Henryk Bogacki
"Von der Polemik zum Dialog : Steine
auf dem Weg zur Einheit der
Christen", François Biot,
Wien-München 1966 : [recenzja]
Collectanea Theologica 38/3, 204-205
204 R E C E N Z J E
w ypracow ane w poszczególnych teologiach, które muszą toczyć ze sobą stały dialog zm ierzający do przyw rócenia jedności. Teologia ekum eniczna ma również świadomość, że objaw ienie w C hrystusie skierow ane jest do w szystkich ludzi i dlatego problem y jedności chrześcijaństw a rozważa zawsze w stosunku do świata.
Szczególną zasługą autora w ydaje się być rozszerzenie zakresu teologii ekum enicznej, przy czym okazuje się ona raczej jako pew na postaw a wobec problem ów chrześcijaństw a i św iata. Postaw a tego rodzaju pow inna być dla teologa czymś spontanicznym i naturalnym , co bardziej przyczyni się do spraw y jedności niż mówienie o ekum enizm ie i pow tarzanie tych samych
haseł, na które już mało kto reaguje.
KS. STEFAN MOYSA SJ, WARSZAWA ERNST FISCHER, Kirche und K irchen nach dem Vaticanum II. Die Lehre
des Konzils über die K irchenzugehörigkeit aus ökum enischer S ich t, München
1967, Chr. K aiser Verlag, s. 105.
Niewiele punktów nauki Soboru W atykańskiego II obrazuje rozwój nauki katolickiej w sposób tak wyraźny, jak nauczanie na tem at przynależności do Kościoła Chrystusowego, konieczności Kościoła do zbawienia i ch arak teru eklezjalnego niekatolickich Kościołów i W spólnot Kościelnych. Uważne zesta w ienie odpowiednich ustępów encykliki M ystici Corporis z uchw ałam i soboru, zwłaszcza K onstytucją dogmatyczną o Kościele i D ekretem o ekum enizm ie, uw ydatnia jak w ielką drogę przebyło oficjalne nauczanie Kościoła katolic kiego w okresie dw udziestu la t dzielących te dokum enty.
Nowość sform ułow ań wzbudza niem ałe zainteresow anie braci rozłączo nych, czego przejaw em jest książka E. F i s c h e r a . A utor rozpoczyna roz w ażania od przedstaw ienia w pierwszej części rozwoju (od epoki Ojców
Kościoła po encyklikę M ystici Corporis) nauczania kościelnego o przynależ ności do Kościoła (s. 11—43).
W drugiej analizuje naukę Soboru W atykańskiego II na ten sam tem at, który obejm uje trzy zagadnienia w ym ienione na początku niniejszej recenzji (s. 44—93). F i s c h e r w ykazuje dobrą orientację w niezmierzonej literatu rze problem u, szczególnie w opublikow anych już katolickich kom entarzach do uchw ał V aticanum II.
A utor podnosi z uznaniem, iż sobór w term inach ostrożnych, lecz jedno znacznych podkreślił, że mimo w ystępujących podziałów istnieje podstawowa jedność chrześcijan w C hrystusie i Jego Kościele. Wszyscy chrześcijanie mogą i pow inni w yrazić tę jedność we w spólnym świadectwie i posłudze. Nauczanie soboru stw arza nowe możliwości dla ruchu ekumenicznego, choć zdaniem au to ra trudno obecnie przewidzieć, jak na teologicznej podstaw ie rzym sko katolickiego ekum enizm u ukształtuje się praw dziw y dialog Kościoła rzym skiego z innym i społecznościami chrześcijańskim i. A utor po trafn ej analizie uchw ał soboru stwierdza, że Kościół katolicki na soborze otworzył drzwi przed rozdzielonymi chrześcijanam i, podczas gdy jeszcze kilka la t tem u nikt nie mógłby przypuszczać, że drzw i te w ogóle zostaną kiedykolw iek odem knięte.
KS. HENRYK BOGACKI SJ, WARSZAWA FRANCOIS BIOT, Von der Polem ik zu m Dialog. Steine auf dem Weg zur
Einheit der Christen, Wien — M ünchen 1966, Verlag Herold, s. 276.
Sobór W atykański II nie był pierw szą próbą przezwyciężenia podziałów w chrześcijaństw ie. Mimo panującej w zajem nej wrogości i ostrej polem iki w ystępowały starania, by w yjaśnić p unkty sporne i dążyć do porozum ienia.
R E C E N Z J E 205
Książka F. B i o t a przedstaw ia dzieje tych wysiłków, w ykazuje tru d jdnostek, a zarazem podaje powody niepowodzeń podejm ow anych inicjatyw . W pierw szej części książki B i o t grom adzi przejaw y pojednawczości ze strony katolików , w drugiej omawia przykłady pozytywnej oceny katolicyzm u przez oddzielonych chrześcijan, w trzeciej zaś analizuje nową sytuację d ia logu między chrześcijanam i, zapoczątkow aną przez ostotni sobór.
B i o t konstatuje znany fakt, że na tle wielowiekowej w alki rzadko występow ały zabiegi pojednawcze, zm ierzające do zrozum ienia źródeł sporów i uznania słusznych wym agań drugiej strony. N aw et w okresach najw ię kszego nasilenia wrogości zdarzały się osoby, które można uważać za p re kursorów dzisiejszego sposobu patrzenia na problem podziału chrześcijaństw a. Trzeba wym ienić dążenia H u m b e r t a z Romans w w ieku X III, postaw ę kard. Reginalda P o l e w w. XVI czy poglądy J. A. M ö h l e r a w w. X IX . Je st to niewiele, zwłaszcza na tle kierunku dom inującego w tych czasach w Kościele katolickim . B i o t w yjaśnia źródła negatywnego stosunku k ato lików do innych grup chrześcijańskich, a zarazem w skazuje na czynniki po wodujące przem ianę tej postaw y w naszych czasach.
Podobną drogę od polem iki do dialogu przebyli również chrześcijanie oddzieleni od Kościoła katolickiego. B i o t charakteryzuje kolejno ocenę katolicyzipu przez praw osław ie w momencie rozłączenia Wschodu i Zachodu, potem stosunek protestantyzm u w pierw szej dobie reform acji. N astępnie na przykładzie znam iennych postaci ukazuje stosunek protestantyzm u ortodok syjnego (G. C a 1 i x t ) i liberalnego (A. von H a r n a c k ) oraz ruchu oxfordzkiego (J. H. N e w m a n i S. B. P u s e y) do katolicyzm u. Wreszcie współczesne liczne publikacje chrześcijan-niekatolików um ożliw iają autorow i dokładne omówienie ich nastaw ienia do Kościoła katolickiego w dobie V ati canum II. Można je krótko określić m ianem nowego klim atu ekumenicznego, jaki zapanow ał w drugiej połowie X X wieku.
Sobór W atykański II stanow i zasadniczy przełom w stanow isku Kościoła katolickiego wobec innych chrześcijan, a w rezultacie rozpoczyna nowy etap na drodze ku zjednoczeniu chrześcijaństw a. B i o t akcentuje osiągnięcia so boru w dziedzinie ekum enicznej, lecz nie ta i braków , jakie nieuchronnie towarzyszą pierwszym poważnym krokom zm ierzającym do zajęcia przez Kościół katolicki realistycznej postaw y wobec chrześcijan-niekatolików .
Książka B i o t a może stać się dobrą pomocą dla wykładowców teologii ekum enizm u, coraz częściej w prow adzanej także przez polskie sem inaria duchow ne do program u w ykładów.
KS. HENRYK BOGACKI SJ, WARSZAWA WILLY LORENZ, Petrus der ewige Papst. Dialoge über den heiligen Petrus
und seine N achfolger, Wien — M ünchen 1966, Verlag Herold, s. 86.
Autor, red ak to r naczelny wiedeńskiego tygodnika katolickiego „Die F u rch e”, zajm uje się zarzutam i kierow anym i przeciw papieżom. Tem at nie nowy, obrosły nieprzejrzaną literatu rą. Dziełko autora odznacza się w y jątk o wą świeżością i bezpretensjonalnością ujęcia problem u. W form ie prostych, bezpośrednich listów, czy też przem ówień zw raca się do odbiorcy, odpo w iadając na jego zarzuty i uprzedzenia. Mimo form y monologu są to w łaści wie dialogi au to ra z czytelnikam i.
Podstaw ow ą tezą autora jest stw ierdzenie, że osoba św. P io tra ze wszystkim i jej zaletam i i w adam i, jakie przekazuje Nowy Testam ent, posiada jakieś znaczenie typiczne zapow iadające w zloty i upadki jego następców na stolicy rzym skiej, której bynajm niej nie zajm owali najw ięksi święci czy teologowie. Tekstem podstawowym dla L o r e n z a jest perykopa Mt 16,
