Uwagi o podłożu permu w Wielkopolsce

(1)

Kwartalnik Geologiczny t. 26, nr 2, 1982, p. 327-340

UKD 55;.735/.736.1.02:551.242/.244+551.3.053(438 15 Wielkopolska)

PaweJ Henryk KARNKOWSKI, Kazimierz RDZANEK

o

Przedstawiono szkic litologii i stratygraf:i utwor6w pod.p~rT.:1::;kidl )3/1 D\)SZarZe Wielkopolski. Na pod~

stawie przeanalizowanych profil6w mozr:.a sl'/,dzic, Ze poza fB.:!4 fe,!dowail waryscyjskich (narnur B - D) w najwyzszym karbonie zachodzily intensywne ruchy tek~o:1iczve. EyJy one prawdopodobnie zwia.,zane z gl~bokimi rozlamami. Obecny obraz powierzchni podpermskiej, poza morfologi~, jest efek~

tern dzialalnosci tektonicznej w gornym karbonie colnym permic, polD.,czonej z siln~ erozj<!.

WST~P

Na obszarze Wielkopolski okolo 40%

gl~bokich

wiercen

osi(!gn~lo

utwory podpermskie. Pomimo nierownomiernego rozmieszczenia tych wiercen stan roz- poznania podloza podpermskiego na dzien dzisiejszy nie zly, a ilose opraco- wan

poswi~conych

temu zagadnieniu stale rosnie.

Podczas profilowania utworow dolnopermskich jeden z autorow przejrzal

wszystkie kt6re byly pobrane ponizej SP4gu czerwonego sp'lgowca. To

zaznajomienie

si~

z litologiq, wyksztalceniem facjalnym, stopniem diagenezy i za-

angazowaniem tektonicznym podpermskiego podloza pozwolilo na usystematy-

zowanie wynik6w bad an roznych auto row oraz przedstawienie wlasnych pogl'ldow

na ten temat.

(2)

328

Pawel Karnkowski, Kazimierz Rdzanek

CHARAKTERYSTYKA SKAL PERMU

dewonu-franu i

Duzo udokumentowane Sq osady karbonu

u.V"''-''''-'-J.

Na podstawie go-

cz~sci

monokliny . K. Korejwo, 1969) wsch6d od Pozna- niatyt6w w otworach wiertniczych

przedsudeckiej Korejwo, L.

i dolny namur 1964b; K. Korejwo, nia (Siekierki 3) w opisywanych osadach znaleziono

i 1978), kt6re wskazuji:! na g6rny wizen (poziom B). w profilu otworu W rzesnia I G 1 udokumentowane Sq utwory wizenu, a bye moze

cz~sciowo

dolnego namuru (A.M. Zelichowski, 1977).

W latach siedemdziesii:!tych prawie we wszystkich otworach wiertniczych byly

wykonane oznaczenia palinologiczne. W wielu profilach (np. Koscian 3,

St~szew 1.

(3)

329

6, Kamieniec 1,

1 1

I / /

2

I

/

3 II

_I^/

I

4

I

/

5

I

6

/ I -.1

Fig. KoreJacja stratygraficzna podcechsztynskich profili wiercen Stratygraphic correlation of sub-Zechstein borehole columns

I - ska!y wulkaniczne; 2 mulowce ilowce czerwono-brunatne; - ilowce i piaskowce ciemnoszare; 4 - pi as- kowce z okruchami mulowc6w; 5 - 6 silnie zdiaglcnezo¹.va11c piaskowce i lupki cicmnoszare odcieniem fioletowym; I numery pr6bek karbon dolny; - karbon g6my; C, - stefan; Pj perm dolny; P z - cechsztyn

1 volcanic 2 red-brown mudstones and claystones; 3 - clayston,es and sandstones; 4 - sandstones with detritus black mudstones; 5 conglomerates; 6 -- shade. diagenesed sandstones and shales; -HI - number of Cj Lower Ca.rba.niferous; Upper C, - Ste- phanian; PJ - Lower Permian; Pz

(4)

330

Pawel Kal~nk()wsJIC1, Kazimierz Rdzanek

czenia te potwierdzaj4 wiek skal ustalony na podstawie goniatytow, ktorych

zasi~g

rowniez ogranicza

si~

co najwyzej do dolnego narnuru. Jak widac, na

wi~kszosci

obszaru Wielkopolski w podloZu permu

wyst~PUj4

utwory mlodszego paleozoi- ku - glownie nizszego karbonu.

W 1977 r. podczas profilowania utworow ....

"rI"',""'-1"1""v-'.--h Z

obszaru Wielko- polski jeden z autorow natkn'!l

si~

w

na slabo zdiagenezowane skaiy,

Zi:r,iVlera1:ace

roslinnych. Odmienne wyksztalcenie

wi~k8zosci

skal

wyst~puj4cych

w

DmliO;;~U

badan stratygraficznych, tym

i""Jl1'·rI'7',t>.

tego otworu nie daly leotn(:lznac;;:;rr}lcn 1976, 1978; T.

wybrano rdzen ze

wystepU1l~

szare piaskowce

sr~:an,lm~m:rmste

i przewarstwione ciemnoszarymi

OkOfO

20° K.

dla brak tei: pylku i

1)

Densosporites, Cingulizonates, i Ten charakter pa-

linofacji uzasadnia przywi4zywanie wielkiej wagi do znalezisk nawet

nAtp[liuni''7'''f'h

okazow tych gatunk6w, ktore 84 powszechnie Moglo

si~

bowiem zlozyc tak, ze

vu.j,UJt'Jj.LiV,""U

sedymentacyjnym, do ktorego dostawaty tylko znikome nich. MysI4 t4 kierowano

si~

przy interpretacji stratygraficznej flory.

Na podstawie listy oznaczonych spor (tab. 1; tab!. I) mozna stwierdzic mejeano- rodnosc asocjacji mikroflory. Najrnlodsze dwa

jednoczesnie na maksymalny wiek osad6w, polozone 84 w tabeli B. Alpern (1958, 1959), autor gatunku Variouxisporites

f)LU?utlAfS,

rodzaju jak i gatunku podaje

zasi~g

ograniczony do stefanu.

mowaniu jednej z prac (B. Alpern, 1959, tab. 2, str. 304) zaznacza rodzaju juz w westfalu D. Schodz4c jednak do szczebla gatunku A I per n, 1958 nalezy ograniczyc do stefanu.

Najbardziej znanym wskaznikiem spor najwyzszego karbonu jest Thymospora pseudo th iessenii

0

san k e, 1950) Alp ern et Do ubi n g e r, 1973 (dwa okazy - tabl. fig. 12, 13a, b). Wielu autorow napotkalo ten gatunek tylko w stefanie. R. Kosanke (1950) podaje takze z osad6w uznawanych obec-

odpowiedniki europejskiego westfalu (R.A. Peppers, J<T. Popp, 1979).

jednak pozostaje, ze spora ta nabiera stratygraficznego znaczenia do pie-

ro w stefanie. Na podstawie omowionych dwoch gatunk6w mozna przyj4c, ze

badane utwory powstaly nie wczeSniej niz w stefanie.

(5)

Wykaz oznaczonych mikrospor oraz ich stratygraficzne za§i~gi

Pr6bki

Mikrospory TURNEJ WIZEN

I II

+

Variouxisporites plicatus Alpern

+

Thymospora pseudothiessenii (K 0 san k e) Alp ern et Do ubi n g e r

+

Densosporites reticulatus D y b 0 v a et Jachowicz

+

Grumosisporites papillosus (I bra him) S mit h et B ~ t erworth

+

Dictyotriletes clatriformis (A r t

u

z) Sullivan

+

Ahrensisporites angulatus (K 0 san k e) Pot 0 n i

e

et K rem p

+

Cyclogranisporites aff. aureus (L 0 0 s e) Pot 0 i

e

et Kre mp

+

Convolutispora specialis (D y b 0 v a et J a c how c z) J a c how i c z

+

Punctatisporites obesus (L 0 0 s e) Pot 0 n i

e

et K rem p

Leiotriletes minimalis (0 y b 0 v a et J a c how i c z) J a c how i c z

+

forma pulla (D y b 0 v a et J a c how i c z) Jachowicz

+

Leiotriletes sphaerotriangulus (L 00 s e) Pot 0 n i

e

et K rem p

+

Granuiatisporites parvus (I bra him) Potonie et Kremp

+

Laevigatosporites vulgaris (Ibrahim) Alpern et Ooubinger

+ +

Densosporites anulatus (L 0 0 s e) S mit h et Butterworth

+ +

Cingulizonates bialatus (W a 1 t z) S mit h et But t e r w 0 r t h

+

Densosporites pseudoannulatus Butterworth et Williams

+

Dictyotriletes peltatus (P 1 a y for d) CIa y ton et aL

+

Crassiglobulites unionus (H 0 r s t) 0 y b 0 va et J a c how i c z

+

Simozonotriletes intortus (W a 1 t z) Potonie et Kremp

' - - - - -.-- - - L..

NAMUR A B C A

-

-- - -^{! - -}

WESTFAL B C

I I

Tabela I

STEFAN D

w w

(6)

332

Pawel ... ""Ai .. ,,'"' """'" Kazimierz Rdzanek

zaburzenia tektoniczne w

W otworach

(7)

Uwagi 0 podlozu permu w Wielkopolsce

Fig. 2. Syntetyczny prom paleozoiku w Wielkopolsce (bez cz~sci permu)

Synthetic section of the Paleozoic (without a part of the Permian) in the Wielkopolska region

A nie zaburzone osady karbonu gornego; B zaburzone osady karbonu gornego; 1 - wulka- nity; 2 - czerwone mulowce, ilowce i podrz~dnie

piaskowce; 3 - zlepience; 4 - piaskowce i mulowce w gornej cz~sci profilu czerwonobrunatne, a w dolnej szare i czarne; 5 - brekcje; 6 - silnie zdiagenezowane piaskowce i lupki ciemnoszare' z odcieniem fioletowym; 7 - lupki serycytowo- -chlorytowe; 8 - powierzchnie erozyjne, 9 - luka sedymentacyjna

A undisturbed Upper Carboniferous rocks; B disturbed Upper Carboniferous rocks; I - volcanic rocks; 2 - red mudstones, claystones and subordinate sandstones; 3 - conglomerates; 4 - sandstones and mudstones, red-brown in upper part of section and gray and black in the lower;

5 - breccias; 6 - dark-gray with violet shade, strongly diagenesed sandstones and shales; 7 - sericite-chlorite shales; 8 - erosional surfaces;

9 - stratigraphic gap

rafia

VVV VV

(2? - ~?

-£ -s

333

~1

- ^~

^.'

2 ⁴

³

11>c>°1 5

~ ⁶

~ ⁷

~

8 Af1]] ⁹

wyst~puj,!

ciemnoszare lupki ilaste lez'!ce prawie poziomo. Ponizej

wyst~puj,!

utwo- ry karbonu dolnego. Opisywane otwory wiertnicze S,! oddalone zaledwie

0

20- 30 km od miejsca, gdzie prawdopodobnie znajdowalo

si~

centrum erupcji wulka- nicznych (P.H. Karnkowski, 1977). Bye moze, aktywnose wulkaniczna byhi po- przedzona ruchami tektonicznymi, kt6re spowodowaly zaburzenie osad6w g6rno-

karbonskich~

Jest to tym bardziej prawdopodobne, ze wulkanizm ten zwi,!zany jest z

gl~bokim

rozlamem Dolska (A. Guterch i in., 1975; J. Znosko, 1979).

ROZMIESZCZENIE SKAL PODLOZA PERMU

Obecne rozmieszczenie i uksztaltowanie skal podloza permu jest wynikiem wieloetapowej dzialalnosci tektonicznej pol'!czonej z siln,! erozj,!. Odslaniaj,!ce

si~

skaly starszego paleozoiku S,! prawdopodobnie osiow,!

cz~sci,!

antyklinalnego

wypi~trzenia.

J. Oberc (1978), P. Karnkowski i in. (1978) zaznaczaj'! je na obsza- rze Wielkopolski jako

form~

bardzo wydluzon,!, przebiegaj'!c,! az za Krotoszyn.

Nieco mniejszy

zasi~g

tych skal ku wschodowi, tylko po Gostyn, wyznacza W.

Grocholski (1979).

W swietle przedstawionych fakt6w wydaje

si~

jednak, ze

wyst~powanie

skal

starszego paleozoiku na powierzchni podpermskiej jest ograniczone od wschodu

stref,! dyslokacyjn,! Poznan Olesnica. Z drugiej strony strefa ta ogranicza na tejze

powierzchni rozprzestrzenienie osad6w karbonu g6rnego w kierunku zachodnim

(8)

334

^Pawel Kazimierz Rdzanek

1* •

I"

,.4

5

°

I

7

·0

11

Fig. 3. Mapa podloZa permu w Wielkopolsce

Map of Permian basement in the Wielkopolska region

1 .- skaly dolnt:go paleozoiku; 2 dolny karbon (podrzvdnie dewon); gomy karbon; 4 otworow wiertniczych dokumentujitcych podloze permu: 1 Lwowek 1, 2 - Rokietnica, 3, 3 -- 4 Brzoza 1, 5 - Mlodasko 4, 6 - Poznan ON 1, 7 - Buk-16, 8 - Slocin 2, 9 - Grodzisk 2, IU St\lszew 2, 11 - St~szew ON 1, 12 Kamieniec 1, 13 - Parz~czewo 1, 14 Wielichowo 1, 15 Lagiew- niki 1, 16 - Borowo 1, 17-20 Koseian 1-4, 21 - Rogalin 2, 22 - Brodniea 1,23 Srem 1, 24 Kaleje 3, 25 - Kaleje 26 KaJeje 5, 27 - Kaleje 6, 28 - Polwiea 1, 29 - Zaniemysl 1, 30 - Krzykosy la, 31 - Solee 1, 32 - Solee 2, - Wrzeimia 10 34 - Kl~ka 35 - Kl~ka 4, 36 KIl,lka 7, 37 KIl,lka 14, 38 - Wyeislowo 10 1, 39 Witaszyce ON 1, 40 GN 41 - Jaroein ON 2,42 Jaroein ON 3, 43 - Kowalew 3,44 - Kowalew 1, 45 BUfakow 1; S.D.P-O - strefa Poznan - Olesnica

1 - Lower Paleozoic epimetamorphic 2 - Lower Carboniferous (and, locally, some Devonian) rocks; 3 - Carboniferous; 4 location of deep encountering Permian basement (1-45); S.D.P-O - Poznari-

dislocation zone

(fIg. Nalezy s,!dzic, ze byla to jedna z wazniejszych linii tektonicznych w czasie g6rnego karbonu i dolnego permu, kiedy ksztaltowal

si~

obraz powierzchni pod- permskiej. Jej znaczenie jest rowniez bardzo wyrazne podczas tworzenia

si~

mlod- formacji pokrywy platformowej

^W

Wielkopolsce (P.H. Karnkowski,

1980a, b).

Instytut Oeologii Podstawowej Uniwersytetu Warszawskiego Warszawa, al. Zwirki i Wigury 93 Nadeslano dnia 4 listopada 1981 r.

(9)

335

PISMIENNICTWO

ALPERN B. (1958) Description de quelques microspores du Permo-Carbonifere Fran<;ais. Rev.

Micropaleontol., 1, p. 75-86, nr 2.

ALPERN B. (1959) - Contribution

a

l'etude palynologique et petrographique des Charbons Fran<;ais.

These Univ. Paris.

CHOROWSKA M. (1978) - Dewon zachodniej cz~sci obszaru przedsudeckiego. Przew. 50 Zjazdu PTG w Zielonej G6rze, p. 108 -113.

COMBAZ A. (1964) - Les palynofacies. Rev. Micropaleontol.. 7. p.205-218. nr 3.

GORECKA T. (19715) - Oznaczenia palinologiczno-stratygraficzne pr6b z podloza podpermskiego z wiercen gornictwa naftowego Arch. Geonafta. Warszawa.

GORi:,cKA T., PARKA Z., SLUSARCZYK S., TEMPLIN L. OY77a) - Wyniki badan pahnolo- gicznych osadow podpermskich poludniowo-wschodniej cz~sci monokliny przedsudeckiej. Pro Nauk. lnst. Gorn. PWrocl .. 24. Stud. Mater .. 12. p. 29-55.

GORECKA T., JUROSZEK

c.,

KARWOWSKl L., KLAPCINSKI J., LORENC S., MIERZEJEW- SKI M., SACHANBfNSKI M., SLUSARCZYK S. (l977b) - Utwory skalne podloza permu zachodniej cz~sci monokliny przedsudeckiej i perykliny Zar oraz przyleglej cz~sci bloku przedsudeckiego. Pr. Nauk. lnst. Gorn. PWrod. 22, Monogr., nr 9.

GORECKA T., PARKA Z., SLUSARCZYK S., TEMPLIN L. (1978) - Wiek osadow podpermskich na podstawie badan palinologicznych. Pr. Nauk. lnst. Gom PWrocl., 25, Monogr., nr 11, p.

44-84.

GROCHOLSKl W. (1972) - Mlodopaleozoiczne struktury polnocnego obrzezenia bloku przedsudeckiego w podlozu monokliny przedsudeckiej. Prz. Geo!., 20, p. 160, nr 3.

GROCHOLSKI W. (1979) - Podioze permu zachodniej Polski w badaniach Katedry Geologii UAM.

W: Konferencja naukowo-techniczna poswi~cona perspektywom poszukiwan z10z w~glowodo

row w osadach podcechsztynskich ze szczegolnym uwzgl~dnieniem karbonu w pln.zach. Pol- sce, Tuczno. Arch. Geonafta. Warszawa.

GUTERCH A., MATERZOK R., PAJCHEL 1., PERCHUC E. (1975) - Seismic study refractions of the Earth's crust and upper mantle on the international profile VII. Pub!. Pr. lnst. Geoph., 82, p. 65 -77.

JERZYKIEWICZ 1. (1977) - Wyniki badan palinologicznych osadow karbonu i permu na monokli- nie przedsudeckiej. Pro Nauk. lnst. Gom PWrocl. 24, Stud. Mater., nr 12, p. 4-27.

KARNKOWSKI P., KRZYSZTOFOWICZ Z., SOLAK M. (1978) - Podcechsztynska budowa geologiczna basenu perm skiego. K wart. Geo!., 22, p. 735 -751, nr 4.

KARNKOWSKI P.H. (1977) Analiza facjalna utworow czerwonego SP<l:gowca w polnocnej cz~sci

monokliny przedsudeckiej (rejon Poznan - Srem). Acta Geol. Pol., 27, p. 481 :"'495, nr 4.

KARNKOWSKI P'.H. (1980a) Paleotektonika pokrywy platfonnowej w Wielkopolsce. Prz. Geol., 28, p. 146 -151, nr 3.

KARNKOWSKI P.H. (l980b) - Outline of tectogenesis of the platform cover in the Wielkopolska area (W Poland). Acta Geo!. Pol., 30, p. 435 - 505, nr 4.

KARNKOWSKl P.H., RDZANEK K. (1982) Gorny karbon (stefan) w wierceniu Donatowo 1.

Prz. Geol., 30, p. 32, nr 1.

KATZUNG G. (1968) - Perm. W: Grundriss der Geologie der Deutschen Demokratischen Republik.

Akademie - Verlag, p. 199 - 218. Berlin.

KATZUNG G. (1974) Stratigraphie und Palaogeographie des Unterperm in Mitteleuropa. Geo- logie, 21, p. 570 - 584.

KLAPCfNSKI J., HAYDUKlEWICZ J., LORENC S. (1978) Utwory skalne podloZa podpermskiego poludniowej cz~sci regionu poznanskiego z wybranych otworow wiertniczych. Arch.

Geonafta. Warszawa.

(10)

336

^P:lwel Henryk Karnkowski, Kazimierz Rdzanek

---

KOREJWO K. (1969) - Stratigraphy and paleogeography of the Namurian in the Polish Lowland.

Acta Geol. Pol., 19, p. 609 -709, nr 4.

KOREJWO K., TELLER L. (1967) - StratygrafIa dolnego karbonu (wizen gorny) z wiercen Sulow 1 i Lamki 1. Acta Geol. Pol., 17, p. 299-313, nr 2.

KOSANKE R. (1950) - Pensylvanian spores of Illinois and their use in correlation. Bull. Ill. St. Geol.

Surv., 74, p. 7 -128. Urbana.

KRA WCZYNSKA-GROCHOLSKA H. (1976) - Oznaczenia palinologiczno-stratygrafIczne prob podloZa podpermskiego z wiercen gornictwa naftowego. Arch. Geonafta. Warszawa.

KRA WCZYNSKA-GROCHOLSKA H. (1978) Karbon w podloZu zachodniej cz~sci monokliny przedsudeckiej. Przew. 50 Zjazdu PTG w Zielonej Gorze, p. 113 -118. Warszawa.

KRAWCZYNSKA-GROCHOLSKA H. (1979) - Karbon NW Polski. Arch. Geonafta. Warszawa.

KRAWCZYNSKA-GROCHOLSKA H, GROCHOLSKI W. (l976a) - Uwagi 0 karbonie polnocno- -zachodniego obrzezenia bloku przedsudeckiego. Kwart. Geol., 20, p. 53 -63, nr 1.

KRAWCZYNSKA-GROCHOLSKA H., GROCHOLSKI W. (1976b) Gl~bsze podloze geologicz- ne okolicy Poznania w swietle badan z lat 1973 1975. Prz. Geol., 23, p. 520-524, nr 9.

OBERC J. (1972) - Sudety i obszary przylegle. Budowa geologiczna Polski, 1. IV, Tektonika cz. 2, p. 5 - 307. Warszawa.

OBERC 1. (1977) Regionalna pozycja i przewodnie rysy budowy podloza wielkiej monokliny poludniowo-zachodniej Polski. Naukowo-techniczna konferencja geologiczna, Zielona Gora, 11 12 listopada 1977. Arch. Geonafta. Warszawa.

OBERC J. (1978) - Rozwoj formacji i tektonika Ziemi Lubuskiej i Legnicko-Glogowskiego Okr~gu

Miedziowego ze szczegolnym uwzgl~dnieniem utworow przedpermskich. Przew. 50 Zjazdu PTG w Zielonej Gorze, p. 18 -41. Warszawa.

PEPPERS R.A., POPP J.T. (1979) - Stratigraphy of the lower part of the Pennsylvanian System in south-eastern Illinois and adjacent portions of Indiana and Kentucky. W: Depositional and structural history of the Pennsylvanian System of the Illinois Basin. Part 2. Invited papers. Field trip 9 (Ninth International Congres of Carboniferous Stratigraphy and Geology. Ill. St. Geol.

Surv., Guid. Ser., ISa, p. 65-72. Urbana.

ZNOSKO 1. (1979) - The Teisseyre-Tornquist tectonic zone: some interpretative implications of recent geological and geophysical investigations. Acta Geol. Pol., 29, p. 365 - 382, nr 4.

ZELlCHOWSKl A M. (1964a) - Utwory karbonu w podloZu monokliny przedsudeckiej. Prz. Geol., 12, p. 224 - 227, nr 5.

ZELlCHOWSKI A. (l964b) - Problemy litologii i sedymentologii dolnego karbonu w Polsce. Kwart.

Geol., 8, p. 524-541, nr 3.

ZELlCHOWSKI A.M. (1977) - Charakterystyka profilu podpermskiego. Dokumentacja wynikowa otworu Wrzesnia IG 1. Arch. lnst. Geol. Warszawa.

ZELlCHOWSKI A.M. (1978) - Charakterystyka profIiu podpermskiego. Dokumentacja otworu Wycislowo IG 1. Arch. lnst. Geol. Warszawa.

(11)

337

nOBeJ1 reHpHK KAPHKOBCKVI, K03HMe>K P,a3AHEK

1111 0 OCHOBAHIIIIII nEPMIII B BEfllllKOH nOflbWE

COMblMH ApeBHHMH nOpOAOMH B OCHOBOHHH nepMH HO TeppHTOpHH BenHKOH nOnbWH RBnRK)TCR cepHIIHToBo-xnopHToBble cnoHlIbl, KBOPIlI1T H cpHnnHTbl, yron nOAeHHR KOTOPblX pOBeH 20-90°.

no cnopoMopCPOM 3THX nopOA HX MO)l(HO OTHeCTH K HH)I(HeMY nOne030K).

nOpOAbl HH)I(HerO none030R KOK C K)rO TOK H C ceBepo CMbIKOK)TCR C nopoAoMH, npeAcToBneH- HblMH nepecnoHaoHHeM neCYOHHKOB H TeMHocepblX cnOHlIeB C cpHoneToBblM OTTeHKOM. Vlx nOAeHHe H3MeHYHaO H Kone6neTCft OT 200 ^AO90°. 3TO rnOBHblM 06p030M nopoAbl HH)I(Hero Kop6oHO (BMecTe C HOMK)POM A), onpeAeneHHble no rOHHOTHTOM H MHKpocnopoM.

Me)l(AY BynKoHHToMH HH)I(HeH nepMH 11 CKnOAYOTblM HH)I(HeKOp6oHCKHM OCHOBOH·HeM. B nOAOWBe CKBO)l(HHbl ,aOHOTOBO 1 (cpHr. 1) 3onerOK)T cno6oAHOreHe3HpOBOHHble cepble neCYOHHKH, nepecnOH- BoeMble TeMHocepblMH oneBponHTOMH, COAep)l(OI.l.\HMH 6onbwoe KOnHyecTBO o6yrneHHbix pocTHTenb- HblX OCTOTKOB H MHKpocnop. COMble MonOAbie H3 onpeAeneHHblx cnop OTHOCRTCR K cTecpoHY (To6. 1;

To6n. I). HOA cepblMH nopOAOMH HOYHHOK)T nOftBflftTbCft nponnoCTKH KpOCHblX oprHnnHTOB H B KOHlIe KOHIIOB aCft nopOAO CTOHOBHTCft KPOCHOKOpHYHeBoH.OnHcbIBoeMble nopOAbl HMeK)T yron nOAeHHft OKono 20°. 3TOT KOMnneKC nOKpbIBOK)T KOpHYHeaoq,HoneToBble OprHnnl1Tbl, HOKnoHeHHble nOA yrnoM 0-5°.

vb npl1BeAeHHblx npHMepoB cneAyeT, YTO Me)l(AY CKnOAYOTblM HH>KHHM Kop6oHOM H BepxHHM Kop6oHOM cyutecTByeT 6ofll.woe yrnoaoe HecornOCHe. Ho nOrpOHHYbH Kop6oHO H nepMI1 TOK>Ke HO- 6nK)AOeTCft yrnoBoe HeCOrnOCl1e (cpHr. 1, 2). He HCKnK)yeHO, YTO TeKTOHHyecKHe HopyweHHft B aepx- HeM Kop6oHe HOCftT TonbKO nOKonbHblH xopOKTep, 11 npl1ypOYeHbl K rny60KHM p03nOMOM. B CKBO)l(I1HOX, npo6ypeHHbiX B 20 -30 KM OT MecTo, rAe, BepOftTHO, HOXOAl1nCft lIeHTp BynKOHl1yeCKHX 113Bep>KeHH.:i, CBR30HHblH C rny6oKo.:i AI1CnOKOIlHeH ,aonbCKo, HOA HI1)1(HeKOp6oHCKI1M OCHOBOHHeM 30nerOK)T ropl1- 30HTonbHbie nnOCTbl TeMHocepblx rnl1HHCTblX cnoHlIeB.

30nerOlOutHe HO nOAnepMcKo.:i noaepxHocTH nopoAbl HH>KHerO noneo30R, KOTopble, BepoRTHo, ftBnftK)TCR OCHOBHOH YOCTbK) OHTHKnHHonbHoro nOAHRTHR, C BOCTOKO OrpOHHYeHbl AHcnOKoIlHoHHO.:i 30HO.:i n03HOHb-OneCHHlIo. C APyroH CTOPOHbl 3TO 30HO OrpOHHYHBOeT pocnpocTpoHeHHe nopoA BepxHero Kop6oHO HO 30noA (cpHr. 3).

Pawel Henryk KARNKOWSKI, Kazimierz RDZANEK

SOME REMARKS ON BASEMENT OF THE PERMIAN IN THE WIELKOPOLSKA REGION

Summary

The oldest rocks encountered beneath the Permian in the Wielkopolska region are sericite-chlorite schists, quartzites and phyllites with dips ranging from 20° to 90°. Sporomorphs extracted from these rocks suggest their Lower Paleozoic age.

(12)

338 Streszczenie

Both in the south and north, there is found contact of the Lower Paleozoic rocks and deposits de- veloped as dark-gray with violet shade, alternating sandstones and shales with dips varying in the range from 20° to 90°. The record of goniatitids and miospores shows that the latter mainly belong to the Lower Carboniferous (including Namurian A).

In basal part of borehole column Donatowo 1 (Fig. 1), Lower Permian volcanic rocks and folded Lower Carboniferous basement are separated by weakly diagenesed gray sandstones. The sandstones are intercalated by dark-gray mudstones rich in carbonized plant remains and miospores. The youngest of the identified spores indicate Stephanian age of these rocks (Table 1; Table I). Above the gray rocks, there begin to appear intercalations of red claystones and finally the whole rock changes colour to red- -brownish. The rocks dip at the angle close to 20° and the whole series is overlain by brown-violet claystones with dip ranging from 0° to 5°.

The above examples indicate a marked angular unconformity between folded Lower Carboniferous and Upper Carboniferous. Another angular unconformity may be traced at the boundary of the Car- boniferous and Permian (Figs. 1, 2). However, it cannot be excluded that tectonic disturbances involv- ing the Upper Carboniferous are of local character only, being related to deep crustal fractures. It should be noted that the Lower Carboniferous basement is covered by flat-laying dark-gray clay shales in borehole columns merely 20 - 30 km distant from a center of volcanic eruptions, founded on the Dolsk deep crustal dislocation.

The occurrence of Lower Paleozoic rocks (which presumably represent an axial part of anticlinal uplift) at sub-Permian surface is delineated in the east by the Poznan - Olesnica dislocation zone which also represents western limit of distribution of Upper Carboniferous cover (Fig. 3).

(13)

Kwart. Geol., nr 2, 1982

TABLlCA

Pawel Henryk KARNKOWSKI, Kazimierz RDZANEK - Uwagi 0 podlozu permu w Wielkopolsce

(14)

Fig. 1. Variouxisporites plieatus A I per n Fig. 2. Verrueosisporites sp.

TABLICA I

Fig. 3. Convolutispora specia/is (D y b 0 v

a

et Ja c how i c z) J a c how i c z Fig. 4. Diet yo trile tes peltatus (P 1 a y for d) C la y ton et al.

Fig. 5. Dietyotriletes sp.

Fig. 6. ?Cineturasporites sp.

Fig. 7. ?Euryzonotriletes sp.

Fig. 8. Densosporites anulatus (L 0 0 s e) S mit h et But t e r w 0 r t h Okaz jasny

Light specimen

Fig. 9. Densosporites anulatus? (L 0 0 s e) S mit h et But t e r w 0 r t h Okaz ciemny (czarny)

Dark (black) specimen

Fig. 10. Simozonotriletes into'rtus (W a I t z) Pot 0 n i

e

et K rem p Fig. 11. ? Schopfites sp.

Fig. 12, 13a, b. Thymospora pseudothiessenii (K 0 san k e) Alp ern et Do ubi n g e r 13a - caly okaz; 13b - jego fragment

13a - whole specimen; 13b - its fragmel1t

Wszystkie okazy pochodzl! z otworu wiertniczego Donatowo 1, pr6bka

n.

Fig. 1-13a - pow. 500 x;

Fig. 13b - pow. 1000 x. Fot. K. Rdzanek

All specimens are derived from borehole Donatowo 1, sample

n.

Figs 1 -13a - x 500; Fig. 13b - x 1000. Photos _ taken by K. 'Rdzanek