KONKURS Z CHEMII DLA UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ

KONKURS Z CHEMII

DLA UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ ETAP REJONOWY

Drogi Uczniu,

Witaj w drugim etapie konkursu chemicznego. Przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj się prawi- dłowo odpowiedzieć na wszystkie pytania zawarte w arkuszu konkursowym.

1. Arkusz liczy 10 stron i zawiera 33 zadania.

2. Przed rozpoczęciem pracy sprawdź, czy Twój test jest kompletny. Jeśli zauważysz usterki, zgłoś je Komisji konkursowej.

3. W czasie rozwiązywania zadań możesz korzystać z tablicy układu okreso- wego pierwiastków, tablicy rozpuszczalności wybranych wodorotlenków i soli oraz kalkulatora prostego.

4. Zadania czytaj uważnie i ze zrozumieniem.

5. Rozwiązania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każ- dym zadaniu. Staraj się, aby Twoje odpowiedzi były precyzyjne i jedno- znaczne.

6. Pamiętaj, że zadania wielokrotnego wyboru mogą mieć kilka poprawnych odpowiedzi.

7. W rozwiązaniach zadań rachunkowych przedstaw tok rozumowania pro- wadzący do ostatecznego wyniku oraz pamiętaj o jednostkach.

8. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra z czarnym lub granatowym tu- szem/atramentem.

9. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl.

10. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.

11. Jeśli zmienisz swoją decyzję, błędną odpowiedź wyraźnie przekreśl i zapisz odpowiedź poprawną.

Pracuj samodzielnie.

Życzymy powodzenia!

Czas pracy:

90 minut

Za bezbłędne rozwiąza- nie wszystkich zadań możesz otrzymać mak- symalnie

50 punktów .

………

- -

Dzień Miesiąc Rok

pieczątka WKK

DATA URODZENIA UCZNIA

W zadaniach od 1 do 18 wybierz poprawną odpowiedź i zakreśl odpowiednie oznaczenie literowe.

Zadanie 1 (0 - 1)

Atomy przyjmując lub oddając elektrony, tworzą odpowiednie jony. Jon siarki różni się od atomu siarki tym, że:

A. ma na zewnętrznej powłoce 6 elektronów, podczas gdy atom ma ich 8, B. ma na zewnętrznej powłoce 8 elektronów, a atom ma ich 6,

C. ma o dwa elektrony więcej niż atom, D. ma o dwa elektrony mniej niż atom.

Zadanie 2 (0 - 1)

Wskaż symbol pierwiastka, dla którego atomu prawdziwe jest stwierdzenie: Elektrony walencyjne w atomie tego pierwiastka stanowią 10% liczby protonów w jądrze tego atomu.

A. Ca B. Al C. K D. Br

Zadanie 3 (0 - 1)

Zaznacz poprawne zakończenie zdania.

Jeżeli w 250 cm³ wodnego roztworu wodorotlenku potasu znajduje się 11,2 g tej substancji, to jej stężenie molowe wynosi:

A. 44,8 ^mol

dm³ B. 0,0008 ^mol

dm³ C. 0,08 ^mol

dm³ D. 0,8 ^mol

dm³

Zadanie 4 (0 - 1)

Jedno z fundamentalnych praw chemicznych mówi o tym, że dla danego związku chemicznego stosunek mas pierwiastków tworzących ten związek jest wielkością stałą i nie zależy od metody czy miejsca otrzymywania tego związku

.

A. Joseph Proust B. John Dalton C. Svante Arrhenius D. Dymitr Mendelejew Zadanie 5 (0 - 1)

W czterech naczyniach znajdują się następujące ilości substancji:

 w naczyniu I – 9 g wody

 w naczyniu II – 8 g metanu

 w naczyniu III – 22 g tlenku węgla(IV)

 w naczyniu IV – 14 g tlenku węgla(II)

Wskaż naczynie, w którym znajduje się najwięcej moli atomów.

A. naczynie I B. naczynie II C. naczynie III D. naczynie IV

Miejsce na obliczenia (nie podlegają ocenie)

Zadanie 6 (0 - 1)

Przedstawiono niepełny wzór pewnego hydratu siarczanu(VI) miedzi(II) - 𝐂𝐮𝐒𝐎_𝟒 ∙ 𝐚𝐇_𝟐O. W hydracie tym masa wody stanowi 36% masy hydratu. Na podstawie obliczeń ustal wartość współczynnika a.

A. a = 2 B. a = 3 C. a = 4 D. a = 5

Miejsce na obliczenia (nie podlegają ocenie)

Zadanie 7 (0 - 1)

Wskaż zbiór związków chemicznych będących wyłącznie tlenkami zasadowymi.

A. K2O, CuO, SO2, P4O10 B. N2O5, SiO2, CO2, SO3 C. CaO, CuO, SiO2, CO2 D. BaO, Na2O, Cs2O, SrO Zadanie 8 (0 - 1)

Na podstawie podanych poniżej informacji ustal nazwę pierwiastka X.

 liczba masowa jednego z izotopów pierwiastka X jest równa liczbie atomowej pierwiastka, który jest metalem i warunkach normalnych jest cieczą,

 liczba atomowa pierwiastka X jest sumą cząstek elementarnych zawartych w atomie sodu Na-23.

A. wanad B. selen C. magnez D. rtęć

Zadanie 9 (0 - 1)

Uczniowie zaproponowali różne metody otrzymywania siarczanu(VI) potasu.

 metoda I – kwas + metal

 metoda II – tlenek kwasowy + tlenek metalu

 metoda III – tlenek kwasowy + wodorotlenek

 metoda IV – niemetal + metal

Wskaż, które metody otrzymywania tej soli uczniowie zaproponowali poprawnie.

A. metody I i IV B. metody I, II i III C. metody I, II, III, IV D. metody I, II, IV Zadanie 10 (0 - 1)

Zmieszano roztwór zawierający 4 mole wodorotlenku sodu i roztwór zawierający 2 mole kwasu siarkowego(VI). Do otrzymanego roztworu dodano kilka kropel fenoloftaleiny. Wybierz wyrażenie dotyczące zabarwienia fenoloftale- iny oraz poprawne uzasadnienie wyboru.

W otrzymanym roztworze feno- loftaleina

A. zabarwiła się

na malinowo ponieważ

1. do reakcji użyto nadmiaru kwasu siarkowego(VI).

2. do reakcji użyto nadmiaru wodorotlenku sodu.

3. do reakcji użyto stechiometrycznych ilości reagentów.

B. pozostała bezbarwna

Zadanie 11 (0 - 1)

Poniżej podano wzory sumaryczne wybranych węglowodorów alifatycznych. Wskaż, które z nich należą do tego samego szeregu homologicznego.

A. C2H6, C2H4, C2H2 B. C2H6, C3H8, C5H12 C. C2H4, C4H6, C2H6 D. C2H2, C4H6, C3H6

Zadanie 12 (0 - 1)

Zmieszano 2 mole azotu i 7 moli wodoru. Po zainicjowaniu i przeprowadzeniu reakcji chemicznej w odpowiednich warunkach, otrzymano amoniak, związek azotu z wodorem o wzorze NH3. Zakładając, że reakcja zachodzi ze 100% wydajnością, masa mieszaniny poreakcyjnej wynosi:

A. 17 g B. 35 g C. 68 g D. 70 g

Miejsce na obliczenia (nie podlegają ocenie)

Zadanie 13 (0 - 1)

Pewien atom ma masę bezwzględną równą 3,44 ∙ 10⁻²² g. Masa molowa tego pierwiastka jest, w przybliżeniu, równa:

A. 207 _mol^g B. 57 u C. 20,7 _mol^g D. 207 u

Miejsce na obliczenia (nie podlegają ocenie)

Zadanie 14 (0 - 1)

Dokończ podane niżej zdanie tak, aby uzyskać informację prawdziwą.

Przyczyną powstawania kwaśnych opadów, które są bardzo szkodliwe dla środowiska naturalnego, jest zanie- czyszczenie powietrza tlenkami:

A. azotu B. wodoru C. krzemu D. siarki

Zadanie 15 (0 - 1)

Węglowodór łańcuchowy, którego cząsteczka zbudowana jest z trzech atomów węgla i sześciu atomów wodoru, pomiędzy atomami węgla posiada:

A. tylko wiązania pojedyncze B. tylko wiązania podwójne C. jedno wiązanie podwójne D. jedno wiązanie potrójne Zadanie 16 (0 - 1)

Bogactwo naturalne, powstałe w odległych epokach geologicznych ze szczątków organizmów roślinnych i zwie- rzęcych, które jest mieszaniną węglowodorów stałych, ciekłych i gazowych, wzajemnie w sobie rozpuszczonych to:

A. gaz ziemny B. ropa naftowa C. węgiel kamienny D. wszystkie odpowiedzi są poprawne Zadanie 17 (0 - 1)

Szereg homologiczny jest to:

A. rozpad cząsteczek węglowodorów o długich łańcuchach węglowych na węglowodory o krótszych łańcuchach;

B. szereg związków o podobnej budowie i właściwościach chemicznych, w których każdy następny różni się od poprzedniego o stałą grupę –CH²– ;

C. zbiór wszystkich węglowodorów nienasyconych;

D. zbiór wszystkich związków organicznych.

Zadanie 18 (0 - 1)

W wyniku reakcji dysocjacji elektrolitycznej 1 mola pewnej substancji, w roztworze wodnym otrzymano 3 mole jonów. Substancją, którą rozpuszczono w wodzie mogła być sól o wzorze:

A. K2SO4 B. FeCl2 C. KNO3 D. Bi(NO3)3

Zadanie 19 (0 - 2)

W cząsteczkach związków organicznych, oprócz atomów węgla i wodoru mogą znajdować się również atomy tlenu, azotu, a także atomy fosforu. Związki takie nazywamy związkami fosforoorganicznymi. Bardzo cząsto są to pestycydy, czyli substancje używane do zwalczania organizmów szkodliwych lub niepożądanych, stosowane głów- nie do ochrony roślin uprawnych, lasów, zbiorników wodnych, ale także zwierząt, ludzi, produktów żywnościo- wych, oraz do niszczenia żywych organizmów uznanych za szkodliwe w budynkach inwentarskich, mieszkalnych, szpitalnych i magazynach.Poniżej przedstawiono wzór pewnego związku fosforoorganicznego o nazwie schradan.

R R R - N N - R P - O - P R - N N - R R R

We wzorze schradanu symbolem R zastąpiono nasycone grupy węglowodorowe. Stwierdzono, że masa wszystkich grup R stanowi 47,2% masy całej cząsteczki.

Na podstawie odpowiednich obliczeń, ustal wzór sumaryczny grupy R.

Informacja do zadań 20 – 22.

Poniżej podano schemat trzech przemian przebiegających z udziałem związków baru. W każdej reakcji chemicznej, oprócz związku ujętego w schemacie zastosowano związek należący do innej grupy związków nieorganicznych – w pierwszej tlenek, w drugiej kwas, a w trzeciej wodny roztwór soli sodowej.

Zadanie 20 (0 - 1)

Uzupełnij schemat wzorami związków nieorganicznych zastosowanych w przemianach 1 – 3. Wpisz je w wykrop- kowane miejsca nad numerem reakcji chemicznej w schemacie przedstawionym w informacji wstępnej.

Zadanie 21 (0 - 3)

Napisz w formie jonowej skróconej równania zachodzących reakcji chemicznych.

1. ...

2. ...

3. ...

Zadanie 22 (0 -1)

Podaj nazwę soli sodowej użytej w jednej z przemian.

...

……...

1

……...

2

……...

3

Ba(OH)2(aq) BaCO3 BaCl2(aq) BaSO4

Zadanie 23 (0 - 1)

W procesie produkcji paliw, węglowodory otrzymywane w czasie destylacji ropy naftowej poddaje się różnorod- nym przemianom prowadzącym do otrzymywania węglowodorów o mniejszych masach cząsteczkowych i większej liczbie oktanowej. W trakcie tych przemian mogą, w odpowiednich warunkach, zachodzić następujące przemiany:

Przemiana 1: CH3 – (CH2)14 – CH3

→ CH3 – (CH2)6 – CH3 + CH2 = CH – (CH2)5 – CH3

Przemiana 2: CH3 – (CH2)4 – CH3

→ H2 +

Podaj nazwy procesów przemysłowych, dla których reprezentatywne są przemiany 1 i 2.

przemiana 1 przemiana 2

nazwa procesu przemysłowego

Informacja do zadań 24 – 25.

Wykonano cztery doświadczenia chemiczne, które oznaczono cyframi 1 – 4. Schematy przeprowadzonych do- świadczeń przedstawiono za pomocą poniższych rysunków.

HCl

Mg

1.

HCl

MgCO

2.

HCl

Mg(OH)

3.

NaOH

Mg(OH)

4.

Opis przebiegu doświadczeń chemicznych to, między innymi, opis towarzyszących im obserwacji. Mogą one brzmieć np. następująco:

A. wydziela się bezbarwny gaz

B. ciało stałe rozpuszcza się (roztwarza się) C. nie obserwujemy zmian

Zadanie 24 (0 - 1)

Wśród doświadczeń 1 – 4 wskaż wszystkie, w trakcie których można było zaobserwować opisane zmiany. Zapisz w tabeli numery tych doświadczeń.

Obserwacje

opis A opis B opis C

Zadanie 25 (0 - 7)

Stosując zapis cząsteczkowy i jonowy skrócony zapisz równania reakcji zachodzących podczas doświadczeń 1 – 4 lub zaznacz, że reakcja nie zachodzi.

doświadczenie 1

zapis cząsteczkowy

zapis jonowy skrócony

doświadczenie 2

zapis cząsteczkowy

zapis jonowy skrócony

doświadczenie 3

zapis cząsteczkowy

zapis jonowy skrócony

doświadczenie 4

zapis cząsteczkowy

zapis jonowy skrócony

Informacja do zadań 26 – 30.

Sporządzono dwie, opisane poniżej mieszaniny węglowodorów: etanu i etenu.

Mieszanina A Po całkowitym spaleniu tej mieszaniny otrzymuje się 8,5 mola pary wodnej.

Mieszanina B W mieszaninie tej ilość etanu jest taka sama jak w mieszaninie A, a ilość etenu jest dwukrot- nie większa niż w mieszaninie A. Po całkowitym spaleniu tej mieszaniny otrzymuje się 12,5 mola pary wodnej.

Zadanie 26 (0 - 2)

Dokończ podane poniżej zdania tak, aby były poprawne. Podkreśl jedno wyrażenie w nawiasie.

1. Etan jest węglowodorem (nasyconym/nienasyconym). Eten jest węglowodorem (nasyconym/nienasyconym).

2. Etan należy do grupy węglowodorów, którym odpowiada wzór ogólny (CnH2n-2 / CnH2n / CnH2n+2).

3. Zawartość procentowa wodoru (w % masowych) w etenie jest (większa /mniejsza /taka sama) niż w etanie.

Zadanie 27 (0 - 2)

Napisz równania reakcji spalania całkowitego etanu i etenu. Użyj wzorów sumarycznych obu węglowodorów.

Równanie reakcji spalania całkowitego etanu: ...

Równanie reakcji spalania całkowitego etenu: ...

Zadanie 28 (0 - 2)

Ze znajdujących się w mieszaninie A węglowodorów wybierz ten, który reaguje z bromem w reakcji addycji. Posłu- gując się wzorami półstrukturalnymi napisz równanie tej reakcji chemicznej i podaj nazwę systematyczną otrzy- manego produktu.

Równanie reakcji addycji: ...

Nazwa systematyczna produktu: ...

Zadanie 29 (0 - 2)

Ustal na podstawie odpowiednich obliczeń, ile moli etanu i ile moli etenu znajduje się w mieszaninie A i w mie- szaninie B.

Odpowiedź:

skład mieszaniny A liczba moli etanu ... liczba moli etenu ...

skład mieszaniny B liczba moli etanu ... liczba moli etenu ...

Zadanie 30 (0 - 2)

W skład mieszaniny C, oprócz etanu i etenu, wchodzi także alkan X. Mieszanina ta zawiera po jednym molu każde- go węglowodoru. Sumaryczna masa atomów węgla wchodzących w skład wszystkich trzech węglowodorów do sumarycznej masy atomów wodoru wchodzących w skład tych węglowodorów ma się tak, jak 24 : 5. Na podstawie obliczeń ustal wzór sumaryczny alkanu X.

Zadanie 31 (0 - 3)

Węgliki to związki węgla z innymi pierwiastkami o mniejszej od niego elektroujemności. Do najważniejszych z nich należą węglik glinu i węglik wapnia. Stosuje się je, miedzy innymi, do otrzymywania węglowodorów. Zaprojektuj doświadczenie, w którym otrzymasz metan.

W tym celu:

a) Uzupełnij schemat doświadczenia wpisując w odpowiednie miejsce wzory sumaryczne lub nazwy użytych odczynników chemicznych wybranych spośród podanych uwzględniając fakt, że w kolbie powstaje substancja rozpuszczalna w wodzie.

kwas solny, węglik glinu, węglik wapnia, woda, wodorotlenek sodu,

...

...

woda

b) zapisz, co można zaobserwować w kolbie.

...

c) Czy w tak zaprojektowanym doświadczeniu możliwe jest zbieranie metanu do kolejnych doświadczeń? Od- powiedź uzasadnij. W swojej wypowiedzi odwołaj się do właściwości fizycznych metanu.

………...…………

………...…………

d) Zapisz równanie reakcji chemicznej zachodzącej w kolbie.

………...…………

Zadanie 32 (0 - 2)

Pewien węglowodór ma wzór sumaryczny C8H18. W jego cząsteczce są tylko wiązania pojedyncze. Liczba atomów węgla I-rzędowych wynosi – 5, II-rzędowych – 1, III-rzędowych

– 1

Wzór półstrukturalny: ………...………

Nazwa systematyczna: ………...………

Zadanie 33 (0 - 1)

Poniżej przedstawiono wzór polimeru addycyjnego otrzymanego w reakcji polimeryzacji monomeru, który jest węglowodorem X.

C CH

CH

CH

n

Narysuj wzór półstrukturalny monomeru, z którego otrzymano ten polimer i podaj jego nazwę systematyczną.

Wzór monomeru, z którego otrzymano polimer: ...

Nazwa systematyczna węglowodoru X, z którego otrzymano polimer: ...

BRUDNOPIS

FRAGMENT UKŁADU OKRESOWEGO PIERWIASTKÓW

1 18

1H 1,01 wodór

2He 4,00

2 13 14 15 16 17 Hel

3Li 6,94 Lit

4Be 9,01 Beryl

5B 10,81 Bor

6C 12,01 Węgiel

7N 14,01 Azot

8O 16,00 Tlen

9F 19,00 Fluor

10Ne 20,18 Neon

11Na 23,00 Sód

12Mg 24,31 Magnez

13Al 26,98 Glin

14Si 28,08 Krzem

15P 30,97 Fosfor

16S 32,07 Siarka

17Cl 35,45 Chlor

18Ar 39,95 Argon

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

19K 39,01 Potas

20Ca 40,08 Wapń

21Sc 44,96 Skand

22Ti 47,88 Tytan

23V 50,94 Wanad

24Cr 52,00 Chrom

25Mn 54,94 Mangan

26Fe 55,85 Żelazo

27Co 58,93 Kobalt

28Ni 58,69 Nikiel

29Cu 63,55 Miedź

30Zn 65,39 Cynk

31Ga 69,72 Gal

32Ge 72,61 German

33As 74,92 Arsen

34Se 78,96 Selen

35Br 79,90 Brom

36Kr 83,80 Krypton

37Rb 85,47 Rubid

38Sr 87,62 Stront

39Y 88,91 Itr

40Zr 91,22 Cyrkon

41Nb 92,91 Niob

42Mo 95,94 Molibden

43Tc 97,91 Technet

44Ru 101,1 Ruten

45Rh 102,9 Rod

46Pd 106,42 Pallad

47Ag 107,87 Srebro

48Cd 112,41 Kadm

49In 114,82 Ind

50Sn 118,71 Cyna

51Sb 121,76 Antymon

52Te 127,60 Tellur

53I 126,90 Jod

54Xe 131,29 Ksenon

55Cs 132,9 Cez

56Ba 137,3 Bar

57La*

139,9 Lantan

72Hf 148,5 Hafn

73Ta 180,9 Tantal

74W 183,8 Wolfram

75Re 186,2 Ren

76Os 190,2 Osm

77Ir 192,2 Iryd

78Pt 195,08 Platyna

79Au 196,97 Złoto

80Hg 200,59 Rtęć

81Tl 204,38 Tal

82Pb 207,20 Ołów

83Bi 208,98 Bizmut

84Po 208,98 Polon

85At 209,99 Astat

86Rn 222,02 Radon

87Fr 223,02 Frans

88Ra 226,03 Rad

89Ac**

227,03 Aktyn

104Rf 261,11 Rutherf.

105Db 263,11 Dubn

106Sg 265,12 Seaborg

107Bh 264,10 Bohr

108Hs 269,10 Has

109Mt 268,10 Meitner

110Ds 281,10 Darms.

111Rg Roent.

Tabela rozpuszczalności wybranych wodorotlenków i soli.

Na⁺ K⁺ NH4+ Mg²⁺ Ca²⁺ Ba²⁺ Ag⁺ Cu²⁺ Zn²⁺ Al³⁺ Mn²⁺ Fe²⁺ Fe³⁺ Pb²⁺ Sn²⁺

OH^- r r r s s r n n n n n n n n n

Cl^- r r r r r r n r r r r r r s r

Br^- r r r r r r n r r r r r r s r

S^2- r r r r s r n n n o n n n n n

SO32- r r r r n n n n s o n n o n o

SO42- r r r r s n n r r r r r r n r

NO3- r r r r r r r r r r r r r r r

PO43- r r r n n n n n n n n n n n n

CO32- r r r n n n n n n o n n o n o

SiO32- r r o n n n n n n n n n n n n

r - substancja dobrze rozpuszczalna

s - substancja słabo rozpuszczalna (osad wytrąca się ze stężonego roztworu) n - substancja praktycznie nierozpuszczalna

o - substancja w roztworze wodnym nie istnieje

Do przygotowania arkusza konkursowego wykorzystano m. in. zadania 97, 100, 383, 385, 378, 480 ze

zbioru zadań Barbary Pac Chemia. Matura 2019. Zbiór zadań maturalnych. Wydawnictwo Szkolne

OMEGA.