Traumatyczne wydarzenia wersja 2020

Instytut Matki i Dziecka w Warszawie Zakład Wczesnej Interwencji

Psychologicznej

Marta Barańska

Traumatyczne przeżycia w ciąży,

około i poporodowe

Dotyczy:



10-20% kobiet (

Objawy:



permanentny smutek, apatia ( myśli samobójcze )



lęk



_{poczucie winy}



zaburzenia snu/jedzenia



trudności w koncentracji uwagi

rozdrażnienie/frustracja



_{ryzyko porodu przedwczesnego (mniejsza masa}

urodzeniowa, niższa punktacja Apgar)



_{ryzyko depresji poporodowej 75%}

• badania brytyjskie (Coelho,Murray i in., 2011)

• badania australijskie (Milgrom,Gemmill i in., 2008)

• badania brazylijskie (Faisal-Cury,Rossi Menezes, 2012)



ryzyko depresji oraz zaburzeń zachowania u dziecka

w przyszłości

Realistyczne reakcje Zaburzone reakcje

Adekwatne postrzeganie rzeczywistości

Zniekształcone widzenie świata

Smutek, żal Depresja

Powrót do normy Narastające cierpienie



niepomyślna diagnoza dot. stwierdzonych nieprawidłowości

zdrowotnych i rozwojowych u dziecka



niepowodzenia położnicze (poronienia/strata dziecka)

(Murlikiewicz, Sieroszewski, 2013) (Łuczak-Wawrzyniak, 2010) (Brief, 2008)



problemy prokreacyjne (leczenie niepłodności)

„niechciana” ciąża



brak wsparcia emocjonalnego (ze strony partnera/rodziny)



trudności ekonomiczne

Skala problemu

Ryzyko populacyjne wad wrodzonych okresie prenatalnym

2 - 3%

w 20 – 30%

jedna z głównych przyczyn umieralności płodów i

niemowląt

odpowiedzialne za różne formy niepełnosprawności

Mechanizmy psychicznej obrony wobec

niepomyślnej diagnozy

➢

nadzieja w mylnym rozpoznaniu

➢

_{kwestionowanie diagnozy}

➢

podważanie autorytetu lekarza

➢

_{poszukiwanie opinii w innych}

referencyjnych ośrodkach

Wspomagające rodziców Pogłębiające traumę

Cierpliwość, empatyczne dostrojenie Pośpiech, dystans emocjonalny

Życzliwość, wparcie Rezerwa, obojętność

Pomoc psychologiczna/interwencja kryzysowa

Pozostawienie rodziców osamotnionych w rozpaczy

Zasady dotyczące informowania rodziców o

stwierdzonych wadach rozwojowych dziecka

w okresie prenatalnym

➢ zakres informacji dostosowany do poziomu intelektualnego rodziców ➢ postawa życzliwości, spokoju

➢ kontekst ułatwiający rodzicom zadawanie pytań/ wyrażania swoich

opinii

➢ umożliwienie konsultacji z innymi specjalistami ➢ pomoc psychologiczna

➢ zagwarantowanie czasu potrzebnego do podjęcia decyzji

Trudne decyzje – przerwanie ciąży

Czynniki mające wpływ na terminację ciąży

➢

ciężki charakter deformacji

➢

wcześniejsze doświadczenie kontaktu z dzieckiem

niepełnosprawnym

➢

stadium zaawansowania ciąży

wiek rodziców

➢

czynniki socjalno-ekonomiczne

➢

opinie osób znaczących

Rola lekarza w procesie decyzyjnym

rodziców

➢

identyfikacja i sprecyzowanie sytuacji

problemowej

➢

wytyczenie celów konsultacji oraz wyboru

najlepszego z możliwych sposobów postępowania

➢

podjęcie działań zmierzających do osiągnięcia

celu przez realizację wybranego sposobu

postępowania

Czym jest poradnictwo w sytuacji

diagnostyki prenatalnej

➢

informowaniem a nie udzielaniem porad

➢

informowaniem niedyrektywnym

➢

informowaniem rzetelnym

➢

wystrzeganiem się wywierania jakiegokolwiek

wpływu, nacisku

➢

_{zagwarantowaniem zachowania tajemnicy}

lekarskiej

Krótki przegląd tradycyjnych, psychologicznych koncepcji żałoby

 Modele zadaniowe

 Freud (1917,1957) – potrzebny jest wysiłek w kierunku wycofania energii z relacji z osobą zmarłą i

powtórne jej zainwestowanie w inny ważny obiekt tzw „ praca żałoby” (Trauerarbeit)

 Worden (2009) podkreśla : 1) akceptacje realności śmierci bliskiej osoby, 2) doświadczenie bólu straty

oraz dopuszczenie i przeżycie różnych emocji, które są z nią związane, 3) przystosowanie się do świata, w którym nie ma zmarłego, 4) zachowanie pamięci o zmarłym, któremu towarzyszy zaangażowanie we

własne życie, m.in. w nowe bliskie relacje

 Modele fazowe/ stadiowe

 Bowlby (1969,1973,1980) – 4 stadia: niedowierzanie i szok, złość i protest, rozpacz i reorganizacja  Drotar (1975) : szok, zaprzeczanie, smutek i złość, reorganizacja

 Model rekonstrukcji znaczenia

 Neimeyer (1997, 1999, 2000, 2006) – podstawowe zadanie przeorganizowanie historii życia tak by

odzyskać poczucie spójności i ciągłości pomiędzy przeszłością a teraźniejszością

 Model w ramach teorii stresu i radzenia sobie

 Folkman (2001) –zwraca uwagę na związek między oceną poznawczą a reakcjami emocjonalnymi oraz na

Mity radzenia sobie ze stratą

 Konieczne jest przepracowanie straty - niewyrażenie uczuć pogłębia problemy psychiczne.

 Osoby po stracie nie doświadczają pozytywnych emocji, a jeśli są one

zauważalne, należy je interpretować jako próbę zaprzeczania tych osób faktowi straty

 Niezbędne jest przerwanie więzi z osobą zmarłą, żeby żyć dalej

 Żałoba trwa zwykle około roku do dwóch lat i po tym czasie osoby, które

doświadczyły straty powinny być zdolne do dawnego poziomu funkcjonowania

 Radzenie sobie ze stratą – złożony proces regulacyjny: konfrontacja i unikanie  Model bierze pod uwagę takie czynniki jak:

I. Natura stresorów

II. Procesy oceny afektywnej i poznawczej III. Procesy radzenia sobie

IV. Wskaźniki zdrowia psychicznego i fizycznego ➢ Dwa rodzaje stresorów i procesów radzenia sobie:

I. Ukierunkowane na stratę

II. Ukierunkowane na rekonstrukcję/odbudowę/zdrowie

➢ Podstawowa rola dynamicznego procesu regulacyjnego nazwanego oscylacjąm

1. Rozpacz nie jest uniwersalną reakcją na stratę

2. Brak przeżywania żałoby lub tzw. „żałoba minimalna” nie wskazują na

objawy patologiczne, utrudniające przystosowanie się do straty

3. Cierpienie nie musi być dominującym uczuciem w procesie żałoby 4. Możliwe są pozytywne emocje i sprawne funkcjonowanie u osób po

stracie

5. Wiele osób nie podejmuje aktywnej konfrontacji ze stratą, a funkcjonuje

dobrze i potrafi zaadaptować się do trudnej sytuacji

Śmierć dziecka jest odwróceniem naturalnego porządku

świata. Spodziewamy się śmierci osób w starszym

wieku, ale żadne z rodziców nie jest gotowe

zaakceptować odejście dziecka, gdy wypadek lub

choroba niweczy wszystkie marzenia i nadzieje na

przyszłość.

Śmierć dziecka w okresie około- lub poporodowym



Szczególny rodzaj straty



Aż 60-80% rodziców doświadcza silnych emocji

negatywnych, które mogą utrzymywać się przez długi

czas



Większe ryzyko PTSD oraz żałoby z komplikacjami

Czynniki ryzyka żałoby patologicznej wg badań

:

Kuse-Isinschulte, Beutel, Hahlweg, Stauber, 1995

 Związane z opieką medyczną

 Niewystarczające wsparcie emocjonalne  Brak kontaktu matki z dzieckiem

 Brak informacji o tym, co stało się z dzieckiem

 Związane z osobami rodziców

 Wcześniejsze problemy psychiczne

 Bezdzietność

 Małe wsparcie społeczne

 Brak gotowości partnera do podjęcia tematu straty dziecka  Problemy w innych dziedzinach życia.

Żałoba – stany uczuciowe (Ken Moses, 1987/ 2004)

Utrata marzeń

Strach Poczucie _winy

Depresja

Psychiczne konsekwencje straty

dziecka dla obojga rodziców

➢

zmiany w relacji mąż- żona

➢

pogorszenie komunikowania się

➢

mniejsza aktywność seksualna

Co pomaga osieroconym rodzicom ?



Empatyczne słuchanie



Przyzwolenie na wyrażenie wszelkich emocji

Odbarczenie z poczucia winy



Tematyzacja (otwarte mówienie o tym, co się stało)

Urealnienie straty



Rytuały

Co utrudnia adaptację w sytuacji straty dziecka ?



Hamowanie ekspresji emocji



Odrealnienie faktu życia i śmierci dziecka

Minimalizowanie tego, co się stało



Próby racjonalizacji tego, co się stało



Próby pocieszania, np. „urodzi Pani następne dziecko”.

Czynniki mające wpływ na proces

adaptacji rodziców po stracie dziecka

➢ czas jaki upłynął od porodu do śmierci dziecka ➢ przyczyna śmierci

➢ śmierć nagła czy odchodzenie w czasie ➢ rodzaj schorzenia, stopień deformacji,

➢ prognoza dotycząca perspektyw zdrowotnych i rozwojowych ➢ wcześniejsze doświadczenia niepowodzeń prokreacyjnych

➢ ważność dziecka dla rodziców, związanych z nim marzeń planów

aspiracji

➢ wsparcie lub jego brak ze strony bliskich

(Borton-Smoczyńska,2010) (Kornas-Biela,1996)

Ważne dla rodziców sytuacje związane ze

śmiercią dziecka w oddziale szpitalnym

➢ informacja dotycząca przyczyny śmierci dziecka przekazana przez

lekarza obojgu rodzicom w sposób przystępny i wyczerpujący, z zachowaniem powagi i szacunku

➢ możliwość kontaktu ze zmarłym dzieckiem i zachowanie pamiątek po

nim

➢ gwarancja ochrzczenia dziecka dla rodziców wierzących, nadanie

imienia dziecku

➢ szybka pomoc psychologiczna dla potrzebujących



_{I faza – po stracie – wsparcie emocjonalne}

_{II faza – pogrzeb – wsparcie emocjonalne/}

instrumentalne



_{III faza – kilka tyg. po stracie – wsparcie}

instrumentalne



_{IV faza – odzyskanie równowagi – wsparcie}

wartościujące

Interwencja psychologiczna - zakres

działania

➢

_{skoncentrowana na problemie}

➢

uwzględniająca system wartości rodziców

nie dyrektywna

➢

wspierająca/wspomagająca konkretnym