Opolski Dezyderat w Sprawie
Przestrzeni Wiejskiej
The Opole Desideratum about the Rural Space
Przestrzeþ Polski jest dobrem wspólnym, chronionym zapisami art. 5 Konstytucji RP. Jest dobrem ograniczonym i praktycznie – w Ĕyciu pokoleþ – nieodnawialnym. Nie- stety zachodzñ w niej procesy prowadzñce do zatracenia wyjñtkowego charakteru polskiej wsi. Podejmowane dziaäania majñce na celu racjonalizacjö jej wykorzystania sñ niewystarczajñce. Niekontrolowana suburbanizacja i chaos przestrzenny prowadzñ do niszczenia dziedzic- twa kulturowego wsi oraz rodzñ problemy ekonomiczne, spoäeczne i Ĉrodowiskowe.
Obszary wiejskie w Polsce dysponujñ jeszcze zasobami o wysokich wartoĈciach kulturowych, archi- tektonicznych i przyrodniczych, co czyni je unikalnym dziedzictwem. WartoĈci te opierajñ siö na róĔnicach po- miödzy tradycyjnymi obszarami wiejskimi, a Ĉrodowiskiem miejskim, a takĔe na bogactwie moĔliwoĈci wynikajñcych z tych róĔnic. Obszary, gdzie walory kulturowe, architekto- niczne, przyrodnicze i krajobrazowe wystöpujñ äñcznie na wysokim poziomie coraz bardziej majñ postaè enklaw. Na dodatek brak skutecznych form ochrony takich obszarów.
Rozwój obszarów wiejskich w Polsce tkwi w kole- inie miejskich wzorców paradygmatu modernizacji, jaki uksztaätowaä siö w epoce industrialnej. Wzrost gospo- darczy i osiñganie wspóäczesnych standardów cywiliza- cyjnych odbywa siö gäównie poprzez umiastowienie wsi tj. wprowadzenie miejskich wzorców zagospodarowania
nych. Prowadzi to do zatracenia wiejskiej specyfiki, de- gradacji i zaniku tradycyjnych obiektów, w szczególnoĈci zagród i innych obiektów zwiñzanych z gospodarkñ wiej- skñ, unifikacji, zuboĔenia zasobu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Obszary przylegäe do aglomeracji i wiök- szych miast cechuje rozbryzg urbanizacyjny (urban -sprawl) oraz przestrzenna przypadkowoĈè lokalizacji intensywnej zabudowy i innych inwestycji. Wözäy komunikacyjne i tereny wzdäuĔ gäównych dróg sñ przeksztaäcane w strefy chaotycznej zabudowy o funkcjach gospodarczych nie zwiñzanych z miejscowñ tradycjñ budowlanñ. Obszary wiejskie staäy siö terenem eksplorowanym dla szeregu potrzeb nie majñcych jakiegokolwiek zwiñzku z gospo- darkñ lokalnñ.
Stan ten manifestuje siö okaleczeniem krajobrazu i generowania wszelkich moĔliwych konfliktów prze- strzennych, a w konsekwencji spoäecznych. Zmniejsza to i upoĈledza funkcjonalnoĈè obszarów wiejskich i zawöĔa potencjalne moĔliwoĈci przyszäego ich wykorzystania, w szczególnoĈci zwiñzanego z dziedzictwem kulturowym, Ĉrodowiskiem przyrodniczym i krajobrazem.
W Polsce nie przyjñä siö paradygmat rewitalizacji, uznany w Europie Zachodniej juĔ w latach 80. Staäo siö to na skutek obywatelskiej niezgody na utratö regionalnych wartoĈci Ĉrodowiska kulturowego i krajobrazu, zwiñzanych z tym strat ekonomicznych oraz ĈwiadomoĈci zagroĔenia utraty toĔsamoĈci wspólnot i miejsca ich zamieszkania.
Wyrazem tego byäo rozwiniöcie regionalnych/landowych programów odnowy wsi, prowadzñcych do komplekso- wej (caäoĈciowej) odnowy poszczególnych miejscowoĈci poprzez powiñzanie planowania strategicznego z plano- waniem przestrzennym, szerokim udziaäem spoäecznoĈci wiejskich. Natomiast w Polsce, w dobie transformacji ustrojowej lat 90., przyjöto paradygmat wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. Jego realizacja sprowadzaäa siö do tzw. róĔnicowania, czyli zwiökszania spectrum dziaäalnoĈci gospodarczej, czym skutecznie podtrzymano uksztaätowanñ w czasach realnego socjalizmu praktykö traktowania wsi wyäñcznie jako sfery produkcji.
Pierwsza dekada XXI wieku nie przyniosäa w tej mie- rze pozytywnych zmian jakoĈciowych. Nie wypracowano spójnej koncepcji rozwoju i ksztaätowania obszarów wiej-
Polityki Rolnej Unii Europejskiej. Programy Operacyjne staäy siö Ēródäem zdobywania Ĉrodków na poszczególne inwestycje, obiektywnie potrzebne, lecz nie osadzone w szerszym kontekĈcie rozwojowym. Lokalnie oznaczaäo to realizacjö szeregu przedsiöwziöè (w zdecydowanej mie- rze infrastrukturalnych), co do treĈci bödñcych punktowymi interwencjami, a nie sposobem na dynamizowanie pro- cesów rozwojowych uruchomionych innymi metodami.
W ten sposób na przeäomie ubiegäego i obecnego wieku, nabyte przez samorzñdy gmin umiejötnoĈci planowania strategicznego ustñpiäy „wykorzystywaniu Ĉrodków unij- nych”, gäównie na rozbudowö infrastruktury. W praktyce polityka rozwoju obszarów wiejskich sprowadziäa siö do osiñgania zmian moĔliwych do pomiaru poprzez tzw.
wskaĒniki produktu, a wiöc kategorie fizykalne (mierzalne).
Osiñganie zaäoĔonych mierników ma dowodziè skutecz- noĈci polityki rozwojowej.
Ksztaätowanie przestrzeni, a w szczególnoĈci ochro- ny krajobrazu, nie uznano za dziedziny wymagajñce interwencji, tym bardziej, iĔ ewentualne ustalenie efektu osiñgniötych zmian jest niemal niemoĔliwe przy takim podejĈciu. Dlatego teĔ obecny okres silnego wzrostu go- spodarczego, podobnie jak okres transformacji ustrojowej lat 90. cechujñ siö przewagñ oddziaäywaþ negatywnych na przestrzeþ wiejskñ i krajobraz. Wyjñtkowa w historii dynamika niekorzystnych zmian diagnozowana jest jako
„planowany chaos (bo sankcjonowany formalnñ zgod- noĈciñ z planami zagospodarowania przestrzennego).
Dewastacja przestrzeni i degradacja krajobrazu to pro- blemy pierwszoplanowe, bez których rozwiñzania rozwój zrównowaĔony nie jest moĔliwy.
Traktowanie obszarów wiejskich jako niewyczerpy- wanego Ēródäa rezerw terenowych spotyka siö w Polsce z szerokñ akceptacjñ lub co najmniej przyzwoleniem, co objawia siö zarówno w dziaäaniach wäadz i osób zawodo- wo zajmujñcych siö zagospodarowaniem przestrzennym.
Mieszkaþcy, tworzñcy spoäecznoĈci lokalne, którzy naj- wiöcej tracñ na takiej polityce przestrzennej, wydajñ siö byè pogodzeni lub nieĈwiadomi skutków, jakie wiñĔñ siö z rabunkowñ politykñ przestrzennñ. Beneficjentami takiej polityki sñ wäaĈciciele niezabudowanych nieruchomoĈci, którzy walczñ o prawo zabudowy, czösto tylko ze wzglö-
du na wzrost ich wartoĈci, a nie dla realizacji inwestycji budowlanych.
Majñc na uwadze, iĔ rozwój gospodarczy i spoäecz- ny wsi wiñĔe siö z koniecznoĈciñ wyznaczania nowych terenów rozwojowych oraz majñc ĈwiadomoĈè, iĔ uwa- runkowania ekonomiczne sñ kluczowym kryterium przy lokalizacji nowych inwestycji, niniejszy dezyderat, odwo- äujñc siö do zasad zrównowaĔonego rozwoju i diagnozy stanu istniejñcego, przedstawia postulaty i apele, których realizacja pozwoli ochroniè krajobraz polskiej wsi, bödñcy dziedzictwem wszystkich obywateli.
DIAGNOZA
Nieracjonalna, doraŸna polityka przestrzenna
NajwaĔniejszym Ĉrodkiem ochrony dziedzictwa kulturowego wsi jest racjonalna i däugofalowa polityka przestrzenna prowadzona przez wäadze samorzñdowe.
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym przewiduje, Ĕe narzödziami säuĔñcymi do kreowania i re- alizacji tej polityki na szczeblu gminnym sñ:
1) studium uwarunkowaþ i kierunków zagospodarowania przestrzennego,
2) miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.
Niestety w imiö mylnie rozumianego liberalizmu gospodarczego, postöpuje proces deregulacji systemu zarzñdzania przestrzeniñ, poprzez wprowadzanie coraz to nowych narzödzi pozwalajñcych realizowaè inwesty- cje bez poszanowania kontekstu przestrzennego. WĈród instrumentów, których funkcjonowanie ma szczególnie niekorzystny wpäyw na przestrzeþ naleĔy wskazaè:
1) decyzje o warunkach zabudowy oraz decyzje o usta- leniu lokalizacji inwestycji celu publicznego,
2) prawo wznoszenia zabudowy siedliskowej na terenach rolnych,
3) spec -ustawy (uäatwiajñce realizacjö zadaþ o znaczeniu ponadlokalnym, ale wpäywajñce negatywnie na äad przestrzenny w skali lokalnej).
WaĔnym czynnikiem utrudniajñcym, a czösto wröcz uniemoĔliwiajñcym, prowadzenie racjonalnej, däugo- falowej polityki przestrzennej jest säaboĈè planowania ponadlokalnego, które nie speänia swojej gäównej roli, tj. nie koordynuje planowania przestrzennego na szcze- blu lokalnym oraz nie wyznacza (wiñĔñcych prawnie) nadrzödnych kierunków i zasad zagospodarowania prze- strzennego gmin.
Planowanie przestrzenne w polskich realiach ma charakter doraĒny. Wäadze samorzñdowe czösto nie sñ zainteresowane tworzeniem spójnego prawa miejscowego, chroniñcego dziedzictwo kulturowe wsi, gdyĔ wiñĔe siö to z koniecznoĈciñ podejmowania dziaäaþ däugofalowych, kosztownych w krótkiej, „wyborczej” perspektywie. Poli- tyka przestrzenna gmin, ksztaätowana przez niepowiñzane ze sobñ w spójny system opracowania planistyczne, jest kreowana w duĔej mierze przez jednostkowe interesy osób lub grup, które realizujñc swoje cele, nie dbajñ o potrzeby spoäecznoĈci lokalnych i przyszäych pokoleþ. Wynikajñce ze zäych regulacji prawnych uwarunkowania ekonomiczne powodujñ, Ĕe znaczna czöĈè wäaĈcicieli niezabudowa- nych nieruchomoĈci skäada wnioski, Ĕñdajñc przyznania im prawa zabudowy, czösto ze wzglödu na potencjalny wzrost wartoĈci tych gruntów i wiñĔñce siö z tym korzyĈci finansowe, a nie dla realizacji inwestycji budowlanych.
Kolejny problem to nieracjonalne wnioski skäadane do opracowaþ planistycznych, np. o dopuszczenie zabudowy na terenach rolnych w znacznym oddaleniu od zwartych zespoäów osadniczych. Wäadze gminy rozstrzygajñc je stajñ przed koniecznoĈciñ wyboru mniejszego zäa:
1) odrzucajñc – naraĔajñ siö na roszczenia finansowe ze strony wnioskodawców,
2) uwzglödniajñc – przesñdzajñ o dewastacji krajobrazu i jednoczeĈnie godzñ siö na przyszäe Ĕñdania dotyczñce poniesienia kosztów uzbrojenia tych czösto odlegäych terenów.
Skutki nieracjonalnej,
doraŸnej polityki przestrzennej
NierozwaĔna polityka proinwestycyjna skutkuje znacznñ nadpodaĔñ gruntów przeznaczonych w planach
uwzglödnieniu obecnej dynamiki osadnictwa – byäyby uzasadnione dopiero przy kilkukrotnym wzroĈcie po- pulacji naszego kraju. Tworzona w ten sposób struktura przestrzenna jest bardzo nieefektywna ekonomicznie.
Brak podatku katastralnego lub innego skutecznego opodatkowania niezabudowanych gruntów budowlanych, w tym uĔytkowanych rolniczo, a takĔe niekorzystne dla gmin regulacje w zakresie scalania i podziaäu nierucho- moĈci, powodujñ, iĔ wäaĈciciele nieruchomoĈci rzadko sñ zainteresowani szybkñ realizacjñ inwestycji, zado- walajñc siö korzyĈciami päynñcymi ze wzrostu wartoĈci swoich gruntów. Nowa zabudowa powstaje w sposób chaotyczny, czösto w pierwszej kolejnoĈci w oddaleniu od obszarów istniejñcej zwartej zabudowy, co powoduje miedzy innymi:
1) wzrost kosztów budowy i utrzymania nowej infra- struktury technicznej, jednoczeĈnie zmniejszajñc jej efektywnoĈè,
2) wzrost wartoĈci gruntów rolnych, przez co w przypad- ku realizacji na tych terenach inwestycji publicznych, takich jak drogi czy sieci infrastruktury, wäaĈcicielom naleĔy päaciè znacznie wyĔsze odszkodowania za wywäaszczenie lub säuĔebnoĈè przesyäu,
3) tworzenie enklaw nowej zabudowy, których mieszkaþ- cy nie czujñ siö czäonkami spoäecznoĈci lokalnej, 4) utrudnienia w procesach rewaloryzacji i rewitalizacji,
poprzez odpäyw kapitaäu na rzecz inwestycji lokalizo- wanych na obrzeĔach terenów zabudowanych, 5) obniĔenie walorów estetycznych wsi oraz utratö jakoĈci
krajobrazu, co znaczñco obniĔa atrakcyjnoĈè obszarów wiejskich jako miejsca zamieszkania,
6) bezpowrotnñ utratö korzyĈci zwiñzanych z malow- niczymi krajobrazami oraz czystym Ĉrodowiskiem, koniecznymi dla rozwoju turystyki wiejskiej lub innych form aktywnoĈci gospodarczej, bazujñcych na tych elementach Ĉrodowiska.
Jakoœæ opracowañ planistycznych
JakoĈè miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz studiów uwarunkowaþ i kierunków zagospodarowania przestrzennego bardzo czösto jest
potrzeby poszczególnych osób lub wñskich grup, nie chroniñ one we wäaĈciwy sposób dziedzictwa kulturowe- go wsi, a takĔe zbyt rzadko kreujñ struktury przestrzenne o wysokich walorach funkcjonalnych.
UrbaniĈci, którzy sñ zatrudniani zgodnie z prawem zamówieþ publicznych w drodze przetargów nieograni- czonych, w których przewaĔnie jedynym kryterium jest najniĔsza cena, a nie jakoĈè wykonywanej pracy, zmuszeni sñ – obniĔajñc koszty – m.in. do zatrudniania säabo wy- kwalifikowanej kadry, stosowania standardowych rozwiñ- zaþ czy ograniczania bñdĒ rezygnacji z prac studialnych i z szerszej wspóäpracy z lokalnymi spoäecznoĈciami dla wypracowywania optymalnych rozwiñzaþ przestrzennych.
Narzêdzia ochrony zabytków oraz krajobrazu kulturowego
Podejmowane dziaäania, majñce na celu ochronö dziedzictwa polskiej wsi, ograniczajñ siö zwykle do ochrony pojedynczych obiektów czy zespoäów budyn- ków. Stosunkowo dobrze uregulowana prawnie ochrona obszarowa, jako priorytet wskazuje ochronö Ĉrodowiska przyrodniczego, wprowadzajñc skuteczne narzödzia säu- Ĕñce zachowaniu walorów przyrodniczych, a marginalnie traktujñc walory kulturowe wsi.
Istotnym problemem jest fakt, iĔ ochronñ objöte zo- staäy tylko wybrane, najcenniejsze obiekty lub obszary, brakuje natomiast róĔnych form ochrony caäej przestrzeni naszego kraju.
Niedostateczna jest ĈwiadomoĈè spoäeczna w zakre- sie znaczenia potrzeby ochrony dziedzictwa kulturowego polskiej wsi. Przejawia siö ona zwykle brakiem presji na objöcie ochronñ obiektów o walorach zabytkowych, a takĔe znikomym zrozumieniem dla ochrony historycz- nych ukäadów przestrzennych. To czösto równieĔ brak poszanowania dla tradycyjnych form zieleni we wsiach – szpalerów, alei czy parków podworskich.
Udzia³ spo³eczeñstwa w procesie kszta³towania przestrzeni i ochrony dziedzictwa kulturowego wsi
Niedostatecznie rozumiane sñ zwiñzki problematyki ochrony dziedzictwa kulturowego z procesami demokra- tyzacji i budowy spoäeczeþstwa obywatelskiego. W po- wszechnej ĈwiadomoĈci krajobraz wsi nie funkcjonuje jako dobro publiczne, którego ochrona jest prawem i obo- wiñzkiem kaĔdego z osobna i wszystkich skäadajñcych siö na lokalnñ spoäecznoĈè.
Powszechne w polskim spoäeczeþstwie przekonanie, iĔ prawo wäasnoĈci jest toĔsame z prawem do zabudowy nieruchomoĈci, kwestionowane jest tylko w nielicznych przypadkach, w których negatywne skutki planowanej inwestycji bezpoĈrednio dotykajñ zainteresowanych.
Samorzñdy tworzñc prawo lokalne zwykle ogra- niczajñ siö do form partycypacji spoäecznej narzuconej przez ustawy, tworzñc czösto fikcjö udziaäu spoäeczeþ- stwa w procesie ksztaätowania otaczajñcej przestrzeni.
W rezultacie czösto jedynñ grupñ zaangaĔowanñ w proces planistyczny sñ wnioskodawcy, zainteresowani realizacjñ swoich postulatów.
POSTULATY I APELE
W zakresie kompetencji centralnych w³adz postuluje siê aby:
uznaè äad przestrzenny za dobro publiczne i niezbödny warunek realizacji zasady zrównowaĔonego rozwoju, wpisanej do Konstytucji RP,
przeprowadziè implementacjö Europejskiej Konwencji Krajobrazowej w celu odpowiedniej ochrony i zarzñ- dzania krajobrazem,
udoskonaliè narzödzia prawne umoĔliwiajñce tworze- nie i realizowanie polityki przestrzennej na wszystkich szczeblach administracji,
uniemoĔliwiè realizacje inwestycji w oparciu o instru- menty prawne inne niĔ plan miejscowy, co w rezultacie skäoni samorzñdy do ich sporzñdzenia, zapewniajñc do- celowo narzödzie do ochrony przestrzeni caäej gminy,
wprowadziè odpowiedni podatek od niezabudowanych gruntów budowlanych, przeznaczonych w planach miejscowych pod nowe zainwestowanie,
uäatwiè scalanie i racjonalny podziaä nieruchomo- Ĉci oraz wprowadziè wymóg ich przeprowadzenia, w procedurze lub w zwiñzku z sporzñdzaniem planu miejscowego, na niezabudowanych gruntach przezna- czonych pod zainwestowanie,
minimalna cena nie mogäa stanowiè podstawowego kryterium przesñdzajñcego o wyborze wykonawcy, naleĔy umoĔliwiè wybór wykonawców prac plani- stycznych w oparciu o ich wiarygodnoĈè oraz jakoĈè merytorycznñ przedkäadanych propozycji,
wzmocniè system zachöt ekonomicznych dla wäa- dajñcych obiektami zabytkowymi do podejmowania rewaloryzacji i skutecznej nad nimi opieki.
W zakresie kompetencji w³adzy samorz¹dowej postuluje siê aby:
publiczna dziaäalnoĈè inwestycyjna cechowaäa siö wysokñ jakoĈciñ rozwiñzaþ, tworzyäa przykäady godne naĈladowania i inicjowaäa procesy rewitalizacji, zlecane rozwiñzania planistyczne obejmowaäy swoim
zasiögiem caäe zespoäy krajobrazowe lub inne obszary o wyraĒnie odznaczajñcych siö w przestrzeni grani- cach,
prowadziè badania procesów inwestycyjnych, wy- stöpujñcych w gminie i na ich podstawie wyznaczaè ewentualne nowe tereny, przewidziane do zagospoda- rowania w perspektywie nie däuĔszej niĔ 10 -20 lat, podejmowaè decyzje lokalizacyjne w oparciu o kon-
tekst przestrzenny i interes spoäecznoĈci lokalnej, z poszanowaniem zasady zrównowaĔonego rozwoju i ochrony äadu przestrzennego,
w pierwszej kolejnoĈci podejmowaè dziaäania majñ- ce na celu wykorzystanie potencjaäu inwestycyjnego terenów poäoĔonych w zasiögu istniejñcych terenów zainwestowanych,
sporzñdzaè plany miejscowe skorelowane z programa- mi realizacji inwestycji publicznych,
Ĉwiadomie wybieraè wykonawców opracowaþ plani- stycznych, sprawdzajñc ich wiarygodnoĈè, kompeten- cje oraz doĈwiadczenie,
wspieraè, a w miarö potrzeby inicjowaè, poszukiwaè nowych funkcji i sposobów zagospodarowania obiek- tów o duĔych walorach zabytkowych,
wspieraè inwestorów zainteresowanych prowadzeniem dziaäalnoĈci wykorzystujñcych dziedzictwo kulturowe wsi lub je wzbogacajñcych (np. turystyki wiejskiej, regionalnych obiektów gastronomicznych, hippiki), inspirowaè poprzez system doradztwa i wspieraè finan-
sowo dziaäania grup mieszkaþców zwiñzane z poprawñ estetyki i standardów zamieszkiwania w poszczegól- nych wsiach lub ich czöĈciach, z zachowaniem tra- dycyjnych materiaäów i form budownictwa i zgodnie z dziedzictwem kulturowym Regionu,
organizowaè róĔnego rodzaju konkursy, których celem jest podnoszenie estetyki wsi (np. na najpiökniejszñ przestrzeþ publicznñ, zagrodö czy renowacjö obiektu zabytkowego),
podejmowaè dziaäania majñce na celu wspieranie spoäeczeþstwa obywatelskiego i budowö spoäecznoĈci lokalnych, miödzy innymi poprzez zwiökszenie udziaäu spoäeczeþstwa w tworzeniu dokumentów planistycz- nych, np. organizacjö debat, warsztatów czy spotkaþ z projektantami i wäadzami gminy.
Apeluje siê do urbanistów, architektów i architektów krajobrazu aby:
podejmowali dziaäania popularyzujñce znaczenie zasady zrównowaĔonego rozwoju oraz zachowania äadu przestrzennego,
odwoäujñc siö do swojej wiedzy oraz doĈwiadczenia, propagowali rozwiñzania chroniñce äad przestrzenny i dziedzictwo kulturowe wsi,
odwoäujñc siö do etyki zawodowej otwarcie sprzeci- wiali siö podejmowaniu dziaäaþ majñcych niekorzystny wpäyw na äad przestrzenny,
kompleksowo i twórczo przygotowywali projekty roz- wiñzaþ przestrzennych i architektonicznych,
zwracali uwagö na odpowiednie zagospodarowanie przestrzeni wiejskiej z uwzglödnieniem rodzimych, a takĔe tradycyjnych gatunków zieleni.
Apeluje siê do przedstawicieli œrodowiska naukowego aby:
rozszerzali badania nad róĔnymi aspektami zagospo- darowania oraz funkcjonowania wsi,
propagowali wiedzö inspirujñcñ i wspierajñcñ po- Ĕñdane procesy zachodzñce na terenach wiejskich, podporzñdkowane idei äadu przestrzennego,
swoim autorytetem wspierali dziaäania innych Ĉrodo- wisk w procesie ksztaätowania przestrzeni i ochrony dziedzictwa kulturowego wsi,
prowadzili badania zmierzajñce do okreĈlenia in- nowacyjnych rozwiñzaþ na obszarach wiejskich, uwzglödniajñcych specyfikö regionu oraz dziedzictwo kulturowe wsi,
opracowali tematyczne katalogi pokazujñce dobre i zäe praktyki oraz rozwiñzania inwestycyjne uwzglödniajñ- ce specyfikö regionu,
zainteresowali spoäecznoĈè studenckñ problematykñ wiejskñ, jako przyszäych propagatorów jej wartoĈci.
Apeluje siê do przedstawicieli mediów aby:
propagowali dobre rozwiñzania w zakresie odnowy wsi, w tym dobrych praktyk zmierzajñcych do ochrony dziedzictwa kulturowego wsi,
popularyzowali wartoĈci wiñĔñce siö z tradycyjnym wiejskim krajobrazem,
piötnowali przejawy äamania zasad zrównowaĔonego rozwoju i äadu przestrzennego, przejawiajñce siö m.in.
w chaotycznym rozlewaniu siö zabudowy na terenach rolnych.
Apeluje siê do w³aœcicieli nieruchomoœci oraz inwestorów aby:
w swoich decyzjach w znacznie wiökszym stopniu kie- rowali siö wartoĈciñ kulturowñ swoich nieruchomoĈci oraz jej znaczeniem dla spoäecznoĈci lokalnej,
przejawiali wiöksze zainteresowanie w uczestnictwie w rewaloryzacji obiektów o wartoĈciach kulturowych, utrzymywali swoje nieruchomoĈci w sposób zgodny
z lokalnymi uwarunkowaniami przestrzennymi i ar- chitektonicznymi,
uwzglödniali w dziaäaniach inwestycyjnych na swoich posesjach, Ĕe sñ one czöĈciñ wspólnej przestrzeni caäej wsi,
korzystali z wiedzy i doradztwa instytucji (Krajowa Sieè Obszarów Wiejskich, Lokalne Grupy Dziaäania, doradztwo rolnicze).
Apeluje siê do spo³ecznoœci lokalnych aby:
braäy w wiökszym zakresie odpowiedzialnoĈè za ota- czajñcñ przestrzeþ, bödñcñ wspólnym dobrem, wsparäy niniejszñ deklaracjö i we wäasnym zakresie wdraĔaäy jej postulaty i apele.
Opracowanie:
Marek Wiland Michaä Matejko oraz
Zespóä ds. zachowania dziedzictwa kulturowego wsi i ochrony wiejskiego krajobrazu Opolszczyzny, w skäadzie:
Ryszard Wilczyþski Iwona Solisz
Irena NiedĒwiecka -Filipiak Zbigniew Kuriata
Maria Burian
Agnieszka Saäyga -Rzoþca Jarosäaw Gaäöza
ElĔbieta Wijas -Grocholska Maria Gäogiewicz
Jerzy Przybyäa
Opole, 14 czerwca 2011 r.
