KATOLÍCKA UNIVERZITA V RUŽOMBERKU Pedagogická fakulta
INŠTITÚT JURAJA PÁLEŠA V LEVOČI
TRADÍCIE A INOVÁCIE VO VÝCHOVE A VZDELÁVANÍ MODERNEJ GENERÁCIE UČITEĽOV
I.
PREDŠKOLSKÁ A ELEMENTÁRNA PEDAGOGIKA
Zborník z medzinárodnej vedeckej konferencie pri príležitosti 190. výročia vzniku Učiteľského ústavu v Spišskej Kapitule
a vymenovania Juraja Páleša za jej prvého riaditeľa a
180. výročia vzniku prvej vzdelávacej inštitúcie pre deti predškolského veku na Slovensku
akademický rok 1819/20 – akademický rok 2009/2010
26. 11. – 27. 11. 2009
Levoča
KATOLÍCKA UNIVERZITA V RUŽOMBERKU Pedagogická fakulta
INŠTITÚT JURAJA PÁLEŠA V LEVOČI
TRADÍCIE A INOVÁCIE VO VÝCHOVE A VZDELÁVANÍ MODERNEJ GENERÁCIE UČITEĽOV
I.
PREDŠKOLSKÁ A ELEMENTÁRNA PEDAGOGIKA
Ivana Krupová Beáta Akimjaková
(eds.)
Levoča, 2009
Medzinárodný vedecký výbor
prof. PhDr. ThDr. Amantius Akimjak, PhD.
prof. ThDr. ICDr. PaedDr. František Dlugoš, PhD.
prof. zw. dr hab. Stanislaw Juszczyk, PhD.
prof. zw. dr hab. Adam Stankowski, PhD.
prof. PhDr. Štefan Vašek, CSc.
doc. PhDr. Antónia Tisovičová, PhD., m. prof. KU doc. PhDr. Kornel Čajka, CSc.
doc. PhDr. Mária Gažiová, PhD.
doc. PhDr. Gabriela Gotthardová, CSc.
doc. PhDr. Magdaléna Habšudová, CSc.
doc. PaedDr. Tomáš Jablonský, PhD., m. prof. KU dr. hab Jolanta Karbowniczek, prof. nadzw.
doc. PhDr. Daniela Kolibová, PhD.
doc. PhDr. Ema Kollárová, CSc.
dr hab. Danuta Marzec, prof. nadzw.
dr hab. Irena Motow, prof. nadzw.
doc. PhDr. Juraj Rusnák, PhD.
doc. PaedDr. ThDr. SSLic. František Trstenský, PhD.
doc. PhDr. Valentína Trubíniová, CSc.
PhDr. PaedDr. Miroslav Gejdoš, PhD., m. doc. KU
Programový a organizačný výbor
PaedDr. Beáta Akimjaková, PhD.
PaedDr. Ivana Krupová, PhD.
ICDr. Miloš Pekarčík, PhD.
PaedDr. Michaela Šeligová, PhD.
Ing. Edita Tarajčáková, PhD.
PhDr. Ľudmila Krajčíriková PaedDr. Marta Oravcová PhDr. Iveta Vieriková
Recenzenti
prof. PhDr. ThDr. Amantius Akimjak, PhD.
prof. ThDr. ICDr. PaedDr. František Dlugoš, PhD.
Editori
PaedDr. Ivana Krupová, PhD.
PaedDr. Beáta Akimjaková, PhD.
Publikácia neprešla jazykovou úpravou. Za obsahovú správnosť a aplikáciu citačných noriem zodpovedajú autori príspevkov.
© Pedagogicka fakulta Katolíckej univerzity v Ružomberku Inštitút Juraja Páleša v Levoči
ISBN 978 – 80 – 8084 – 514 – 8
Obsah
Predhovor ... 9 Prírodovedná edukácia učiteľov pre (pred)primárne vzdelávanie – 20 ročné skúsenosti... 13
Jana Kopáčová
Miłość istotą powołania nauczyciela... 20
Piotr Mazur
Preprimárne vzdelávanie v Banskej Bystrici... 27
Dagmar Michálková
Udział wychowawcy w profilaktyce wad postawy u dzieci w wieku
przedszkolnym... 32
Marta Motow-Czyż
Uplatňovanie metód aktívneho sociálneho učenia v materskej škole ... 38
Ivica Ondrušková
Filozofie pro děti jako cesta k rozvoji myšlení i kultivaci osobnosti... 45
Eva Svobodová - Alena Váchová
Koncepcja wychowania religijnego w systemie pedagogicznym Marii Montessori – efekty i uwarunkowania... 52
Barbara Surma
Vznik prvých vzdelávacích inštitúcií pre deti predškolského veku na Slovensku ... 61
Valentína Trubíniová
Výchova detí hrou na prelome storočí. ... 76
Viera Žbirková
Nutnosť inovácií vo vyučovacích programoch filozofie na stredných školách ... 83
Marián Ambrozy
Vychádzky a exkurzie ako motivačný činiteľ geografickej a environmentálnej výchovy ... 92
Helena Bujnová
Myślenie krytyczne a styl pracy młodych nauczycieli... 102
Iwona Czaja-Chudyba
Kształtowanie kultury czasu wolnego uczniów jako zadanie nauczyciela ... 108
Jadwiga Daszykowska
Hudobnosť poézie pre deti Nad zbierkou Zvončekový mužíček ... 115
Eva Dolinská
Tradycje i innowacje wychowywania i kształcenia nowoczesnego pokolenia
nauczycieli ... 122
Krystyna Duraj-Nowakowa
The School and the development of students11... 127
Anita Famuła-Jurczak
Príprava budúcich učiteľov primárneho vzdelávania v procese školskej reformy ... 134
Miroslava Gašparová
Juraj Paleš a jeho prínos pre vyučovanie matematiky... 141
Ján Gunčaga
Szkoła – uczeń – wiedza. Wspólna droga przez adaptację czy emancypację?.. 148
Mariusz Gwozda
Astronómia ako súčasť mimoškolskej záujmovej činnosti ... 155
Peter Hanisko
Význam empatie v edukačnom procese ... 165
Zuzana Hollá
Rímsko - katolícky ženský učiteľský ústav v Nitre a jeho osobnosti ... 171
Júlia Ivanovičová
Vzdelávanie učiteľov - organistov a kantorov v rím. -kat. učiteľskom ústave v Spišskej Kapitule v rokoch 1819 - 1949... 179
Jozef Jendrichovský
Media a funkcjonowanie ucznia we współczesnej edukacji ... 189
Stanisław Juszczyk
The school, the teacher and educational work in the preschool education ... 202
Jolanta Karbowniczek - Lidia Pawelec
Rozvoj sebakoncepcie dieťaťa v školskom prostredí... 210
Daniela Kolibová
Health of the young generation: commodity or value? (pedagogical dimensions) ... 218
Mirosław Kowalski
Detský folklórny súbor ako prostriedok utvárania medziľudských vzťahov v kolektíve... 224
Jana Krížová
Model integrácie regionálnych prvkov do elementárnej edukácie ... 229
Jana Krížová
Pedagogický konštruktivizmus a možnosti jeho uplatnenia v prírodovednom vzdelávaní na 1. stupni ZŠ ... 237
Ivana Krupová
Ako menej učiť a efektívnejšie rozvíjať kľúčové kompetencie žiakov ... 248
Ivana Krupová
Možnosti Montessori metód pri zvládnutí a prevencii stresových situácií
v edukácii ... 260
Helena Kuberová – Jana Mastišová
Tvorivá osobnosť učiteľa v kontexte súčasnej doby ... 266
Mária Migrová
Motivácia v čítaní ... 275
Beáta Murinová
Rola nauczyciela w kształtowaniu świadomości ekologicznej dzieci ... 283
Zbigniew Ostrach
Dawne i współczesne tendencje w edukacji środowiskowej na poziomie
wczesnoszkolnym ... 289
Ingrid Paśko
Vplyv Kodályovej hudobno-výchovnej metódy na psychologický rozvoj detí na prvom stupni ZŠ... 295
Silvia Pongráczová
Zvýšenie efektivity vzdelávania pomocou informačných a komunikačných
technológií... 300
Barbora Popracová – Gabriela Siváková
Učitelia Piaristického gymnázia v Nitre (1701 – 1919)... 305
Katarína Račeková
Uczeń zdolny i nauczyciel z pasją w realiach współczesnej szkoły ... 320
Edyta Sadowska
Hodnotové orientácie, postoje k hodnotám a motivácie u vysokoškolákov ... 326
Dagmar Strmeňová
Kompetencie a ich miesto vo vzdelávaní... 332
Gabriela Šarníková
Profil učiteľa hudobnej výchovy ... 339
Michaela Šeligová
Ľudová slovesnosť a jej význam pri práci s deťmi v predprimárnom období . 344
Božena Švábová
Byzantské umenie a jeho možnosti aplikácie do edukačného procesu
v elementárnej pedagogike ... 353
Jana Tirpáková
Aplikácia kultúrnych prvkov v edukácii rómskych žiakov v primárnom
vzdelávaní ... 360
Mária Vargová
Metódy tvorivej dramatiky ako nosná súčasť projektového vyučovania
v primárnom vzdelávaní ... 366
Jozef Zentko, Miriam Uhrinová
TRADÍCIE A INOVÁCIE VO VÝCHOVE A VZDELÁVANÍ MODERNEJ GENERÁCIE UČITEĽOV
20
Miłość istotą powołania nauczyciela
Love as the essence of the teacher’s vocation
Piotr Mazur
Streszczenie
Autor analizując cechy osobowości nauczycieli wskazuje na miłość (empatię) jako istotny czynnik w powołania nauczycielskiego. Zdaniem autora „umiłowanie dusz ludzkich” pozwoli dotrzeć do wychowanków. Nauczyciel musi widzieć w wychowanku piękno jego duszy. Najważniejszym zadaniem nauczyciela jest zatem: kochać uczniów i nauczyć ich kochać. Prawdziwy sukces pedagogiczny może osiągnąć jedynie ten wychowawca, dla którego sprawy uczniów będą jego problemami, zabawa – jego zabawą, a ich radości – jego radościami.
Resume
The author, while analysing personality traits of a teacher, points out love (empathy) as a crucial factor of the teacher’s vocation. According to the author, „love of human soul” will allow teachers to understand students. A teacher ought to see the beauty of students’ souls. The crucial task of a teacher is to love students and teach them to love. A real pedagogical success can be achieved only by a teacher to whom students’ matters, fun and joy become his/her own ones.
Key words: teacher, love, empathy, vocation
Kluczowe słowa: nauczyciel, miłość, empatia, powołanie
„Ten tylko cię kocha, kto kocha twoją duszę”
Platon
Rozwój edukacji jest ściśle powiązany z rozwojem gospodarki, kultury i nauki.
Ogromny wpływ na poziom nauczania mają również czynniki społeczno-polityczne.
Obserwując polską rzeczywistość edukacyjną należy zaznaczyć, że niewątpliwie sporą rolę na obecny stan jakości szkolnictwa ma również upadek autorytetów, brak nowych wzorów, odniesień, niejasne perspektywy na przyszłość.
W prowadzonej debacie nad stanem polskiej edukacji zwraca się uwagę na malejący autorytet nauczycieli w społeczeństwie. W ciągu ostatnich lat wyraźnie uległa zmianie społeczna ocena osoby i roli nauczyciela. Niestety, ale w głównej
1 PREDŠKOLSKÁ PEDAGOGIKA
21
mierze, sami nauczyciele przyczyniają się do niskiej oceny ich pracy. W literaturze przedmiotu podkreśla się, iż zespół wypalenia zawodowego dotyczy wyłącznie sytuacji związanych z pracą zawodową (tj. niskiego statusu społecznego i materialnego, nadmiernych wymagań i niejednoznaczności zadań, niewłaściwych relacji interpersonalnych, braku społecznego wsparcia i opieki merytorycznej ze strony przełożonych, obciążenia czasowego związanego z pracą)1. Część pedagogów mówi wprost o kryzysie polskiego nauczyciela2.
Współczesnego, dobrego nauczyciela powinny cechować:
- większa niż u innych potrzeba pracy z ludźmi i zainteresowanie stosunkami międzyludzkimi, większe niż przeciętne zainteresowanie problemami społecznymi, większe niż u innych poczucie odpowiedzialności i większa samokontrola3;
- otwartość i umiejętność kontaktu z młodzieżą, kompetencje merytoryczne i metodyczne, poszanowanie godności ludzkiej, obiektywizm w ocenianiu uczniów, dialogowość, dyspozycyjność, demokratyczny styl wychowania, konsekwencja postępowania, tolerancja, poczucie humoru4;
- umiejętność planowania i organizowania pracy własnej i zbiorowej, motywacja i umiejętność kształcenia w procesie samorealizacji oraz doskonalenia swojego warsztatu pracy;
- empatia, czyli zdolność wczuwania się w stany innych ludzi, wrażliwość pedagogiczna, wyrażająca się w prawidłowej ocenie ciągle zmieniającej się sytuacji dydaktyczno-wychowawczej i w każdorazowym dostosowaniu do niej własnego sposobu postępowania, sprawiedliwość5; - i spolegliwość, a więc wszystko to, co cenne w człowieku stającym się
wzorem dla młodej, kształtującej się osobowości6.
Analizując cechy osobowości nauczyciela chciałbym wskazać na miłość (empatię) jako istotny czynnik w powołania nauczycielskiego. Do tego dyskursu pragnąłbym dorzucić kilka własnych przemyśleń. Powstały one w wyniku dogłębnego przestudiowania prasy lubelskiej z okresu międzywojennego, która szeroko interesowała się sprawami szkolnictwa.
Jednym z istotnych zagadnień poruszanych przez pedagogów w okresie międzywojennym była właśnie kwestia powołania nauczycielskiego. Wybitny pedagog, Jan Władysław Dawid za istotę powołania nauczycielskiego uważał
1 Por. J. Daszykowska, Powinności nauczyciela w czasach trudnych, w: Nauki pedagogiczne w teorii i praktyce edukacyjnej, red. J. Kuźma, Kraków 2003, s. 374.
2 Zob. m.in. W. Dróżka, Z badań nad świadomością pedagogiczną młodych nauczycieli, „Kultura i Edukacja”1996 nr 1, s. 19; J. Kuźma, Nauczyciele przyszłej szkoły, Kraków 2000, s. 67-77; A.
Nalaskowski, Nauczyciele z prowincji u progu reformy edukacji, Toruń 1997.
3 Zob. A. Janowski, Uczeń w teatrze życia szkolnego, Warszawa1995, s. 109-116.
4 Zob. Cz. Banach, Cechy osobowe nauczycieli, „Nowa Szkoła" 1995 nr 3, s. 39-40.
5 Zob. B. Paluch, Wzór osobowościowy nauczyciela, „Wychowawca" 1994 nr 4, s. 12.
6 Zob. J. Daszykowska, Powinności nauczyciela w czasach trudnych, dz. cyt., s. 378.
TRADÍCIE A INOVÁCIE VO VÝCHOVE A VZDELÁVANÍ MODERNEJ GENERÁCIE UČITEĽOV
22
„miłość dusz ludzkich”. W swojej pracy O duszy nauczycielstwa wyjaśniał ją w następujący sposób: „Jest to miłość, bo człowiek wychodzi poza siebie, troszczy się, bezinteresownie czyni coś dla drugiego; jest to miłość dusz, bo przedmiotem jej jest wewnętrzna duchowa treść człowieka, jego dobro moralne, jego oświecenie i udoskonalenie jako istoty duchowej. Dla nauczyciela z takim powołaniem każdy nowy uczeń to jakby rozszerzenie i przyrost własnej jego jaźni, to nowe zadanie do spełnienia w zakresie jego własnego osobistego życia”7.
Poglądy Jana Wł. Dawida znalazły oddźwięk w lubelskiej prasie. Na łamach
„Głosu Lubelskiego” dr Antoni Ryniewicz wskazywał, że nauczyciel w relacjach z wychowankami musi kierować się miłością: „uczniowie muszą czuć, że nauczyciel ich kocha, że ich szanuje, że jest przejęty ich losem i pragnie ich szczęścia, widzi w nich podstawę przyszłego stanu swojego narodu i dlatego pracuje z pełnym poświęceniem”8. Z kolei Janina Komornicka zwracała uwagę, że jedynym czynnikiem otwierającym zaufanie młodzieży jest jej głębokie i szczere „ukochanie”
9.
Za podstawę pracy pedagogicznej stawiano przede wszystkim miłość. Zgodnie uważano, że w pełni szczęśliwym może być jedynie ten wychowanek, który w szkole doświadczy miłości od swoich wychowawców. Dlatego też współpracownik „Ziemi Krasnostawskiej” przekonywał nauczycieli: „w szkole naszej, pod cichą strzechą polską, winna zajaśnieć miłość. Nie dość dać dziecku wiele nauki, nie dość kuć z tego żywego kamienia posąg o pięknych kształtach, lecz trzeba jeszcze obudzić ten zimny marmur, trzeba tchnąć weń życie, by zajaśniał zdobnym uśmiechem miłości.
Trzeba kochać dziecko i nauczyć je kochać. Trzeba mu oddać swoje serce. Człowiek najuboższy, skoro ma tę iskierkę w swej duszy, staje się szczęśliwym na całe życie”10.
Autentyczna miłość pedagogiczna winna, więc ogarnąć ogół uczniów, preferując dzieci tak czy inaczej pokrzywdzone. Nauczyciel musi widzieć w wychowanku piękno jego duszy. Wszystkie dzieci, zarówno te dobre, jak i te trudne pod względem wychowawczym, powinny czuć się kochane i akceptowane przez swojego wychowawcę. Pedagog, który tak kocha swoich uczniów, umie im przebaczyć, umie i chce przyprowadzić do Chrystusa11.
Prawdziwy sukces pedagogiczny może osiągnąć jedynie ten wychowawca, dla którego sprawy uczniów będą jego problemami, zabawa – jego zabawą, a ich radości – jego radościami. Wówczas też nie będzie musiał poszukiwać żadnych specjalnych
7 J. Wł. Dawid, O duszy nauczycielstwa, oprac., wstęp i przypisy E. Walewander, Lublin 1997, s. 42.
8 Zob. P. Mazur, Szkolnictwo na Lubelszczyźnie w świetle prasy lokalnej 1918-1939, Lublin 2004, s. 145.
9 Zob. tamże.
10 Zob. tamże, s. 140-141.
11 Por. R. Rybicki, Wprowadzenie do pedagogiki chrześcijańskiej, Częstochowa 1997, s. 52.
1 PREDŠKOLSKÁ PEDAGOGIKA
23
metod wychowawczych, które by miały mu ułatwić współżycie z młodzieżą i zyskać wpływ na nią.
Krystyna Piechota-Ważna z wielkim rozrzewnieniem wspominała swoją wychowawczynię: „Pani Woszczerewiczowa uczyła i wychowywała nas, jednocześnie kształtując nasze charaktery. Chciała w nas widzieć nie tylko dobre koleżanki, ale i dobre Polki. Wszystkie swe siły i zapał oddawała szkole, kochała młodzież, a szczególnie tak nam przynajmniej się zdawało, naszą klasę, której była wychowawczynią. Umiała dotrzeć do każdej z nas, znała nasze stosunki rodzinne, warunki materialne, w jakich żyjemy. W chwilach ciężkich była nam zawsze pomocą. Jednocześnie potrafiła być najlepszą koleżanką, przyjaciółką i przewodniczką, kiedy organizowała wycieczki klasowe czy spotkania przy ognisku.
Zacierał się wówczas dystans, jaki dzieli ucznia od nauczyciela”12.
Współczesnej polskiej szkole potrzeba właśnie takich nauczycieli, których stać na to by swój cenny czas poświęcić dzieciom i młodzieży. Potrzeba nam wychowawców, którzy w swoich relacjach do wychowanków kierować się będą prawdziwą miłością pedagogiczną.
Św. Franciszkowi z Asyżu, przypisywane są słowa: „Święty, który jest smutny, jest smutnym świętym”. Parafrazując je możemy stwierdzić, iż „nauczyciel, który jest smutny, jest smutnym nauczycielem”.
Niewątpliwie spośród wielu cech, jakie powinien posiadać nauczyciel jedną z najważniejszych jest poczucie humoru. Dobry pedagog powinien znać się na żartach, jak również sam powinien umieć żartować. Jednakże istnieje uzasadniona obawa, że nauczyciel w celu pozyskania młodzieży będzie na swoich lekcjach posługiwał się „płytkim” dowcipem. Ale jak dobrze wiemy, nie dowcipniś czy facecjonista będzie dobrym pedagogiem, lecz ten, kto z wyrozumiałą łagodnością traktuje uchybienia swoich podopiecznych13.
Nauczyciel powinien charakteryzować się spokojnym, radosnym usposobieniem, tzw. humorem pedagogicznym. Postawa ta cechuje osoby prawdziwie mądre, które z wielką życzliwością i wewnętrznym uśmiechem, potrafią patrzeć na wszelkie przejawy życia swoich wychowanków. Pewna uczennica kończąc szkołę, powiedziała: „Najwięcej zawdzięczamy jednej z naszych nauczycielek, która przez cały rok szkolny ani razu nie weszła do klasy w złym humorze”14.
Pogodny uśmiech w kontaktach z wychowankami ma ogromne znaczenie. Jest
12 K. Piechota-Ważna, Saturnina Woszczerowicz, w: 70 lat Gimnazjum i Liceum im. Unii Lubelskiej w Lublinie 1921-1991. Wspomnienia wychowanków i pracowników szkoły, red. E.
Zawadzka-Konera, Lublin 1994, s. 114.
13 Por. R. Rybicki, Wprowadzenie do pedagogiki chrześcijańskiej, dz. cyt., s. 107.
14 Zob. P. Mazur, Szkolnictwo na Lubelszczyźnie w świetle prasy lokalnej 1918-1939, dz. cyt., s. 144.
TRADÍCIE A INOVÁCIE VO VÝCHOVE A VZDELÁVANÍ MODERNEJ GENERÁCIE UČITEĽOV
24
on bowiem wyrazem akceptacji drugiego człowieka i naszej życzliwości względem niego15. Za wzór uśmiechniętego, pogodnego wychowawcy możemy stawiać św.
Urszulę Ledóchowską. Posiadała ona bezcenny sekret służenia innym przez niezwykłą pogodę ducha. Jej życzliwy uśmiech był świadomym aktem woli dawania szczęścia otoczeniu. Swoim uśmiechem obdarzała bezgranicznym zaufaniem każdego człowieka16. Słowem, jak też i osobistym przykładem uczyła tego wyjątkowego apostolstwa uśmiechu. Cieszyła się niezmiernie, gdy zwracano jej uwagę, że jej podopieczne wydają się być takie szczęśliwe, że są zawsze uśmiechnięte17.
Pewnego razu, gdy siostry opuszczały kaplicę, udając się do refektarza, Matka Urszula poprosiła siostry na chwilę do swego pokoju i zapytała: „Dzieci, czy miałyście dzisiaj jakieś zmartwienie – a może otrzymałyście jakąś złą wiadomość?”
Kiedy siostry zaprzeczyły, odpowiedziała: „No, to nie chodźcie z tak smutnymi minami, ani nawet w kaplicy, bo myślę, że sam Pan Jezus się wystraszy”18.
Serdeczny uśmiech, radość wypływają z wnętrza człowieka. Człowiek żyjący w łasce uświęcającej, realizujący bezinteresowną miłość bliźniego, wyróżnia się na tle szarości dnia wyjątkową pogodą ducha. Ma ona swe zakorzenienie w Bożej miłości. Św. Urszula pouczała swoje siostry: „Pogoda duszy, święte wesele duszy kochającej Boga jest zarazem prawdziwym aktem miłości bliźniego, jest promykiem słonecznym w naszym codziennym, szarym życiu. Ile dobrego, ile szczęścia rozsiewa dokoła siebie dusza promienna szczęściem Bożym! Ile może przynieść szczęścia serdeczny uśmiech, ile wzbudzić zaufania, ile bólu złagodzić, ile dać pociechy” 19.
Nic tak nie przemawia do ucznia, jak widok pogodnego, uśmiechniętego nauczyciela. Pedagog, którego zadaniem jest przygotowanie wychowanka do życia, powinien wyróżniać się optymistycznym stosunkiem do świata. Stanisław Łukaszewicz w powieści Nauczyciele w następujący sposób scharakteryzował dobrego pedagoga: „Młodość nie znosi goryczy – rozważał – smutku czy demonstrowanego nieszczęścia. Sympatie młodzieży zdobywają zawsze ci nauczyciele, którzy wyglądają na zwycięzców życiowych. Żywotny pęd młodego ciała i ducha pcha ku słońcu, każe piąć się ku jasności i młodzi instynktownie godzą się tylko na takie rozwiązanie zagadnienia bytu, które prowadzi do optymizmu. I tak należy rozumieć wyszydzanie przez młodych słabości, miernoty i niedołęstwa. Lgną do tych, którzy swoim pełnym życiem mogą dać im jak najwięcej ufności i wiary.
Ładowski starał się zawsze okazywać chłopcom pogodną, zadowoloną twarz”20.
15 Por. R. Rybicki, Wprowadzenie do pedagogiki chrześcijańskiej, dz. cyt., s. 106.
16 Por. M. T. Dettlaff, „Sursum corda”, w: Miłość krzyża się nie lęka... Listy Julii Ledóchowskiej – bł. Urszuli i wspomnienia o niej, Warszawa 1991, s. 163.
17 Por. A. Łozińska, Nie ma zasług bez cierpienia, w: Miłość krzyża się nie lęka..., dz. cyt., s. 169.
18 U. Górska, „Strefa Boża”, w: Miłość krzyża się nie lęka..., dz. cyt., s. 226.
19 Cyt. za: Z. Zdybicka, Otworzyć serce, Warszawa 2003, s. 18.
20 S. Łukasiewicz, Nauczyciele, Warszawa 1956, s. 61.
1 PREDŠKOLSKÁ PEDAGOGIKA
25
Radosne usposobienie zdecydowanie ułatwia pracę wychowawczą z dziećmi i młodzieżą. Dlatego też każdy pedagog powinien za przykładem św. Tomasza More’a, zanosić błagalną modlitwę: „Panie, daj mi zmysł humoru. Daj mi łaskę rozumienia żartu, abym w żywocie poznał trochę szczęścia i abym z niego rozdawał także innym. Amen”.
Literatura:
1. PALUCH, B.: Wzór osobowościowy nauczyciela. In: Wychowawca 1994 nr 4.
2. BANACH, Cz.: Cechy osobowe nauczycieli. In: Nowa Szkoła 1995 nr 3.
3. DASZYKOWSKA, J.: Powinności nauczyciela w czasach trudnych. In:
Nauki pedagogiczne w teorii i praktyce edukacyjnej, ed. J. Kuźma. Kraków:
2003.
4. DAWID, J. Wł.: O duszy nauczycielstwa. Lublin: 1997.
5. DETTALFF, M. T.: „Sursum corda”. In: Miłość krzyża się nie lęka... Listy Julii Ledóchowskiej – bł. Urszuli i wspomnienia o niej. Warszawa: 1991.
6. DRÓŻKA, W.: Z badań nad świadomością pedagogiczną młodych nauczycieli. In: Kultura i Edukacja1996 nr 1.
7. GÓRSKA, U.: „Strefa Boża”. In: Miłość krzyża się nie lęka... Listy Julii Ledóchowskiej – bł. Urszuli i wspomnienia o niej. Warszawa: 1991.
8. JANOWSKI, A.: Uczeń w teatrze życia szkolnego. Warszawa: 1995.
9. KUŹMA, J.: Nauczyciele przyszłej szkoły. Kraków: 2000.
10. ŁOZIŃSKA, A.: Nie ma zasług bez cierpienia. In: Miłość krzyża się nie lęka... Listy Julii Ledóchowskiej – bł. Urszuli i wspomnienia o niej.
Warszawa: 1991.
11. ŁUKASIEWICZ, S.: Nauczyciele. Warszawa: 1956.
12. MAZUR, P.: Szkolnictwo na Lubelszczyźnie w świetle prasy lokalnej 1918- 1939. Lublin: 2004.
13. NALASKOWSKI, A.: Nauczyciele z prowincji u progu reformy edukacji.
Toruń: 1997.
14. PIECHOTA-WAŻNA, K.: Saturnina Woszczerowicz. In: 70 lat Gimnazjum i Liceum im. Unii Lubelskiej w Lublinie 1921-1991. Wspomnienia wychowanków i pracowników szkoły, ed. E. Zawadzka-Konera. Lublin: 1994.
15. RYBICKI, R.: Wprowadzenie do pedagogiki chrześcijańskiej. Częstochowa:
1997.
16. ZDYBICKA, Z.: Otworzyć serce. Warszawa: 2003.
