prof. dr hab. architekt Sławomir Gzell 02-797 Warszawa, ul. Nowoursynowska 109 s.gzell@wp.pl
Opinia o pracy doktorskiej p. mgr inż. krajobrazu Kardo Nooruldeena Kareema pt.
„Study for Planning Arrangement of Kurdish Botanic Garden, Exemplified by Howler Botanic Garden in Erbil”
1.
Opinia jest sporządzona na zlecenie p. dr hab. arch. Macieja Janowskiego, Prodziekana ds. Nauki Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej, zgodnie z uchwałą Rady Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej.
2.
Praca p. mgr inż. krajobrazu Kardo Nooruldeen Kareema, napisana w języku angielskim (z drobnymi usterkami literowymi), liczy 238 stron, plus kilkadziesiąt stron dodatkowych, o czym za chwilę.
Praca składa się z sześciu zasadniczych części (nazwy ich, jak i niektóre inne nazwy występujące w pracy będą podawane w recenzji w tłumaczeniu na język polski, dodatki w nawiasach przy nazwach rozdziałów są wyjaśnieniem recenzenta co jest treścią rozdziału):
1/ Wprowadzenie,
2/ Przegląd ogrodów botanicznych
(chodzi o przegląd ogrodów z różnych części świata, oraz próba systematycznej klasyfikacji, zawierającej informacje dotyczące ilości roślin, ilości odwiedzających, powierzchni, data utworzenia, sposoby grodzenia itp.) ,
3/ Lokalizacja i jej opis
(są to opisy: geografia, warunki gruntowe, hydrologia, klimat, flora, wszystko dotyczy zarówno Iraku w całości jak i Kurdystanu),
4/ Ogród Botaniczny Hawler
(oprócz generalnego opisu mamy tu opis misji, jaka powinna zostać zredagowana dla ogrodu Hawler – edukacja, badania naukowe, współpraca międzynarodowa, ekologia, park miejski),
5/ Ogród kurdyjski
(problemy teoretyczne, historia topografia, klimat, roślinność, projekt: drzewa, krzewy, inne rośliny w tym wodne, inne elementy ogrodu),
6/ Konkluzje i referencje.
Ponadto praca zawiera spis literatury i spis źródeł ilustracji. Literatura to około 200 pozycji, w tym oczywiście szereg w języku arabskim. Szkoda, że literatura polska mimo znczącego bogactwa w zakresie opisu wszelkich ogrodów, jest słabo reprezentowana, ale jak sądzę przyczyną jest bariera językowa. Szkoda, bo straciliśmy możliwość szerszej prezentacji polskiej nauki w tym względzie.
Praca zawiera spisy map i ilustracji różnego rodzaju. Wspomniane wcześniej dodatki to:
spis i opis 17 ogrodów botanicznych, dane dotyczące warunków klimatycznych w miejscu lokalizacji ogrodu w Erbil, projekt ogrodu w Erbil, propozycje roślinne dla ogrodu w Erbil.
3.
Trzeba podkreślić wyjątkową staranność w przygotowaniu wszystkich opisów i propozycji projektowych. Wszystkie wymienione poprzednio przeglądy to świetne opisy każdego z podjętych tematów, nie pozostawiające wątpliwości co do zakresu wiedzy jaką Kandydat posiada. Tabele wprowadzone w celu usystematyzowania prezentowanego materiału spełniają swoje zadanie, bardzo dobrze uzupełniając tekst.
Podobnie jest z ilustracjami, przybliżają nam w Polsce odległy geograficznie świat, w którym swój projekt przygotował p. mgr Kardo Nooruldeen Kareem. Struktura pracy jest poprawna, z dobrymi proporcjami pomiędzy poszczególnymi jej fragmentami.
Język, jakim pracę napisano, też należy uznać za dobry.
4.
We wprowadzeniu Doktorant opisuje przedmiot pracy, cel i tezę pracy, zakres badań, stan badań i przyjętą metodę.
Za przedmiot pracy p. Kareem wybrał ogród botaniczny, ze szczególnym uwzględnieniem jeszcze nie istniejącego a projektowanego przez Niego ogrodu w Erbil.
Argumentacja za budową takiego obiektu właśnie w mieście Erbil jest bardzo przekonywująca, zarówno z punktu widzenia merytorycznego jak i ogólnego, żeby nie powiedzieć patriotycznego lub politycznego. Argumenty merytoryczne jednak przeważają. Brak tego typu ogrodu w Iraku czy Kurdystanie faktycznie powoduje zubożenie dyskusji na temat ekologii czy równoważonego rozwoju.
P. mgr Kareem przystąpił do tej dyskusji bardzo dobrze przygotowany. Po pierwsze, przedstawił stan badań w interesującym go zakresie. Po drugie, zgromadził wiadomości o materiale zielonym, jaki może być użyty w nowym ogrodzie botanicznym. Tu trzeba dodać, że Doktorant musiał prowadzić badania in situ, na miejscu swojej pracy, ponieważ literatura na ten temat jest dość uboga i rozproszona. Po trzecie, wytypował teren zapewniający możliwość sporego zróżnicowania wachlarza roślin. Po czwarte, przygotował interesujący projekt ogrodu, wyposażając go w niezbędne urządzenia towarzyszące. Z punktu widzenia metodycznego jest to działania modelowe, zwłaszcza, że przed projektowaniem dokonał przeglądu przykładów z innych miejsc na świecie, a po prezentacji projektu wynikające z niego konkluzje oraz rekomendacje i sugestie dla dalszych działań.
Stan badań przedstawiony jest w postaci nie wyliczanki dziesiątek tekstów, ale jest opisem podejść różnych autorów do poszczególnych zagadnień. Dzięki temu Autor dał nam opis, jak to sie dziś mówi, dyskursu na konkretny temat. Jest to sposobność do naświetlenia badanego zagadnienia z rozmaitych pozycji. Dzięki temu wiemy gdzie w
tej rozmowie naukowców plasuje się Doktorant, na ile świeże są jego poglądy, co popiera lub z czym się nie zgadza. Jest to poważny walor pracy.
5.
Można przypuszczać, że budowa ogrodu botanicznego stać się może dla miasta Erbil czymś w rodzaju nowego czynnika miastotwórczego, biorąc pod uwagę ze byłby to pierwszy taki ogród w Kurdystanie i Iraku. Tezę taką można postawić po lekturze dysertacji.
6.
Zamysł Doktoranta aby stworzyć podstawy naukowe dla budowy ogrodu botanicznego w Erbil został zrealizowany. Widać wyraźnie, że założona teza o wykorzystaniu w budowie lokalnej tradycji ogrodowej została dowiedziona, przy czym tradycja ta we właściwy sposób połączona jest ze współczesnymi tendencjami związanymi z utrzymaniem ogrodów istniejących gdzie indziej. Nie bez znaczenia jest także fakt ochrony zagrożonych gatunków roślin, które znajdą swoje miejsce w nowym ogrodzie botanicznym.
Poszukiwanie odniesień do tradycji Doktorant słusznie oparł na badaniach historycznych, co doprowadziło do odnalezienia charakterystycznych cech kurdyjskiej tradycji ogrodowej. Szczególnie interesujące są informacje dotyczące roślin wykorzystywanych w tradycyjnej medycynie i tych roślin, które wykorzystywane były i są gospodarczo. Dla przypomnienia: przynajmniej kilka ogrodów przy zamkach nad Loarą ma takie właśnie ogrody, spełniające rolę edukacyjna ale i dzięki walorom ozdobnym rolę ogrodów spacerowych. Podobne miejsca można wskazać w innych krajach, dobrze że Doktorant o tym pamięta.
7.
Z konkluzjami podsumowującymi pracę możemy się zgodzić. Pierwsza z nich powiada, że skoro nie ma w literaturze wzmianki o ogrodach botanicznych w Kurdystanie, to brak ten trzeba nadrobić. Słusznie. Podobnie słuszna jest uwaga, że zacząć trzeba od ogólnych założeń projektowych dla ogrodu, ale też należy go budować korzystając z informacji z rozmaitych źródeł, dotyczących detali ogrodowych i pozostałości ogrodów.
Co do ilości użytych roślin, to trudno chyba na tym etapie sprawę tę przesądzać.
Co do rekomendacji na przyszłość, to warto zauważyć m.in. takie propozycje:
- ogród botaniczny powinien być także ogrodem wypoczynkowym. Znając choćby oba warszawskie ogrody botaniczne, stwierdzam że pełnią i taka rolę. Zwłaszcza w dni wolne są wypełnione spacerowiczami, podobnie jest np. w Berlinie , w Londynie czy Paryżu,
- zespól osób pracujących w ogrodzie botanicznym powinien mieć odpowiednie, wysokie kwalifikacje, co wydaje się i słuszne i oczywiste,
- oczekiwanie na zainteresowanie ogrodem władz miejscowych i wyższego szczebla jest uprawnionym oczekiwaniem, bez tego wspomniane przez Doktoranta NGO-sy nie wystarczą. Zwłaszcza, że Doktoraty chciałby żeby przy okazji stworzyć bank materiału siewnego, co jest korzystne ale kosztowne,
-Doktorant ma nadzieje, że prace naukowe dla ogrodu botanicznego w Erbil zwrócą uwagę na konieczność zajęcia się studiami krajobrazowymi w większej skali. Ma także nadzieję, że w sąsiednich krajach obie idee (ogród botaniczny i krajobraz) doczekają się podobnych Studiów. Uważa także, że w zakresie wszelkiego rodzaju badań powinno się nawiązać kontakt z instytucjami naukowymi w innych częściach świata, choćby dla wymiany doświadczeń i informacji.
8.
W konkluzji stwierdzam, że skierowana do recenzji praca p. mgr inż. krajobrazu Kardo Nooruldeena Kareema dowodzi, pomijając drobne usterki, że Autor opanował warsztat naukowy w stopniu wystarczającym dla napisania pracy doktorskiej.
Jest to praca interesująca dla wszystkich osób związanych z planowaniem rozwoju miast, ponieważ dobrze przedstawia zagadnienie specyficznego typu ogrodu w mieście, co dziś, w epoce całkowitej przebudowy struktury miast, ma duże znaczenie. Chodzi tu o tworzenie „nowej twarzy miasta”, a więc tego, na czym miastom powinno coraz bardziej zależeć. Praca spełnia wymogi stawiane pracom doktorskim przez ustawę i może być przedstawiona do publicznej obrony.
Sławomir Gzell
Warszawa, 20 lutego 2019r.
