Prawnicy w realizacji ustawy o radach narodowych

Zofia Betley

Prawnicy w realizacji ustawy o

radach narodowych

Palestra 2/3-4(7), 48-55

ZOFIA BETLEY

odw oltał

Prawnicy w realizacji ustawy

o rad ach narodowych

U staw a z dnia 25 sty czn ia 1958 r. o radach narodow ych um acnia ro­ lę czynnika przedstaw icielskiego w adm inistracji państw ow ej, stanow iąc w ten sposób dalszy kro k w procesie dem okratyzacji kraju .

Konieczność w y d an ia no w ej ustaw y uzasadniona była nie tyle w ie­ lością a k tó w p raw ny ch dotyczących rad narodow ych (ustawa z 1950 r. o jed nolitych org an ach teren o w ej Władzy państw ow ej, Ugtawa z 1954 r. 0 grom adzkich rad ach n aro do w y ch oraz szereg uchwał rządu z lat 1956 — 57), ile — i to przede w szystkim — zasadniczymi brakam i przepisów ustaw ow ych, zwłaszcza ogólnikow ością ustaw y z 1950 r., co stw arzało w p rak ty c e szereg w ątp liw o ści kom petencyjnych, ułatw iając ogranicza­ nie zakresu działan ia ra d n a rzecz władz centralnych i ich organów te ­ renow ych.

Ja k ie są m y śli p rzew odnie now ej ustawy? U staw a stw arza dwa zasad­ nicze dom niem ania: d o m n iem an ie właściwości rad we w szystkich sp ra ­ w ach gospodarczych i k u ltu ra ln y c h terenu oraz (w ew nątrz system u rad) dom niem anie w łaściw ości pow iatow ych rad narodow ych (art. 3 i 18). Nie ograniczając się do u stan o w ien ia obu zasadniczych dom niem ań, ustaw a w szeregu ściśle sfo rm u łow an y ch norm ustala względnie dokładnie za­ k res działania „system u r a d ” , a zwłaszcza rad narodow ych poszczegól­ nych szczebli.

W w alce z chaosem k om p eten cy jn y m w dziedzinie polskiego zarządu terenow ego stanow i to p o w a ż n y krok naprzód, krok tym poważniejszy, że w okresie zdecydow anego zwycięstwa tendencji decentralizacyjnych sk u tk i chaosu k o m p ete n cy jn e g o byłyby niew ątpliw ie pow ażniejsze niż w „okresie m in io n y m ”. N ie w oln o przecież zapominać, że przepisy o za­ k resie działania a d m in istra c ji terenow ej pochodzą z różnych okresów 1 nie stanow ią, rzecz p ro sta, ja k ie jś jednolitej całości.

N r 3 P R A W N IC Y W R E A L I Z A C J I U S T A W Y O R A D A C H N A R O D O W Y C H ₄₉ N ow a ustaw a o rad a c h narodow ych m im o podkreślonych zalet nie usunie w sposób a u to m aty czn y tru d n o ści stosow ania dość niejednolitych norm . U czynią to p raco w n icy ra d — przede w szystkim , oczywiście, ra d ­ cowie p ra w n i rad i p raw n ic y ad m in istracy jn i, za tru d n ie n i w ich aparacie w ykonaw czym . N iełatw e to będzie zadanie, jeśli się zważy, że praw n icy z a tru d n ie n i w rad ach pow iatow ych stanow ią aż 0,9% (!) ich personelu.

U staw a z dnia 25.1.1958 r. nie ogranicza się do określenia ko m p eten ­ cji rad . S tw arza o n a n a d to m ożliw ość w kraczan ia rad w dziedziny za­ rządzane przez o rg an y — że uży jem y tu trad y cy jn eg o określenia — „nie- zespolone”. Są to u p raw n ie n ia w dziedzinie koordynacji i kontroli, do­ kładnie — trzeba to podkreślić — określone przez ustaw ę. Tak więc w zakresie działalności gospodarczej ra d y uzyskały p raw o rozpatryw ania planów i spraw ozdań o rg an izacji spółdzielczych, praw o ustalania w y ­ tycznych co do podziału k red y tó w bankow ych przydzielanych n a dzia­ łalność gospodarczą spółdzielczą i nie uspołecznioną. P onadto na o rgany teren o w e przem ysłu kluczow ego w łożony został obow iązek uzgadniania z radam i narodow ym i sposobu zarządzania ty m przem ysłem w zakresie tw orzenia now ych zakładów oraz w y korzystania m iejscow ych zasobów n a tu ra ln y c h i m iejscow ych rezerw zatru dn ien ia. W stosunku do „niezes- polonych” organów a d m in istra c ji p aństw ow ej ustaw a przyznała radom narodow ym praw o dom agania się uzgodnienia z rad ą decyzji m ających znaczenie dla te re n u oraz p raw o zw oływ ania n a ra d kierow ników org a­ nów „niezespolonych” i w zyw ania ich n a sesje rad y dla udzielenia in­ fo rm acji. W reszcie przyznano rad om praw o kon tro li (tzw. k o ntroli spo­ łecznej) urzędów , in sty tu cji i jed no stek gospodarczych.

Oczywiście przepisy te stw a rz a ją podstaw y jedy n ie do pośredniego w p ły w u ra d narodow ych i w yw ołają zapew ne w p rak ty c e n iejed en spór kom petencyjny. Do ug ru n to w an ia w ładzy ra d narodow ych w teren ie ko­ nieczna je s t in te rp re ta c ja tych przepisów zgodnie z podstaw ow ym i za­ łożeniam i u staw y oraz n ieu stęp liw e ich w ykonyw anie, początkowo bo­ w iem kierow nicy organów „niezespolonych” będą niew ątpliw ie, zgodnie z dotychczasow ą p ra k ty k ą , bro nili swej „niezależności” od terenow ych organów w ładzy. T ak więc i w ty m zakresie rola praw ników pracujących w ap aracie rad narodow ych nie m oże pozostać niedoceniona. Od p raw n i­ ków ad m in istracy jn y ch , od radców p raw ny ch rad terenow ych w dużym stopniu zależeć będzie ścisłe w y konyw anie przepisów dotyczących u k ła­ du stosunków m iędzy radam i narodowTym i a org an am i ad m in istracji „nie- zespolonej”. Chodzić tu będzie — sądzę — n ie tylko o in te rp re ta c ję p rze ­ pisów (ew en tu aln e w ątpliw ości rozstrzyg n ą w dużym stopniu rozporzą­ dzenia w ykonaw cze), ale także o p racę p raw nikó w ad m inistracyjn ych

60 Z O F IA B E T L E Y _{Nr I} i radców p raw n ych n ad upow szechnieniem treści ustaw y o rad a c h n a ­ rodow ych w śród rad n y ch i pracow ników a p a ra tu terenow ego w szystkich szczebli.

Spory kom p eten cy jn e m ogą pow stać nie tylko m iędzy rad a m i a in n y ­ m i org an am i państw a. Mogą one pow stać rów nież m iędzy rad a m i poszcze­ gólnych szczebli.

Czy słuszne jest ted y ustanow ienie dom niem ania k o m p eten cji na rzecz ra d pow iatow ych?

Podział k om p eten cji pom iędzy rad am i poszczególnych stopni został rozstrzygnięty przez ustaw ę w sposób — ja k się w ydaje — celow y i za­ dow alający. U stalając dom niem anie k om p etencji n a rzecz pow iatow ych ra d narodow ych, pozostawiono radom w ojew ódzkim n ad aw anie ogólnego k ieru n k u i koordynow anie działalności ra d pow iatow ych oraz działalność gospodarczą p rzekraczającą te re n jednego pow iatu. G rom adzkim radom narodow ym pozostawiono przede w szystkim sp raw y bytow e i k u ltu ra ln e ludności (obok fu n k cji ściśle w ykonaw czych w sp raw ach podatków , św iadczeń na rzecz pań stw a, m eld u n k ó w i re je stra c ji aktów sta n u cyw il­ nego).

Skoncentrow anie zasadniczej w ładzy ad m in istracyjn ej na szczeblu pow iatu w y d aje się celow e z dw óch względów. Po pierw sze w ięc — jest to jedno stka ad m in istracy jn a dostatecznie duża, aby m óc w yłonić zaró w ­ no przedstaw icielstw o, ja k i a p a ra t urzędniczy odpow iednio przygotow a­ n y do pełnien ia fu n k cji w y n ik ający ch z zadań rady, po d ru g ie zaś — nie jest to te re n tak rozległy, ab y m ógł u tru d n iać k o n tak t o b y w ateli z o r ­ g anam i w ładzy oraz ogarnięcie przez rad ę całości p ro b lem aty k i tegoż te re n u i jego potrzeb. N ie trzeb a dodaw ać, że rów nież w dziedzinie „w e­ w n ę trz n y c h ” sporów k o m p eten cyjny ch rola p raw ników a d m in istra c y j­ nych i. radców p raw ny ch nie będzie m niejsza niż w dziedzinie stosunków z org an am i „niezespolonym i”. O brona k # m petencji pow iatu po okresie cen tralizacji — będzie n iera z n astręczała trudności.

Je d n y m z tra d y c y jn y c h problem ów p raw a państw ow ego i p raw a ad ­ m in istracy jn ego je s t zagadnienie podziału k o m petencji m iędzy ciała przedstaw icielskie a ich o rg an y wykonaw cze.

O pierając się na źle p o jęty m leninow skim haśle „Cała w ładza w ręce r a d ”, n iek tó rzy p rag n ęli nie ty lk o obarczyć (słusznie zresztą) czynnik p rzedstaw icielski podejm ow aniem uchw ał w spraw ach zasadniczych i ko ntro lą ich w ykonania, ale n a d to przekazać m u czynności ściśle w yko­ naw cze, nie m ają ce zasadniczego znaczenia. In n i zaś — a ten d en cje tak ie b y ły nieobce p rak ty c e naszego dw unastolecia — zm ierzali do stw o rze­ nia e czynnika przedstaw icielskiego pew nego rodzaju „d ek o racji” , poz­

N r S P R A W N IC Y W R E A L I Z A C J I U S T A W Y O R A D A C H N A R O D O W Y C H 51

baw iając go w szelkiej w ład zy n a rzecz organów wykonaw czych, zależ­ nych w istocie jed yn ie od w ładz cen traln y ch. P ierw sze rozw iązanie unie­ m ożliwiało w p rak ty c e jakiekolw iek sp raw n e działanie rady, drugie — prow adziłoby do p rzek reślenia ro li rady, a więc organu n ajb ard ziej za­ sadniczego w u stro ju socjalistycznego pań stw a. Nowa ustaw a znalazła słuszne rozw iązanie tego zasadniczego i tru d n eg o problem u. P rzyznała •ona rad em decyzje w sp raw ach z a s a d n i c z y c h , do któ ry ch należy uchw alanie plan u i budżetu, uchw alanie ogólnych w ytycznych oraz kon­ tro la nad działalnością organów w ykonaw czych. O rganom w ykonaw czym rad y , tj. prezydium i wydziałom , pozostawiono sam odzielność w ram ach tych zasadniczych w ytycznych, tw orząc w te n sposób podstaw y sp raw n e­ go w ykonaw stw a.

Na uw agę zasługuje także w zm ocnienie roli kom isji stanow iących organy pomocnicze i k on trolujące rady. D otychczas uskarżano się na ogół, że w yniki p rac poszczególnej kom isji pozostają bez w pływ u na d ziałal­ ność rady. Tem u s ta ra się zapobiec ustaw a przez w prow adzenie term in u m iesięcznego do rozp atrzen ia w niosków i zaleceń kom isji przez prezy­ dium oraz przez w prow adzenie — w razie nieuw zględnienia w niosków kom isji przez prezydium — praw a odw ołania się kom isji do plenum rady.

U m acniając s tru k tu rę rad i p recyzując ich rolę i zadania w teren ie, ustaw a zapew nia jednocześnie ich m ocne pow iązanie z w ładzam i c e n tra l­ nym i, konieczne do osiągnięcia jednolitości sy stem u adm in istracy jn ego państw a. Tę jednolitość osiąga u staw a poprzez nadzór w ykonyw any przez Radę P ań stw a i Radę M inistrów oraz przez ra d y narodow e wyższych szczebli n ad rad am i narodow ym i niższego stopnia. Ale poza przepisam i o nadzorze ustaw a w prow adza jeszcze pow iązanie organ izacyjn e ra d z w ładzam i cen traln y m i za pom ocą przepisów o zatw ierdzaniu przew odni­ czących prezy d iu m oraz przepisów o w ydziałach.

W 1950 r. zlikw idow ane zostały teren ow e o rg an y ad m in istracji rzą­ dowej (urzędy w ojew ódzkie i starostw a). Od tej chw ili rząd realizuje swą politykę za pośrednictw em teren o w y ch organów wykonaw czych. Ich kw alifikacje nie m ogą być dla rząd u obojętne; zwłaszcza nie' może być obojętna osoba przew odniczącego prezyd ium rad y narodow ej. W y­ da je się zatem rzeczą słuszną, że decyzję w tym względzie uzależniono od dwóch czynników , m ianow icie od w yb o ru rad ny ch i zgody w ładz cen­ traln y ch , u stalając, że w y b ó r przew odniczącego w ojew ódzkiej ra d y n a ­ rodowej zatw ierdza R ada M inistrów , a pow iatow ej — P rezes R ady M i­ nistrów , i przy zn ając prezydiom w ojew ódzkich ra d narodow ych ten sam w pływ n a w ybór przew odniczących grom adzkich ra d narodow ych.

12 Z O F IA B E T L E Y _{N r 3} N iem niej isto tn e — jeśli nie donioślejsze — są przepisy o w ydziałach ra d y narodow ej. W ydziały są bow iem „ t e r e n o w y m i o r g a n a m i a d m i n i s t r a c j i p a ń s t w o w e j ”. Działalność w ydziałów jest uza­ leżniona od w y tycznych i zarządzeń p rezy d iu m rad y , a jednocześnie — od w ytyczn ych i zarządzeń odpow iednich w ydziałów wyższego stopnia i w łaściw ego m in istra. K ierow nicy w ydziałów są w zasadzie pow oływ ani i odw oływ ani przez prezydium ra d y narodow ej, ale jednocześnie ustaw a upcw ażnia R adę M inistrów do ok reślen ia w drodze rozporządzenia w y ­ konawczego stanow iska kierow ników w ydziałów , k tó ry ch nom inacja bę­ d z ie 'z a le ż a ła od decyzji w łaściw ego m in istra w ydanej po porozum ieniu z prezydium rad y , oraz stanow iska kierow ników pow oływ anych przez p rezy dium ra d y za zgodą w łaściw ego 'm inistra.

N iew ątpliw ie tego rodzaju „u sytu o w anie” w ydziałów może stw arzać w p rak ty c e szereg trudności, zwłaszcza w w ypadkach kon fliktó w m ię­ dzy w ąsko p o jęty m i in teresam i te re n u a -in te re se m ogólnopaństw ow ym . Toteż niezm iern ie w ażną rzeczą byłoby określenie, w ja k i sposób i w ja ­ kich form ach w y rażać się m a ta podw ójna zależność w ydziałów , in n y m i słow y — ja k będzie się ona przejaw iać w toku p racy i w postępow aniu ad m in istracy jn y m . Pro b lem te n jest w ażn y i w y daje się tru d n y , m ożna więc było oczekiwać, że ustaw a p ostara się go szczegółowo rozstrzygnąć. W zakresie u stalen ia spraw podlegających k o n tro li jednego lub d ru g ie ­ go czynnika nadrzędnego n ad w ydziałam i ustaw a d aje jed yn ie w ątłą w skazów kę, o d k ład ając szczegółowe uregulow anie tego zagadnienia (tak postąpiono w Jugosław ii) do opracow yw anej nowej u staw y o postępow a­ niu ad m in istracy jn y m .

W każdym razie ustaw a ograniczyła się do stw ierdzenia, że prezy dium może zm ienić lub uchylić decyzję w ydziału, jeżeli decyzja ta nie dotyczy p ra w podm iotow ych obyw atela. W innych w ypadkach ustaw a odsyła do przepisów o postępow aniu ad m in istracy jn y m . Jak k o lw iek więc obow iązu­ jące dotychczas rozporządzenie P re zy d e n ta Rzeczypospolitej o postępow a­ niu a d m in istra c y jn y m nie jest n ajlep iej dostosow ane do nowej s tru k tu ry rad, należy m im o to szukać w nim choćby częściowego rozw iązania zagad­ nienia.. Z cy tow an ym wyżej przepisem u staw y koresp on du ją przepisy a rt. 99 — 102 rozp. o postępow aniu ad m in istracy jn y m , p rzew idujące możność u ch y lan ia decyzji ad m in istracy jn y ch przez w ładze n adrzędne w try b ie nadzoru. P rzep isy te nie n asu w ają w ątpliw ości co do u chylania i zm ian decyzji w ydziałów przez w ydziały n ad rzędne i w łaściw ego m i­ n istra, n atom iast w y d ają się one n iew ystarczające jak o podstaw a do zm ian lub u ch y lan ia decyzji prezydium ra d y (tzn. decyzji w ydziału u ch y ­ lonej lub zm ienionej przez prezyd iu m rady). Oczywiście byłoby ab su rd em

■Nr 3 P R A W N IC Y W R E A L I Z A C J I U S T A W Y O R A D A C H N A R O D O W Y C H M

tw ierd zić, że decyzje prezydium są niew zruszalne, fa k te m jed n ak jest, że ustaw a nie zaw iera w yraźn y ch przepisów w ty m w zględzie i znalezienie odpow iedniej i jedn o litej drogi postępowania" jest k w e stią in te rp re ta c ji przepisów o nadzorze R ady M in istró w n a d prezydiam i ra d narodow ych. Z nacznie lepszym nato m iast rozw iązaniem byłoby szybkie opracow anie now ych przepisów o postępow aniu ad m in istracy jn y m , ja k rów nież — o sądow ej k o n tro li legalności aktów adm inistracyjnych .

Podobnie jak p rzy om aw ianiu poprzednich kw estii, ta k samo w zw ią­ zku z rozw ażaniem zagadnienia nadzo ru należy znów podkreślić, że sto­ so w an ie przepisów o nadzorze n a d rad am i w ym aga obsadzenia odpow ied­ nich stanow isk praw nikam i. W ydaje m i się p rzy ty m , że zapew nieflie r a ­ dom fachow ej pom ocy radców p raw n y ch nie rozw iąże zagadnienia. D e­ cyzje w rozum ieniu praw a adm in istracy jn eg o w y d aw an e są bow iem przez w szystkie niem al w ydziały rad; ich pracow nicy przeprow adzają szereg czynności w toku postępow ania adm inistracyjn ego. Radca p raw n y n ie będzie mógł „prow adzić za rączk ę” pracow ników w ydziałów ani k on­ trolow ać w szystkich czynności w toku postępow ania i form ułow ania de­ cyzji. Może to zrobić ty lko zatru d n io n y w ew nątrz w ydziału urzędnik praw n ik , i to nie ty lko dlatego, że zna przepisy, ale głów nie dlatego, że p rzestrzeg an ie p raw a nie jest dla niego (jak to, n ie ste ty , m ożna pow ie­ dzieć o niek tóry ch „działaczach” terenow ych) p rzejaw em b iu rokraty zm u i bezduszności, lecz w yrazem k u ltu ry rządzenia albo — pow iedziałabym — in ten sy w n ie odczuw aną potrzebą w ew nętrzną. D latego zasilenie k a d r m łodą k a d rą praw niczą jest nieodzow ną, pilną i n a szczęście pow szechnie uznaw aną potrzebą.

C hcdzi tu zresztą nie tylk o o ochronę p raw obyw ateli, o rów ne i je d ­ nakow e stosow anie p raw a wobec w szystkich. Chodzi tu także o ochronę in teresó w sam ej rady. Przecież n ad zó r R ady P ań stw a i R ady M inistrów w y raża się m iędzy inn y m i w k o n troli legalności uchw ał ra d narodow ych i legalności działania prezydiów ra d narodow ych. U staw a przew iduje zb yt pow ażne sk u tk i n aru szan ia legalności (uchylanie uchw ał rad i roz­ w iązyw anie ra d przez R adę P a ń stw a , zaw ieszanie ty ch uchw ał i zaw ie­ szanie w czynnościach członków prezy d ium przez R adę M inistrów ), aby ocenę legalności pozostawiać w ko m p eten cji niedostatecznie przygotow a­ nych pracow ników . W tej sy tu acji ra d y narodow e m u szą we w łasnym in te re sie czuwać nad legalnością sw ych uchw ał i działalności, a więc za­ pew nić sobie uzyskanie k a d r praw niczych, k tó ry c h poziom i znajom ość p rzed m io tu gw aran to w ać będzie trw ałość uchw ał i decyzji podejm ow a­ n y ch przez radę i jej a p a ra t w ykonaw czy. W dążności do zapew nienia le­ galności decyzjom i działaniu rad narodow ych niem ały udział mogą mieć

54 Z O FIA BETLEY _{Nr S} tak że praw n icy (w ty m w ypadku adwokaci) j a k o p e ł n o m o c n i c y s t r o n w p o s t ę p o w a n i u a d m i n i s t r a c y j n y m . Rozporzą­

dzenie o postępow aniu ad m in istracy jn y m (ale nie zawsze p rak ty k a) c h ro ­ ni dostatecznie p raw o obyw atela do korzystan ia z pom ocy adw okata.

P rz y sposobności m ożna tu ty lk o pow tórzyć p o stulat zniesienia n i­ czym nie uzasadnionych ograniczeń, jak np. zakazu udziału ad w ok atów w postępow aniu k arn o -ad m in istracy jn y m , zakazu będącego n iew ątp liw ie w y razem ten d en cji tzw. „m inionego ok resu ” i n iew ątp liw ie obniżającego poziom tego orzecznictw a ze szkodą i dla pań stw a, i d la oby w atela. Po­ dobnie ja k w postępow aniu sądow ym adw okat pełn i rolę „w spółczynni­ ka w y m iaru spraw iedliw ości” , tak samo w postępow aniu a d m in istra c y j­ nym Pola adw okata sprow adza się do obro n y in teresó w stro n y przez do­ m ag a n ie się zastosow ania przepisów i pow oływ anie się na odpow iednie przepisy, a więc przez dom aganie się legalności postępow ania w ładz. A pomoc adw okata — jeśli się porów na poziom zaw odow y organów w y ­ m ia ru spraw iedliw ości i terenow ych organów adm in istracy jn y ch — jest tu w ielo k ro tn ie potrzebniejsza ty m organom niż sądom , k tó re o statn io w agę tej pom ocy coraz pełniej doceniają.

Na zakończenie n ależałoby dodać kilk a słów ogólnej c h a ra k te ry s ty k i u sta w y od stro n y tech nik i legislacyjnej. N iew ątpliw ie, ustaw a zaw iera szereg postanow ień isto tnych, sform ułow anych w sposób k o n k re tn y i rzeczow y, d ający się ująć w pew ien k o n sek w en tn y system . N iem niej je d n a k tw ó rcy u staw y nie ustrzeg li się całkow icie od całego szeregu sfor­ m u ło w ań ogólnikow ych, d ek laraty w n y ch. T akie np. postanow ienia, ja k a rt. 4, 5 lu b 8 ustaw y są z praw nego p u n k tu w idzenia całkow icie zbędn e w ustaw ie, co z kolei nie znaczy, że nie b y ły b y one na m iejscu w p ro g ra­ m ie czy d e k la rac ji politycznej. J e st to w y raźn a pozostałcść daw nej tec h ­ n ik i legislacyjnej; czasami robi to w rażenie naiw nego przeceniania roli ustaw y, w rażen ie ja k b y przekonania, że zam ieszczenie w u staw ie p o sta­ now ienia w rodzaju: „ ra d y narodow e czuw ają n a d przestrzeganiem p ra ­ w orządności lud ow ej” zapew ni ty m sam ym praw orządność i legalność działania rad. A przecież praw orządność tę zapew nić m oże ty lk o ścisłe, rzeczow e form ułow anie przepisów ustaw y i k u ltu ra tych, k tó rzy te p rze ­ pisy stosują.

S ta ra ją c się k ilk a k ro tn ie podkreślić rolę i znaczenie praw n ik ó w d la zapew nienia praw idłow ego funkcjonow ania ra d narodow ych, m iałam przed e w szystkim n a m yśli uzasadnienie konieczności stałego z a tru d n ie ­ nia w ap aracie ra d narodow ych i w odpow iednich kom órkach nad zo ru naczelnych w ładz pracow ników o odpow iednim przygotow aniu p raw n i­ czym . Chodzi tu bow iem nie tylko o w zm ocnienie dotychczasow ych k a d r

Nr 3 P R A W N IC Y W R E A L I Z A C J I U S T A W Y O R A D A C H N A R O D O W Y C H 55

pracow ników rad narodow ych rad cam i praw nym i. Takie rozw iązanie b y ­ łoby n iew ystarczające, gdyż różnorodność dziedzin podlegających kom ­ pe te n c ji ra d w ym aga nie ty lko ogólnego przygotow ania praw niczego, ale i p rak tycznej specjalizacji w poszczególnych dziedzinach przepisów ad­ m inistracyjnych. P o n ad to w w ydziałach rad y zarządzających gospodarką tere n u konieczna jest specjalna znajom ość p raw a gospodarczego, tech nik i zaw ieran ia um ów gospodarczych, praw a p racy itp. P o trz e b n y je s t zatem nie ty lko dopływ pracow ników o odpow iednich k w alifik acjach p ra w ­ niczych, ale i odpow iednia stabilizacja w służbie oraz zapew nienie im odpow iedniej stopy życiowej. B rak urzędników o odpow iednim p rzy go to­ w an iu jest stałą bolączką rad , zwłaszcza 'powiatow ych, n a k tó ry c h przecież w m yśl u staw y spoczywać będzie głów ny ciężar ad m inistracji państw ow ej. M ówiąc o pow iatow ych rad ach narodow ych, n ie sposób jest nie w spom nieć 0 konieczności pew nego rodzaju „obsługi” p raw n ej sesji rad narodow ych 1 ich kom isyj. W obec ogólnie dość niskiego stopnia k u ltu ry polityczno- -p ra w n e j społeczeństw a i niskiego od setk a praw ników w śród ra d n y c h w y ­ da je się rzeczą niezbędną zapew nienie udziału p raw ników w fo rm u ło w a­ niu uchw ał ra d y i kom isyj, uchw ał m ających przecież ta k doniosłe s k u t­ ki p raw ne d la pow iatu.

Om ówiona tu ustaw a o tw iera now y etap w organizacji i sy stem ie ad ­ m in istracji państw ow ej. Może się ona stać narzędziem p rzestrzegania praw orządności o raz zasad dyscy p liny i ładu w życiu publicznym . Czo­ łow ym oddziałem w walce o ten ład pow inna być — oby coraz liczniej­ sza — k a d ra p raw ników ad m in istracy jn ych , radcow ie p raw n i i adw okaci pośw ięcający się głów nie p rak ty ce ad m in istracy jn ej.