Andrzej Wiśniewski
"Problemy metodologiczne nauki
prawa", K. Opałek, Warszawa 1962 :
[recenzja]
Palestra 6/9(57), 72-73
P f t Z E f i L Ą O w r D A W I M t C T W # » «/ 1 W W I C Z Y C H
S. G a r l i c k i , M. P i e k a r s k i , A. S t e l m a c h o w s k i :
O d p o w iedzialność cy w iln a za n ie d o b o ry (m anka). W yd . P raw n., W a rsza w a 1962, str. 256.
N orm y k sz ta łtu ją c e odpow iedzialność cy w iln ą p rac o w n ik ó w nie zostały d o ty c h czas należy cie ro zb u d o w an e w obo w iązu jący ch p rze p isac h naszego p ra w a . Liczne p ro je k ty u staw o d aw cze, k tó re zm ierzały do u re g u lo w a n ia tego za g ad n ien ia , nie o trzy m ały fo rm y a k tu ustaw ow ego, o b o w iązu jące za ś p rze p isy dotyczą ty lk o f ra g - d y n ie n ie k tó re w ąsk ie g ru p y pracow nicze. Je d n o cz eśn ie p ro b le m a ty k a o d p o w ie- m en tó w cgóinego za g a d n :e n ia odpow iedzialności p rac o w n ik ó w albo o b e jm u ją je - d zialności cyw ilnej za n iedobory n a strę c z a w iele tru d n o ści. W ty m s ta n ie rzeczy, przy ro zw ią zy w an iu ty c h tru d n o śc i, szczególnego znaczenia n a b ra ły a k ty n o rm a ty w n e niższego rz ę d u (zarządzenia m in istró w , Anstrutocje itp.) oraz o rze czn ictw o
sądow e, zw łaszcza orzecznictw o S ąd u N ajw yższego.
P o w sta ła w ięc — czytam y w o m a w ian e j książce — sy tu a c ja zbliżona do te j, ja k a istn ie je na g ru n cie u sta w o d a w stw a anglosaskiego, gdzie pro ced en sy sądow e są w aż n y m źródłem p ra w a i o d g ry w a ją w ie lk ą ro lę w jego rozw o ju . D la p r a w n ik a w y k ształco n eg o n a sy stem ie k o n ty n e n ta ln y m , przyzw yczajonego do re g u lo w an ia zasad n iczy ch zag ad n ień p ra w n y c h w d ro d ze ustaw y, nie je st rzeczą ła tw ą zapoiznanie się z ty m i rozproszonym i źró d łam i, tym b ard z iej że za ró w n o s ta n prawmy, j e k i ipoglądy o rze czn ictw a u le g a ły zrrtianom.
A u to rzy k sią żk i p o d jęli w ięc n iew dzięczny tr u d u sy stem a ty zo w a n ia i p rz y stę p - nago 'p rz ed staw ien ia zasad odpow ied zialn o ści cyw ilnej z a niedobory, s ta r a ją c s ię dać cz y te ln ik o w i o p rac o w a n ie, k tó re byłoby pom ocą p rz y ro zw ią zy w an iu tych tru d n y c h k w estii. O m ów ili w ięc w poszczególnych ro zd z iała ch k sią żk i c h a r a k te r odpow iedzialności cywilneij za nSeddbory, odpow iedzialność w y n ik a ją c ą ze s to su n k u p r a c y (luimowną), o dpow iedzialność za czyny niedozw olone, zbieg p o d s ta w o dpow iedzialności, odpo w ied zialn o ść za m a n k o dw óch lu b w ięcej osób, w spółod p ow iedzialność m a ją tk o w ą p rac o w n ik ó w za n ie d o b o ry n a p o d sta w ie u sta w y z d n ia 17 czerw ca 1959 r., re a liz a c ję zasad o dpow iedzialności za m anko p rac o w n ik ó w u społecznionych za k ła d ó w h an d lo w y c h , okoliczności zm n iejszające albo w y łąc za ją c e odpow iedzialność za m arniko, znaczenie in w e n ta ry z a c ji i o p in ii bieg ły ch w sp ra w a c h 'm ankow ych, sto su n ek m a n k a d o isuiperaity o ra z d o U bytków n a d
zw yczajnych i n a tu ra ln y c h , w ysokość o d szk o d o w a n ia , u zn a n ie d łu g u , ugodę, do chodzenie z w ek slu p o k ry cia m a n k a , poręczenie, w p ły w sp ra w y k a rn e j o m a n k o n a obow iązek p o k ry c ia n ied o b o ru , p rz e d a w n ie n ie i p re k lu z ję oraz odpo w ied zial ność za m a n k o w p u n k ta c h sp rze d aż y d ro b n o d eta lic zn e j.
A uto rzy , p o w iąz u ją c w y ja ś n ia n ie licznych w y ła n ia ją c y c h się w p rac y k w estii z ogólnym i za sa d am i p ra w a , z w ra c a ją szczególną u w ag ę n a istn iejące te n d e n c je ju d y k a tu r y S ąd u N ajw yższego oraz n a konieczność w zm ożenia o ch ro n y m ien ia społecznego.
K. O p a ł e k : P ro b le m y m etodologiczne n a u k i praw a. PW N . W arszaw a 1962, s. 368. T eo ria p a ń s tw a i p ra w a w sw ym obecnym k sz tałcie niezbyt w iele m a do z a o fia ro w a n ia p ra k ty c e i p ra w o z n a w stw u , co oczyw iście nie znaczy, b y nic w ogóle n ie d a w a ła . Tein s ta n rzeczy budzi je d n a k u za sa d n ian y n iepokój p rze d sta w ic ie li
Nr 9 (57) P rzegląd w y d a w n ic tw pra w n iczych 73
te j dyscypliny, k tó rzy s ta r a ją się o k reślić p ro b lem y badaw cze te o rii p a ń stw a i p r a w a w ta k i sposób, ab y w y niki tych b a d a ń m ogły być p rz y d a tn e d la poszcze gólnych gałęzi n a u k i p ra w a , a jed n o cześn ie zachow ały sw ój o d ręb n y c h a ra k te r. T ym w ła śn ie g en e raln y m za d an io m n a u k i p ra w a , a w szczególności tecriii p ra w a p ośw ięcona je s t o m a w ian a książka, k tó ra w m yśl założeń a u to ra p o w in n a zapo cz ątk o w a ć sz ero k ą d y sk u sję n a te m a t za g ad n ień m etodologicznych w n au ce p ra w a . K sią ż k a s k ła d a się z d w u części. Część p ie rw sz a z a ty tu ło w a n a „P łaszczyzny p ra w a i jego b a d a n ia ” z a w ie ra ro zw aż an ia o w arto śc i ju ry s p ru d e n c ji ja k o n a u k i, 0 m e to d ac h i k ie ru n k a c h b a d a ń ju r y s p ru d e n c ji w św ietle k ry ty cz n ej a n a liz y b u r- ż u a z y jn e j te o rii p ra w a i o zw iązkach różn y ch asp ek tó w p raw a.
W części d ru g ie j za ty tu ło w a n e j „S ystem p ra w a i system n a u k p ra w n y c h ” a u to r o m a w ia sy stem p ra w a , system p o d z ia łu n a u k p ra w n y c h , d a je k ry ty k ę ogólnej te o rii p a ń s tw a i p ra w a , p o ró w n u je filozofię p ra w a , ju ry s p ru d e n c ję an a lity c z n ą 1 te o rię p ra w a . O sta tn i d s ia ł k siążk i pośw ięcony je st p ro b lem aty c e h isto rii d o k try n politycznych.
W. C z a c h ó r s k i : Z a rys praw a zobow iązań. C zęść ogólna. P W N . W arszaw a 1962,
s. 360.
D ni naszego k o d ek su zobow iązań z 1933 r. są ju ż policzone. Nie zm n iejszy to oczyw iście zn aczen ia p ra w a zobow iązaniow ego, k tó re w ra m a c h całości system u p ra w a cyw ilnego m ajątk o w e g o w y n ik a z ro li, ja k a p rz y p a d a w życiu codziennym sto su n k o m w y m ia n y dó b r i u słu g m iędzy p o d m io tam i p ra w a cyw ilnego. Społeczne fo rm y k o rz y sta n ia z dó b r m a jątk o w y c h , w k tó ry c h w y m ia n a dó b r i usług o d g ry w a ta k is to tn ą rolę, w y m a g a ją o ch ro n y p ra w n e j, k tó ra p o śred n io m oże p rzy c zy nić się do efe k ty w n o ści sam ej w y m ian y . R ola in s ty tu c ji p ra w a zobow iązań w te j dziedzinie sta le w z ra sta , gdyż ce’.em tego p ra w a je s t to, aby w m ia rę -m ożności k a ż d a sizkoda poniesiona bez (należytego u s p ra w ie d liw ie n ia a z m n ie jsz a ją c a m a ją te k je d n o stk i czy też o rg a n iz a c ji społecznej zo stała n a p ra w io n a , aby k a ż d e nie u s p r a w iedliw ione p rze su n ięc ie m a ją tk o w e nie było o b o jętn e z p u n k tu w idzenia cyw ilno praw n eg o .
T oteż je d n ą z p ro je k to w a n y c h k sią g przyszłego ko d ek su cyw ilnego PRL. je s t k się g a o zobow iązaniach. O b ejm u je o n a m a te rie p o dstaw ow ych in s ty tu c ji i zasad p ra w a o bligacyjnego p rzy u w zg lęd n ien iu istn ie ją c y c h stosunków ek o n o m ik i i jej orzyszłego rozw oju.
K sią żk a p ro f. W. C zachórskiego m a c h a r a k te r podręcznikow y, zm ierza w ięc do p rz e d sta w ie n ia in sty tu c ji części cgólnej p ra w a zobow iązań w sposób zw ięzły. J a k czytam y w e w stę p ie au to rsk im , u p o d sta w o p rac o w a n ia leżały d w a zało żen ia: po pie rw sz e — dążen ie do p rz e d sta w ie n ia ogólnej te o rii zobow iązań zaró w n o d la sto su n k ó w o b ro tu uspołecznionego, ja k i n ie uspołecznionego w obecnym sta d iu m ich ro zw o ju ; po dru g ie — d ążenie do stw o rze n ia pom ostu m iędzy m a te ria łe m n o rm aty w n y m legis latae a m a te ria łe m n o rm aty w n y m , k tó ry sta n ie się w n ie d ługim czasie p raw em o bow iązującym na p o d sta w ie p ro je k tu k o d ek su cyw ilnego P R L w re d a k c ji z r . 1961.
D la zre aliz o w an ia tych n ie ła tw y c h założeń a u to r p rz y ją ł u k ła d m a te ria łu częici ogólnej zobow iązań w ed łu g sc h e m a tu o d p o w iad a ją ce g o p ro je k to w i k o d ek su cy w ilnego. S pow odow ało to m.i. p rze rz u cen ie p ro b le m a ty k i zobow iązań p o w sta jąc y ch z bezp o d staw n eg o w zbogacenia i z czynów niedozw olonych do a n e k su .
