Przegląd wydawnictw prawniczych

Andrzej Wiśniewski

Przegląd wydawnictw prawniczych

Palestra 8/2(74), 37-42

N r 2 (74). P r z e g l ą d w y d a w n i c t w p r a w n i c z y c h

lic z n e ju ż a d w o k a c k ie k a n c e la r ie p ie n ia c z e są w m n ie js z o śc i. P r z e w a ż a ją lu d z ie s łu s z n ie d o c h o d z ą c y sw e g o p r a w a , p o n a d to lu d z ie n ie m a ją c y n a jm n ie js z e g o r o z e ­ z n a n ia w c a łe j s k o m p lik o w a n e j p r o c e d u r z e p r a w n e j. Z a g a d n ie n ia p r a w n e c ią g le b o w ie m n ie d o c ie r a ją je s z c z e d ro g ą p o p u la r y z a c ji do t a k z w a n e g o o g ó łu . L u d z ie id ą w ię c do a d w o k a ta z c a ł y m z a u f a n i e m . Id ą m ię d z y in n y m i d la te g o , że sa m i n ie u m ie ją s w o ic h s p r a w z a ła tw ić . T o w s z y s tk o p o d n o si z a w ó d a d w o k a ta do j a k i e jś w y ż sz e j r a n g i. N ie w y s ta r c z a ju ż ty lk o sło w o : z a w ó d . N ie w y s ta r c z a te ż o k reślen ie .: z a w ó d w y k o n y w a n y s u m ie n n ie . P o ję c ia z w ią z a n e z a d w o k a tu r ą z a c z y ­ n a j ą g w a łto w n ie p rz e w a rto ś c io w y w a ć się. S p o łe c z n a f u n k c j a te g o z a w o d u , s p o łe c z ­ ne p o d e jś c ie do k li e n ta i jeg o s p r a w s t a j ą się d ziś p o p r o s tu k o n ie c z n o ś c ią . T a k ie j p o s ta w y w y m a g a d z is ie js z e ży cie , w y m a g a ją k s z t a łt u ją c e się w s p ó łc z e s n e w a r u n k i sp o łe c z n e .

W m ilio n ie s p o r n y c h s p r a w , z w ła sz c z a n a w s i i w m a ły c h m ia s te c z k a c h , a d w o ­ k a t je s t p ie r w s z y m d o ra d c ą . C zęsto — je d y n y m . To z o b o w ią z u je . T o w y m a g a w y ­ so k ic h w a lo ró w e ty c z n y c h , a p rz e d e w s z y s tk im u m ie ję tn o ś c i r e z y g n o w a n ia z k o ­ rz y ś c i o s o b is ty c h n a rz e c z s łu s z n e j s p r a w y . A d w o k a t m a w ię c d o s p e łn ia n i a ja k ą ś o g ro m n ie w a ż n ą w n a s z y m ży ciu f u n k c j ę sp o łe c z n ą , f u n k c ję , k tó r a u g r u n t o w u j e o p ró c z ła d u i p o rz ą d k u r ó w n ie ż sp o łe c z n e p rz e ś w ia d c z e n ie o s p r a w ie d liw o ś c i” .

*

T a k w ię c p r a c e z w ią z a n e z u s ta w ą z n a la z ły s w e o d b ic ie w p r a s ie . O b y n ie sk o ń c z y ło się n a ty m , o b y s p r a w y a d w o k a tu r y s ta ły się c z ę sty m te m a te m r o z w a ­ ż a ń p u b lic y s ty c z n y c h . Bo u s ta w a to d o p ie r o p ie r w s z y k r o k n a d ro d z e d o p r z e b u d o ­ w y p a le s tr y . L E K T O R r n r F f i L Ą n W Y D A W N I C T W R l t A W M I C T Y C H M. Ś w i ę c i c k i : P r a w o w y n a g r o d z e n i a za pra cę. P W N . W a r s z a w a 1963 r., s. 264 J e d n ą z z a sa d n a sz e g o u s t r o ju — p is z e a u to r — je s t o d p ła tn o ś ć p r a c y p o d p o r z ą d ­ k o w a n e j. Z a s a d a ta o b o w ią z u je w sp o s ó b b e z w z g lę d n y . P r a c a b e z p ła tn a j e s t n ie ­ d o p u s z c z a ln a . B r a k p o s ta n o w ie ń u m o w n y c h w s p r a w ie w y n a g ro d z e n ia n ie p o z b a ­ w ia ś w ia d c z ą c e g o p r a c ę p r a w a do w y n a g ro d z e n ia za n ią . S k o ro z a s a d a o d p ła tn o ś c i m a w s to s u n k u do p r a c y z a s to s o w a n ie b e z w z g lę d n e , n ie d o p u s z c z a ją c e w y j ą t k u , to p ły n ie s tą d w n io s e k , że g d z ie k o lw ie k z o sta ło p o d ję te św ia d c z e n ie p r a c y p o d ­ p o r z ą d k o w a n e j, ta m — ja k o je j r ó w n o w a ż n ik — m u s i ró w n ie ż w y s tą p ić ś w ia d ­ cz e n ie w y n a g ro d z e n ia za p ra c ę . M o ż n a w ię c p o w ie d z ie ć , że g d z ie s tw ie r d z a się p r a c ę p o d p o rz ą d k o w a n ą , ta m is tn ie je ró w n ie ż s to s u n e k p ra c y , w s k ła d k tó r e g o w c h o d z i o b o w ią z e k w y n a g ro d z e n ia za p ra c ę . Z te g o p o w o d u o b o w ią z e k w y n a g r o ­ d z e n ia za p r a c ę b y ł i je s t u z n a w a n y z a is to tn y s k ła d n ik u m o w y o p ra c ę .

I n s ty t u c j e p r a w n e w y n a g r o d z e n ia za p ra c ę ro z w ija ją się i z m ie n ia ją b a r d z ie j n iz ja k ie k o lw ie k in n e w z w ią z k u z p r a k t y k ą o ra z p od n a p o re m d o ś w ia d c z e ń i d o r a ź ­

38 P rze g lą d w y d a w n i c t w p r a w n i c z y c h _{N r 2 (74)} n y c h p o tr z e b . M a te r ia łu n o rm a ty w n e g o d o s t a r c z a j ą t u p rz e d e w s z y s tk im u k ła d y z b io ro w e p r a c y i a k ty n o r m a ty w n e c e n tr a ln y c h o rg a n ó w a d m i n is tr a c j i g o s p o d a r ­ czej. T e n b lis k i k o n t a k t z ż y c ie m n ie w ą tp l iw ie w z b o g a c a p r o b le m a ty k ę , a le j e ­ d n o c z e ś n ie n ie s p r z y ja a n i k o n s e k w e n tn e m u p o s łu g iw a n iu się p o ję c ia m i, a n i k s z t a ł ­ to w a n iu m a t e r i a łu n o rm a ty w n e g o w z h a rm o n iz o w a n y sy s te m . D la te g o te ż w k s i ą ­ żce s w e j a u to r w ie le u w a g i p o św ię c ił p o r z ą d k o w a n iu p o ję ć i k o n s tr u k c ji p r a w ­ n y c h . K s ią ż k a je s t s y s te m a ty c z n y m o p ra c o w a n ie m , k tó r e łą c z y w so b ie c e c h y m o ­ n o g r a f ii i o p r a c o w a n ia p o d rę c z n ik o w e g o . P r o b l e m a t y k a w y n a g ro d z e n ia • za p ra c o o m ó w ;o n a je s t w z a sa d z ie w sp o só b w y c z e r p u ją c y , p rz y czy m a u to r k ła d z ie d u ż y n a c ip k n a a n a liz ę te o r e ty c z n ą i n a d o k u m e n ta c ję n a u k o w ą . W ro z d z ia le p ie r w s z y m a u to r c m a w ia z a g a d n ie n ia o g ó ln e, w ie le m ie js c a p o ­ ś w ię c a ją c c h a r a k te r y s t y c e w y n a g ro d z e n ia za p ra c ę . D ru g i ro z d z ia ł o stru k tu rz « s y s te m u w y n a g ro d z e ń za p r a c ę d o ty c z y s k ła d n ik ó w w y n a g ro d z e n ia za p r a c ę , tj p ła c y z a s a d n ic z e j, d o d a tk o w y c h s ta w e k , d o p ła t, p r e m ii p ro w iz ji. W d a ls z y c h r o z ­ d z ia ła c h p rz e d s ta w io n e są u p r a w n ie n ia p ła c o w e p ra c o w n ik ó w , ro s z c z e n ia z a r o b ­ k o w e , n a le ż n o ś c i p ra c o w n ic z e p o d o b n e do w y n a g r o d z e n ia z a p r a c ę (ś w ia d c z e n ia w y ró w n a w c z e , n a g ro d y p ra c o w n ic z e ). W o s t a tn im ro z d z ia le p t. W y p ła ta i o c h ro n u z a r o b k u o m ó w io n e są n ie z w y k le w a ż n e i c z ę s to w y s tę p u ją c e w p r a k ty c e p ro b le m y z w r o tu n a d p ła t , p o tr ą c e n ia , z a lic z k i i p o b r a n ia z z a ro b k u , o c h ro n y n ie u m n ie i - sz o n e j i p u n k tu a l n e j w y p ła ty , e g z e k u c ji z z a ro b k u . S. K a l i n o w s k i : P o s t ę p o w a n i e k a r n e . Z a r y s części o gólnej. P W N . W a r s z a u-1 U S 3 r., s. 328.

P o d r ę c z n ik a części o g ó ln e j p ro c e s u k a r n e g o n ie b y ło n a p ó łk a c h k s ię g a rs k ic h od d z ie s ię c iu la t. Ś w ie tn y p o d rę c z n ik p ro f. Ś liw iń s k ie g o p t. .,P o ls k i p ro c e s k a m y p rz e d s ą d e m p o w s z e c h n y m — Z a s a d y o g ó ln e ” w y d a n y z o s ta ł w 1948 r., a p o d rę c z ­ n ik p ro f. S c h a ff a p t. „ P ro c e s k a r n y P o ls k i L u d o w e j” w 1953 r.

D la te g o te ż k s ią ż k a p ro f. K a lin o w s k ie g o , o p r a c o w a n a ja k o p o d rę c z n ik u n iw e rs y - te c k i. n ie w ą tp liw ie w z b u d z i z a in te r e s o w a n ie ta k ż e w ś ró d p r a w n ik ó w p r a k ty k ó w

W e w s tę p n y c h ro z d z ia ła c h k s ią ż k i a u t o r o m a w ia ź ró d ła p r a w a k a r n e g o p r o c e ­ so w e g o , c h a r a k t e r p rz e p is ó w p ro c e s o w y c h i ic h m o c o b o w ią z u ją c ą o ra z w y k ła d n i' W d a ls z y c h ro z d z ia ła c h p rz e d s ta w io n e są r o d z a je p ro c e s u k a rn e g o , z a s a d y i p r z e ­ s ła n k i p ro c e s o w e , w y łą c z e n ie sęd zieg o , w ła ś c iw o ś ć s ą d o w ą , p o ję c ie i ro d z a je s tro :, p ro c e s o w y c h , s ta n o w is k o p ro c e s o w e i u p r a w n ie n i a p r z e d s ta w ic ie li i p e łn o m o c n i­ k ó w p ro c e s o w y c h , o sk a rż y c ie la p u b lic z n e g o i p r y w a tn e g o , p o k rz y w d z o n e g o , p o w o ­ d a c y w iln e g o , o s k a rż o n e g o i o b ro ń c y . O s ta t n ie ro z d z ia ły p o św ię c o n e są c h a r a k t e ­ r y s ty c e d o w o d ó w i ś ro d k ó w d o w o d o w y c h .

W. C z a c h o r s k i : Z a r y s p r a w a z o b o w ią z a ń . C z ę ś ć ogólna. W y d . 11 P W N . W a r ­

sz a w a 1C63 r., s. 368.

K s ią ż k a j e s t d ru g im , n ie z n a c z n ie z m ie n io n y m w y d a n ie m p o d rę c z n ik a z 1962 r W o b e c n y m w y d a n iu a u to r u w z g lę d n ił z m ia n y u s ta w o d a w c z e , n o w e o rz e c z n ic tw o i p iś m ie n n ic tw o do d n ia 1 k w ie tn ia 1963 r. W z w ią z k u z u k a z a n ie m się d r u k ie m p r o j e k t u k o d e k s u c y w iln e g o F R L z 1962 r., u w z g lę d n ia ją c e g o w y n ik i u z g o d n ie n m ię d z y re s o rto w y c h , a u to r o d w o łu je się w n o tk a c h d o te g o n o w e g o w y d a n ia p r o

-N r 2 (74) P rz e g l ą d w y d a w n i c t w p r a w n i c z y c h 39

.lektu. N ie k tó r e p o p r a w k i z o s ta ły w p ro w a d z o n e w w y n ik u r e c e n z ji p ie r w s z e g o w y ­ d a n ia p o d rę c z n ik a .

K o n c e p c ja k s ią ż k i u w z g lę d n ia d w a z a ło ż e n ia . P o p ie rw s z e , a u to r p r z e d s ta w ia o g ó ln ą te o r ię z o b o w ią z a ń z a ró w n o d la s to s u n k ó w o b ro tu u s p o łe c z n io n e g o , j a k i n ie u sp o łe c z n io n e g o . P o d ru g ie o p ra c o w a n ie s tw a r z a p o m o s t m ię d z y m a te r i a łe m n o r ­ m a ty w n y m le g is la ta e a ty m m a te r ia łe m , k tó r y s ta n ie się u n a s n ie d łu g o p r a w e m o b o w ią z u ją c y m . D la te g o te ż u k ła d m a t e r i a łu części o g ó ln e j z o b o w ią z a ń o d p o w ia d a u k ła d o w i p r o j e k tu k o d e k s u c y w iln e g o . S p o w o d o w a ło to m . in. p r z e r z u c e n ie p r o ­ b le m a ty k i z o b o w ią z a ń p o w s ta ją c y c h z b e z p o d s ta w n e g o w z b o g a c e n ia i z c z y n ó w n i e ­ d o z w o lo n y c h do a n e k s u . S\ W a l t o ś : A k t o s k a r ż e n i a w p r o c e s ie k a r n y m . W y d . P r a w n . W a r s z a w a 1963 r.. 128. J e d n ą z n a jb a r d z ie j is to tn y c h c z y n n o śc i p ro c e s o w y c h w s k a r g o w y m p ro c e s ie k a r n y m , ty p o w y m d la p ro c e s u s o c ja lis ty c z n e g o , je s t s k a r g a k a r n a . N a le ż y o n a do te g o r o d z a ju c z y n n o śc i p ro c e s o w y c h , k tó r e p o le g a ją p rz e d e w s z y s tk im n a o ś w ia d ­ c z e n iu w o li o rg a n ó w p ro c e s o w y c h lu b s tro n . T y p o w y m ro d z a je m s k a r g i k a r n e j w u s t r o j u s o c ja lis ty c z n y m je s t a k t o s k a r ż e n ia . A u to r d e f in iu je go ja k o o ś w ia d c z e n ie w o li ś c ig a n ia k a rn e g o , w y ra ż o n e p r z e z u p r a ­ w n io n e g o o s k a rż y c ie la w fo r m ie p rz e w id z ia n e j p rz e z p ra w o . P rz e d m io te m ro z w a ż a ń a u to r a są t r z y p o d s ta w o w e z a g a d n ie n ia w ią ż ą c e s ię z p r o ­ b le m a ty k ą a k tu o s k a r ż e n ia . S ą to z a g a d n ie n ia is to ty i f u n k c j i a k t u o s k a r ż e n ia , p o d m io tó w u p r a w n io n y c h d o s p o r z ą d z a n ia , z a tw ie r d z a n ia i w n o s z e n ia a k tó w o s k a r ­ ż e n ia w p o ls k im p ro c e s ie k a r n y m o r a z f o r m y a k tu o s k a r ż e n ia . A u to r w y o d rę b n ia c z te ry z a sa d n ic z e f u n k c j e a k tu o s k a r ż e n ia : o b lig a c ji p ro c e s o ­ w e j, im p u ls u p ro c e s o w e g o , in f o r m a c ji i o g ra n ic z e n ia p r a w a s k a r g i. C h a r a k t e r y ­ z u je te ż szczeg ó ło w o p o d m io ty u p r a w n io n e d o s p o r z ą d z a n ia , z a tw ie r d z a n ia i w n o ­ s z e n ia z w y k ły c h , s k ró c o n y c h , u p r o s z c z o n y c h i szc z e g ó ln y c h a k tó w o s k a r ż e n ia o r a z z a s tę p c z y c h fo r m a k tu o s k a rż e n ia . G łó w n a część w y w o d ó w p o ś w ię c o n a je s t je d n a k o m ó w ie n iu fo r m y a k t u o s k a r ­ żen ia . A u to r z a n a liz o w a ł tu w s z y s tk ie części a k t u o s k a r ż e n ia (m. in. k o n k lu z j ę i je j u k ła d y , k w a lif ik a c ję p r a w n ą c z y n u , u z a s a d n ie n ie , p o d p is) o ra z p o d d a ł k r y t y c e d o ­ ty c h c z a s o w e u c h y b ie n ia w ty m z a k re s ie .

J . F r a n z , H. M o k r z y ń s k i : O p ł a t a s k a r b o w a . P o d a t e k od n a b y c i a p r a w m a ­

ją t k o w y c h . T e k s t y i o b ja ś n ie n i a . W y d . P r a w n . W a r s z a w a 1S63 r., s. 304.

O m a w ia n a k s ią ż k a z a w ie r a a k t u a l n e p rz e p is y z z a k r e s u w s k a z a n e g o w ty t u l e o ra z s z e re g in n y c h w ią ż ą c y c h się z n im i a k tó w . P o z a te k s ta m i a u to r z y p o d a li w o p r a c o w a n iu u rz ę d o w ą w y k ła d n ię ty c h p rz e p is ó w , k tó r ą p o n a d to u z u p e łn ili w ła s n y m i o b ja ś n ie n ia m i, z w ła sz c z a ta m , g d z ie w y s tę p u ją b a r d z ie j s k o m p lik o w a n e pod w z g lę d e m p r a w n y m z a g a d n ie n ia . Z a d a n ie m k o m e n ta r z a je s t n ie w ą tp liw e u ł a t ­ w ie n ie z ro z u m ie n ia s k o m p lik o w a n y c h p r z e p is ó w d o ty c z ą c y c h p o d a tk u od n a b y c ia p r a w m a ją tk o w y c h i o p ła ty s k a r b o w e j, k tó r y c h z n a jo m o ś ć p o tr z e b r a j e s t n ie ty lk o p ra c o w n ik o m a p a r a t u fin a n s o w e g o , a le ró w n ie ż s ą d o w n ik o m o ra z a d w o k a ­ tom . K s ią ż k a m a u k ła d k o m e n ta r z o w y , tz n . p o d p rz e p is a m i p r a w n y m i z a m ie sz c z o n e s-ą u rz ę d o w e w y ja ś n i e n ia i o b ja ś n ie n ia a u to r ó w . M a te r ia ł z a w a r ty w k s ią ż c e u ję t o

40 P rzegląd, w y d a w n ic tw p r a w n ic z y c h N r 2 (74)r

w d w u c z ę śc ia c h , z k tó r y c h p ie r w s z a d o ty c z y o p ła ty s k a r b o w e j, a d r u g a — p o ­ d a t k u od n a b y c ia p r a w m a ją tk o w y c h .

W części p ie r w s z e j p rz y to c z o n o i o m ó w io n o n a jp i e r w u s t a w ę o o p ła c ie s k a r b o w e j, n a s tę p n ie ro z p o rz ą d z e n ie R a d y M in is tró w w s p r a w ie szczeg ó ło w eg o o k re ś le n ia p rz e d m io tó w o p ła ty s k a r b o w e j, s ta w e k o p ła ty o ra z z w o ln ie ń od te j o p ła ty , w re s z c ie a k ty p r a w n e (z a rz ą d z e n ia i o k ó ln ik i) w y ja ś n i a ją c e p o sz c z e g ó ln e p rz e p isy u s ta w y i ro z p o rz ą d z e n ia . W czę śc i d r u g ie j p r z y ję to u k ła d o d m ie n n y . M ia n o w ic ie d o p o sz c z e g ó ln y c h p r z e ­ p is ó w d e k r e tu o p o d a tk u od n a b y c ia p r a w m a ją tk o w y c h p o d a n o w ią ż ą c e się z n im i p o s ta n o w ie n ia z a w a r te w ro z p o rz ą d z e n iu M in is tra F in a n s ó w w s p r a w ie w y k o n a ­ n ia te g o d e k r e t u o ra z z a rz ą d z e n ia , o k ó ln ik i i in n e p rz e p is y , k tó r e się w ią ż ą t e ­ m a ty c z n ie z d a n y m p o s ta n o w ie n ie m , a n a s tę p n ie p rz y to c z o n o w y ja ś n ie n ia a u to r ó w d o d a n e g o a r t y k u ł u d e k r e t u i w s z y s tk ic h w ią ż ą c y c h się z n im p rz e p isó w .

N a k o ń c u k s ią ż k i z a m ieszczo n o d o d a te k z a w ie r a ją c y p rz e p is y w y d a n e po o d d a n iu m a t e r i a łu do d r u k u . S z c z e g ó ln ie w a ż n e je s t tu z a rz ą d z e n ie M in is tr a F in a n s ó w , k tó r e p r z e w id u je sz e re g z w o ln ie ń i u lg w z a k re s ie p o d a tk u o d n a b y c ia p r a w m a ją tk o w y c h w z w ią z k u z u c h w a le n ie m u s ta w y o o g ra n ic z e n iu p o d z ia łu g o sp o ­ d a r s tw ro ln y c h . K . B i s k u p s k i : Z a ło ż e n ia u s tr o jo w e w s p ó łc z e s n e j F r a n c ji ze s z c z e g ó ln y m u w ­ z g lę d n ie n ie m u r z ę d u p r e z y d e n ta r e p u b lik i. T o w . N a u k . w T o r u n iu . S tu d ia Iu r id ic a T o m I V . T o r u ń 1963 r., s. 160.

U s tr o je p o lity c z n e p a ń s tw k a p ita lis ty c z n y c h — c z y ta m y w p rz e d m o w ie a u to r a d o p r a c y — od d łu ż sz e g o ju ż czasu , a w k a ż d y m ra z ie od p ó łw ie c z a e w o lu u ją w k ie r u n k u u m o c n ie n ia w ła d z y w y k o n a w c z e j. T e n d e n c ja do u m o c n ie n ia p o z y c ji w ła d z y w y k o n a w c z e j i u n ie z a le ż n ie n ia je j od w ła d z y u s ta w o d a w c z e j n ie o m in ę ła i F r a n c j i. U s tr ó j V R e p u b lik i je s t w y ra z e m te n d e n c ji do w p r o w a d z e n ia w e F r a n ­ c ji a u to r y ta ty w n y c h rz ą d ó w je d n o s tk i. P ro c e s te n n ie j e s t d o ty c h c z a s z a k o ń c z o ­ n y , n ie p rz e b ie g a te ż b e z o p o ró w . W p ie r w s z e j części p r a c y a u to r o m a w ia ro z w ó j fo r m u s tr o jo w y c h F r a n c j i w l a ­ ta c h 1789— 1958. P r z e d s ta w io n e są tu u s tr o je k o n s ty tu c y jn e r e w o lu c ji f r a n c u s k ie j (1789— 1814), k o n s ty tu c je k s z ta łtu ją c e g o się p a r l a m e n t a r y z m u (1814— 1871), w re s z c ie k o n s t y tu c j e u k s z ta łto w a n e g o p a r l a m e n t a r y z m u (1875 i 1946).

W d r u g ie j części p r a c y s c h a r a k te r y z o w a n y je s t u s t r ó j V R e p u b lik i, a w ię c p r o ­ b le m z w ie rz c h n ic tw a lu d u , u p r a w n ie n ia p r e z y d e n ta , rz ą d u , p a r l a m e n t u o ra z o r g a ­ n ó w s ą d o w y c h i d o ra d c z y c h .

S tu d i a P r a w n ic z e . T o m 2. I n s t y t u t N a u k P r a w n y c h P o ls k ie j A k a d e m i i N a u k . Z a k ł. N a r. im . O s s o liń s k ic h . W r o c ła w - W a r s z a w a - K r a k ó w 1963 r., s. 274.

U k a z a ł s ię k o le jn y to m „ S tu d ió w P r a w n ic z y c h ” (to m 1, z a ty tu ło w a n y „Z eszy ty P r a w n ic z e ” , w y d a n y z o s ta ł w 1960 r.), z a w ie r a ją c y n ie k tó r e p r a c e w y k o n a n e w r a ­ m a c h p la n u n a u k o w o -b a d a w c z e g o I n s t y t u t u N a u k P r a w n y c h P A N w 1962 r. Z a w a r te w tom iT p r a c e d o ty c z ą p rz e d e w s z y s tk im p r o b l e m a t y k i p r a w n e j z a ­ r z ą d u g o s p o d a r k ą n a ro d o w ą o ra z z a g a d n ie ń p r z e b u d o w y u s t r o ju ro ln e g o w P o lsce. P r a c e b a d a w c z e b o w ie m w ty c h d w ó c h d z ie d z in a c h są p ro w a d z o n e i k o n ty n u o w a n e n a d a l w I n s ty tu c ie N a u k P r a w n y c h . S tą d z a m ie sz c z o n e p u b lik a c je z a w ie r a j ą ty l ­ k o część d o ro b k u I n s ty t u t u w ty m z a k re s ie .

N r 2 (74) Przegląd, w y d a w n ic tw p r a w n ic z y c h 41

W to m ie z a m ie sz c z o n e z o s ta ły n a s tę p u ją c e p u b lik a c je : p ro f. d r a M . L a c h s a o z a ­ d a n ia c h s o c ja lis ty c z n e j n a u k i p r a w a w z a k re s ie in t e g r a c j i n a u k sp o łe c z n y c h , p ro f. d ra S. S z e ra o p r z e d s ię b io r s tw a c h p a ń s tw o w y c h i ic h z je d n o c z e n ia c h , d r a Z. L e - o ń s k ie g o o k o o r d y n a c y jn y c h u p r a w n ie n ia c h r a d n a ro d o w y c h w z a k re s ie d z ia ł a l­ n o ści g o s p o d a r c z e j, p ro f . d r a H . Ś w ią tk o w s k ie g o o s p o łe c z n o -g o s p o d a rc z y c h i o r g a ­ n iz a c y jn o - p r a w n y c h z a ło ż e n ia c h zesp o ło w y c h fo r m p ro d u k c ja r o l n e j, s ę d z ie g o S.N. d ra J . Ig n a to w ic z a o w ła s n o ś c i i in n y c h p r a w a c h do g r u n tó w s ta n o w ią c y c h p r z e d ­ m io t w k ła d ó w do ro ln ic z y c h s p ó łd z ie ln i p ro d u k c y jn y c h , sęd zieg o S.N . R. C z a rn e c ­ k ie g o o w y m ia n ie g r u n tó w ro ln ic z y c h s p ó łd z ie ln i, m g r a H . S k ib y o w ła s n o ś c i in ­ n y c h (p o za g ru n to w y m i) w k ła d ó w w s p ó łd z ie ln ia c h ro ln ic z y c h , d r a M. B ła ż e jc z y k a o s t r u k t u r z e o rg a n iz a c y jn e j i b u d o w ie o rg a n ó w k ó łe k ro ln ic z y c h i ic h z w ią z k ó w , d ra L . C ia m a g o i d r a H. de F iu m e la o s t r u k tu r z e i f o r m a c h p r a w n y c h R a d y W z a ­ je m n e j P o m o c y G o sp o d a rc z e j.

T. K u t a : P o ję c ia d z ia ła ń n ie w ła d c z y c h w a d m in is tr a c ji n a p r z y k ła d z i e a d m in i ­

s tr a c ji r o ln ic tw a . Z a k ł. N a r. im . O sso liń sk ic h . W r o c ła w 1963 r., s. 100.

F o r m y d z ia ła n ia a d m in is tr a c j i s ta n o w ią je d n o z w ę z ło w y c h z a g a d n ie ń n a u k i p r a w a a d m in is tr a c y jn e g o . T y m b a r d z ie j je s t t a k w p a ń s tw a c h s o c ja lis ty c z n y c h , g d zie s f e r a d z ia ła n ia a d m i n is tr a c j i z n a c z n ie się ro z s z e rz y ła . Z w ła sz c z a w o b e c o g ro m u z a d a ń , ja k i e m a do s p e łn ie n ia a d m i n is tr a c j a s o c ja lis ty c z n a , tr a d y c y jn e fo r m y d z ia ła n ia o k a z a ły się ju ż n ie w y s ta rc z a ją c e .

S y s te m p a ń s tw o w e j g o s p o d a r k i p la n o w e j i d e m o k r a ty z a c ja ż y c ia p a ń s tw o w e g o w y w o ła ły m ię d z y in n y m i — j a k p is z e a u to r o m a w ia n e j p r a c y — z m ia n ę ś r o d k ó w i m e to d d z ia ła n ia a d m in is tr a c ji. N o w a , o r g a n iz a to r s k a r o la a d m i n is tr a c j i u z a s a d ­ n ia te o r e ty c z n ą i p r a k ty c z n ą p o tr z e b ę w y o d r ę b n ie n ia n o w e j fo r m y d z ia ła n ia , o d ­ p o w ie d n ie j d o n o w y c h z a d a ń .

T e m a te m p r a c y je s t z b a d a n ie i c h a r a k t e r y s t y k a p r a w n y c h z n a m io n i p r a w n e g o z n a c z e n ia ty c h w ła ś n ie d z ia ła ń a d m in is tr a c ji, k tó r e m a ją d o p ro w a d z ić do d o b r o w o l­ n ego w s p ó łd z ia ła n ia o b y w a te li z a d m in is tr a c ją , b e z s to s o w a n ia w o b e c o b y w a te li p r z y m u s u . D la te g o w ła ś n ie ty p u d z ia ła ń a u t o r p r z y j m u j e n a z w ę d z ia ła ń n ie w la d - czych.

A u to r o m a w ia w p r a c y p o g lą d y n a u k i p r a w a n a d z ia ła n ia n ie w ła d c z e w a d m i n i­ s t r a c ji , c h a r a k t e r y z u j e ty p y d z ia ła ń n ie w ła d c z y c h i ic h p o d m io ty , w s k a z u je n a w a r u n k i p ra w id ło w o ś c i ty c h d z ia ła ń i n a ic h m ie js c e w s y s te m ie fo r m d z ia ła n ia a d m i n is tr a c j i. N a z a k o ń c z e n ie sw y c h w y w o d ó w a u to r o m a w ia z a g a d n ie n ie s t o s u n ­ k ó w p r a w n y c h w w y p a d k u d z ia ła ń n ie w ła d c z y c h .

I. J a w o r s k i : Z a r y s p o w s z e c h n e j h is to r ii p a ń s tw a i p ra w a . H isto ria u s tr o ju i ź r ó d e ł p r a w a . W y d . II . P W N . W a r s z a w a 1563 r., s. 356.

K s ią ż k a je s t z w ię z ły m p o d rę c z n ik ie m a k a d e m ic k im p o w s z e c h n e j h is to r i i p a ń s tw a i p r a w a , o b e jm u ją c y m o k re s od p o w s ta n ia p a ń s tw a rz y m s k ie g o do w y b u c h u p ie r w ­ szej w o jn y ś w ia to w e j. A u to r p o św ię c ił sw e r o z w a ż a n ia o m ó w ie n iu i n s ty t u c ji u s t r o ­ jo w y c h i p o d s ta w o w y c h ź ró d e ł p r a w a w p a ń s tw ie rz y m s k im , p a ń s tw a c h g e r m a ń ­ sk ic h o r a z w e F r a n c j i, N ie m c z e c h , A n g lii i R o sji. W je d n y m z ro z d z ia łó w p r z e d s t a ­ w io n a j e s t w k r ó tk im z a ry s ie h is to r ia S ta n ó w Z je d n o c z o n y c h A m e ry k i.

42 P rze g lą d p r a s y p r a w n ic z e ) N r 2 (74)

K o n s ty t u c ja p a ń s t w a fr y k a ń s k ic h . T o m I. O p r. i w s tą p L u d w i k a G e l b e r g a . I n s t y t u t N a u k P r a w n y c h P A N . P W N . W a r s z a w a 1563 r., s. 232.

I n s t y t u t N a u k P r a w n y c h P A N w r a m a c h b a d a ń n a d p r o b le m a ty k ą p r a w n ą p a ń s t w p o w s ta ły c h n a g ru z a c h k o lo n ia liz m u p r z y s tą p ił d o w y d a w a n ia ic h k o n ­ s t y tu c j i. W p ie r w s z e j k o le jn o ś c i są to k o n s ty tu c j e p a ń s tw a f r y k a ń s k ic h z a w a r te w o m a w ia n y m to m ie . C elem w y d a w n ic tw a je s t u ła tw ie n ie s t u d io w a n ia z a g a d n ie ń p a ń s t w a i p r a w a k r a j ó w A fry k i. Do n in ie js z e g o to m u w e s z ły k o n s ty tu c je s ie d m iu p a ń s t w : E tio p ii, G h a n y , G w in e i, L ib e rii, L ib ii, S o m a li i T u n e z ji. P r z e k ła d y p o l­ s k ie o p a r te z o s ta ły n a o fic ja ln y c h e d y c ja c h lu b in n y c h d o k u m e n ta c h . Ź ró d ło , z k tó r e g o z a c z e rp n ię to t e k s t d a n e j k o n s ty tu c ji, p o d a n e j e s t w o d sy ła c z a c h .

P o s z c z e g ó ln e k o n s t y tu c j e z o s ta ły z a o p a trz o n e w k r ó t k ie w s tę p y , p rz e d s ta w ia ją c « ' w z w ię z ły sp o só b s y t u a c ję i w a r u n k i, w ja k ic h d o szło d o ic h u c h w a le n ia .

A n d r z e j W iś n ie w s k i

PH/CCŁ/1D P B 4 ł r P«4W/VICZFJ

O zm ianach w prawie o ustroju sqdów powszechnych

p is z e M in is te r S p ra w ie d liw o ś c i M a r ia n R y b i c k i w a r t y k u le , d r u k o w a n y m w n r z e 12 (1£63) „N o w eg o P r a w a ” , p o d ty t u łe m „ P rz e d n o w e liz a c ją p r a w a o u s t r o ­ j u s ą d ó w p o w s z e c h n y c h ”. W c h w ili o b e c n e j, j a k w ia d o m o , p r o j e k t t e j u s t a w y z o ­ s ta ł ju ż u c h w a lo n y i o g ło szo n y w D z ie n n ik u U sta w .

W o d r ó ż n ie n iu od sę d z ió w S ą d u N a jw y ż sz e g o , k tó r z y w y b ie r a n i są p rz e z R adt. P a ń s t w a n a o k re s p ię c io le tn i, sę d z io w ie s ą d ó w p o w s z e c h n y c h n a d a l p o w o ły w a n i b ę d ą p rz e z R a d ę P a ń s tw a n a czas n ie o zn aczo n y .

I s to tn a i k o r z y s tn a z m ia n a z o sta ła w p ro w a d z o n a w z a k r e s ie o d w o ły w a n ia s ę ­ d zió w . S ę d z ie g o , k tó r y n ie d a je r ę k o jm i n a le ż y te g o w y k o n y w a n ia o b o w ią z k ó w m o że o d w o ła ć w y łą c z n ie R a d a P a ń s t w a n a w n io s e k M in is tr a S p ra w ie d liw o ś c i. O z n a c z a to u m o c n ie n ie p o z y c ji sę d z ió w , je ś li z w aży ć, że w d o ty c h c z a s o w y m s t a ­ n ie p r a w n y m , a m ia n o w ic ie w ś w ie tle p rz e p is ó w d e k r e t u z d n ia 14.V.1946 : o ty m c z a s o w y m u n o r m o w a n iu s t o s u n k u s łu ż b o w e g o f u n k c jo n a r iu s z y p a ń s tw o w y c h , u p r a w n ie n i a co do z m ia n y s ta n o w is k a s łu ż b o w e g o s ę d z ie g o o ra z je g o zw o ln ie n iu n a le ż a ły d o w ła d z y n a c z e ln e j. W p ra w d z ie od 1957 r. w s to s u n k u ,do sę d z ió w u t a r ­ ła s ię p r a k t y k a , że M in is te r S p ra w ie d liw o ś c i w s p r a w ie z w o ln ie n ia sęd zieg o z w r a c a ł s ię k a ż d o ra z o w o do R a d y F a ń s t w a o w y r a ż e n ie zg o d y , je d n a k ż e p o d s ta w a p r a w n a w p o s ta c i a r t . 10 d e k r e t u z 14.V.1946 r. p o z o s ta w a ła n a d a l w m ocy. Z w o ln ie n ie sęd zieg o w d ro d z e d e c y z ji M i n is tr a S p ra w ie d liw o ś c i n a p o a s t a w i r n o w y c h p rz e p is ó w m o ż e n a s t ą p ić je d y n ie w s k u te k śc iśle o k re ś lo n y c h p rz y c z y n a m ia n o w ic ie z rz e c z e n ia s ię s ta n o w is k a p rz e z sęd zieg o , p rz e k r o c z e n ia g ra n ic y w ie k u , tr w a ł e j n ie z d o ln o śc i d o p r a c y o r a z n ie p e łn ie n ia s łu ż b y z p o w o d u ch o ro b y p r z e z o k re s d łu ż s z y n iż ro k . N o w e p r z e p is y u r e g u lo w a ły te ż s p r a w ę m a łż e ń s tw sę d z io w s k ic h . C h o d zi m ia ­ n o w ic ie o to , że z w ią z k i w y n ik a ją c e z m a łż e ń s tw a lu b p o k r e w ie ń s tw a p o m ię d z y s ę d z ia m i a a d w o k a ta m i m o g ły b y s tw a r z a ć p r z e k o n a n ie o u p r z y w ile jo w a n e j p o z y c ji