Michał Zaremba – Perspektywy rozwoju juana chińskiego jako waluty między-narodowej

(1)

JCMBF • www.jcmbf.uni.lodz.pl 61 Journal of Capital Market and Behavioral Finance • 2016, Vol. 1(3), p. 61–72

Michał Zaremba, Perspektywy rozwoju juana chińskiego…

PERSPEKTYWY ROZWOJU JUANA CHIŃSKIEGO

JAKO WALUTY MIĘDZYNARODOWEJ

Michał Zaremba*

Abstrakt Chiny od lat są przedmiotem zainteresowania zarówno badaczy jak i decyden-tów politycznych. Wzrastająca rola Chin wymusza intensyfikację oraz pogłę-bienie prowadzonych analiz o kolejne aspekty funkcjonowanie tego kraju w ramach międzynarodowych stosunków ekonomicznych i politycznych. Ce-lem artykułu jest przedstawienie perspektyw internacjonalizacji juana chiń-skiego. W celu realizacji tematu artykuł podzielono na trzy sekcje: w pierwszej przedstawiono teoretyczne aspekty umiędzynarodowienia waluty narodowej, w drugiej pokrótce omówiono pozycję Chin we współczesnej gospodarce światowej, trzecią poświęcono analizie uwarunkowań internacjonalizacji juana chińskiego.

.

Słowa kluczowe Chiny, gospodarka chińska, juan chiński, waluta międzynarodowa, finanse międzynarodowe.

WSTĘP

Państwo Środka od lat jest przedmiotem intensywnej analizy i debaty śro-dowisk naukowych oraz towarzyszących im decyzji i posunięć politycznych. Wzrastająca rola Chin wymusza intensyfikację oraz pogłębienie prowadzonych analiz o kolejne aspekty funkcjonowania tego kraju w gospodarce światowej i międzynarodowych stosunkach ekonomicznych i politycznych.

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie perspektyw internacjonali-zacji juana chińskiego. W celu realiinternacjonali-zacji tematu artykuł podzielono na trzy sek-cje: w pierwszej przedstawiono teoretyczne aspekty umiędzynarodowienia walu-ty narodowej, w drugiej pokrótce omówiono pozycję Chin we współczesnej gospodarce światowej. Sekcja trzecia jest częścią badawczą poświęconą analizie uwarunkowań internacjonalizacji juana chińskiego.

* Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki.

(2)

JCMBF • www.jcmbf.uni.lodz.pl 62

Journal of Capital Market and Behavioral Finance • 2016, Vol. 1(3), p. 61–72 Michał Zaremba, Perspektywy rozwoju juana chińskiego…

1. TEORETYCZNE ASPEKTY FUNKCJONOWANIA WALUTY MIĘDZYNARODOWEJ

Poprzez walutę międzynarodową rozumie się taką walutę, która jest używana i utrzymywana poza granicami kraju emitującego w celu dokony-wania transakcji między nierezydentami. Oznacza to, że jest to waluta dane-go państwa pełniąca klasyczne funkcje pieniądza dla nierezydentów, zarów-no ze sfery publicznej, jak i prywatnej [Kenen 2011, s. 19–20], przy czym uznanie danej waluty za walutę międzynarodową wynika z faktycznego uży-wania, a nie z przyznanego formalnego statusu. Pierwszą walutą międzynaro-dową był funt szterling. Po zakończeniu pierwszej wojny światowej i upadku Imperium Brytyjskiego, na znaczeniu zaczęły zyskiwać Stany Zjednoczone, a dolar amerykański zaczął być utożsamiany z pieniądzem światowym.

Istnieje szereg warunków determinujących możliwość pełnienia przez daną walutę krajową roli waluty międzynarodowej, odnoszące się w szczególności do wielkości gospodarki, poziomu rozwoju rynku finansowego, prowadzonej poli-tyki gospodarczej, bilansu płatniczego oraz obranego reżimu kursowego. Za-zwyczaj więc emitentami walut międzynarodowych są kraje o silnej pozycji w gospodarce światowej, mające istotny wkład w PKB świata oraz wysoki udział w wymianie międzynarodowej. Konsekwencją tego ostatniego jest duża liczba i wartość transakcji handlowych, zwiększająca pozycję w systemie finan-sowym i poziom umiędzynarodowienia. Przyjmuje się, że kluczowym czynni-kiem jest rozwinięty, efektywny i płynny rynek finansowy, którego cechuje wy-soka liczba i wartość transakcji, wysoki obrót, szeroki wachlarz stosowanych instrumentów finansowych, bardzo dobrze rozwinięta infrastruktura instytucjo-nalna oraz otwarcie na nierezydentów [Genberg 2009, s. 221–230]. Waluta mię-dzynarodowa musi być także, co oczywiste, walutą w pełni wymienialną. Ozna-cza to stosowanie płynnego reżimu kursowego, w którym wartość waluty kształ-towana jest przez popyt i podaż na rynku walutowym [Prasad i Ye 2012, s. 2]. Do innych warunków zalicza się tzw. efekt sieci zewnętrznych (network

exter-nalities), polegający na fakcie, że im częściej dana waluta wykorzystywana jest

w obrocie, tym większe prawdopodobieństwo jej dalszego stosowania, ze względu na niższe koszty transakcyjne i większą płynność rynku. Rolę pełni również przyzwyczajenie, które determinuje utrzymywanie statusu waluty mię-dzynarodowej nawet po zniknięciu obiektywnych czynników o tym decydują-cych [Pszczółka 2011, s. 23].

Cechy waluty międzynarodowej są definiowane najczęściej poprzez tzw. analizę Cohena, w której uwzględnia się jej funkcje pełnione zarówno w trans-akcjach prywatnych, jak i oficjalnych (tab. 1).

(3)

Tabela 1. Funkcje waluty międzynarodowej

Funkcja pieniądza Transakcje oficjalne Transakcje prywatne Miernik wartości Denominator systemu kursów

walutowych

Waluta fakturowania i kwo-towania cen

Środek płatniczy Waluta interwencyjna na rynku walutowym

Waluta płatności w handlu zagranicznym (tzw. waluta transakcyjna)

Środek tezauryzacji

Waluta, w której banki cen-tralne utrzymują oficjalne rezerwy walutowe (tzw. waluta rezerwowa)

Waluta, w której podmioty utrzymują płynne środki i inne aktywa (tzw. waluta inwestycyjna)

Źródło: Cohen [1971, s. 31–34]; Kenen [1983, s. 16].

Rolę miernika wartości dana waluta spełnia wówczas, gdy w sferze oficjal-nej pełni funkcję waluty referencyjoficjal-nej (pegging currency) w przyjętym systemie kursowym, w którym waluta danego kraju jest powiązana z walutą krajową, tj. w ramach systemu kursu stałego oraz w przypadku reżimów hybrydowych. Konsekwentnie, wybór waluty referencyjnej determinuje wybór waluty inter-wencyjnej (intervention currency), której bank centralny używa do interwencji na rynku walutowym, utrzymując określony poziom kursu walutowego. Bank centralny utrzymuje więc odpowiednią ilość danej waluty rezerwowej (reserve

currency), która staje się tożsama z walutą referencyjną i interwencyjną

[Hart-mann 2003, s. 15]. Istotnymi czynnikami wpływającymi na wybór waluty re-zerwowej jest waluta, jaką posługują się główni partnerzy handlowi danego kra-ju, struktura i poziom długu zagranicznego, polityka kursu walutowego, stabil-ność danej waluty [Markiewicz 2012, s. 213–229].

W sferze prywatnej dana waluta jest środkiem płatniczym jako waluta transakcyjna. W handlu zagranicznym staje się nią waluta eksportera, importera lub waluta trzecia, w której dokonywane są transakcje. Na rynku walutowym stosowana jest jako waluta przejścia (vehicle currency) w przypadku wymiany walut niebędących istotnymi na rynku międzynarodowym. Jednak o tym, by waluta mogła zostać uznana za vehicle currency decyduje szerokość marży ofe-rowanej przez rynek – im większa marża, tym mniejsze szanse na jej wykorzy-stanie. Ważne jest również, aby rozwój rynku walutowego oraz finansowego był na odpowiednio wysokim poziomie, co zapewniałoby większą płynność oraz niższe koszty transakcyjne w danej walucie w transakcjach międzynarodowych

[Pszczółka2010, s. 110–113]. Waluta międzynarodowa pełni funkcję miernika

wartości, występując jako waluta kwotowania (quotation currency), używana do określania cen, fakturowania i wyrażania kursów walutowych. Waluty między-narodowe mogą pełnić funkcję środka tezauryzacji i występują wtedy jako walu-ta inwestycyjna, w której denominowane są aktywa [Oręziak 2008, s. 6–7].

(4)

Jak zauważa P. de Grauwe, osiągnięcie przez daną walutę statusu waluty mię-dzynarodowej jest sumą działania czynników o charakterze strukturalnym i prowadzonej polityki gospodarczej kraju–emitenta [De Grauwe 2009, s. 258–259]. Do pierwszych czynników można zaliczyć wielkość produkcji i handlu oraz rozmiary rynku finansowego danego państwa. Zwiększanie udziału w produkcie światowym, wymianie międzynarodowej oraz rozwój rynku finansowego wpły-wa dodatnio na rolę wpły-waluty w układzie światowym. Co oczywiste, wpły-walutą mię-dzynarodową w szczególności może być pieniądz kraju o stabilnej sytuacji tycznej, gospodarczej, odgrywający ważną rolę w światowych stosunkach poli-tycznych i gospodarczych. Z kolei Hartmann zwraca uwagę na współistnienie różnych walut międzynarodowych, które cechuje swoista hierarchia oparta na kryterium ilościowym, rozumianym jako częstotliwość, z jaką dana waluta pełni poszczególne funkcje pieniądza w transakcjach międzynarodowych [Hartmann 2003, s. 19]. Waluty pełniące większość klasycznych funkcji pieniądza określa on jako waluty kluczowe (key currencies), akcentując jednocześnie, że najczę-ściej istnieje pewna waluta międzynarodowa, która w zdecydowanie większym stopniu pełni te funkcje i jest szeroko wykorzystywana zarówno w sferze ofi-cjalnej, jak i prywatnej. Określa się ją wówczas jako dominującą walutę mię-dzynarodową (dominant international currency).

Internacjonalizacja waluty krajowej wiąże się z określonymi kosztami i ko-rzyściami dla kraju–emitenta. Największa korzyść wiąże się z tzw. rentą senio-ralną (seigniorage), który oznacza przywilej danego banku centralnego, polega-jący na monopolu emisji pieniądza i osiąganiu z tego tytułu dochodu oraz bez-odsetkowe kredytowanie kraju emitenta, bowiem wyemitowana waluta stanowi zobowiązanie banku centralnego i ujmowana jest po stronie pasywów [Cohen 2012, s. 16–17]. Kraj–emitent posiada także możliwość szerszego zadłużania się za granicą, gdyż obligacje rządowe tych państw są chętniej nabywane niż obli-gacje denominowane w innych walutach [Papaioannou i Portes 2008, s. 37]. Emitowanie waluty międzynarodowej obniża również rentowność obligacji rzą-dowych, zmniejszając koszt obsługi zadłużenia. Istotne jest także istnienie tzw. nadzwyczajnego przywileju (exorbitant priviledge), pozwalającemu emitentowi płacić mniej za pozyskiwanie kapitału za granicą i otrzymywać więcej za kapitał

dostarczany za granicę [Eichengreen 2011, s. 4]. Kraj–emitent ma możliwość

zaciągania długu za granicą we własnej walucie, przez co wahania kursu walu-towego nie mają wpływu na wielkość zadłużenia zagranicznego.

Korzyścią jest także wygoda rezydentów, którzy w rozliczeniach z zagranicą posługują się własną walutą i nie ponoszą kosztów transakcyjnych. Korzyści od-noszą także banki, centra i instytucje finansowe z danego kraju, gdyż mają prze-wagę konkurencyjną wynikającą z prowadzenia operacji w walucie międzynaro-dowej [Chinn i Frankel 2005, s. 5–6]. Ostatecznie internacjonalizacja waluty oznacza wzrost prestiżu, siły politycznej i pozycji kraju w gospodarce światowej.

(5)

Z drugiej strony internacjonalizacja waluty prowadzi do większej zmienno-ści popytu na pieniądz i stwarza trudnozmienno-ści w kontrolowaniu podaży pieniądza, gdyż nierezydenci utrzymują znaczące ilości papierów wartościowych denomi-nowanych w walucie międzynarodowej, a banki mają swobodę udzielania kre-dytów i przyjmowania depozytów w tej walucie. W rezultacie może to być źró-dłem zwiększającym częstotliwość i skalę wahań kursu walutowego [Kenen 2011, s. 14–15]. Negatywną konsekwencją jest wzrost popytu na rynku waluto-wym, co wynika ze zwiększonej atrakcyjności aktywów denominowanych w tej walucie, prowadząc do napływu kapitału i aprecjacji waluty. W efekcie

następu-je zmniejszenie atrakcyjności i spadek eksportu [Frankel2012, s. 332].

Następ-stwem jest również wzrost odpowiedzialności (burden of responsibility) kraju emitującego, gdyż polityka monetarna wywiera znaczący wpływ na rynki świa-towe i inne kraje [Chinn i Frankel 2005, s. 7].

2. CHINY W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ. WYBRANE ZAGADNIENIA

W ciągu ostatnich lat Chiny bez wątpienia stały się jednym z najważniej-szych graczy we współczesnej gospodarce i polityce. Gwałtowne przemiany i rozwój tego państwa od lat stanowią jedne z najciekawszych fenomenów współ-czesnego świata, zadziwiając zarówno badaczy, analityków, jak i decydentów.

Początki przemian gospodarczych w Chinach wiążą się z planem ambitnych reform gospodarczych zainicjowanych przez Deng Xiaopinga w 1978 r. Władze chińskie przyjęły wówczas reformatorski i nowatorski program „czterech mo-dernizacji” – rolnictwa, przemysłu, obrony narodowej oraz nauki i techniki [Kowalik 2005, s. 222], przy czym reformy gospodarcze koncentrowały się przede wszystkim na [Gawlikowski 2004, s. 118]:

– stopniowym urynkowieniu systemu ekonomicznego,

– faktycznym odejściu od maoizmu w sferze gospodarczej, politycznej, społecznej i kulturowej,

– otwarciu gospodarki narodowej na świat, – budowie nowego ładu prawnego w państwie,

– przywróceniu szacunku dla dawnej kultury i tradycji chińskich oraz kul-tywowania starożytnych rytuałów.

Ze względu na brak wcześniejszych doświadczeń w transformacji systemu społeczno-ekonomicznego, reformy te były wprowadzane stopniowo, początko-wo w wybranych przedsiębiorstwa i instytucjach, co umożliwiało korektę

roz-wiązań przed ich implementacją w całym kraju [Szymański2007, s. 184–185].

Rolnictwo było pierwszym obszarem, który został poddany reformom. Na wsiach nastąpił proces decentralizacji praw własności i zniesienia systemu komun rolniczych. Nadrzędnym celem tej reformy było zwiększenie produkcji rolnej

(6)

i zapewnienie państwu samowystarczalności w wyżywieniu ludności. Równocze-śnie zaczęto tworzyć, wówczas jeszcze eksperymentalne, specjalne strefy ekono-miczne, w których dopuszczono swobodny przepływ kapitału, owocujący m.in. transferem nowoczesnych technologii i metod zarządzania, wykorzystywanych później w całym kraju. Pierwszą specjalną strefą ekonomiczną był Hongkong.

Od roku 1984 zaczęto modernizować przemysł, koncentrując się na wzro-ście wydajności i efektywności, przy jednoczesnym zmniejszeniu biurokracji i unowocześnieniu metod zarządzania. Przedsiębiorstwom nadano relatywnie szeroką autonomię oraz umożliwiono dokonywanie alokacji zasobów poprzez system rynkowy.

Ostatecznie, w roku 1991, rząd chiński zdecydował się porzucić gospodarkę centralnie planowaną na rzecz systemu rynkowego. Osiągnięcie pełnej gospo-darki rynkowej miało nastąpić do 2000 r.

Tak gwałtowne zmiany w światowym układzie gospodarczym miały dla świata znaczenie zarówno pozytywne, jak i negatywne. Z jednej strony Chiny stały się atrakcyjnym rynkiem zbytu dla szybko bogacących się państw Zacho-du, z drugiej – źródłem taniego importu oraz miejscem produkcji dla korporacji, co pozwalało na utrzymanie niskiej inflacji, ograniczało wzrost wynagrodzeń oraz pozwalało zwiększać popyt krajowy. Nie sposób jednak nie zauważyć ne-gatywnych zjawisk: rola Chin jako największego nabywcy papierów dłużnych, umożliwiającego finansowanie deficytów budżetowych; rosnące deficyty han-dlowe; pośrednio wzrost cen surowców naturalnych uderzający w pozostałe kraje, będący konsekwencją gwałtownego wzrostu produkcji i industrializacji w Chinach.

Należy zaznaczyć jednak, że analiza tego giganta jest wciąż dość problema-tyczna – z jednej strony ogromna populacja Chin determinuje wysoki poziom produkcji, a tym samym poziom PKB. Tak więc osiągnięcie określonej wielko-ści PKB oraz wzrost udziału w PKB światowym oznacza de facto osiągnięcie jedynie nominalnej pozycji lidera. Nadal bowiem poziom życia, innowacyjność, jakość kapitału ludzkiego i instytucji w świecie zachodnim wciąż są kilkukrotnie wyższe niż w Chinach. Proces ten obrazuje zatem wzrost potęgi ekonomicznej, ale do zrównania poziomów gospodarek jest jeszcze daleka droga (por. rys. 1).

Oczywistym jest jednak, że rosnące współzależności oraz wzrost pozycji Chin niesie tyle zagrożeń, co korzyści. Zadłużenie zagraniczne w rękach Chiń-czyków może służyć jako potencjalne źródło nacisków i destabilizacji, a rosnące uzależnienie od chińskich towarów oraz zwiększające się rezerwy walutowe w Chinach mogą z łatwością wywołać kryzys i zapaść gospodarczą w całym świecie zachodnim. Zaniepokojenie może budzić produkcja przez Chiny towa-rów o coraz wyższym stopniu zaawansowania technologicznego oraz tendencje do nabywania przez chińskie korporacje znanych marek lub coraz ściślejszej współpracy z producentami z branży nowoczesnych technologii.

(7)

Rysunek 1. Porównanie tempa wzrostu PKB Chin i USA oraz ich udziału w światowym PKB Źródło: opracowanie własne na podstawie World Bank Economic Outlook, http://www.imf.org/ external/pubs/ft/weo/2016/01/weodata/index.aspx.

Problematyczny jest również fakt wzmacniania pozycji Chin w Europie, za-równo poprzez coraz śmielsze inwestycje na tym kontynencie, jak i nabywanie papierów dłużnych państw europejskich, także z tzw. grupy PIGS (Hiszpanii, Portugalii, Włoch, Grecji), co może w konsekwencji politycznie uzależnić je od rządu w Pekinie. Interesująca jest również postępująca budowa Nowego Szlaku Jedwabnego.

3. JUAN CHIŃSKI W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ – WYBRANE ASPEKTY

Mimo, że oficjalna nazwa chińskiej waluty to renminbi (RMB)1

, to

najczę-ściej używa się określenia juan chiński (CNY)2_{. Szeroko pojęte wspieranie}

swo-jej waluty jest podejmowane przez władze chińskie od kilku lat, co wynika nie tylko z rosnącej roli Państwa Środka w światowej gospodarce i polityce, ale także chęci utrzymania i osiągania kolejnych korzyści jako światowe mocar-stwo. Przypadek Chin jest jednak szczególny: jest to pierwszy kraj rozwijający się, którego pieniądz ma szanse uzyskania statusu jednej z kluczowych walut; po

1_{Chińskie określenie rénmínbì (人民币 w piśmie uproszczonym i 人民幣 w piśmie}

trady-cyjnym) dosłownie oznacza walutę ludową.

2

Chińskie słowo yuán (w piśmie uproszczonym 元; w piśmie tradycyjnym 圓) w zależności od kontekstu może oznaczać okrągły przedmiot, monetę lub po prostu pieniądz.

(8)

drugie wszelkie działania są podejmowane przede wszystkim przez władze, choć dotychczasowe waluty kluczowe zyskały ten status w wyniku działania sił ryn-kowych; po trzecie utrzymuje się wciąż kontrolę przepływów kapitałowych i niepełną wymienialność waluty. Charakterystyczna jest dwutorowość strategii wspierającej internacjonalizację juana (two-track strategy): z jednej strony po-szerzanie możliwości rozliczania handlu międzynarodowego w chińskiej walu-cie, z drugiej strony rozwijanie centrum offshore w Hongkongu, w którym ofe-rowany jest coraz szerszy katalog aktywów [Subacchi 2010, s. 2–10].

Znaczenie juana zaczęło wzrastać od lipca 2005 r., gdy wprowadzono sys-tem kursu płynnego zarządzanego (managed float) jako oficjalny reżim kurso-wy. Juan jest uważany za walutę wpływającą na kształtowanie się kursów więk-szości walut azjatyckich, a część ekonomistów stawia tezę, że stopniowo nabiera on większego znaczenia w regionie niż dolar amerykański [Shu i in. 2007, s. 7–8], będąc już teraz składową koszyka walut dla kursów walutowych niektórych walut azjatyckich. Jednocześnie rola Chin w wymianie międzynarodowej sprzy-ja wykorzystaniu juana w obrotach na międzynarodowych rynkach finansowych.

Silna i wzmacniająca się pozycja chińskiej waluty jest ugruntowywana przez zmiany w polityce reżimu kursowego i przepływów kapitałowych. Do 1994 r. stosowano kurs oficjalny oraz określone kursy wymiany dla poszczegól-nych regionów i sektorów. Ponadto obowiązywały ograniczenia dewizowe, a handel zagraniczny mógł odbywać się wyłącznie za pośrednictwem państwo-wych central handlu zagranicznego. Aż do 2005 r. juan był sztywno związany z dolarem amerykańskim na poziomie 8,28 CNY/USD, gdy w tym roku dopusz-czono wahania na poziomie +/–0,3%, zniesiono kontrole walutowe oraz ujedno-licono kurs juana [Markiewicz 2012]. W tym samym roku w miejsce dolara wprowadzono koszyk walut, ustalając poziom parytetu jako 8,11 CNY/USD, a w maju 2007 r. pasmo wahań zostało rozszerzone do +/–0,5%. W 2008 r., ze względu na rosnącą zmienność kursów walutowych, niepewność na globalnych rynkach i postępujący kryzys finansowy Ludowy Bank Chin (chiński bank cen-tralny) ponownie usztywnił kurs juana do dolara amerykańskiego [Mishkin 2010, s. 511–512]. Powrót do liberalnej polityki nastąpił 19 czerwca 2010 r.

4. PERSPEKTYWY INTERNACJONALIZACJI JUANA CHIŃSKIEGO

Internacjonalizacja juana wiąże się przede wszystkim z rozwojem centrum

offshore w Hongkongu od 2004 r., gdy umożliwiono prowadzenie (w

ograniczo-nym zakresie) operacji w chińskiej walucie. Operacje te początkowo były ogra-niczone do przyjmowania depozytów, wymiany walut, operacji czekowych i przekazów pieniężne, przy czym wachlarz świadczonych usług był

(9)

roz-JCMBF • www.jcmbf.uni.lodz.pl 69 Journal of Capital Market and Behavioral Finance • 2016, Vol. 1(3), p. 61–72

woju hongkońskiego rynku offshore zostało uznane za jeden z celów w kolej-nym planie pięcioletnim na okres 2011–2015 [Jiabao 2011, s. 37]. Za najważ-niejsze wydarzenie tego okresu należy uznać wdrożenie programu rozliczeń handlu zagranicznego w juanie w lipcu 2009 r. (Pilot Program of Renminbi

Settlement of Cross-border Trade Transactions), gdyż do tego czasu praktycznie

cała wymiana zagraniczna Chin odbywała się w walutach obcych, przede

wszystkim dolarach amerykańskich. Analizy Fratzschera i Mehla [2011, s. 7–26]

wskazują na symptomy formowania się tripolarnego systemu walutowego (USD, EUR, CNY). Ich zdaniem w Azji stopniowo wykształca się regionalny system walutowy, który de facto jest zdominowany przez juana. Na podstawie badania ekonometrycznego okazało się, że kursy walut krajów azjatyckich są najmocniej powiązane z chińską walutą, a nie z dolarem czy euro.

Od 2007 r., w ramach działań zmierzających do internacjonalizacji juana, Chiny zezwoliły na dostęp inwestorów zagranicznych do aktywów denomino-wanych w tej walucie, początkowo przez krajowe instytucje finansowe, a na-stępnie spółki chińskie, korporacje międzynarodowe i międzynarodowe instytu-cje finansowe. W 2009 r. obligainstytu-cje skarbowe wyemitowało chińskie Minister-stwo Finansów, natomiast rok później McDonald’s wyemitował w Hongkongu obligacje w juanie [Subacchi 2010]. Liberalizacja nastąpiła w przypadku zagra-nicznych inwestycji bezpośrednich, umożliwiając nierezydentom swobodne ich dokonywanie. Kontroli podlegają wciąż inwestycje portfelowe, przy czym na-stąpiła tu częściowa liberalizacja: w 2002 r. wprowadzono program ustanawiają-cy instytucję kwalifikowanego zagranicznego inwestora instytucjonalnego (Qualified Foreign Institutional Investor – QFII), który umożliwia, po uzyskaniu zezwolenia, na inwestowanie w akcje na giełdach w Szanghaju i Shenzhen. Chi-ny podjęły również działania w celu dostarczenie zasobów juana inChi-nym krajom poprzez zawieranie przez Ludowy Bank Chin umów o swapach walutowych (bilateral swap agreements) z innymi bankami centralnymi. Podpisywane od grudnia 2008 r. umowy mają na celu wspieranie rozliczania handlu i inwestycji w chińskiej walucie oraz wzmocnienie współpracy finansowej [Ito 2011, s. 5–6].

Z drugiej strony, mimo podejmowanych działań, juan w bardzo ograniczo-nym stopniu pełni funkcję waluty międzynarodowej, ograniczając się praktycz-nie tylko do sfery prywatnej, w sferze oficjalnej mając znikome zastosowapraktycz-nie: zaawansowany jest w przypadku rozliczania handlu zagranicznego, natomiast użycie go jako środka tezauryzacji pozostaje niewielkie. Zastosowanie juana jako waluty rezerwowej pozostaje marginalne. Zwiększeniu międzynarodowego zastosowania chińskiej waluty może sprzyjać ewentualne włączenie do koszyka tworzącego specjalne prawa ciągnienia (Special Drawing Rights – SDR). Sprzy-jałoby to internacjonalizacji juana, jednak jak dotąd MFW odrzucał taką możli-wość ze względu na niepełną wymienialność chińskiej waluty [Vallee 2012, s. 28].

(10)

Biorąc pod uwagę historię chińskiej transformacji ustrojowej, najbardziej prawdopodobnym scenariuszem jest gradualne prowadzenie reformy polityki kursu walutowego: stopniowe uelastycznianie obecnego systemu i systematycz-na rewaluacja juasystematycz-na.

Z drugiej strony wprowadzenie swobody przepływu kapitału przy utrzyma-niu stałego reżimu kursowego naraziłoby Chiny na ataki spekulacyjne i destabi-lizację słabo rozwiniętego systemu finansowego, a także pozbawiłoby Państwo Środka istotnego instrumentu realizacji celów wewnętrznych, jakim jest polityka monetarna.

Bariery internacjonalizacji związane są z negatywnymi efektami proekspor-towego modelu wzrostu gospodarczego. Wzrost gospodarczy w Chinach ma charakter niezrównoważony, gdyż intensywnej rozbudowie sektora eksportowe-go towarzyszy dużo mniejszy udział sektora usług w tworzeniu PKB. Niezrów-noważony charakter wzrostu doprowadził do powstania ogromnych dysproporcji w poziomie rozwoju i podziale dochodu między regionami oraz między miastem i wsią. Czynnikiem negatywnie wpływającym na perspektywy internacjonaliza-cji jest znaczny poziom korupinternacjonaliza-cji, co stanowi znaczne obciążenie dla systemu fiskalnego Państwa Środka. Również słabo rozwinięty system finansowy zdomi-nowany jest przez banki i charakteryzuje się dużym zakresem kontroli państwo-wej, co potencjalnie będzie spowalniało proces internacjonalizacji juana.

ZAKOŃCZENIE

Wzrastająca pozycja Chin na arenie międzynarodowej każe zadawać pyta-nia dotyczące dalszych kierunków rozwoju tego giganta i ich ewentualnych kon-sekwencji dla pozostałej części świata. Jedną z kluczowych kwestii jest rola juana chińskiego jako kolejnej potencjalnej waluty międzynarodowej.

Wydaje się, że droga chińskiej waluty do uzyskania jednej z czołowych (czy też czołowej) pozycji w światowym systemie walutowym jest dość długa, a sam proces będzie przebiegał liniowo. Niemniej jednak ogólna tendencja wydaje się jednoznaczna – zarówno ze względu na rosnące znaczenie Chin w światowej gospodarce, jak i na działania z zakresu polityki gospodarczej podejmowane przez chińskie władze, juan powinien sukcesywnie stawać się coraz istotniej-szym elementem światowego systemu walutowego i finansowego.

BIBLIOGRAFIA

Chinn M., Frankel J., 2005, Will the Euro Eventually Surpass the Dollar as Leading International

Reserve Currency?, „Working Paper”, no. 11510, The National Bureau of Economic

Re-search, Cambridge.

(11)

Cohen B., 2012, The Benefits and Costs of an International Currency: Getting the Calculus Right, „Open Economies Review”, vol. 23, issue 1.

De Grauwe P, 2009, Economics of Monetary Union, Oxford University Press, Oxford.

Eichengreen B., 2011, Exorbitant Privilege. The Rise and Fall of the Dollar, Oxford University Press, Oxford.

Frankel J., 2012, Internationalization of the RMB and Historical Precedents, „Journal of Economic Integration”, vol. 27.

Fratzscher M., Mehl A., 2011, China’s Dominance Hypothesis and the Emergence of a Tri-Polar

Global Currency System, „European Central Bank Working Paper”, no. 1392.

Gawlikowski K., 2004, Procesy transformacji w Chińskiej Republice Ludowej, [w:] K. Gawlikow-ski (red.), Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku. Przemiany polityczne i społeczne, Wydawnictwo TRIO, Warszawa.

Genberg H., 2009, Currency Internationalisation: Analytical and Policy Issues, „Working Paper”, no. 31, Hong Kong Institute for Monetary Research, Hong Kong.

Hartmann P., 2003, Currency Competition and Foreign Exchange Markets: The Dollar, the Yen

and the Euro, Cambridge University Press, Cambridge.

Ito I., 2011, The Internationalization of the RMB: Opportunities and Pitfalls, The Council on Foreign Relations, New York.

Jackson W., Rossi V., 2011, Hong Kong’s Role In Building the Offshore Renminbi Market, „Inter-national Economics Programme Paper”, no. IE PP 2011/01, Chatham House, London. Jiabao W., 2011, Report on the Work of the Government, Fourth Session of Eleventh National

People’s Congress, Beijing.

Kenen P. B., 1983, The Role of the Dollar as a International Currency, „Group of Thirty, Occa-sional Paper”, nr 13, New York.

Kenen P. B, 2011, Currency Internationalisation: An Overview, [w:] Currency

Internationalisa-tion: Lessons from the Global Financial Crisis and Prospects for the Future in Asia and the Pacific, Bank for International Settlements, Basel.

Kowalik T, 2005, Systemy gospodarcze. Efekty i defekty reform i zmian ustrojowych, Fundacja Innowacja, Warszawa.

Markiewicz M., 2012, Internacjonalizacja juana chińskiego w kontekście kryzysu finansowego, [w:] J. Bilski, A. Kłysik-Uryszek (red.), Globalne aspekty kryzysu strefy euro, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica”, nr 273, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź. Mishkin F. C., 2010, The Economics of Money, Banking and Financial Markets, Pearson

Interna-tional Edition, London.

Oręziak L., 2008, Euro – pieniądz międzynarodowy, „Bank i Kredyt”, nr 1.

Papaioannou E., Portes R., 2008, Costs and Benefits of Running an International Currency, „Eco-nomic Paper”, no. 348, European Commission, Brussels.

Prasad E., Ye L., 2012, The Renminbi’s Role in the Global Monetary System, „Discussion Paper”, no. 6032, Forschungsinstitut zur Zukunft der Arbeit, Bonn.

Pszczółka I., 2010, Euro a integracja europejskich rynków finansowych, Wydawnictwo CeDeWe, Warszawa.

Pszczółka I., 2011, Współczesne waluty międzynarodowe, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa. Shu C., Chow N., Chan J. Y., 2007, Impact of the Renminbi Exchange Rate on Asian Currencies,

„China Economic Issues”, no. 3, Hongkong Monetary Authority.

Subacchi P., 2010, One Currency, Two Systems: China’s Renminbi Strategy, „Briefing Paper”, no. IE BP 2010/01, The Royal Institute of International Affairs, London.

Szymański W., 2007, Czy globalizacja musi być irracjonalna?, Wydawnictwo SGH, Warszawa. Vallee S., 2012, The Internationalisation Path of the Renminbi, „Brugel Working Paper”, no. 05. World Bank Economic Outlook, http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/01/weodata/index.aspx.

(12)

DEVELOPMENT PERSPECTIVES OF CHINESE YUAN AS AN INTERNATIONAL CURRENCY

Abstract China has become one of the most important fields of study to both researchers and policy makers. The growing role of China clearly needs deep analysis of further aspects of the functioning of this country in the framework of international economic and political relations. The aim of this article is to present the perspectives of internationalization of the Chinese yuan. In order to fulfil that, the article is divided into three sections: the first presents the theoretical aspects of internationalization of the national currency, in the second briefly discusses Chinaʼs position in the contemporary world economy and the third is devoted to analysis of the determinants of the inter-nationalization of the Chinese yuan.

Keywords China, Chinese economy, Chinese yuan, international currency, international finance.