronione, a ich stan nie budzi obaw?

chronione, a ich stan nie budzi obaw?

2004r 2004r

• Brak kompleksowych opracowań Brak kompleksowych opracowań

oceniających stan ekosystemu, brak oceniających stan ekosystemu, brak

monografii.

monografii.

• Brak opracowanych zasad i stałego Brak opracowanych zasad i stałego monitorowania.

monitorowania.

• Brak określenia przyczyn degradacji. Brak określenia przyczyn degradacji.

• Brak opracowanych zasad i metod Brak opracowanych zasad i metod ochrony.

ochrony.

Konferencje Naukowe:

„Stan zachowania i antropogeniczne przemiany Jezior Raduńskich”

W ostatnich czterech latach W ostatnich czterech latach

odbyło się VI konferencji odbyło się VI konferencji

naukowe pod wspólnym naukowe pod wspólnym

tytułem

tytułem „Stan zachowania i „ Stan zachowania i antropogeniczne

antropogeniczne przemiany Jezior przemiany Jezior

Raduńskich”.

Raduńskich”. których _których

celem było ocena stopnia celem było ocena stopnia zachowania tego ważnego zachowania tego ważnego dla regionu i mieszkańców dla regionu i mieszkańców

Gdańska ekosystemu.

Gdańska ekosystemu.

I – Kaszubski Park Krajobrazowy, 2004 I – Kaszubski Park Krajobrazowy, 2004 II – Urząd Gminy Kartuzy, 2004

II – Urząd Gminy Kartuzy, 2004 III- Firma Radbur , 2005

III- Firma Radbur , 2005

IV – Starostwo Powiatowe Kartuzy, 2005 IV – Starostwo Powiatowe Kartuzy, 2005 V. Spotkanie Okrągłego Stułu,2005

V. Spotkanie Okrągłego Stułu,2005

VI – Urząd Marszałkowski w Gdańsku, 2006 VI – Urząd Marszałkowski w Gdańsku, 2006

Na II Konferencji w 2004r Na II Konferencji w 2004r

• Powołano Społeczny Komitet Ochrony Jezior Powołano Społeczny Komitet Ochrony Jezior Raduńskich.

Raduńskich.

• W skład Komitetu weszli ludzie nauki z Uczelni W skład Komitetu weszli ludzie nauki z Uczelni Trójmiasta, wójtowie i burmistrzowie gmin

Trójmiasta, wójtowie i burmistrzowie gmin leżących wokół Jezior Raduńskich,

leżących wokół Jezior Raduńskich, przedstawiciele Kaszubskiego Parku przedstawiciele Kaszubskiego Parku

Krajobrazowego oraz instytucji zajmujących Krajobrazowego oraz instytucji zajmujących

się ochroną środowiska.

się ochroną środowiska.

• Komitet jest strukturą otwartą. Zadaniem Komitet jest strukturą otwartą. Zadaniem komitetu jest edukacja proekologiczna, jest komitetu jest edukacja proekologiczna, jest miejscem styku świata nauki i świata polityki miejscem styku świata nauki i świata polityki

(samorządów lokalnych).

(samorządów lokalnych).

Wykład oparto o informacje Wykład oparto o informacje

zawarte w:

zawarte w:

• Raportach Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Raportach Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony środowiska w Gdańsku

środowiska w Gdańsku

• Raportach Stacji Limnologicznej w Borucinie Raportach Stacji Limnologicznej w Borucinie

• Opracowaniach i raporty Laboratorium Badania Opracowaniach i raporty Laboratorium Badania Toksyn Sinicowych Zakład Ekologii Morza UG

Toksyn Sinicowych Zakład Ekologii Morza UG

• Monografii „Jeziora górnej Radunii i jej zlewni w Monografii „Jeziora górnej Radunii i jej zlewni w badaniach z udziałem Stacji Limnologicznej w

badaniach z udziałem Stacji Limnologicznej w Borucinie”

Borucinie” , W. Lange (red), 2006. , W. Lange (red), 2006.

• Monografia „Stan zachowania i antropogeniczne Monografia „Stan zachowania i antropogeniczne przemiany Jezior Raduńskich”,

przemiany Jezior Raduńskich”, A. Wołos, B. A. Wołos, B.

Nedoszytko , 2006.

Nedoszytko , 2006.

Alarmujące zmiany w ekosystemie Jezior Alarmujące zmiany w ekosystemie Jezior

Raduńskich – wnioski z konferencji I -IV:

Raduńskich – wnioski z konferencji I -IV:

• poniżej głębokości 4-6 m we wszystkich jeziorach brakuje tlenu

• zwiększa się zużycie tlenu

• dno pokrywa gruba warstwa osadu organicznego, który jest pożywką dla bakterii beztlenowych

wytwarzających siarkowodór i inne toksyny

• w strefach znacznego stężenia siarkowodoru nie występują rośliny, zwierzęta bezkręgowe i ryby

• dno Jezior Raduńskich na znacznej powierzchni

jest pozbawioną życia tlenowego pustynią

Alarmujące zmiany w ekosystemie Jezior Raduńskich Alarmujące zmiany w ekosystemie Jezior Raduńskich

– wnioski z konferencji I -IV:

– wnioski z konferencji I -IV:

• jesienne obniżanie poziomu wody przez Zespół

Elektrowni Wodnych i firme SAUR Gdańsk prowadzi dodatkowo do zmniejszania stężenia tlenu w

warstwie przydennej Jezior

• z roku na rok zmniejsza się przeźroczystość wody co ogranicza rozwój roslin

• w Jeziorze Raduńskim Górnym rośliny występują tylko na ok. 20% powierzchni dna

• obserwuje się niekorzystne zmiany składu ryb, wskazujące na spadek zawartości tlenu w wodzie

• systematycznie spada wielkość połowów ryb

Alarmujące zmiany w ekosystemie Jezior Raduńskich Alarmujące zmiany w ekosystemie Jezior Raduńskich

– wnioski z konferencji I -IV:

– wnioski z konferencji I -IV:

• we wszystkich Jeziorach przekroczone zostały dopuszczalne stężenia fosforu

• w Jeziorach corocznie występują zakwity sinic, także toksycznych

• w większości przypadków nielegalna, zabudowa linii brzegowej zniszczyła strefę filtracyjną wokół Jezior

• Brak kanalizacji i perspektyw na jej realizację jest główną przyczyną

degradacji systemu (niedwracalnej?)

W Jeziorach Raduńskich poniżej głębokości 4-6 m w jeziorach

latem brakuje tlenu

J. Raduńskie Górne -Raport WIOŚ

-Lato 2002

Raport WIOŚ – lato 2002r

Jezioro Ostrzyckie – porównanie Jezioro Ostrzyckie – porównanie

warunków tlenowych wiosną i latem

warunków tlenowych wiosną i latem 2002r 2002r

Raport WIOŚ -2002

Jezioro Ostrzyckie – porównanie warunków tlenowych wiosną i latem 2005r

Raport WIOŚ -2005r

0 5 1 0 1 5 2 0 2 5 3 0 3 5 4 0 4 5

0 5 t e m p e r a t u r a [1 0 1 5^OC ] 2 0 2 5

głębokość[m]

G ó r n e R a d u ń s k i e O s t r z y c k i e K ł o d n o

D o l n e R a d u ń s k i e

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 o ś w i e t l e n i e w z g l ę d n e [ % ]1 0 1 0 0

głębokość[m]

G ó r n e R a d u ń s k i e O s t r z y c k i e K ł o d n o

D o l n e R a d u ń s k i e

0 5 1 0 1 5 2 0 2 5 3 0 3 5 4 0 4 5

0 2 0 4 0n a s y c e n i e t l e n e m [ % ]6 0 8 0 1 0 0 1 2 0 1 4 0 1 6 0

głębokość[m]

G ó r n e R a d u ń s k i e O s t r z y c k i e K ł o d n o

D o l n e R a d u ń s k i e

0 5 1 0 1 5 2 0 2 5 3 0 3 5 4 0 4 5

- 2 5 0 - 1 5 0 - 5 0 5 0 1 5 0 2 5 0

p o t e n c j a ł r e d o x

głębokość[m]

G ó r n e R a d u ń s k i e O s t r z y c k i e K ł o d n o

D o l n e R a d u ń s k i e

a b

c d

Władysław Lange, Kamil Nowiński, Katedra Limnologii Uniwersytetu Gdańskiego Stan środowiska wodnego wybranych jezior zlewni górnej Raduni latem 2004 roku,

Materiały z konferencji „Stan zachowania i antropogeniczne przemiany Jezior Raduńskich” Kartuzy 9.10. 2004

Dlaczego w jeziorach brak tlenu?

Dlaczego w jeziorach brak tlenu?

• Tlen latem nie dociera do dna z powierzchni z Tlen latem nie dociera do dna z powierzchni z powodu rozwarstwienia wody (termokliny)

powodu rozwarstwienia wody (termokliny)

• Jesienią dobrze natleniona w okresie lata, Jesienią dobrze natleniona w okresie lata,

warstwa wody powierzchniowej jest usuwana z warstwa wody powierzchniowej jest usuwana z

Jezior przez Elektrownie Wodne Radunii oraz Jezior przez Elektrownie Wodne Radunii oraz

firme SAUR do rzeki Radunii firme SAUR do rzeki Radunii

• Na dno Jezior opada zbyt dużo substancji Na dno Jezior opada zbyt dużo substancji organicznej, której rozkład prowadzi do organicznej, której rozkład prowadzi do

całkowitego zużycia tlenu

całkowitego zużycia tlenu

Dlaczego w jeziorach brak tlenu?

Dlaczego w jeziorach brak tlenu?

• Tlen latem nie dociera z Tlen latem nie dociera z powierzchni do dna z

powierzchni do dna z powodu rozwarstwienia powodu rozwarstwienia

wody (termokliny) wody (termokliny)

• Jeziora Raduńskie są Jeziora Raduńskie są głębokie (20-60m)

głębokie (20-60m)

Dlaczego w jeziorach brak tlenu?

Dlaczego w jeziorach brak tlenu?

• Jesienią, dobrze natleniona w okresie Jesienią, dobrze natleniona w okresie lata warstwa wody powierzchniowej, lata warstwa wody powierzchniowej,

jest usuwana z Jezior przez Elektrownie jest usuwana z Jezior przez Elektrownie

Wodne do rzeki Raduni

Wodne do rzeki Raduni

Jesienią poziom wody w Jeziorach jest niższy o 1m – Jesienią poziom wody w Jeziorach jest niższy o 1m –

dobrze natleniona woda powierzchniowa jest spuszczana dobrze natleniona woda powierzchniowa jest spuszczana

do Raduni, zmniejsza się zapas tlenu w Jeziorach na do Raduni, zmniejsza się zapas tlenu w Jeziorach na

okres zimy okres zimy

(Ręboszewo, listopad 2005)

(Ręboszewo, listopad 2005)

Obniżanie poziomu wody jesienią Obniżanie poziomu wody jesienią

przez Elekrownie Wodne Rzeki przez Elekrownie Wodne Rzeki

Raduni i firmę SAUR Gdańsk

Raduni i firmę SAUR Gdańsk zabiera zabiera z z Jezior dobrze natlenioną wodę i Jezior dobrze natlenioną wodę i

prowadzi do zmniejszenia ilości prowadzi do zmniejszenia ilości

tlenu na dnie Jezior

tlenu na dnie Jezior

Dlaczego w jeziorach brak tlenu?

Dlaczego w jeziorach brak tlenu?

• Na dno Jezior opada zbyt dużo Na dno Jezior opada zbyt dużo

substancji organicznej, której rozkład substancji organicznej, której rozkład

prowadzi do zużycia tlenu

prowadzi do zużycia tlenu

Skąd bierze się nadmiar substancji organicznej w Jeziorach Raduńskich ? Z dwóch zasadniczych źródeł.

Pierwsze to dopływ z zewnątrz, m. in. w postaci:

• ścieków komunalnych,

•z szamb i toalet lokalizowanych bezpośredni na linii na brzegu,

• ze spływu przecieków z nieszczelnych szamb,

• z dróg pozbawionych kanałów i zbiorników burzowych,

•gnojowicy z pól uprawnych

•ze znacznej ilości zanęt, stosowanych przez wędkarzy.

Drugim źródłem jest przekraczający normy napływ do Jezior substancji mineralnych, np. fosforanów (detergenty) i azotanów, które stymulują nadmierny rozwój glonów, takich jak zielenice, okrzemki i sinice.

Jeziora Raduńskie są przeżyźnione (eutrofia, hipertrofia) co

prowadzi do degradacji tego ekosystemu.

W Jeziorach Raduńskich w wyniku, W Jeziorach Raduńskich w wyniku, w większości nielegalnej zabudowy w większości nielegalnej zabudowy

brzegu Jezior, została zniszczona brzegu Jezior, została zniszczona

strefa filtracyjna,

strefa filtracyjna, chroniąca Jeziora chroniąca Jeziora przed napływem substancji odżywczych przed napływem substancji odżywczych

dla roślin (nutrientów) z zewnątrz.

dla roślin (nutrientów) z zewnątrz.

35 domków na brzegu 35 za drogą >100m

Inwestycje Inwestycje

prowadzone w2006 prowadzone w2006

Brzeg Jezior staje się w dużej mierze Brzeg Jezior staje się w dużej mierze

„publiczną” lub „prywatną” toaletą i

„publiczną” lub „prywatną” toaletą i łazienką -Jezioro Dąbrowskie

łazienką -Jezioro Dąbrowskie

Jezioro Raduńskie

Jezioro Raduńskie

Brzeg Jezior jest bezprawnie zawłaszczany przez Brzeg Jezior jest bezprawnie zawłaszczany przez

właścicieli (dzierżawców) działek i grodzony właścicieli (dzierżawców) działek i grodzony

uniemożliwiając bezpieczne zejście z wody w uniemożliwiając bezpieczne zejście z wody w

przypadku zagrożenia życia (burza, wiatr)

przypadku zagrożenia życia (burza, wiatr)

Jezioro Ostrzyckie

Jezioro Ostrzyckie

Jezioro Raduńskie

Jezioro Raduńskie

Jezioro Raduńskie

Jezioro Raduńskie

Strefa przydenna Strefa przydenna

• dno pokrywa gruba warstwa osadu organicznego, który jest pożywką dla bakterii beztlenowych

wytwarzających siarkowodór i inne toksyny;

• dno Jezior Raduńskich na znacznej powierzchni jest martwą pustynią;

• w strefach znacznego stężenia

siarkowodoru nie występują rośliny, zwierzęta bezkręgowe i ryby.

• w Jeziorze Raduńskim Górnym

rośliny występują tylko na ok. 20%

powierzchni (dr Bociąg)

W Jeziorach Raduńskich obserwuje się niekorzystne zmiany składu ryb,

wskazujące na spadek zawartości tlenu

w wodzie

Spadek ogólnej ilości odłowów ryb

Spadek ogólnej ilości odłowów ryb

Spadek odłowów ryb o dużych Spadek odłowów ryb o dużych

wymaganiach tlenowych (sielawa, wymaganiach tlenowych (sielawa,

duży leszcz, sieja, sandacz, węgorz)

duży leszcz, sieja, sandacz, węgorz)

W Jeziorach Raduńskich

obserwuje się z roku na rok stałe zmniejszanie przeźroczystości

wody (30% w ciagu 30 lat) co ogranicza zasięg występowania roślin i zmniejsza tempo

fotosyntezy.

Wybrane parametry jakościowe Wybrane parametry jakościowe

wody badanych jezior (W. Lange) wody badanych jezior (W. Lange)

Jezioro PO₄-P NO₃-N NH₄-N Krążek Secchiego

[mg dm^-3] [mg dm^-3] [mg dm^-3] [m]

Górne

Raduńskie pow. n.w. 0,008 n.w. 3,20

dno 0,154 0,35 0,234

Dolne

Raduńskie pow. n.w. n.w. 0,012 3,50

dno 0,183 n.w. 0,059

Kłodno pow. śladowe n.w. n.w. 2,60

dno 0,15 0,40 0,31

Ostrzyckie pow. . . . 1,30

dno 0,61 2,34 1,82

Przeźroczystość 1,3 – 3,5m (W. Lange, 2004)

W Jeziorach Raduńskich obserwuje się stały wzrost ilości nutrientów,

co prowadzi do procesu eutrofizacji (hipertrofii, nadmiernej trofii).

Główną przyczyną tego procesu jest

nadmierna ilość fosforanów.

Niebezpieczny

Niebezpieczny Dopuszczalny Dopuszczalny Rzeczywisty Rzeczywisty Stężyckie

Stężyckie 484 484 242 242 675 675 Raduńskie G

Raduńskie G 487 487 243 243 545 545 Raduńskie D

Raduńskie D 373 373 186 186 477 477 Kłodno

Kłodno 1230 1230 615 615 1004 1004 Brodno M.

Brodno M. 2384 2384 1191 1191 3589 3589 Brodno W.

Brodno W. 1075 1075 538 538 1842 1842 Ostrzyckie

Ostrzyckie 776 776 389 389 1266 1266 Patulskie

Patulskie 323 323 162 162 412 412 Dąbrowskie

Dąbrowskie 300 300 150 150 252 252

Niebezpieczne, dopuszczalne i rzeczywiste ładunki

fosforu w Jeziorach Raduńskich (mg P/m-2.rok-1)

(Lange, 2005)

FITOPLANKTON FITOPLANKTON

• W zakwicie letnim w Jeziorach W zakwicie letnim w Jeziorach

Raduńskich zaczynaja dominować sinice, Raduńskich zaczynaja dominować sinice,

niekiedy pojawiają się one masowo.

niekiedy pojawiają się one masowo.

SINICE (Cyanobacteriae) SINICE (Cyanobacteriae)

• Sinice to bakterie wykazujące zdolność do fotosyntezy. Sinice to bakterie wykazujące zdolność do fotosyntezy.

Zawierają w swojej komórce chlorofil i maskujące go Zawierają w swojej komórce chlorofil i maskujące go barwniki: niebieski fikocyjan, czerwoną fikoerytrynę i barwniki: niebieski fikocyjan, czerwoną fikoerytrynę i

żółty karoten – stąd nazwa sinice – dzięki żółty karoten – stąd nazwa sinice – dzięki

charakterystycznemu sinoniebieskiemu zabarwieniu.

charakterystycznemu sinoniebieskiemu zabarwieniu.

• Mogą występować jako pojedyncze osobniki lub tworzyć Mogą występować jako pojedyncze osobniki lub tworzyć kolonie, na przykład w postaci nici lub "mat".

kolonie, na przykład w postaci nici lub "mat".

• Większość z około 200 gatunków żyje w wodzie - Większość z około 200 gatunków żyje w wodzie -

zarówno słodkiej, jak i słonej, są też gatunki glebowe zarówno słodkiej, jak i słonej, są też gatunki glebowe (to głównie one nadają zapach ziemi). Pojawiają się na (to głównie one nadają zapach ziemi). Pojawiają się na

wilgotnych doniczkach, nagiej skale, na pustyniach, wilgotnych doniczkach, nagiej skale, na pustyniach,

lodowcach, w futrze niedźwiedzi polarnych. Niektóre lodowcach, w futrze niedźwiedzi polarnych. Niektóre

wytrzymują nawet w gorących źródłach o temperaturze wytrzymują nawet w gorących źródłach o temperaturze 75 st. Celsjusza, w środowiskach silnie zasadowych (pH 75 st. Celsjusza, w środowiskach silnie zasadowych (pH 11) i bardzo kwaśnych (pH 0,5) oraz solance o stężeniu 11) i bardzo kwaśnych (pH 0,5) oraz solance o stężeniu

do 30 proc. To zakwitom sinicy

do 30 proc. To zakwitom sinicy Trichodesmium Trichodesmium erythraeum

erythraeum Morze Czerwone ma zawdzięczać swoją Morze Czerwone ma zawdzięczać swoją nazwę.

nazwę.

• Wytwarzają przetrwalniki dzięki czemu mogą przetrwać Wytwarzają przetrwalniki dzięki czemu mogą przetrwać niekorzystne warunki i rozprzestrzeniać się np. przez niekorzystne warunki i rozprzestrzeniać się np. przez

wiatr.

wiatr.

• Część sinic posiada unikalną zdolność wiązania azotu Część sinic posiada unikalną zdolność wiązania azotu atmosferycznego i pojawiają się również wtedy, gdy atmosferycznego i pojawiają się również wtedy, gdy zostanie on zużyty przez intensywnie rozwijające się zostanie on zużyty przez intensywnie rozwijające się

glony.

glony.

Od pojedynczej komórki do trychomy

Od pojedynczej komórki do trychomy

Zalew Sulejowski (Łódź) - toksyny sinic pojawily

się w wodzie pitnej

Zakwity sinic Zakwity sinic

• Obfite zakwity sinic występują w wodach Obfite zakwity sinic występują w wodach ciepłych, przy bezwietrznej pogodzie,

ciepłych, przy bezwietrznej pogodzie,

podwyższonym stężeniu w wodzie fosforu i podwyższonym stężeniu w wodzie fosforu i

azotu.

azotu.

• Wzrost ten powodują spływające do jezior Wzrost ten powodują spływające do jezior

np.nawozy sztuczne, gnojowica- spływające po np.nawozy sztuczne, gnojowica- spływające po

deszczach z pól do wód jeziora; ścieki i deszczach z pól do wód jeziora; ścieki i

odpadki z gospodarstw rolnych i domowych odpadki z gospodarstw rolnych i domowych

oraz z zakładów hodowli zwierząt.

oraz z zakładów hodowli zwierząt.

• Około ¼ fosforu w wodach powierzchniowych Około ¼ fosforu w wodach powierzchniowych pochodzi z detergentów

pochodzi z detergentów

Zakwity gatunków toksycznych sinic:

• Szacuje się, iż stanowią one około 50–75% zakwitów (nie każdy zakwit jest toksyczny – 50-25%

ZAKWITÓW).

• W przypadku gatunku Microcystis aeruginosa nawet do 95% wszystkich notowanych zakwitów jest toksycznych.

• Wytwarza toksyny około 41 gatunków sinic należących do 23 rodzajów.

Microcystis aeruginosa

Skutki zakwitów sinic:

Skutki zakwitów sinic:

• wzrost biomasy w zbiorniku wodnym wzrost biomasy w zbiorniku wodnym

• obniżenie stężenia tlenu obniżenie stężenia tlenu

• pojawienie się toksycznego siarkowodoru pojawienie się toksycznego siarkowodoru

• ograniczenie bioróżnorodności ograniczenie bioróżnorodności

• zmiana smaku i zapachu wody zmiana smaku i zapachu wody

• obniżenie walorów rekreacyjnych zbiornika obniżenie walorów rekreacyjnych zbiornika

• wydzielanie toksyn wydzielanie toksyn

SINICE

SINICE - PODZIAŁ TOKSYN - PODZIAŁ TOKSYN

Toksyny produkowane przez sinice możemy podzielić na Toksyny produkowane przez sinice możemy podzielić na

różne kategorie ze względu na sposób działania:

różne kategorie ze względu na sposób działania:

• Hepatotoksyny Hepatotoksyny - uszkadzające wątrobę - uszkadzające wątrobę

• Neurotoksyny Neurotoksyny - atakujące układ nerwowy - atakujące układ nerwowy

• Dermatotoksyny Dermatotoksyny - działające drażniąco na skórę i błony - działające drażniąco na skórę i błony śluzowe

śluzowe

• Cytotoksyny Cytotoksyny - - uszkadzające różne komórki organizmu uszkadzające różne komórki organizmu Niektóre gatunki sinic wytwarzają kilka różnych

Niektóre gatunki sinic wytwarzają kilka różnych rodzajów toksyn.

rodzajów toksyn.

Niektóre toksyny wykazują

Niektóre toksyny wykazują działanie onkogenne działanie onkogenne . Mogą być . Mogą być promotorem powstawania guzów nowotworowych.

promotorem powstawania guzów nowotworowych.

Porównanie śmiertelnych dawek Porównanie śmiertelnych dawek

różnych toksyn (za dr H. Mazur-Marzec) różnych toksyn (za dr H. Mazur-Marzec)

TOKSYNA

TOKSYNA ORGANIZM WYTWARZAJĄCY ORGANIZM WYTWARZAJĄCY DAWKA LETALNA DAWKA LETALNA LD LD

[ [  g/kg] g/kg]

BOTULINA

BOTULINA Clostridium botulinum Clostridium botulinum 0,00003 0,00003 RYCYNA

RYCYNA Ricinus communis Ricinus communis 0,02 0,02 JAD KOBRY

JAD KOBRY Naja naja Naja naja 20,0 20,0

ANATOKSYNA-A(S)

ANATOKSYNA-A(S) Anabaena flos-aquae Anabaena flos-aquae 20,0 20,0 NODULARYNA

NODULARYNA Nodularia spumigena Nodularia spumigena 50,0 50,0 KURRARA

KURRARA Chrondodendron tomoentosum Chrondodendron tomoentosum 500,0 500,0 CYJANEK POTASU

CYJANEK POTASU 10 000,0 10 000,0

Drogi zakażenia człowieka sinicami:

Zmiany chorobowe mogą wystąpić na skutek bezpośredniego kontaktu z wodą

zawierającą sinice i ich toksyny- kąpiel,

mycie, pływanie w jeziorze lub morzu bądź też drogą pokarmową– picie wody, spożycie ryb.

Przewlekły efekt działania toksyn może wystąpić u ludzi spożywających wodę

wodociągową uzyskiwaną ze zbiorników, w których latem pojawiają się zakwity sinic.

Toksyn nie ma w wodzie głębinowej

Przykłady zatrucia ludzi i Przykłady zatrucia ludzi i

zwierząt przez toksyny sinic zwierząt przez toksyny sinic

• 1878 – Jezioro Aleksandrina, Australia – około 800 zwierząt domowych, Nodularia spumigena

• 1988 – Brazylia, Paulo Afonso, zbiornik Itakaparita, 2000 osób zatrutych 88 zmarło, objawy: nieżyt żołądka i jelit (Anabaena, Microcystis)

• 1959 – Kanada, Saskatchewan – 13 osób po kąpieli w czasie zakwitu (Microcystis, Anabaena)

objawy: ból głowy i mięśni, biegunka.

• 1989 – Wielka Brytania – 20 osób (Microcystis)

objawy: dolegliwości żołądkowo-jelitowe, zapalenia płuc (2 osoby), ból gardła

• 1995 – Australia - 852 osoby

objawy: biegunka, nudności, objawy grypy, podrażnienie skóry, oczu i uszu,

gorączka (Cylindrospermopsis raciborski)

Polska – przykłady zatrucia zwierząt Polska – przykłady zatrucia zwierząt

• Kąty Rybackie – notowano wypadki śmiertelne psów, które weszły do wody z zakwitem i napiły się jej.

Lato 2003 roku w Jeziorze Zdworskim, przy niższym o 40 cm stanie wody, zakwitły sinice, a potem wyłowiono 3,5 tony śniętych węgorzy.

Zakwit sinic i śnięte ryby w Zalewie Wilcza Wola k. Rzeszowa 21.07. 2003 r.

SINICE - neurotoksyny SINICE - neurotoksyny

• Najważniejsze to; anatoksyny i saxitoksyny. Najważniejsze to; anatoksyny i saxitoksyny.

Atakują układ nerwowy, niszcząc komórki Atakują układ nerwowy, niszcząc komórki

nerwowe.

nerwowe.

Od czasu ekspozycji działają bardzo szybko- do Od czasu ekspozycji działają bardzo szybko- do

30 minut.

30 minut.

• Powodują skurcze mięśni, wymioty, biegunkę, Powodują skurcze mięśni, wymioty, biegunkę, ślinotok, oszołomienie, otępienie, zawroty głowy, ślinotok, oszołomienie, otępienie, zawroty głowy,

paraliż mięśni oddechowych co prowadzi do paraliż mięśni oddechowych co prowadzi do

śmierci wskutek uduszenia

śmierci wskutek uduszenia w kilka minut po zatruciu.

• Substancje te produkują sinice z rodzaju Anabaena, Oscillatoria, Aphanizomenon, Lyngbya, Cylindrospermopsis.

• Szczególnie niebezpieczne dla zwierząt Szczególnie niebezpieczne dla zwierząt gospodarskich jest wypicie większej ilości gospodarskich jest wypicie większej ilości

wody- może skończyć się śmiercią.

wody- może skończyć się śmiercią. Anabaena sp.

Wyspa Guam Wyspa Guam

W latach pięćdziesiątych XX wieku W latach pięćdziesiątych XX wieku

stwierdzono, że tubylcy na wyspach Guam i stwierdzono, że tubylcy na wyspach Guam i Roto zapadają stosunkowo często na różne Roto zapadają stosunkowo często na różne choroby układu nerwowego diagnozowane choroby układu nerwowego diagnozowane jako stwardnienie zanikowe boczne,

jako stwardnienie zanikowe boczne,

chorobę neuronu ruchowego, czy chorobę chorobę neuronu ruchowego, czy chorobę Parkinsona.

Parkinsona. Przyczyną wszystkich Przyczyną wszystkich

wymienionych schorzeń jest stopniowy zanik wymienionych schorzeń jest stopniowy zanik włókien motoryczno-ruchowych układu

włókien motoryczno-ruchowych układu nerwowego. Z czasem okazało się, że nerwowego. Z czasem okazało się, że podobnie częste,

podobnie częste, lokalne zachorowania lokalne zachorowania

występują też wśród Japończyków na wyspie występują też wśród Japończyków na wyspie Honsiu, a także wśród plemion Zachodniej Honsiu, a także wśród plemion Zachodniej Nowej Gwinei. Nikt nie przypuszczał

Nowej Gwinei. Nikt nie przypuszczał

wówczas, że główną przyczyną choroby była wówczas, że główną przyczyną choroby była dieta,

dieta, a nie, jak powszechnie sądzono, a nie, jak powszechnie sądzono,

uwarunkowanie genetyczne. We wszystkich uwarunkowanie genetyczne. We wszystkich wspomnianych regionach tuż po II wojnie wspomnianych regionach tuż po II wojnie światowej popularnym produktem

światowej popularnym produktem spożywczym była

spożywczym była mączka produkowana z mączka produkowana z nasion sagowca. Zawierają one dwie bardzo nasion sagowca. Zawierają one dwie bardzo silne neurotoksyny

silne neurotoksyny uszkadzające włókna uszkadzające włókna nerwowe: cykazynę oraz specyficzny, nie nerwowe: cykazynę oraz specyficzny, nie występujący w białkach aminokwas β-N- występujący w białkach aminokwas β-N- metyloamino-L-alaninę (BMAA).

metyloamino-L-alaninę (BMAA).

Nietoperz w mleczku kokosowym- danie narodowe Nietoperz w mleczku kokosowym- danie narodowe

Chamorro z wyspy Guam Chamorro z wyspy Guam

Nietoperz gotowany w mleczku kokosowym z Nietoperz gotowany w mleczku kokosowym z

niewielkim dodatkiem soli. Żart czy wyszukane niewielkim dodatkiem soli. Żart czy wyszukane danie? Podobno to wyśmienita potrawa, której danie? Podobno to wyśmienita potrawa, której największymi znawcami są Chamorro – ludzie największymi znawcami są Chamorro – ludzie zamieszkujący wyspę Guam należącą do

zamieszkujący wyspę Guam należącą do położonego w zachodniej części Oceanu położonego w zachodniej części Oceanu

Spokojnego Archipelagu Marianów. Danie to od Spokojnego Archipelagu Marianów. Danie to od wielu pokoleń stanowi główną atrakcję uczt wielu pokoleń stanowi główną atrakcję uczt wyprawianych przez tubylców, a przepis na wyprawianych przez tubylców, a przepis na jego przygotowanie jest bardzo precyzyjny i jego przygotowanie jest bardzo precyzyjny i jednocześnie dość prosty. Nietoperze, które jednocześnie dość prosty. Nietoperze, które należą do endemicznego gatunku latających należą do endemicznego gatunku latających lisów (

lisów (Pteropus mariannusPteropus mariannus), należy w całości ), należy w całości bez uprzedniego czyszczenia i patroszenia bez uprzedniego czyszczenia i patroszenia gotować przez około 45 minut w mleku gotować przez około 45 minut w mleku kokosowym, dodając na koniec nieco soli i kokosowym, dodając na koniec nieco soli i płatków kokosowych.

płatków kokosowych. Ugotowany rarytas Ugotowany rarytas bierze się do ust w całości i długo żuje, a bierze się do ust w całości i długo żuje, a następnie połyka razem z futrem, gdyż tak następnie połyka razem z futrem, gdyż tak nakazuje zwyczajowa etykieta. Uczestnicy nakazuje zwyczajowa etykieta. Uczestnicy przyjęć twierdzą, że smak latających lisów przyjęć twierdzą, że smak latających lisów jest niezapomniany, prawdopodobnie dlatego, jest niezapomniany, prawdopodobnie dlatego, iż odżywiają się one wyłącznie owocami, co iż odżywiają się one wyłącznie owocami, co czyni ich mięso wyjątkowo delikatnym.

czyni ich mięso wyjątkowo delikatnym.

Nietoperz w mleczku kokosowym Nietoperz w mleczku kokosowym

– przyczyną chorób neurodegeneracyjnych – przyczyną chorób neurodegeneracyjnych mieszkańców strefy Zachodniego Pacyfiku mieszkańców strefy Zachodniego Pacyfiku

• Ta niewątpliwa kulinarna Ta niewątpliwa kulinarna

atrakcja wysp Guam, będąca atrakcja wysp Guam, będąca

źródłem wielkiej przyjemności źródłem wielkiej przyjemności

dla tubylców, okazała się dla tubylców, okazała się

niestety także przyczyną ich niestety także przyczyną ich

wysokiej śmiertelności. Dzięki wysokiej śmiertelności. Dzięki

badaniom Poula A. Coxa i badaniom Poula A. Coxa i

Susan J. Murch ze Susan J. Murch ze

znajdującego się na Hawajach znajdującego się na Hawajach

National Tropical Botanical National Tropical Botanical

Garden udało się wyjaśnić, że Garden udało się wyjaśnić, że

ta wyszukana dieta jest ta wyszukana dieta jest

przyczyną śmiertelnej choroby przyczyną śmiertelnej choroby

mózgu, zwanej obecnie mózgu, zwanej obecnie

zespołem zespołem

neurodegeneracyjnym neurodegeneracyjnym Zachodniego Pacyfiku.

Zachodniego Pacyfiku.

SINICE – hepatotoksyny SINICE – hepatotoksyny

• Najczęściej produkują je sinice z rodzaju Microcystis , Oscillatoria, Anabaena , Nostoc, Nodularia , Anabaenopsis, Hepalosiphon.

• Najczęściej występującymi hepatotoksynami są mikrocystyny i nodularyny.

Skutkiem działania tych toksyn jest uszkodzenie cytoszkieletu komórek wątroby, a co za tym idzie krwotoki wewnętrzne i niewydolność tego narządu.

• Objawy zatrucia pojawiają się do kilku dni od spożycia wody. Objawy zatrucia pojawiają się do kilku dni od spożycia wody.

Występują bóle brzucha, senność, wymioty, pragnienie, żółtaczka - w Występują bóle brzucha, senność, wymioty, pragnienie, żółtaczka - w ciężkich przypadkach niewydolność wątroby, a nawet śmierć. Dłuższe ciężkich przypadkach niewydolność wątroby, a nawet śmierć. Dłuższe oddziaływanie małych dawek hepatotoksyn może wywoływać oraz

oddziaływanie małych dawek hepatotoksyn może wywoływać oraz promować rozwój nowotworów wątroby.

promować rozwój nowotworów wątroby.

• Obserwowano korelację wyższej zachorowalności na pierwotnego raka Obserwowano korelację wyższej zachorowalności na pierwotnego raka wątroby w rejonach Chin ze skażeniem ujęć wody mikrocystyną i

wątroby w rejonach Chin ze skażeniem ujęć wody mikrocystyną i nodularyną.

nodularyną.

Hepatotoksyny -mikrocystyny Hepatotoksyny -mikrocystyny

• Mikrocystyny to najlepiej poznane i Mikrocystyny to najlepiej poznane i najczęstsze cyanotoksyny. Mają formę najczęstsze cyanotoksyny. Mają formę

cyklicznych peptydów. Są związkami cyklicznych peptydów. Są związkami

rozpuszczalnymi w wodzie i bardzo rozpuszczalnymi w wodzie i bardzo

trwałymi

trwałymi – – wytrzymują proces gotowania, wytrzymują proces gotowania, zamrażania i zmiany pH. Mogą

zamrażania i zmiany pH. Mogą

utrzymywać się w wodzie przez okres utrzymywać się w wodzie przez okres

tygodni, a nawet miesięcy.

tygodni, a nawet miesięcy. Są odporne na Są odporne na hydrolizę i utlenianie na powietrzu.

hydrolizę i utlenianie na powietrzu.

• Mogą kumulować się w łańcuch troficznym. Mogą kumulować się w łańcuch troficznym.

• W środowisku naturalnym do 40% W środowisku naturalnym do 40%

mikrocystyn ulega rozpadowi w ciągu mikrocystyn ulega rozpadowi w ciągu

jednego, letniego dnia. W wodzie głębokiej jednego, letniego dnia. W wodzie głębokiej

lub mulistej rozpad jest powolniejszy.

lub mulistej rozpad jest powolniejszy.

Microcystis aeruginosa

WĄTROBA JESIOTRA USZKODZONA

DZIAŁANIEM TOKSYN

CYJANOBAKTERII

SINICE - dermatotoksyny SINICE - dermatotoksyny

• Do dermatotoksyn zaliczamy : lyngbyatoksyny, aplysiatoksyny i LPS-lipopolisacharyd ścian

komórkowych.

• Dermatotoksyny działaja miejscowo, w wyniku zetknięcia skóry lub błony śluzowej z toksyczną substancją.

Powodują reakcje uczuleniowe i podrażnieniowe skóry.

• Mogą powodować takie zmiany jak- rumień, osutki grudkowe,

pęcherzykowe, pęcherzowe, bąble pokrzywkowe, świąd skóry,

podrażnienie spojówek i błon śluzowych.

Lyngbya

SINICE – dermatotoksyny cd SINICE – dermatotoksyny cd

• Dermatotoksyny w przypadku połknięcia wywołują Dermatotoksyny w przypadku połknięcia wywołują objawy ze strony układu pokarmowego oraz

objawy ze strony układu pokarmowego oraz gorączkę.

gorączkę.

• Lyngbyatoksyna jest także promotorem Lyngbyatoksyna jest także promotorem powstawania nowotworów

powstawania nowotworów . .

• Niebezpieczne są dla osób pracujących w kontakcie Niebezpieczne są dla osób pracujących w kontakcie z wodą i uprawiających sporty wodne. Efekt

z wodą i uprawiających sporty wodne. Efekt

toksyczny wzmagany jest przez stroje kąpielowe- toksyczny wzmagany jest przez stroje kąpielowe-

uwięzione w porach materiału, a następnie uwięzione w porach materiału, a następnie

mechanicznie uszkadzane uwalniają toksyny w mechanicznie uszkadzane uwalniają toksyny w

kontakcie ze skórą

kontakcie ze skórą . .

Zakwit Lyngbya sp.

• Toksyczne sinice występują corocznie Toksyczne sinice występują corocznie w Jeziorach naszego regionu

w Jeziorach naszego regionu

R R aport WIOŚ 2002 - Jezioro Raduńskie Górne aport WIOŚ 2002 - Jezioro Raduńskie Górne skład fitoplanktonu wiosną i latem

skład fitoplanktonu wiosną i latem

Jezioro Raduńskie Górne Jezioro Raduńskie Górne W ciągu ostatnich 20 lat W ciągu ostatnich 20 lat

zwiększa się udział sinic w zwiększa się udział sinic w

letnim zakwicie glonów

letnim zakwicie glonów

Jezioro Ostrzyckie –skład fitoplanktonu wiosną i latem Jezioro Ostrzyckie –skład fitoplanktonu wiosną i latem

raport WIOŚ 2002

raport WIOŚ 2002

Ostrzyce – czerwiec 2004 Ostrzyce – czerwiec 2004

Inwazja glonów? – kartuzy.info

Ostrzyce – czerwiec 2005 Ostrzyce – czerwiec 2005

Czy kaszubskie jeziora zginą...?

29 czerwca 2005 Janusz Szczepański Kartuzy Info

Kartuzy – Jezioro Klasztorne

2003

2005

2004

2007 2007

Kaszubsko-Skandynawskie Forum Kulturalno-Gospodarcze Kaszubsko-Skandynawskie Forum Kulturalno-Gospodarcze

Ręboszewo Ręboszewo

http://www.sobotka.com.pl/forum.htm http://www.sobotka.com.pl/forum.htm

Zaproszenie Zaproszenie

Zapraszamy na  uroczyste zebranie Kaszubsko-Skandynawskiego Forum Zapraszamy na  uroczyste zebranie Kaszubsko-Skandynawskiego Forum Kulturalno-Gospodarczego , które odbędzie się dnia 26. 11. 2007r  Kulturalno-Gospodarczego , które odbędzie się dnia 26. 11. 2007r  ogodz. 11.00 w siedzibie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego

ogodz. 11.00 w siedzibie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego Kartuzy ul PCK 1 (obok Szpitala)

Kartuzy ul PCK 1 (obok Szpitala) tel 58 685 32 97

tel 58 685 32 97    

Program spotkania:

Program spotkania:

1. 11.00-11.20 - Erik Skaarup (Dania) - " Projekt rekultywacji Jeziora 1. 11.00-11.20 - Erik Skaarup (Dania) - " Projekt rekultywacji Jeziora Klasztornego Małego przy pomocy urządzenia Waveplane "

Klasztornego Małego przy pomocy urządzenia Waveplane "

2. 11.20-12.00 - Dyskusja 2. 11.20-12.00 - Dyskusja

3. 12.00 – 13.00 - Zebranie członków założycieli, sympatyków i nowych 3. 12.00 – 13.00 - Zebranie członków założycieli, sympatyków i nowych członków "Kaszubsko Skandynawskiego Forum Kulturalno-Gospodarczego" członków "Kaszubsko Skandynawskiego Forum Kulturalno-Gospodarczego"

Ryszard Nikiel - Prezes KSFKG

Ryszard Nikiel - Prezes KSFKG

Bogusław Nedoszytko  - viceprezes

Bogusław Nedoszytko  - viceprezes

Witold Sieciechowski - członek założyc

Witold Sieciechowski - członek założyc iel iel

< 1 g dm^-3 1 – 5

g dm^-3

> 5 g dm^-3

Lp. Jezioro Data Gatunki dominujące Stężenie MC

1 Tuchomskie 28.08.2000

Microcystis spp., Anabaena spp

MC-LR - -

23.08.2001 MC-LR MC-RR -

28.08.2002 MC-LR MC-RR -

08.08.2003 MC-LR MC-RR -

2 Klasztorne Duże 28.08.2002 Planktothrix agardhii, Microcystis sp., Anabaena sp.

MC-LR MC-RR -

31.07.2003 MC-LR MC-RR MC-??

14.09.2003 MC-LR MC-RR MC-??

3 Klasztorne Małe 08.08.2003 Microcystis spp. MC-LR MC-RR -

4 Karlikowskie 27.08.2003 Microcystis aeruginosa, Anabaena sp.

MC-LR MC-RR -

08.08.2003 MC-LR MC-RR MC-YR

5 Karczemne 28.08.2002

Anabaena spp. MC-LR MC-RR -

08.08.2003 MC-LR - MC-YR

6 Jasień 27.08.2000

Microcystis spp.

Anabaena spp.

MC-LR - -

07.08.2002 MC-LR MC-RR -

08.08.2003 MC-LR MC-RR -

7 Kielno 29.08.2000 Microcystis wesenbergii MC-LR - -

8 Smarzewskie 27.07.2003 Planktothrix agardhii MC-LR MC-RR MC-??

9 Trzęsiecko 23.07.2003 Microcystis spp. MC-LR MC-RR MC-YR

10 Wielinie 23.07.2003 Microcystis spp. MC-LR MC-RR MC-YR

11 Sianowskie 07.08.2002 Microcystis spp.

Anabaena spp.

MC-LR MC-RR -

08.08.2003 MC-LR MC-RR MC-YR

12 Przywidzkie 28.08.2002

Microcystis spp. - MC-RR -

07.08.2003 - - -

13 Ostrzyckie 07.08.2002 Gloeotrichia echinulata - - -

J. Białe

Data Data Stężenie mikrocystyn [µg L Stężenie mikrocystyn [µg L

] ]

Stężenie Stężenie

Chla Chl a [µg L [µg L

] ] Mcyst-RR

Mcyst-RR Mcyst-YR Mcyst-YR Mcyst-LR Mcyst-LR 21.06.05

21.06.05 629,27 629,27 41,25 41,25 504,4 504,4 1167,54 1167,54 26.06.05

26.06.05 25811,2 25811,2 0,01 0,01 369,57 369,57 542,17 542,17 04.07.05

04.07.05 0,38 0,38 0 0 0,01 0,01 1,78 1,78 31.08.05

31.08.05 0,01 0,01 0,01 0,01 0,37 0,37 0,322 0,322

Justyna Kobos Zakład Biologii i Ekologii Morza Instytut

Oceanografii Uniwersytet Gdański

Dopuszczalne stężenie cyanotoksyn w wodzie:

Dopuszczalne stężenie cyanotoksyn w wodzie:

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia Dz. U. Nr 203, poz. Rozporządzenie Ministra Zdrowia Dz. U. Nr 203, poz.

1718 19 listopad 2002 Dopuszczalne stężenie 1718 19 listopad 2002 Dopuszczalne stężenie

mikrocystyny-LR w wodzie pitnej -

mikrocystyny-LR w wodzie pitnej - 1 1   g/L g/L

• Zalecenie WHO: dopuszczalne stężenie mikrocystyny- Zalecenie WHO: dopuszczalne stężenie mikrocystyny- LR na kąpieliskach -

LR na kąpieliskach - 5 5   g/L g/L

Sinice

Apel do parlamentarzystów RP Apel do parlamentarzystów RP

Istnieje pilna potrzeba podjęcia inicjatywy Istnieje pilna potrzeba podjęcia inicjatywy

ustawodawczej, która określi:

ustawodawczej, która określi:

Jakie toksyny sinicowe i jakimi metodami Jakie toksyny sinicowe i jakimi metodami

należy badać:

należy badać:

• w wodzie przeznaczonej do picia. w wodzie przeznaczonej do picia.

• w wodzie na kąpieliskach w wodzie na kąpieliskach . .

Apel do Funduszu Ochrony Środowiska, Apel do Funduszu Ochrony Środowiska,

WIOŚ, Samorządów i Władz WIOŚ, Samorządów i Władz

Województwa Pomorskiego Województwa Pomorskiego

Należy rozważyć możliwość wyasygnowania Należy rozważyć możliwość wyasygnowania

środków finansowych na badanie obecności środków finansowych na badanie obecności

toksyn sinicowych w wodzie:

toksyn sinicowych w wodzie:

– Jeziora Ostrzyckiego Jeziora Ostrzyckiego – rzeki Raduni rzeki Raduni

– Jeziora Straszyn Jeziora Straszyn

Podsumowanie Podsumowanie

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

Czy można jeszcze zatrzymać proces degradacji Jezior Raduńskich?

• Zdaniem prof. Józefa Szmeji, wybitnego znawcy ekosystemów słodkowodnych: „ Szansa na

uratowanie Jezior Raduńskich nadal istnieje, ale czasu na skuteczne działania pozostało już

niewiele.

• Zasadniczą przyczyną niezadowalającego stanu zachowania tych jezior jest wadliwe użytkowanie zlewni, zwłaszcza bezpośredniej, czyli najbliższego otoczenia. Oprócz zrzutów punktowych, których

dawno już nie powinno być, najważniejszą sprawą jest zniszczenie strefy filtracyjnej wokół

Jezior”.

Jeziora Raduńskie mają wielu właścicieli – Jeziora Raduńskie mają wielu właścicieli –

obowiązki i kompetencje monitoringu i ochrony obowiązki i kompetencje monitoringu i ochrony

są rozproszone.

są rozproszone.

• Brzeg i zlewnia – właścicielami gminy Brzeg i zlewnia – właścicielami gminy

Somonino, Chmielno, Kartuzy, Stężyca, Somonino, Chmielno, Kartuzy, Stężyca,

właściciele prywatni, Kaszubski Park właściciele prywatni, Kaszubski Park

Krajobrazowy, Krajobrazowy,

• Drogi – gminy, powiat, województwo Drogi – gminy, powiat, województwo

• Woda – właścicielem Państwo Woda – właścicielem Państwo

– Dzierżawcy – firma „Radbur” gospodarka rybacka Dzierżawcy – firma „Radbur” gospodarka rybacka - firma „Saur” – produkcja wody dla Gdańska

- firma „Saur” – produkcja wody dla Gdańska

Na I Konferencji prof. Józef Szmeja naszkicował następujący program ratowania Jezior Raduńskich:

[…] ochrona Jezior Raduńskich będzie

skuteczniejsza, gdy stanie się zadaniem o znaczeniu ponadlokalnym.

Wymaga to współdziałania samorządów gmin

leżacych na jeziorami, władz powiatu kartuskiego i

województwa pomorskiego, ale także wszystkich

mieszkańców i użytkowników jezior.

Program Ochrony Jezior Program Ochrony Jezior

Raduńskich opracowany przez:

Raduńskich opracowany przez:

• Wydział Ochrony Środowiska i Wydział Ochrony Środowiska i

Rolnictwa Starostwa Powiatowego Rolnictwa Starostwa Powiatowego

w Kartuzach w Kartuzach

• Społeczny Komitet Ochrony Jezior Społeczny Komitet Ochrony Jezior Raduńskich

Raduńskich

Program Ochrony Jezior Raduńskich Program Ochrony Jezior Raduńskich

• Priorytet I - ograniczenie dopływu ścieków Priorytet I - ograniczenie dopływu ścieków

• Priorytet II – monitoring Priorytet II – monitoring

• Priorytet III – ograniczenie zabudowy brzegu Priorytet III – ograniczenie zabudowy brzegu

• Priorytet IV - Priorytet IV - edukacja edukacja

Priorytet I Priorytet I

Rozwiązanie problemu zanieczyszczenia Rozwiązanie problemu zanieczyszczenia

jezior

jezior - - Dzia Dzia ł ł ania o charakterze ania o charakterze

inwestycyjnym i organizacyjnym

inwestycyjnym i organizacyjnym

Priorytet I - ograniczenie dopływu ścieków Priorytet I - ograniczenie dopływu ścieków

1. 1. Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w zlewni jezior w oparciu o Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w zlewni jezior w oparciu o

„Koncepcję gospodarki ściekowej dla gmin powiatu”

„Koncepcję gospodarki ściekowej dla gmin powiatu”

2. 2. Identyfikacja wszystkich nielegalnych zrzutów ścieków Identyfikacja wszystkich nielegalnych zrzutów ścieków sanitarnych i ich likwidacja

sanitarnych i ich likwidacja

3. 3. Zlokalizowanie dużych spływów z dróg - ich kanalizacja i Zlokalizowanie dużych spływów z dróg - ich kanalizacja i oczyszczanie – ZDW i ZDP

oczyszczanie – ZDW i ZDP

4. 4. Tworzenie Tworzenie instrumentu instrumentu wsparcia wsparcia finansowego finansowego budowy budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, gdzie nie przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, gdzie nie przewiduje się budowy kanalizacji (

przewiduje się budowy kanalizacji (dodawanie bakterii do szamb dodawanie bakterii do szamb w cenie usługi opróżniania

w cenie usługi opróżniania ) )

5. 5. Modernizacja i podnoszenie sprawności gminnych oczyszczalni Modernizacja i podnoszenie sprawności gminnych oczyszczalni ścieków (modernizacja oczyszczalni ścieków w Kożyczkowie, ścieków (modernizacja oczyszczalni ścieków w Kożyczkowie, Sławkach i ewentualnie w przyszłości w Delowie)

Sławkach i ewentualnie w przyszłości w Delowie)

6. 6. Podjęcie działań na rzecz rozwoju energetyki odnawialnej – Podjęcie działań na rzecz rozwoju energetyki odnawialnej – promocja i doradztwo w zakresie pozyskiwania energii z promocja i doradztwo w zakresie pozyskiwania energii z odnawialnych źródeł (wykorzystanie ciepła z jezior)

odnawialnych źródeł (wykorzystanie ciepła z jezior)

7. 7. Wykorzystanie środków z programów pomocowych Wykorzystanie środków z programów pomocowych

Priorytet II - monitoring Priorytet II - monitoring

1. 1. Utworzenie stałego zespołu monitorującego stan środowiska Utworzenie stałego zespołu monitorującego stan środowiska jezior i ich zlewni – środki finansowe?.

jezior i ich zlewni – środki finansowe?.

2. 2. Szczeg Szczeg ó ó łowa łowa inwentaryzacja inwentaryzacja zagrożeń zagrożeń dotyczących dotyczących środowiska jezior raduńskich.

środowiska jezior raduńskich.

3. 3. Ograniczenie zjawiska obniżania poziomu natlenionej wody w Ograniczenie zjawiska obniżania poziomu natlenionej wody w jeziorach jesienią i wiosną – Energa ZEW oraz SAUR Neptun jeziorach jesienią i wiosną – Energa ZEW oraz SAUR Neptun Gdańsk.

Gdańsk.

4. 4. Aktywizacja stowarzyszeń do działań na rzecz czystości jezior. Aktywizacja stowarzyszeń do działań na rzecz czystości jezior.

5. 5. Dzia Dzia ł ł ania integruj ania integruj ą ą ce ce ś ś rodowisko zainteresowane stanem rodowisko zainteresowane stanem J J ezior Radu ezior Radu ń ń skich. skich.

Każda szkoła bierze w opiekę jedno Jezioro.

Każda szkoła bierze w opiekę jedno Jezioro.

http://www.nedo.amg.gda.pl/wszpziu/Gor http://www.nedo.amg.gda.pl/wszpziu/Gor

%eaczyno%20Jeziora/

%eaczyno%20Jeziora/