Book Reviews
BOGUSLAW WYDERКA. СЕСНУ SКLADNIOWO-SТYLISТYCZNE SIEDEMNASTOWIECZNEJ PROZY PUBLICYSТYCZNEJ.
PISMIENNICГWO SLJ\SКIE NA ТLЕ OGOLNOPOLSКIM,
Opole: Wy"i$-пi Szkola Pedagogiczna w Opolu, 1990, 190 s.
Badacze opisuj<\CY dzieje j<tzyka, а w szczegбlnosci ksztaltowanie si<t jego odmian, rzadko ograniczaj<\ kщg swoich zainteresowan i zakres przeprowadza nych analiz. Кsщzka В. Wyderki pokazuje jak mozna i, со wazniejsze, trzeba rozszerzyc pole badawcze, gdy pisze si<t о zagadnieniach z zakresu historycznej stylistyki. Autor dotyka w niej tak bogatej proЬlematyki, ze trudno recenzentce ustosunkowac si<t do wszystkich zagadnien z jednakow<\ pewnosci� �!"1szno�ci foпnulowanych S,\dбw i ocen.
Przedstawiona monografia ma, w zamierzeniach jej twбrcy, charakteryzowac jedn,\ z odmian funkcjonalnych polszczyzny regionalnej w XVII wieku па tle ogбlnopolskim. Status polszczyzny regionalnej okresla autor w nas�puj,\cych slowach: "regionalщ odmian<t j<tzyka zdefiniujemy jako mбwion<\, spoleczщ odmian<t j�zyka, cechuj<\Щ si<t wariantywnosci<\ form" (s.
5).
Sluzy опа zaspo kojeniu potrzeb komunikacyjnych okreslonej spolecznosci w danym czasie. Z tak okresloщ funkcj<\ wiiµ:e si<t zrбznicowanie polszczyzny regionalnej, со nie oznacza, jak slusznie zauwaza autor, uksztaltowania si<t odr<tbnych odmian funkcjonalnych dla poszczegбlnych sfer komunikacyjnych (s. 7). Charakteryzu j<\C teksty oЬsluguj,\ce jedщ z takich sfer, В. Wyderka odchodzi od dominuj<\cego, jak si<t wydaje, w dotychczasowych badaniach nad polszczyzn<\ regionaln<\ nurtu zmierzaj<\cego do "rejestracji regionalnych form fonetycznych, morfologicznych i leksykalnych" (s. 7-8). (Por. tez па ten temat Wyderka 1987: 59, Kowalska 1990: 31).Decyduj<\c si<t па analizy stylistyczne tekstбw reprezentuj,\cych slз,sц puЫi cystyk<t religijn<\ i spoleczn<\ z XVII wieku stan<\l autor przed wyborem metody opisu. Dla stylistyka nigdy nie jest to wуЬбr latwy. Wszystkie wypracowane dotychczas w stylistyce metody, ktбre autor skrupulatnie charakteryzuje, maj<\ liczne ograniczenia zwiцzane z zakresem analiz i ostroscщ stosowanych w niej poj<tc. Swiadomosc tego faktu nakazala autorowi poswi<tcenie obszemego roz dzialu omбwieniu przyj<ttej jako podstawa opisu teorii cech stylowych.
Zwraca on uwag<t па oЬecnosc kategorii cechy stylowej w licznych opraco waniach stylistycznych uwypuklaj,\c rбznice w teпninologi� sposoЬie pojmowa nia owej kategorii i zakresie przypisywanych jej funkcji (s. 18-20). Jest to bardzo
Stylistyka
/cenna pr6ba upoщdkowania pojc;c i terminбw zwil\zanych и wspomnianym nurtem analiz stylistycznych. Pr6ba, dodajmy, indywidualna, gdyz autor wyod rфnia tezy, ktбre przyjmuje па uzytek wlasnych analiz (z. 24-25). Меtосщ wydzielenia cech jest ekstrapolacja. Wsr6d danych wyjsciowych znalazly si«t zas: sfera komunikacyjna, sytuacja nadawczo-odblorcza, cel komunikacji i historycz nie uksztaltowane normy stylistyczne (s. 25). Tak ustalone cechy "jako hipotezy podlegajl\ empirycznej weryfikacji" (s. 25). Badacz podziela tez przekonanie wielu innych stylistyk6w, ze na styl sldada si«t wil\zka hierarchicznie uporцdko wanych cech (s. 21).
Ukonkretnieniem przedstawionych zalozen jest w pracy В. Wyderki rozdzial
Cechy stylowe tekst6w puhlicystycznych.
Lista wspomnianych cech sldada si«t, w uj«tciu autora, z nast«tpUjl\cych elementбw: perswazyjnosc, dyrektywnosc, emocjonalnosc, sugestywnosc (wyprowadzone z pragmatyczno-funkcjonalnych czynnikбw konkretyzacji tekstбw - s. 32), figuratywnosc, okresowosc skladni (zwil\Z3ne z forml\ organizacji mowy i kontekstem kulturowo-Iiterackim epoki-s. 32), jasnosc (implikowana przez sytuacj«t nadawczo-odblorc:щ - epoki-s. 35).Dalsza CZ«tSC monografii jest, w zamierzeniu autora, pr6bl\ oblektywizacji
wymienionych cech przez znalezienie ich tekstowych wykladnik6w. Charakte rystyk«t szczegбtowl\ ogranicza badacz swiadomie do zjawisk skladniowych. · Analizy sц imponujцco droblazgowe i rzetelne. Stosujl\C zasad«t por6wnania realizacji konkretnych form lub ich typ6w w tekstach r6znych autor6w i wpro wadzajl\C bardzo tu potrzebnl\ statystyk«t, tw6rca omawianej monografii osiцga
ten stopien sugestywnosci wywodu, ktбry skutecznie paralizuje polemiczne nastawienie odblorcy tekstu. Godna uwypuklenia jest tez ostroznosc w formulo waniu uog6lnien.
Trudno dyskutowac z autorem stojl\c па gruncie przyj«ttej przez niego teorii, gdyz wywody swoje prowadzi jasno, konsekwentnie i przejrzyscie. Udowadnia swojl\ ksic\Zkc\ szczeg6Inц przydatnosc koncepcji cech stylowych w analizach
stylistycznych '(por. tez Gajda 1982, Rachwalowa 1986). Precyzyjnosciц i sub telnoscil\ analiz zjednuje czytelnika.
Kwestil\ otwarщ pozostaje wprawdzie nadal mozliwosc charakteryzowania tq metocщ wszystkich stylбw funkcjonalnych (пр. stylu artystycznego ). Autor zapowiada jednak dalsze analizy. Istnieje tez, jak si� wydaje, potrzeba teorety cznego dookreslenia czynnik6w decydujl\cych о wydzieleniu cech ( chodzi о lis«t i hierarchi� tych ekstralingwistycznych czynnik6w), а takze sprecyzowania relacji cecha - czynnik warunkujl\cy. Charakterystyki tekstбw reprezentujцcych inne
Book Reviews
style doprowadц autora, со do tego nie mozna miec W(\tpliwosci, do uog6lnien we wskazanych zakresach.
Na zakonczenie dwie uwagi redakcyjne. Кsщzсе zaszkodzila koniecznosc skracania wywodбw, со prawdoJX>dobnie stalo sifr przyczync\ umieszczenia niektбrych zagadnien teoretycznych wyщcznie w c�ci poswifrconej analizom, а to czytelnikowi zainteresowanemu teoretycznym dorobkiem pracy nie daje pelnego obrazu (por. na przyklad uwagi о hierarchii cech stylowych - s. 150). Zakonczenie mogloby zawierac wi�j uwag uog6lniaj(\cych analizy.
МARIA WOJTAК
Literatura
Gajda S., 1982, Podstawy badan stylistycznycli nad jfzykiem naukowym, Warszawa.
Kowalska А., 1990, Stan i potrzeby w zakresie liistorycznycli badan nad polszczyznq
regюnalnq, ,,J«rzyk Polski", z. 1-2.
Rachwalowa М., 1986, Slownictwo tekstow naukowych, Wroclaw.
Wyderka В., 1987, Funkcyjno-stylistyczne zroinicowanie polszczyzny slqskiej w XVII
wieku. ,,Socjolingwistyka", t. 7, red. W.LuЬas, Кatowice.
КУЛЬТУРА РУССКОЙ РЕЧИ. ЭНЦИКЛОПЕДИЧЕСКИЙ СЛОВАРЬ -СПРАВОЧНИК. ПРОСПЕКТ, ред. А. П. Сковородников и Е. Н. Ширяев, Красноярск: Краснояр. ун-т, Ин-трус. яз. АН СССР, 1990.
