Specyfika nagrañ rozmów (ale te¿ innych sygna³ów akustycznych) jako przedmiotu badañ fonoskopijnych nak³ada na bieg³ych obowi¹zek dys-ponowania zestawem urz¹dzeñ i oprogramowania, niezbêdnym do odtworzenia nagrañ dowodowych oraz przeprowadzenia analiz zleco-nych postanowieniem o zasiêgniêciu opinii. Korzystanie wy³¹cznie z usta-leñ dokonanych audytywnie nie mo-g³oby byæ uznane za wystarczaj¹ce i kompletne w odniesieniu do które-gokolwiek etapu badañ. Ods³uch – prowadzony z u¿yciem toru transmisji audio – wymaga nierzadko przepro-wadzenia korekcji poprawiaj¹cej wy-razistoœæ i zrozumia³oœæ wypowiedzi, analiza autentycznoœci nagrañ opiera siê na ustaleniu ci¹g³oœci wszelkich parametrów ekstrahowanych z sy-gna³u, wreszcie identyfikacja mów-ców wykorzystuje spektrografiê do wykazania ró¿nic indywidualnych w parametrach fizycznych sygna³u mowy.
Przez blisko piêædziesi¹t lat istnie-nia w Polsce fonoskopia uchodzi³a za dziedzinê wysoko zaawansowan¹ technicznie, wymagaj¹c¹ stosowania unikalnych, czyli kosztownych narzê-dzi. Pocz¹tkowo – wobec braku od-powiedniego sprzêtu obróbki sygna³u audio – wykorzystywa³a urz¹dzenia prototypowe, póŸniej dziêki postêwi technicznemu adaptowa³a na po-trzeby kryminalistyki coraz nowsze technologie i oprogramowanie. W zwi¹zku z tym, ¿e organizacja pra-cowni fonoskopijnej poch³ania³a du¿e nak³ady finansowe, obecnie jedynie w trzech instytucjach w Polsce prze-prowadzany jest pe³en zakres badañ. Pocz¹tki polskiej fonoskopii
Na pocz¹tku lat szeœædziesi¹tych XX wieku w Zak³adzie Kryminalistyki KGMO podjêto decyzjê o za³o¿eniu
pierwszej w Polsce pracowni fono-skopii. Wysokie koszty organizacji wynika³y z ma³ego upowszechnienia magnetofonów, trudnoœci ze zgroma-dzeniem odpowiedniej aparatury kontrolno-pomiarowej i urz¹dzeñ re-jestruj¹cych oraz odtwarzaj¹cych1. Najczêœciej stosowanym wówczas noœnikiem by³a ma³o praktyczna szpulowa taœma magnetyczna. Nie-mal równolegle z pocz¹tkami fono-skopii mia³ miejsce rynkowy debiut nowego noœnika – u¿ywanej po dziœ dzieñ taœmy kasetowej typu Com-pact. Magnetofon kasetowy zosta³ skonstruowany w 1963 r. przez ho-lendersk¹ firmê Philips. Pierwszy mo-del oznaczono symbolem EI 3300, przesuw taœmy wynosi³ 4,75 cm/s. Praktycznoœæ kasety Compact wp³y-nê³a na upowszechnienie magneto-fonów klasy popularnej, a przez to na zwiêkszenie liczby nagrañ dowodo-wych2.
Na potrzeby tworzonej pracowni dokonano adaptacji akustycznej po-mieszczeñ, a eksperci fonoskopii KGMO – we wspó³pracy z oœrodkami
badawczymi – opracowali czêœæ urz¹dzeñ niezbêdnych do prowadze-nia badañ autentycznoœci zapisu, identyfikacji magnetofonów czy od-s³uchu mowy intensywnie zak³óconej i zniekszta³conej3. Jednak wymo-giem koniecznym, warunkuj¹cym prowadzenie badañ identyfikacji mówców, by³o dysponowanie nie-zmiernie drogim – na owe czasy, przy braku wymienialnoœci z³otego – spek-trografem amerykañskiej firmy KAY, œwiatowego lidera w dziedzinie kon-strukcji tych urz¹dzeñ (ryc. 1).
Spektrograf s³u¿y do trójwymiaro-wej analizy przebiegów, wskazuj¹c zmiany amplitudy w funkcji czasu i czêstotliwoœci4. Spektrografy wyko-rzystywane w fonoskopii s¹ konstru-owane pod k¹tem akustycznej anali-zy mowy, st¹d s¹ naanali-zywane sonogra-fami – Sona-Graph. Zalet¹ urz¹dze-nia jest przedstawianie szybkich zmian w widmie – dokonuje ono transformacji Fouriera w czasie rze-czywistym. Widmo mo¿e byæ prezen-towane na monitorze b¹dŸ w formie wydruku. Pierwszy opis spektrografu
Koszt wyposa¿enia pracowni fonoskopii
Ryc. 1. Sona-Graph firmy KAY, model 5500 Fig. 1. Sona-Graph KAY model 5500
w literaturze naukowej – autorstwa Ralpha K. Pottera – pojawi³ siê w amerykañskim „Science”, w nume-rze 2654 z 1945 r. Urz¹dzenie zosta-³o opracowane przez oœrodek pracu-j¹cy na potrzeby wojska i dopiero po zakoñczeniu II wojny œwiatowej mo-g³o byæ zaprezentowane u¿ytkowni-kom cywilnym5.
Wysokie koszty organizacji pra-cowni fonoskopii i stosunkowo nie-wielka liczba dowodów pope³nienia przestêpstwa w postaci nagrañ audio sprawi³y, ¿e monopol KGMO na ba-dania fonoskopijne w Polsce trwa³ przez prawie trzydzieœci lat. Zapo-trzebowanie na wiêksz¹ liczbê wyda-wanych opinii fonoskopijnych wzro-s³o wraz z poprawiaj¹c¹ siê jakoœci¹ urz¹dzeñ rejestruj¹cych i popularyza-cj¹ noœników analogowych. Jak po-daje B³asikiewicz, w 1976 r. liczbê magnetofonów analogowych – szpu-lowych i kasetowych – w Polsce sza-cowano na ponad milion sztuk6. Licz-ba ta systematycznie ros³a.
Prze³om wieków
Utworzenie na pocz¹tku lat dzie-wiêædziesi¹tych XX wieku drugiej w Polsce pracowni fonoskopii – w strukturach UOP – przypad³o na okres, kiedy monopol firmy KAY na niezawodne sonografy wci¹¿ nie zo-sta³ prze³amany. Koszty organizacji stanowisk pracy ekspertów by³y za-tem porównywalne do poniesionych przez milicyjnych pionierów. W tym okresie wci¹¿ najczêœciej u¿ywano noœnika analogowego, a wyznaczni-kiem postêpu technik rejestracji sta-wa³y siê taœmy mikrokasetowe.
Istotny wp³yw na zwiêkszenie kosztów funkcjonowania pracowni fo-noskopijnych mia³y pocz¹tki upo-wszechnienia siê nagrañ cyfrowych, dokonuj¹cego siê na prze³omie wie-ków. Wówczas na rynku popularnych urz¹dzeñ rejestruj¹cych i odtwarzaj¹-cych zaczê³y siê pojawiaæ coraz now-sze noœniki i formaty kompresji. W efekcie pracownie fonoskopii –
po-niewa¿ musia³y sprostaæ wymaga-niom zleceniodawców badañ, nadsy-³aj¹cych ró¿nego typu dyski, taœmy itp. – gromadzi³y du¿¹ liczbê urz¹-dzeñ, tak aby jeszcze przed przepro-wadzeniem badañ wstêpnych nie dyskwalifikowaæ ¿adnego z dowo-dów.
W wysokich kosztach organizacji i funkcjonowania pracowni nale¿y upatrywaæ jednej z najistotniejszych przyczyn ówczesnej elitarnoœci ba-dañ fonoskopijnych. Ten swoisty cha-os na rynku audio mia³ negatywny wp³yw m.in. na wyniki pracy prokura-torów i sêdziów – w niedostatecznie wyposa¿onych prokuraturach i s¹-dach niemo¿liwe by³o zapoznanie siê z nagraniami utrwalonymi nawet na najpowszechniejszych noœnikach. W efekcie jeszcze w 2005 r. odtwo-rzenie nagrañ i selekcja materia³u na-der czêsto odbywa³y siê przy udziale bieg³ych fonoskopii, co w sposób oczywisty przek³ada³o siê na spowol-nienie procesu opiniodawczego. Uniwersalne
stanowisko ods³uchowe
Przyczynkiem do obni¿enia kosz-tów organizacji pracowni fonoskopij-nych i szans¹ na przyœpieszenie oraz upowszechnienie badañ audiodoku-mentów jest podjêta w 2005 r. inicja-tywa Ministerstwa Sprawiedliwoœci i polskiej firmy informatycznej SiM. Efektem tej wspó³pracy jest opraco-wanie Uniwersalnego Stanowiska Ods³uchowego, w które wed³ug da-nych z czerwca 2006 r. zosta³o wypo-sa¿onych dwanaœcie prokuratur ape-lacyjnych.
Uniwersalne Stanowisko Ods³u-chowe to komputer wyposa¿ony w zestaw napêdów pozwalaj¹cych odtwarzaæ pliki zarejestrowane we wszystkich powszechnie u¿ywanych formatach zapisu dŸwiêku, na noœni-kach stosowanych np. przez jednost-ki policji czy osoby prywatne dokonu-j¹ce rejestracji dowodów pope³nienia przestêpstwa. Zestaw formatów i
no-œników obs³ugiwanych przez USO mo¿e byæ dowolnie – zale¿nie od za-potrzebowania zamawiaj¹cego – mo-dyfikowany. Za pomoc¹ USO ka¿dy format mo¿e zostaæ przetworzony do postaci najbardziej popularnych pli-ków WAV o poziomie kompresji umo¿liwiaj¹cym przeprowadzenie ca³ego zakresu badañ fonoskopij-nych. Dodatkow¹ zalet¹ USO jest certyfikat, który pozwala na pracê z plikami zawieraj¹cymi informacjê niejawn¹.
USO – g³ównie wobec konieczno-œci sprostania wymogom ochrony in-formacji niejawnych – jest urz¹dze-niem kosztownym, wartoœæ ka¿dego egzemplarza zakupionego na potrze-by prokuratur przewy¿sza³a 100 tysiêcy z³otych, dlatego Ministerstwo Sprawiedliwoœci zdecydowa³o o ich zakupie jedynie dla prokuratur apela-cyjnych z zastrze¿eniem, ¿e dostêp do urz¹dzenia maj¹ prokuratorzy ka¿dej z podleg³ych prokuratur okrê-gowych i rejonowych.
Skutki wykorzystywania USO w praktyce fonoskopijnej:
prokurator ma mo¿liwoœæ zapo-znania siê z ca³oœci¹ materia³u dowodowego zgromadzonego w danej sprawie, mo¿e oceniæ jego przydatnoœæ dla prowadzo-nego postêpowania i dokonaæ selekcji nagrañ, które zostan¹ przes³ane do badañ fonoskopij-nych;
jeszcze przed wydaniem posta-nowienia o zasiêgniêciu opinii prokurator mo¿e podj¹æ decyzjê o celowoœci i zakresie zleca-nych badañ. Mo¿e np. zdecydo-waæ, ¿e – aby przyœpieszyæ ter-min wydania opinii – bieg³y nie musi spisywaæ treœci nagrañ do-brze s³yszalnych;
wyselekcjonowane pliki, które – decyzj¹ prokuratora stanowi¹ materia³ dowodowy – mog¹ zo-staæ przekopiowane na p³ytê CDR (DVD) i nades³ane do ba-dañ w formacie WAV.
Wdro¿enie USO do praktyki krymi-nalistycznej wi¹¿e siê z mo¿liwoœci¹ zrezygnowania z wyposa¿ania pra-cowni fonoskopijnych w kosztowne odtwarzacze poszczególnych firm stosuj¹cych unikalne formaty kom-presji i noœniki – bieg³y mo¿e wyma-gaæ dostarczenia do badañ nagrania w formacie WAV (przetworzenie for-matu pliku i szczegó³y techniczne przeprowadzenia tej czynnoœci po-winny zostaæ zaprotoko³owane). Ko-niecznoœæ przetworzenia plików do formatu WAV (czyli skorzystania z USO) obni¿y koszt funkcjonowania pracowni fonoskopijnej, ale równie¿ wymusi na zleceniodawcach zapo-znanie siê ze zgromadzonym mate-ria³em i dokonanie selekcji nagrañ dowodowych. Dziêki rozpoznaniu wartoœci dowodowej nagrañ jeszcze przed wydaniem postanowienia nie powinny siê ju¿ zdarzaæ sytuacje, ¿e do badañ nadsy³any jest materia³, którego prokurator nie przes³ucha³, i dopiero po wydaniu opinii okazuje siê, ¿e nagrania by³y bezwartoœciowe dla ustaleñ w œledztwie.
Organizacja stanowiska pracy eksperta w dobie USO
Postêp technologiczny sprawi³, ¿e obecnie organizacja pracowni fono-skopii jest nieporównanie tañsza ni¿ jeszcze kilka lat temu. Dziœ zbêdnym wydatkiem jest zakup spektrografu dokonuj¹cego transformacji fourie-rowskiej w czasie rzeczywistym, gdy¿ w Internecie dostêpny jest bezp³atny program Praat, sprawnie przeliczaj¹-cy widmo sygna³u i spe³niaj¹przeliczaj¹-cy wszelkie wymagania fonoskopii.
Podstaw¹ stanowiska pracy eks-perta w Zak³adzie Kryminalistyki i Chemii Specjalnej (ZKiChS) ABW jest co najmniej dwumonitorowy kom-puter (dwa monitory komkom-putera za-pewniaj¹ komfort pracy przy jedno-czesnym u¿ytkowaniu programu do obróbki dŸwiêku i edytora tekstu) z dobr¹ kart¹ dŸwiêkow¹, szybkim procesorem i du¿¹ pamiêci¹ oraz
do-brej klasy g³oœniki. Obecnie wystar-czaj¹ce jest dla badañ ods³uchowych i autentycznoœci nagrañ oraz identyfi-kacji mówców wyposa¿enie stanowi-ska w kosztuj¹cy mniej ni¿ dwa tysi¹-ce z³otych program Adobe Audition (najnowsza wersja to 2.0, ale równie u¿yteczne w warunkach kryminali-stycznych s¹ wersje wczeœniejsze) oraz wspomniany ju¿ bezp³atny Pra-at. Adobe Auditon pozwala równie¿ prowadziæ efektywn¹ korekcjê zak³ó-ceñ, jednak oczywiœcie – zale¿nie od indywidualnych preferencji eksperta – mo¿liwe jest u¿ytkowanie innych, w tym równie niedrogich narzêdzi do poprawy jakoœci nagrañ. Dyspono-wanie Adobe Audition praktycznie eli-minuje koniecznoœæ u¿ywania tak po-pularnego w latach 90. programu SA-DiE (ryc. 2).
Ka¿dy ekspert fonoskopii wielk¹ wagê przyk³ada do elektroakustycz-nego toru transmisji dŸwiêku, w któ-rym g³oœnik stanowi ostatnie ogniwo, przetwarzaj¹ce energiê elektryczn¹ ze wzmacniacza na energiê aku-styczn¹ fali dŸwiêkowej7. Przy prze-prowadzaniu badañ fonoskopijnych
najlepiej sprawdzaj¹ siê monitory ak-tywne bliskiego pola (oferuj¹ce naj-lepsze warunki ods³uchu z oddalenia ok. 1–2 metrów; dystans miêdzy œnikami i odleg³oœæ od ka¿dego g³o-œnika do s³uchacza powinny w obry-sie tworzyæ trójk¹t równoboczny), zoptymalizowane do ods³uchu mowy ludzkiej. Dziêki wbudowanemu wzmacniaczowi o dopasowanej do specyfiki g³oœników charakterystyce maj¹ one wiele zalet: zajmuj¹ mniej miejsca, s¹ dogodne w po³¹czeniu, oferuj¹ ³atwoœæ korekty brzmienia8. Praktycznoœæ zastosowania sprawia, ¿e monitory aktywne znajduj¹ siê w ofercie wielu czo³owych producen-tów sprzêtu audio, m.in. ATC, Edirol, Genelec, HHB, JBL, Tannoy, Yama-ha9.
W pracowni ods³uchowej monitory aktywne mog¹ byæ pod³¹czone bez-poœrednio do karty dŸwiêkowej kom-putera. Sygna³ powinien byæ prowa-dzony torem zbalansowanym (syme-trycznym). Po³¹czenie symetryczne to system trój¿y³owy, w którym dwie oddzielne ¿y³y przewodz¹ ten sam
Ryc. 2. Podstawowe stanowisko pracy eksperta fonoskopii ZKiChS ABW
Fig. 2. Standard workpost of voiceprint analysis expert in ZKiChS (Institute of Forensic Science and Special Chemistry)
sygna³ foniczny – z odwrotn¹ wobec siebie biegunowoœci¹ – a trzecia pe³-ni funkcjê ekranu. Wszelkie powsta³e zak³ócenia o tej samej biegunowoœci w obu ¿y³ach bêd¹ siê znosiæ (zjawi-sko jest nazywane t³umieniem sygna-³u wspó³bie¿nego)10. Tor zbalanso-wany pozwala na efektywn¹ redukcjê zak³óceñ nawet przy d³ugich po³¹-czeniach do rozstawionych g³oœni-ków.
Chocia¿ podstawowym narzê-dziem ods³uchu s¹ monitory aktyw-ne, to jednak w zrozumieniu g³osek, szczególnie zak³óconych, przydatne s¹ dobrej klasy s³uchawki, o charak-terystyce dostosowanej do indywidu-alnych preferencji eksperta prowa-dz¹cego spisanie treœci.
Kolejnym, niezbêdnym warunkiem prowadzenia badañ fonoskopijnych jest zapewnienie odpowiednich wa-runków akustycznych w pomieszcze-niu. W przypadku audytywnych ba-dañ mowy zagadnienie objêtoœci po-mieszczenia przeznaczonego do od-s³uchu nie ma a¿ tak istotnego zna-czenia, jak w przypadku muzyki. War-to jednak odnoWar-towaæ – za AlWar-tonem Everestem – ¿e pomieszczenia mniejsze ni¿ 42 m3s¹ ma³o praktycz-ne do ods³uchu muzyki, gdy¿ w wyni-ku specyficznych drgañ w³asnych do-chodzi w nich do s³yszalnych znie-kszta³ceñ. Niezwykle istotny w wa-runkach kryminalistycznych aspekt to uzyskanie warunków, w których wy-stêpuje mo¿liwie najmniej negatyw-nych bodŸców akustycznegatyw-nych. Obni-¿enie poziomu ha³asu w pomieszcze-niach ods³uchowych mo¿e byæ osi¹-gniête przez:
– lokalizacjê pomieszczenia w ci-chym miejscu,
– obni¿enie energii zak³óceñ w pomieszczeniu,
– obni¿enie poziomu ha³asu za-k³ócaj¹cego Ÿród³a,
– utworzenie przegrody miêdzy Ÿród³em zak³óceñ a pomiesz-czeniem11.
Pracownia ods³uchowa powinna byæ zatem zaprojektowana w
budyn-ku, do którego nie dociera intensyw-ny ha³as otoczenia, np. ruchliwej uli-cy czy linii kolejowej. Obni¿enie po-ziomu ha³asu otoczenia umo¿liwia pokrycie œcian i pod³ogi materia³em poch³aniaj¹cym dŸwiêk (na œciany doskonale nadaj¹ siê materia³y poro-wate, np. w³ókno szklane; w przypad-ku pod³ogi chodzi o miêkk¹ wyk³adzi-nê, która m.in. st³umi odg³osy cho-dzenia). Zwiêkszenie izolacyjnoœci akustycznej mo¿na uzyskaæ tak¿e przez zamontowanie w pomieszcze-niu ustrojów akustycznych o du¿ym t³umieniu wewnêtrznym, które t³umi¹ dŸwiêki, zapobiegaj¹ odbiciom i fa-lom stoj¹cym. Zalet¹ ustrojów aku-stycznych jest mo¿liwoœæ zmiany konfiguracji zale¿nie od chwilowych potrzeb. W przypadku zastosowania sta³ych os³on przeciwdŸwiêkowych (wyciszenia p³askich powierzchni po-mieszczenia) wykorzystywanie prze-noœnych ustrojów akustycznych jest zbêdne.
W celu wyg³uszenia dŸwiêków korytarza budynku nale¿y zastoso-waæ przegrodê przeciwdŸwiêkow¹ w postaci solidnych lub podwójnych drzwi (lepsze w³asnoœci izolacji aku-stycznej maj¹ przegrody ciê¿kie lub wielowarstwowe – podwojenie gru-boœci jednorodnej œciany betonowej zwiêkszy izolacyjnoœæ zaledwie o ok. 5 dB, du¿o skuteczniejsza by-³aby szczelina miêdzy œcianami)12. Analogicznie po¿¹dane jest stoso-wanie podwójnych okien, zw³aszcza je¿eli okna pracowni wychodz¹ np. na parking13.
Nadmierne wyg³uszenie pomiesz-czenia powoduje istotne skrócenie czasu pog³osu (jest to czas, w ci¹gu którego natê¿enie dŸwiêku w prze-strzeni zmaleje po wyciszeniu Ÿród³a do milionowej czêœci wartoœci pier-wotnej). S³uchacz znajduj¹cy siê w pomieszczeniu – po wy³¹czeniu Ÿród³a dŸwiêku – najpierw przestaje s³yszeæ dŸwiêk bezpoœredni, a na-stêpnie zanikaj¹cy dŸwiêk pochodz¹-cy z odbiæ, np. od œcian. I choæ skró-cenie czasu pog³osu to okolicznoœæ
niekorzystna w przypadku ods³uchu muzyki, to jest ona wrêcz po¿¹dana w warunkach pracy z nagraniami wy-powiedzi, mimo ¿e – jak zauwa¿a Se-reda – mo¿e powodowaæ wra¿enie nienaturalnej „suchoœci” brzmienia mowy14.
Zasadniczym b³êdem by³oby za-niechanie wyciszenia pracowni od-s³uchowej i zastosowanie s³uchawek jako jedynego œrodka izolowania na-rz¹du s³uchu od ha³asu otoczenia. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e ha³as oddzia³u-je na ca³y organizm, a stosowanie s³uchawek to jedynie pozorne zabez-pieczenie przed szybszym zmêcze-niem15, zw³aszcza przy d³ugotrwa-³ym nara¿eniu na zak³ócenia o du-¿ym natê¿eniu.
Koszt podstawowego stanowiska pracy, które jest wykorzystywane w ZKiChS ABW, to piêædziesi¹t piêæ tysiêcy z³otych. Oko³o trzydziestu ty-siêcy z³otych poch³ania zakup sprzê-tu, a dwadzieœcia piêæ tysiêcy – ada-ptacja pomieszczenia o kubaturze 75 m3. Tak przygotowane stanowi-sko pozwala prowadziæ pe³en zakres badañ (w tym kategoryczn¹ identyfi-kacjê mówców z wykorzystaniem materia³u porównawczego), w przy-padku gdy materia³ dowodowy zosta³ utrwalony cyfrowo, w postaci plików WAV (a wiêc np. w powi¹zaniu z wy-korzystywaniem USO przez prokura-tury). Na zwiêkszenie kosztu funk-cjonowania pracowni nieznacznie wp³ywa koniecznoœæ organizacji jed-nego stanowiska pobierania wypo-wiedzi porównawczych za poœred-nictwem transmisji telefonicznej (z³o-¿onego z telefonu wyposa(z³o-¿onego w rejestrator kasetowy i magnetofo-nu do wgrywania materia³u porów-nawczego). Oczywiœcie wyposa¿e-nie pracowni w kolejne urz¹dzenia odtwarzaj¹ce (np. magnetofon mi-krokasetowy) jest wskazane, je¿eli materia³y dowodowe s¹ nadsy³ane na mikrokasetach. Nale¿y jednak pa-miêtaæ, ¿eby zakup nowych urz¹-dzeñ mia³ uzasadnienie merytorycz-ne – w obecnych realiach pracownie
fonoskopii nie powinny byæ wyposa-¿ane w USO, gdy¿ pojawi³aby siê pokusa przerzucenia selekcji mate-ria³u na bieg³ych, co dodatkowo ob-ci¹¿y³oby ma³¹ liczbê ekspertów.
Obecnie najwiêksz¹ bol¹czk¹ pol-skiej fonoskopii jest niezdolnoœæ sprostania zapotrzebowaniu na opi-nie kryminalistyczne. A przecie¿ zgodnie z zapisami kodeksu postê-powania karnego prokuratury i s¹dy nie mog¹ zakoñczyæ prowadzonych postêpowañ bez zasiêgniêcia wiado-moœci specjalnych w sytuacji, gdy zo-sta³o zabezpieczone nagranie roz-mowy mog¹cej mieæ istotne znacze-nie dla wyjaœznacze-nienia okolicznoœci zda-rzenia. Chc¹c skróciæ oczekiwanie, Ministerstwo Sprawiedliwoœci dopro-wadzi³o do opracowania USO. Jest to rozwi¹zanie trafne i korzystne dla praktyki kryminalistycznej. Nie wype³-ni ono jednak braków kadrowych w gronie ekspertów fonoskopii. A bez nich nawet najlepsze urz¹dzenia s¹ bezradne wobec nagrañ dowodo-wych. Konieczne jest nadanie pe³-nych uprawnieñ nowej grupie prze-szkolonych ekspertów, osób odwa¿-nych, które nie patrz¹c na tendencje zachodnioeuropejskie, a korzystaj¹c z osi¹gniêæ polskiej fonoskopii, nie bêd¹ mia³y obaw przed kategorycz-nym identyfikowaniem mówców za-wsze wtedy, gdy pozwalaj¹ na to przes³anki.
W obliczu stosunkowo niskich kosztów wyposa¿enia stanowiska pracy eksperta fonoskopii – m.in. dziêki coraz tañszemu oprogramo-waniu do obróbki dŸwiêku i wprowa-dzeniu do praktyki prokuratorskiej oraz kryminalistycznej Uniwersalne-go Stanowiska Ods³uchoweUniwersalne-go – wy-daje siê, ¿e obecnie nie istniej¹ ju¿ ¿adne przeszkody, aby zwiêkszyæ liczbê ekspertów prowadz¹cych pe-³en zakres badañ.
PRZYPISY
1 S. B³asikiewicz: Osi¹gniêcia i per-spektywy polskiej fonoskopii w
wal-ce z przestêpczoœci¹, „Problemy Kryminalistyki” 1976, nr 123, s. 496–512;
2 Zob.: M. Kominek: Zaczê³o siê od fonografu, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1986;
3 S. B³asikiewicz: Osi¹gniêcia i per-spektywy... op.cit., s. 496–512; 4 Zob.: W. Jassem: Podstawy
fonety-ki akustycznej, Polska Akademia Nauk, Warszawa 1973;
5 Zob.: R.J. Baken, R.G. Daniloff: Readings in Clinical Spectrography of Speech, KAY Elemetrics, New Jersey 1991;
6 S. B³asikiewicz: Osi¹gniêcia i per-spektywy... op.cit., s. 496–512; 7 Zob.: J. Sereda: Elektroakustyka na
scenie i estradzie, Wydawnictwa Komunikacji i £¹cznoœci, Warszawa 1977;
8 F. Kulpa: Aktywne zestawy g³oœni-kowe Hafler TRM8, „Audio Video” 2001, nr 7, s. 28–29;
9 HHB – the catalogue 2004/05; 10 Zob.: T. Butler: Po³¹czenia.
Podsta-wy profesjonalnej elektroakustyki i nag³aœniania, Fender Musical In-struments Corporation 1994; 11 Zob.: F. Alton Everest: Podrêcznik
akustyki, Wydawnictwo Sonia Draga Sp. z o.o., Katowice 2004;
12 Ibidem; zob. tak¿e: Encyklopedia fi-zyki wspó³czesnej, [red.] A.K. Wró-blewski, Pañstwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983; 13 K. Blair Benson: Audio Engineering
Handbook, McGraw-Hill Book Com-pany 1988;
14 J. Sereda: Elektroakustyka... op.cit.; 15 Zob.: Encyklopedia fizyki... op.cit.
Jacek Rzeszotarski zdj.: autor
