2442
' i 2. /
1^ k
In sty tu t Ś l ą s k i
S e r i a VII K o m u n i k a t N r 3 S e r i a VII
Dział prawny ksitpzbiorn Instytutu Śląskiego w Cieplicach.
Biblioteka im. J. S. B andtkiego
Z an im bliżej s c h a r a k te r y z u je m y dział p r a w n y b iblioteki I n s ty tu tu Śląskiego w C ieplic ach-Z droju obok Je le n ie j G ó ry na D olnym Śląsku, w y p a d a p rz y p o m n ie ć kilk a informacyj, o d n o sz ą c y c h się do tej biblioteki, k t ó r e w swoim czasie p o d a ła p ra sa.
B ib lio te k a z a ło ż o n a z o s ta ła p o d k o niec XVII stulecia p rz e z m a g n a tó w dolno- i górnośląskich, h ra b ió w Schaffgotsch, ja k o ich k sięgozbiór p r y w a t n y ; m a on a z a te m za so b ą trad y c ję d w u s tu p ięćdz iesięciu lat. Z chw ilą o bjęcia Cieplic p rz e z w ł a dze polskie w r o k u 1945, In s ty tu t Ś ląski ro z p o c z ą ł s ta ra n ia o o d d a n ie biblio tek i p o d jego z a r z ą d i ro z to c z y ł n a d nią odrazu sw oją pieczę. N iestety , w p 'e r w s z y m o k re sie po u s tąp ien iu N iem ców , z n a c z n a ilość c e n n y c h in k u n a b u łó w , ksiąg r ę k o p iś m ie n n y c h i d o k u m e n tó w z o s ta ła z b iblioteki w yw ieziona, a żm u d n e p e r tr a k t a c j e o ich p r z y w ró c e n ie n a p o p rz e d n ie m iej
sce nie dały jeszcze p o z y ty w n e g o re z u lta tu . U ro c z y ste przejęcie b ib lio te k i p rz e z d y re k c ję I n s ty tu tu Śląskiego n a s tą p iło w c z e r w c u b. r. p rz y u dziale p r z e d s ta w ic ie le w ła d z o ra z licznych r e p r e z e n t a n t ó w n au k i i p u b licy sty k i z ca łe go kraju.
B ib lio tek a obejm uje z g ó rą 80.000 pozycyj. N ajw iększy dział s ta n o w ią k sią ż k i i d o k u m e n ty , od n o szą ce się do G órnego Ś lą ska w e w s z y s tk ic h d z ie d z in a c h jego życia p rz e sz łe g o i w s p ó ł
czesnego. O w e „ S ile s ia c a “ , obejm ują ok. 13.000 pozycyj. Dla nich jed y n ie p o s ia d a b ib lio te k a k a ta lo g działow y, o p ra c o w a n y w d w u c h to m a c h d ru k iem , p r z e z dra. H. N entw iga. Dział hi
storii obejmuje ok. 9.000 tom ów , dział l ite r a tu r y p ię k n e j ró w
nież 9.000 tom ów . O k o ło 7.000 pozycyj obejm uje dział, o d n o szący się do ro d z in y S chaffgotschów . „S ch a ffg o tsc h ia n a ". Byli S chaffgotschow ie, je d n ą z n a js ta rs z y c h ro d z in s z la c h e c k ic h n ie m ie c k ic h na Ś lą sk u , osiad łą tu już p o d k o n ie c XIII w. H isto ria te g o ro d u m a g n ac k ieg o , jednego z n a jb o g a ts z y c h w E u ro p ie, s p l a t a się z dziejami Niemiec, Polski i Ś lą ska, d la te g o „Schaff- g o ts c h ia n a " m a ją i ogólne zn a c z e n ie dla h is to r y k a p o lity c z n e go, k u ltu r y i s p r a w g ospodarczyc h.
D z ia ł teologiczny obejmuje ok. 8.000 tom ów , g eografia i o- pisy p o d ró ż y liczą p o n a d 3.000 t., p r z y r o d a dochodzi do 4.000 to m ów . R ę k o p is ó w , zna jd u ją cy ch się obec nie w b ib lio te c e jest p o n a d 5.000, s z ty c h ó w ok. 5.000, s ta r y c h p ie c z ę c i ok. 5.000.
A rc h iw u m Schaffgotschów , z a c h o w a n e w k sięg o zb io rz e (znacz
n a część z o s ta ła z a b r a n a w r. 1945 p r z e z je d n ą z insty tu c y j p o l
skich) obejmuje ok. 1.000 fa scy k u łó w . M niejsze p o zy c je s t a n o w ią działy n u m izm aty k i, techniki, filozof i, peda g o g ik i języków , a w re s z c ie sfragistyki i paleografii. J e s t p o z a ty m p o n a d 2.000 to m ó w czasopism.
B ib lio te k a u z u p e łn ia się stale, a ilość o trz y m a n y c h od ro k u n o w y c h k s ią ż e k po lsk ich p r z e k r a c z a 2.000. — B r a k k a ta lo g u d ziało w e g o jest w ie lk im u tru d n ie n ie m p r a c y w bib lio tec e, bo d o b r z e z a c h o w a n y k a ta lo g k a r tk o w y o d d aje n a ty c h m ia s to w e usługi oczyw iście ty lk o w ów c zas, gdy s z u k a ją c y zn a n a z w isk o a u to ra . Z tym i tru d n o śc ia m i w a lc z y k ie r o w n ic tw o b iblioteki, k t ó r e m u d o ry w c z o p o m ag ają liczni n a u k o w c y , p r z e p a tr u ją c y poszc zególne działy, k s ią ż k ę po k siążc e. D zięki ta k ie m u ,,p rz e s z u k iw a n iu " , z e b r a n o już n. p. p o n a d 100 n a d e r w a r t o ś cio w y c h dzieł ze stu leci XVI, XVII i XVIII, o d n o s z ą c y c h się do P olski lub n a p is a n y c h p rz ez po lsk ich a u to ró w . W zw ią zku z ty m p rz y g o to w u je się o b ecnie w b ib lio te c e n o w y dział, o b e j
m u ją c y ,,P o lo n ic a".
I n s ty tu t Ś ląski u z y s k a ł z a ra z e m w C iep lic ach p rz y d z ia ł o b sze rn eg o , w ie lo p o k o jo w e g o domu, k t ó r y p r z e z n a c z y ł na s w o ją S tację n a u k o w ą , m ającą d a w a ć o p a r c ie n a u k o w c o m , którzy ta m p rz y je ż d ż a ć b ę d ą dla p r a c y w tej n a d e r cennej b ib lio te c e
— 3 —
W u b iegłym lecie m ie sz k a ło już i p r a c o w a ło w Stacji ok, d w u d z ie stu p ro f e so ró w i inn y ch n a u k o w c ó w , głównie ze ś r o d o w isk w ro c ław sk ieg o , k ra k o w sk ie g o , p o z n a ń sk ie g o i w a r s z a w skiego.
O w yglądzie ogólnym biblioteki, o ra z o działa ch h is to r y c z nym i śląskim o ra z o n a jce nniejszych d o k u m e n ta c h p isał dr.
Kaz. P op iołek w d o d a t k u nr. 12 ,,D z ie n n ik a Z ac h o d n ieg o "
w K a to w ic a c h , z dn. 23. III. 1947, o ra z w ty g o d n iu k „ O d r a “ , Nr. 10 z dn. 9 III 1947 r.
D ział prawa b ib lio tek i cieplickiej figuruje w d w u c h g r u p a c h k s ią ż e k p o d o d rę b n y m i ty tu ła m i: „ P r a w o " i „ N a u k a 0 p a ń s tw ie " . T a druga g ru p a obejm uje p ra w o publiczne, t. j.
a d m in istr a c y jn e i k o n sty tu c y jn e ( p a ń s tw o w e — „ S t a a t s r e c h t s le h re " ) ora z p r a w o n a r o d ó w , jest z a te m tre ś c io w o in te g ra ln ą cz ęścią pierw szej grupy, z k t ó r ą w in n a b y ć złą c z o n a w jeden w ielki dział „ P r a w a " z o d pow iednim i p o ddziałam i. Ogólna liczba k s ią ż e k w tym dziale dochodzi 6.000, po za ty m dzieła na p o g ra n ic zu p r a w a z innymi dziedzinam i jak z historią, e k o nomią, teologią, filozofią, zna jdują się dość licznie w o d p o w ie d
nich działach. ,
Z w ró ć m y o d ra z u u w a g ę n a ten d ział p ra w a , w k tó ry m k sięgozbiór cieplicki p o s ia d a w yjątkow ą w artość. J e s t to dział praw a rzym skiego. P a m ię ta m y , że w XVI i XVII w ie k u p r a w o d a w s tw o i p r a w o z n a w s tw o n ie m ie c k ie p rz e ż y w a t. zw. r e cepcję p r a w a rzym skiego. P r a w o rz ym skie, Ius civile, staje się jak g d y b y p r a w e m niem ieckim , a C o rp u s Iuris Civilis, głównie w jednolitym o p r a c o w a n iu i z e sta w ie n iu p r a w n ik ó w b iz a n ty j
skiego c e s a r z a J u s t y n ia n a (pocz. VI w.) staje się n ie ja k o n ie m ieck im k o d e k s e m p r a w a cywilnego. N ie ty lk o z a te m t r z e b a b y ło w y d a ć d ru k ie m sam C orpus Iuris, ale i pism a p r a w n ik ó w s ta r o r z y m s k ic h i ich rozliczne i z ró ż n y c h o k re s ó w p o c h o d z ą c e k o m e n t a r z e (digesta, p a n d e c ta ). S ta r e k o m e n ta r z e t r z e b a b y ło u z u p e łn ić nowymi, d o sto so w an y m i do n o w y c h cz asów 1 p o t r z e b życia.
W b ib lio te c e cieplickiej z n a jduje m y C o rp u s Iuris Civilis w znacznej ilości w ydań, p o c z ą w s z y o d XVI stulecia. S ą to o grom ne księgi in 2-o, d o sk o n a le u trz y m a n e , dzięki solidnej o p r a w ie sk ó rz an ej. K o m e n ta r z e n ajw y b itn ie jsz y c h p r a w n ik ó w niem ieckich, sp e c ja listó w od p r a w a rz y m sk ie g o (rom anistów ) z w ła s z c z a z XVII stulecia, z a p e łn ia ją w ie le p ó łe k teg o działu.
O b o k k o m e n ta r z y p r a k ty k ó w , w y d a w n ic tw a t e o r e t y c z n e i w i e lo to m o w e w y k ł a d y p r o f e s o ró w tw o r z ą z te g o z b io ru rom ani- stycznego, drugie, p ra w d o p o d o b n ie , p o B ib lio tec e J a g i e l l o ń skiej, co do s w e g o b o g a c tw a , ź r ó d ło p r a w n o - r o m a n is ty c z n e w P olsce, k t ó r e specjalistom n a s z y m w y p a d a z a sy g n alizo w ać .
D rugim d z ia łe m o m aw ian e g o k s ię g o z b io ru p r a w n e g o , m a jącym co do swej w a rto ś c i k o n k u r e n t a c h y b a ty l k o z n o w u w B ib lio tec e Ja giellońskiej, o ile chodzi o P olskę, jest historia p raw a n iem ieck iego oraz źródła dla p o z n a n ia historii praw a feudalnego. B o g a c tw o biblio tek i w tej dziedzinie jest w ielkie aż po k o niec XVIII stulecia. Dziwi n a to m ia s t n a z b y t s łab e u w z g lę d n ie n ie S z k o ły h istorycznej p r a w a , p o w s ta łe j p rz e c ie ż w N iem czech, a k tó r e j te o rie i p r a c e z a to c z y ły w ubiegłym s tu le c iu sze ro k ie k rę g i w św iecie. N iem a n a w e t g łó w nych dzieł w łaśc iw eg o tw ó r c y tej szkoły, F r y d e r y k a v o n (de) Sa- vigny.
W s z y s tk ie g łó w n e działy p r a w a są w b ib lio te c e r e p r e z e n t o w a n e już w w y d a w n 'c t w a c h z XVI i XVII w iek u . J e s t więc m. i. M a te u s z a d e AffUctis k o m e n t a r z ,,in p rim u m lib ru m feu- d o ru m " , Lyon, r. 1548, A lb e r ic a de R o sa te — „ C o m m e n ta r ia L u g d u n i“ , Lyon, 1545, jest słynne dzieło o p o je d y n k a c h A n d r e a A lciatu sa „C opsiljum in m a te r ia d u e lli“ , Lyon, 1543. S ą liczne w y d a n ia Corpus Iuris, Canonici i niem niej liczne k o m e n t a r z e do ca łe go s y s te m u p r a w a ko ścieln e g o . J e s t tu i zbiór praw ło w ieck o -le śn y ch A h a s w e r a F ritscha — „ C o rp u s Iuris v e n a to r io -fo re s ta lis , t r i p a r titu m " z r. 1675, J e s t k ilk a w y d a ń z XVII i XVIII w ie k u zb io ró w p ra w , re g u lu ją c y c h sk arb ow ość p u b lic z n ą w N ie m c z e c h — „ C o rp u s iuris c a m e ra lis " . J e s t k ilk a z b io ró w p ra w , re g u lu ją c y c h o b r ó t w e k slo w y , w szczególności
J o h a n n a L u d w ik a U hlsa, C orpus Iuris cambialis, 1758 r., a w ięc p raw o w ek slo w e, ze sp ecjaln y m u w z g lę d n ie n iem rozliczn ych p a ń s t w niem ieckich. W id zim y tu t a k ż e G o tfr y d a C h ry stia n a L eissera p o tę ż n e dzieło — , J u s G eo rg icu m sive T r a c t a t u s de P ra e d iis " , L ip s k -F ra n k f u rt, 1698 r. J e s t w re szcie c ie k a w y L e k s y k o n p ra w n ic z y J. H. Hermanna ,,D e u ts c h - J u r is tis c h e s L e x i con", Je n a -L ip sk , 1741 r.
W dziale praw a p aństw ow ego (politycznego, k o n s ty tu c y j
nego) znajdujem y p rz e d e w szy stk im fu n d a m e n ta ln e dzieło Bo- dinusa, p rz ez niego sam ego na łacinę p rz e ło ż o n e , w w y d a n iu drugim, ,,De R e p u b lic a libri s e x " z 1591 r. J e s t i M achiavelli- ego ,.K siąż ę" w tłu m a c z e n iu łacińskim (1600 r.) i k ilk u w y d a niach niem ieckich. S ą dw a fran cu sk ie w y d a n ia M onteskiusza ,,De 1‘E s p rit des Lois" z 1759 i 1764 r., o ra z d w a n iem ieckie z 1753 i 1782, p rz e tłu m a c z o n e jako ,,Des H e r r n v o n M o n te s q u i e u - W e r k von dten G e se tz e n " . W idzim y tu dalej K a r o la M o
lina ‘y słynne k o m e n t a r z e do ,,C o n s u e tu d in e s p rin c ip a le s Regni F r a n c ia e " , F r a n k f u r t n a d M enem , 1597, 2 t. — Z w r a c a m y n a s tę p n ie uw agę, w tym szybkim p rz eg ląd zie cieplickiego k się g o zbioru, na głośne w swoim czasie dzieło o policji, D elam sre
„ T r a i t e de la P olice", k tó r e tu w idzim y w p ierw szy m w ydaniu, p a r y s k im , trz y to m o w y m in 2-o, z r. 1722, i w drugim, a m s t e r d am skim , cz te ro to m o w y m , z r. 1729. — L iczne lek sy k o n y n au k polity c zn y ch , ,,S ta a ts - L e x ik o n " i p o d rę c z n ik i n au k i o p a ń stw ie ,,H a n d b u c h d e r S ta a ts w is s e n s c h a ft" u z u p e łn ia ją dział p r a w a p a ń s tw o w e g o , liczący p o n a d d w a ty sią c e tomów.
W ś r ó d dzieł z z a k re s u p r a w a p a ń s tw o w e g o w idzim y kilka p o loników , m. i. c ie k a w ą ro z p r a w ę A ndrea de P ilca (Andrzej P ilecki) ,,P e r s p e c tiv a Politica R e g n o Poloniae e la b o r a ta " , G d a ń s k — 1652 r. oraz n a d e r p o ż y te c z n e dzieło: „ C o n sty tu c y e S t a t u t a y P rzyw ileie K o ro n n e y W ielk ieg o K się stw a L ite w s k ie go — na W a ln y c h S e y m a c h od R o k u P a ń sk ie g o 1550 aż do R o k u 1726 U c h w a lo n e " — z e b r a n e p rz e z S ta n is ła w a K ożuchów - sk ieg o, s tro n 1033 i s zczegó ło w e i n d e k s y n ieliczb ow an e, w y d a n e w r. 1732 („w drukarni w łasn ey, w M okrzku, dziedzicz-
6 -
n ey wsi m oyey"). W y d a n ie jest p ięk n e, c h o c ia ż z w ła sn e j d r u k a m i w iejskiej p o c h o d z ą c e , m oże iść w z a w o d y z najlepszym i w y d a w n ic tw a m i w sp ó łc z e sn y m i.
W dziedzinie praw a narodów (p r a w a m ię d z y n a ro d o w e g o publicznego), zn a jd u je m y p r z e d e w s z y s tk im d zieło f u n d a m e n taln e ,,Ojca" n a u k i te g o p ra w a , H u g o n a G rocjusza , , 0 p ra w ie w ojny i P o k o ju " , „D e hire belli ac pacis, libri tre s " . J e s t tu w y d a n ie f r a n k fu rc k ie z r. 1699 i a m s t e r d a m s k ie z k o m e n t a r z a mi G ro n o v iu s a o ra z J . B a r b e y r a c a z r. 1720, jest też ś w ie tn e tłu m a c z e n ie na ję z y k fra n c u sk i ow ego d zieła, p rz e z teg o ż w y b itn e g o in te rn a c jo n a listę , B arbeyraca, B azyle a, 1746 r. S ą po- z a te m liczne r o z p r a w y G ro c ju sza z innej dziedziny. N ie s p o d z ia n k ą jest n a to m ia s t b r a k w tej b ib lio te c e p r a w n o - m ię d z y n a ro d o w y c h dzieł n a jw y b itn iejszy ch k o n t y n u a t o r ó w G ro c ju sz a w S z k o le p r a w a n a tu ra ln e g o , m ian o w icie S a m u e la Pufendorfa i C h r y s tia n a W olffa, j a k k o lw ie k są tu ro z lic z n e p r a c e h is to ry c z n e ty c h d w u c h p isarz y. N ie m a te ż i d zieła V a tte l'a , t a k p o p u la r n e g o z a r ó w n o w XVIII i XIX w ie k u , jak i dzisiaj.
S z k o łę p o z y ty w is ty c z n ą w n a u c e p r a w a m ię d z y n a r o d o w e go r e p r e z e n t u ją tu liczne p r a c e J a n a J a k u b a M osera, m. i. o s u w e r e n n o ś c i S zw a jc arii (Die g e r e t t e t e völlige S o u v e r a in e te d e r löbl. S c h w e i z e r i s c h e n E i d g e n o s s e n s c h a f t T yb in g a, 1731
— o t r a k t a c i e p o k o jo w y m w B elg rad z ie, o t r a k t a c i e p okoju w C ieszynie, wyd. z r. 1780 (995 str. in 4-o). J e s t i n a d e r c ie k a w a w dzisiejszym rozw oju p r a w a n a r o d ó w r o z p r a w a , „Die R e c h te d e r M e n s c h h e it in R e lig io n s - S a c h e n “ , 1782. N a p o g ra n ic zu p r a w a n a r o d ó w i p r a w a p a ń s t w o w e g o stoi jego d zie
ło — „ C o m p e n d iu m iuris publici m o d e rn i regni G e rm a n ic i o d e r G r u n d r iss d e r H e u tig e n S ta a ts v e r f a s s u n g des T e u ts c h e n R e ic h s" , T ybinga, II w y d . z r. 1742 (829 s.) o ra z u z u p e łn ie n ia do p o p rz e d n ie g o w y d a n ia , z r. 1740 (str. 754),
S ą w b ib lio te c e liczne d zieła mniej z n a n y c h p r o f e s o r ó w i p isarz y , r e p r e z e n tu ją c y c h sz k o łę p r a w a n a tu r a ln e g o w n a u c e p r a w a m ię d z y n a ro d o w e g o , a p isz ą c y m sw e p r a c e p o d ogólnie w ó w c z a s p rz y ję ty m ty tu łe m — D e iu re n a t u r a e e t gen tiu m ".
7 —
N a u w a g ę p o n a d to zasługuje Zbiór p r a w w o jsk o w y c h i w o je n n ych n iem ieck ich " — C o rp u s iuris m iljtaris des Heil. Röm.
R e ic h s — w orin das K rie g s-R ech t" , Lipsk 1723, 3 tom y in 2-o, o ra z d w a ce nne zb io ry ź ró d e ł p r a w a m ię d zy n a ro d o w eg o : J. J. Schm aussa „C o rp u s Iuris G e n tiu m A c a d e m ic u m " , 2 to m y w tr z e c h księgach, Lipsk, 1730 r., i Kliibera „ A k te n des W i e n e r K o n g re s s e s “ , E rlangen, 1815. — T r z e b a jeszcze w s p o m nieć o dziele Don A n to n io de Vera et de Cunniga o d o s k o n a łym a m b a s a d o rz e , k tó r e stało się w z o re m dla licznych p ó źn iej
szych publikacyj z z a k r e s u p r a w a d y p lo m a ty c z n e g o — "Le p a r fa it A m b a s s a d e u r " , Leyda, 1709. N a pog ra n ic zu n au k i p r a w a i publicy sty k i stoi n a d e r c ie k a w a ro z p ra w a , tłu m a c z o n a z angielskiego, „La B alanc e d e 1‘E u ro p e " , U tre c h t, 1712, w y d a n a w okresie, gdy w U tre c h c ie k o n fe ren c ja p o k o jo w a w p r o w a d z a ł a oficzalnie do tr a k ta tó w , p o stu la t ró w n o w a g i sił w E u ropie, jak o n ow y i trw a ły e le m e n t p r a w a n aro d ó w .
I w dziale p r a w a m ię d zy n a ro d o w eg o znajdujem y cie k a w e
„polonicum “, k tó re g o ty tu ł brzm i — „P o ln isches Legatio n s- R e c h t, w e lc h es d e r P ä p stlic h e und G ro ss-B rita n isc h e A b g e s a n d te auf d en le tz te n R eich s-T a g zu G ro d n o im J a h r 1726 g e n o s s e n haben... aus A n d r. Chrys. Z ałuski G e h e im e n S ta a ts- B riefe n", F ra n k f u rt-L ip s k , 1727 r.
Z najdujem y w re s z c ie w dziale p ra w n ic z y m liczne p o d r ę c z n i k 1 i ro z p ra w y z dziedziny prawa gospodarczego, z XVII i XVIII stulecia, p. t. „ H a u sh a ltu n g s re c h t" . P r a w n i k a z a in t e re su ją też w dziale e k onom icz nym w ielotom ow e en cyk lop ed ie, z k t ó r y c h na pie rw sz y m miejscu w y p a d a w ym ienić e n c y k lo p e dię ek o n o m ic z n ą J o h a n n a G. Kriinitza, k t ó r ą w la ta c h 1782
— 1813 d o p ro w a d z o n o do lite ry „R " w 123 tom ach, znajdują
cych się w o m aw ian y m księgozbiorze. Z w r a c a m y w końcu u w a g ę na D zienniki U s ta w Rzeszy, k t ó r e tu widzimy, u s ta w io ne n a p ó łk a c h w e d łu g kolejności to m ó w — ro c z n ik ó w od 1871 r. do 1923 r.
Niniejsze inform acje o dziale p r a w n y m b ib lio tek i cieplic- kiej m a ją oczyw iście c h a r a k t e r szkicow y. C elem ish jesj
«
2442 I
— 8 —
w p ie rw sz e j linii z w ró c ić u w a g ę p o ls k ic h t e o r e t y k ó w p r a w a ora z m ło d y c h p r a w n ik ó w , p r z y g o to w u ją c y c h p r a c e sem in ary jn e czy te z y d o k to rs k ie , n a te n k sięgozb iór praw ny, o ca łk o w icie w yjątkow ej w arto ści dla stu leci XVI, XVII i XVIII. U ł a t w i e nia, jak ie daje w C iep lic ach stacja n a u k o w a I n s ty tu tu Ś lą s k ie go, sp rz y ja ją ty m b a r d z ie j studiom w tej b ibliotec e.
W e w r z e ś n iu 1947 r.
Dr M arek St. K orow icz.
U w a g a : Zezwala się na p rz e d r u k lub do w o ln e w y k o rz y s ta n ie k o m u n ik a tó w dla celów p ra s o w y c h z podaniem źródła.
D ru k a rn ia Nr 7 pod Z a rz ą d e m P aństw ow ym w K ato w ic a c h Nr 1673 R 30290
