Wielojęzyczność a interpretacja europejskiego prawa wspólnotowego

Adam Zienkiewicz, Michał Lasota

Wielojęzyczność a interpretacja

europejskiego prawa wspólnotowego

Studia Prawnoustrojowe nr 9, 405-411

2009

Adam Z ienkiew icz, M ichał Lasota

U n iw e r s y te t W a rm iń s k o -M a z u rs k i

W ielojęzyczność a interpretacja

europejskiego praw a w spólnotow ego

M a m y p e łn ą św ia d o m o ść , że p o d ję ta p rz e z n a s p r o b le m a ty k a w p ły w u w ie lo języ czn o ści e u ro p e js k ie g o p r a w a w sp ó ln o to w e g o n a r e a liz a c ję z a s a d y je d n o lito ś c i w y k ła d n i i s to s o w a n ia te g o p r a w a j e s t n ie z w y k le s k o m p lik o w a n a i w ie lo a s p e k to w a . C e le m p r a c y j e s t je d y n ie zw ró c e n ie u w a g i n a is to tn e z a ­ g a d n ie n ia , n ie z a ś p ró b a fo rm u ło w a n ia o s ta te c z n y c h ro z w ią z a ń . W p o lsk ie j te o r ii i filozofii p r a w a f u n k c jo n u ją (w in te r e s u ją c y m n a s z a ­ k re s ie ) p o ję c ia „ w y k ła d n ia ” o ra z „ in te r p r e ta c ja ”. N a p o trz e b y n in ie js z e j p racy , m im o iż n i e k t ó r z y a u t o r z y r o z r ó ż n i a j ą t e t e r m i n y i u ż y w a j ą ic h w o d m ie n n y c h k o n te k s ta c h , p rz y jm u je m y , że s ą o n e to ż s a m e co do z n acze- n i a 1. W tr a k c ie ro z w a ż a ń b ę d z ie m y się p o s łu g iw a li p o ję c ie m „ in te r p r e ta c ja ”, z u w a g i n a je g o ła c iń s k i ro d o w ó d i o b ecn o ść w g łó w n y c h ję z y k a c h e u ro p e j- s k ic h 2. P o p rz e z in te r p r e ta c ję p r a w a , a b s tr a h u ją c od sp o ró w te o re ty c z n y c h , ro z u m ie m y u s ta le n ie z n a c z e n ia o k re ślo n e g o p r z e p is u lu b je g o f r a g m e n tu , czyli o k re ś le n ie , do ja k ic h s ta n ó w fa k ty c z n y c h lu b p r a w n y c h o n się o d n o si3.

M ó w iąc o s fo rm u ło w a n e j p rz e z E u r o p e js k i T r y b u n a ł S p ra w ie d liw o ś c i z a ­ s a d z ie je d n o lito ś c i w y k ła d n i i s to s o w a n ia p r a w a w sp ó ln o to w e g o , k tó r a n a k a ­ z u je u w z g lę d n ia n ie w s z y s tk ic h w e rs ji ję z y k o w y c h t e s t u p ra w n e g o (jak o a u ­ t e n ty c z n y c h ) , w s p o s ó b n a t u r a l n y n a s u w a s ię p y ta n ie : C zy w k a ż d y m p r z y p a d k u m o ż liw ie j e s t o d d a n ie te j sa m e j tr e ś c i k o m u n ik a tu w ró ż n y c h ję z y k a c h ? C zy k o m u n ik a t s fo rm u ło w a n y w ję z y k u A m o ż n a w k a ż d y m p r z y ­ p a d k u sfo rm u ło w a ć w ję z y k u B ta k , a b y p o s ia d a ł o n to ż s a m y z a k r e s tr e ś c io ­ w y ( to ż s a m e z n a c z en ie )?

1 R. Sarkowicz, Poziomowa interpretacja tekstu prawnego, Kraków 1995, s. 22-29; R. Sarkowicz, J. Stelmach, Teoria prawa, Kraków 1996, s. 61-69.

2 K. Lankosz, Interpretacja statutów organizacji międzynarodowej, Kraków 1985, s. 23; Już sam wybór pojęcia „interpretacja” wskazuje na przynależność do tzw. europejskiej kultury prawnej (sic!).

406

Adam Zienkiewicz, Michał Lasota Z p e w n o ś c ią w n ie k tó r y c h p r z y p a d k a c h p ro b le m e m j e s t o d d a n ie te j s a ­ m ej tr e ś c i w d w ó ch o d m ie n n y c h ję z y k a c h n a ro d o w y c h . Co do te g o p a n u je z g o d a w śró d p rz e d s ta w ic ie li p r z e k ła d o z n a w s tw a . J e ś l i z a te m p ro b le m a ty c z n e j e s t w y ra ż e n ie te j sa m e j tr e ś c i w d w ó ch ję z y k a c h , to o cz y w iste , że tr u d n o ś ć r o ś n ie g e o m e try c z n ie , g d y ję z y k ó w j e s t d w a d z ie ś c ia je d e n 4.

Z a s a d ą j e s t b o w ie m , że k a ż d y ję z y k u rz ę d o w y p a ń s tw a czło n k o w sk ieg o (z w y ją tk ie m ję z y k a irla n d z k ie g o ) j e s t ję z y k ie m u rz ę d o w y m U n ii. T a z a s a d a z n a la z ła n o r m a ty w n y w y ra z w ro z p o rz ą d z e n iu n r 1 z 15 k w ie tn ia 1958 r. O ficjaln y d z ie n n ik p ro m u lg a c y jn y U n ii E u ro p e js k ie j „O fficial J o u r n a l o f E u ­ r o p e a n U n io n ” j e s t w y d a w a n y w k a ż d y m z ję z y k ó w u rz ę d o w y c h 5. R a n g a p ro b le m u i s to p ie ń je g o k o m p lik a c ji w z r a s ta , gdy k o m u n ik a ty ję z y k o w e z a ­ w ie r a ją w y p o w ie d z i d y r e k ty w a ln e (sp e c y fic z n y ję z y k p ra w n ic z y ), k tó r e s ą d la o k re ś lo n y c h p o d m io tó w o b o w ią z u ją c y m i re g u ła m i p o s tę p o w a n ia . E u ro p e js k ie p ra w o w sp ó ln o to w e co do z a s a d y j e s t b e z p o ś re d n io s to s o w a ­ n e p rz e z o r g a n y k ra jo w e i w y w ie r a b e z p o ś r e d n i s k u t e k n a te r y t o r i u m p a ń s tw -c z ło n k ó w U n ii E u r o p e js k ie j, c z e m u m a s p rz y ja ć je g o d o s tę p n o ś ć w k a ż d y m z k ra jó w w n a ro d o w y m ję z y k u u rz ę d o w y m . F a k t t e n w n a t u r a l n y sp o só b p o c ią g a z a s o b ą p o w a ż n e p ro b le m y w z a c h o w a n iu je d n o lito ś c i i n t e r ­ p r e ta c ji i s to s o w a n ia p r a w a w sp ó ln o to w e g o , gdyż: „T he E C T r e a ty is v a lid in tw e lv e la n g u a g e s a n d m o s t r e g u la tio n s a n d d ire c tiv e s a r e v a lid in e le v e n la n g u a g e s . A s t r a n s l a t i o n is n o t a n e x a c t sc ien ce, th is in e v ita b ly le a d s to v a r ia tio n s i n th e m e a n in g o f w o rd s i n th e v a r io u s t e x t s ”. J e d n o c z e ś n ie p o d ­ m io t p r a w a w sp ó ln o to w e g o p o w in ie n z n a jd o w a ć się w ta k ie j sa m e j s y tu a c ji p r a w n e j, p rz y s łu g iw a ć w in n y m u te s a m e p r a w a i ciąży ć w in n y n a n im te s a m e o b o w ią z k i, n ie z a le ż n ie od k r a ju , w k tó r y m p rz e b y w a . B ez w z g lę d u w ięc n a to , z ja k ie j w e rs ji ję z y k o w e j a k t u p ra w n e g o k o rz y s ta m y , p o w in n iś m y w y w ieść z n ie j to ż s a m e w zo rce z a c h o w a n ia . P r o b le m ro z b ie ż n o śc i p o m ię d z y ró ż n y m i w e rs ja m i ję z y k o w y m i j e s t ro z ­ w ią z y w a n y w e d łu g d w ó ch z a s a d . P ie r w s z a z n ic h s ta n o w i, że o d m ie n n e t r a k ­ to w a n ie o b y w a te li lu b u rz ę d ó w w ró ż n y c h p a ń s tw a c h c z ło n k o w sk ic h j e s t z a b ro n io n e . S k o ro d y s k r y m in a c ja ze w z g lę d u n a p rz y n a le ż n o ś ć p a ń s tw o w ą j e s t z a b ro n io n a , to n a le ż y t a k tłu m a c z y ć p rz e p is y w y ra ż o n e w ró ż n y c h w e r ­

s ja c h ję z y k o w y c h , a ż e b y n ie p r z y z n a w a ć je d n y m o b y w a te lo m w ięcej p raw , a in n y m m n ie j6. N a to m ia s t d r u g a z a s a d a b rz m i, że sk o ro w s z y s tk ie ję z y k i s ą

4 T. Tomaszkiewicz, Transfer i adaptacja nowych modeli tekstów przez operację przekładu, [w:] Przekład. Język. Kultura, red. R. Lewicki, Lublin 2002, s. 13-23; E. Tabakowska, Bariery kulturowe są zbudowane z gramatyki, [w:] ibidem, s. 25-34; por: T. Mazzarese, La interpreta­ tion juridica como traduccion, „Isonomia” Octubre 1998, nr 9, s. 73-102; por. także: D. Kierz- kowska, Tłumaczenie prawnicze, Warszawa 2002, s. 10-60.

5 C. Mik, Europejskie prawo wspólnotowe. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 2000, s. 260-261.

6 J. Helios, W. Jedlecka, Kilka uwag na temat wykładni prawa europejskiego, „Radca Prawny” 2004, nr 2, s. 92.

w ró w n y m s to p n iu o b o w ią z u ją c e, to je d n e j w e rs ji ję z y k o w e j p r z e p is u p r a w n e ­ go n ie m o ż n a o k re ś lić ja k o p ra w d z iw e j, z a ś in n e j ja k o fa łs z y w e j7.

W ro z w ią z a n iu p ro b le m u ro z b ie ż n o śc i p o m ię d z y ró ż n y m i w e rs ja m i ję z y ­ k o w y m i n ie z w y k le p o m o c n e s ą p ro c e d u ry z a p e w n ia n ia m a k s y m a ln e j zb ie ż n o ­ ści i n a jp e łn ie jsz e j e k w iw a le n c ji m ię d z y p o szczeg ó ln y m i w e rs ja m i języ k o w y m i, sto so w a n e n a e ta p ie p o w s ta w a n ia o s ta te c z n y c h w e rs ji a k t u n o rm a ty w n e g o . P o p r z e tłu m a c z e n iu a k t u p rz e z s łu ż b y tr a n s la to r y c z n e do p ra c y p r z y s tę ­ p u ją p ra w n ic y -w e ry fik a to rz y . To w ła ś n ie ic h z a d a n ie m j e s t d o p ro w a d z e n ie do j a k n a jp e łn ie js z e j e k w iw a le n c ji k o m u n ik a tó w z a w a r ty c h w k a ż d e j z w e rsji ję z y k o w y c h . W e ry fik a c ja te k s tó w p r z e b ie g a w e d łu g d w ó ch g łó w n y c h z a sa d . P o p ie rw s z e , z a d a n ie m p ra w n ik ó w -w e ry fik a to ró w n ie j e s t p rz y b liż e n ie t e k s t u o ry g in a ln e g o (p ie rw o tn e g o ) do in n y c h w e rs ji ję z y k o w y c h , lecz z h a r m o ­ n iz o w a n ie w sp o só b s y m e try c z n y k a ż d e j z w e rs ji, z a p e w n ie n ie ic h rów no- z n a c z n o śc i. K a ż d a w e r s ja m o że w ięc w to k u w e ry fik a c ji z o s ta ć z m o d y fik o w a ­ n a d la re a liz a c ji w y m ie n io n e g o celu.

P o d ru g ie , w e ry f ik a to rz y w in n i z a c h o w a ć d y s ta n s w obec pojęć p ra w n y c h c zy sto n a ro d o w y c h , gdyż p o ję c ia p r a w n e p o s ia d a ją sw oje a u to n o m ic z n e z n a ­ cz e n ie n a g ru n c ie p r a w a w sp ó ln o to w eg o . R zecz w ty m , b y n ie d o p u śc ić do k o n fu z ji m ię d z y z n a c z e n ie m w e w n ę trz n y m a w sp ó ln o to w y m 8.

P o m im o p r a c y w e ry fik a to ró w , w p ro c e s ie p rz y g o to w a n ia w ielo języ czn eg o i w z a m y śle e k w iw a le n tn e g o treścio w o p r a w a n a p o ty k a m y n a liczn e tru d n o śc i.

P o sz c z e g ó ln e ję z y k i n ie z n a ją te g o s a m e g o p o z io m u o g ó ln o ści d la p e w ­ n y c h pojęć p ra w n y c h , co p ro w a d z i do d w u z n a c z n o ś c i te rm in o lo g ic z n e j. Za p r z y k ła d słu ż y ć m o że o g ó ln e p o jęcie „ d e cy zja”. W ję z y k u f r a n c u s k im j e s t to d e c isio n . W in n y c h ję z y k a c h o d n a le ź ć m o ż n a w ie le pojęć b a rd z ie j sp ecy ficz ­ n y c h , o d u żo m n ie js z y m s to p n iu o gólności. I t a k p rz y k ła d o w o w ję z y k u n ie ­ m ie c k im b ę d z ie to E n ts c h e id u n g i B e s c h lu s s , z a ś w n id e r la n d z k im B e sc h ik - k in g , B e s lu it i B e s lis s in g .

N a p o w s ta n ie w sp ó ln o to w e g o p r a w a k o n k u r e n c ji w p ły w m ia ły p rz e d e w s z y s tk im n ie m ie c k ie r o z w ią z a n ia n o rm a ty w n e , o k s z ta łc ie w sp ó ln o to w eg o p r a w a a d m in is tr a c y jn e g o z a d e c y d o w a ło z a ś p rz e d e w s z y s tk im p ra w o f r a n c u ­ sk ie . T a k ie w e rs je ję z y k o w e m o g ą b yć w ięc z o rie n to w a n e n a p ra w o k r a jo w e 9.

P o n a d to w te k s t a c h p r a w n y c h o d n a le ź ć m o ż n a s z e re g tzw . fa łsz y w y c h p rz y ja c ió ł (fra n c . fa u x a m is ). T a k ie te r m in y j a k „ s p rz e d a ż ” czy „ u p a d ło ść ” m a ją o d n ie s ie n ie do h o m o lo g ic z n y c h p ojęć k ra jo w y c h , in n y j e s t je d n a k ich z a k r e s zn aczeniow y. W ią ż e się to z w yżej w s p o m n ia n y m a u to n o m ic z n y m z n a c z e n ie m pojęć p ra w n y c h e u ro p e js k ie g o p r a w a w s p ó ln o to w e g o 10.

7 F. Emmert, M. Morawiecki, Prawo europejskie, Warszawa - Wrocław 1999, s. 62. 8 Szerzej zob. J. Pieńkos, Podstawy juryslingwistyki. Język w prawie - Prawo w języku, Warszawa 1999; także idem, Podstawy przekladoznawstwa, Kraków 2003.

9 Ibidem.

10 J. Pieńkos, Podstawy juryslingwistyki..., s. 190-191; idem, Podstawy przekladoznaw­ stwa..., s. 434-445; odnośnie do przygotowania tekstu zob. online: Translation Centre for the Bodies of the European Union, Writing for Translation.

408

Adam Zienkiewicz, Michał Lasota

W c e lu z m n ie js z e n ia p ro b le m ó w z r e a liz a c ją z a s a d y je d n o lito ś c i i n t e r p r e ­ ta c ji i s to s o w a n ia p r a w a w sp ó ln o to w e g o z a s a d n ic z o te k s t y p r a w a w s p ó ln o to ­ w ego p o p rz e d z a n e s ą p r e a m b u łą , w k tó re j w s k a z u je się n a r a tio le g is, w y ja ­ ś n ia ją c g łó w n e m o ty w y le g is la c y jn e o ra z z a m ie s z c z a się d e fin ic je le g a ln e pojęć u ż y ty c h w a k c ie 11. C ele t r a k ta to w e p o w in n y s ta ć się d la sę d z ió w S ą d u lu k s e m b u r s k ie g o „ p rz e w o d n ik ie m w w y k ła d n i”. C h a r a k t e r ty c h p rz e p is ó w o ra z sp o só b f o rm u ło w a n ia , k tó ry w s k a z u je n a s z e r o k ą o tw a rto ś ć tre ś c io w ą , d y k tu je E u r o p e js k ie m u T ry b u n a ło w i S p ra w ie d liw o ś c i celow ościow y m o d e l i n ­ te rp re ta c y jn y . M e to d a te le o lo g ic z n a z n a jd u je sz c zeg ó ln e z a s to s o w a n ie , gdy w e ź m ie się p o d u w a g ę p r e a m b u łę , j a k i in n e p o s ta n o w ie n ia T r a k t a t u , k tó re z a w ie r a ją z a s a d y i cele całe g o s y s te m u w s p ó ln o to w e g o 12.

P o m im o w yżej p rz e d s ta w io n y c h m e c h a n iz m ó w p rz e z w y c ię ż a n ia t r u d n o ­ ści in te r p r e ta c y jn y c h w y n ik a ją c y c h z w ie lo języ c zn o ści te k s tó w p r a w n y c h p r a ­ w a w sp ó ln o to w e g o , do k o ń c a u n ik n ą ć się ic h n ie d a. P o s ta w io n ą te z ę u z a s a d ­ n ia a n a liz a o rz e c z n ic tw a E u ro p e js k ie g o T r y b u n a łu S p ra w ie d liw o ś c i, k tó r e r e p r e z e n tu ją w y b ra n e p rz e z a u to ró w d w a p rz y k ła d y :

1) T h is c a n b e i l l u s t r a t e d b y th e c a s e o f S t a u d e r v U lm . A t t h e tim e th e r e w e re o n ly fo u r official la n g u a g e s in th e C o m m u n ity .

A C o m m issio n d e c isio n a d d r e s s e d to m e m b e r s t a t e s h a d a r e q u ir e m e n t t h a t r e c ip ie n ts o f th e C o m m u n ity ’s s u r p lu s b u t t e r a t a c h e a p r a t e h a d to p ro v e t h e i r e n t itle m e n t to w e lfa re b e n e fits . T h e G e r m a n a n d D u tc h te x ts b o th r e q u ir e d th e p e r s o n to g iv e a c o u p o n in d ic a tin g t h e i r n a m e w h e r e a s th e F r e n c h a n d I t a l i a n te x ts s im p ly r e q u ir e d t h a t a c o u p o n b e g iv e n r e f e r r in g to th e p e r s o n c o n c e r n e d 13. T h is c a n b e il l u s t r a t e d also b y th e s u c h a case. 2) Z p y ta n ie m p r e ju d y c ja ln y m w y s tą p ił s ą d h o le n d e rs k i. P r o b le m in te r p r e ta c y jn y d o ty czy ł z w ro tu w ję z y k u h o le n d e r s k im d ie n s e c h tg e n o te, k tó r y w y s tą p ił w a r t. 10 (1) (B) r o z p o rz ą d z e n ia R a d y n r 574/72 z 21 m a r c a 1972 r. T łu m a c z y ć n a le ż y te n z w ro t ja k o „czyja ż o n a ” (w hose w ife). Słow o ech tg e n o te o z n a c z a ć m ia ło b y w y łą c z n ie w s p ó łm a łż o n k a p łc i ż e ń sk ie j.

E u r o p e js k i T r y b u n a ł S p ra w ie d liw o ś c i p o ró w n a ł p o z o s ta łe w e rs je ję z y k o ­ w e ro z p o r z ą d z e n ia i o rz e k ł: “A c o m p a ris io n w ith t h e o th e r v e r s io n s o f th e p ro v is io n in q u e s tio n r e v e a ls t h a t , in a ll t h e o th e r v e rs io n s , a w o rd h a s b e e n u s e d w h ic h in c lu d e s e q u a lly m a le a n d fe m a le w o rk e rs ( a e g te f a e lle n , e h e g a t­ te , sp o u se , co n jo in t, c o n iu g e )”14.

11 Szerzej zob.: S. Biernat, Tworzenie prawa Unii Europejskiej, [w:] Prawo Unii Europej­ skiej. Zagadnienia systemowe, red. J. Barcz, Warszawa 2003, s. 224-225.

12 J. Helios, W. Jedlecka, op. cit., s. 96.

13 S. Weatherill, P. Beaumont, EU Law, London 1999, s. 185-186, także J. Bengoetxa, N. MacCormick, L. Moral Soriano, Integration and Integrity in the Legal Reasoning of the European Court of Justice, [w:] G. de Burca, J.H.H. Weiler (ed.), The European Court of Justice, Oxford 2001, s. 43-85; P. Craig, G. de Burca, EU Law, Oxford 2003, s. 96-102.

N a le ż y w s k a z a ć , iż n a m e to d y w y k ła d n i, k tó r y m i p o s łu g u je się E u r o p e j­ s k i T ry b u n a ł S p ra w ie d liw o ś c i, w p ły w a ją b e z p o ś re d n io k o n s ty tu ty w n e cech y p r a w a w sp ó ln o to w e g o , ta k ie j a k je g o w ielo języ czn o ść, a le ta k ż e w ielo ść k u l ­ t u r p r a w n y c h is tn ie ją c y c h w o b rę b ie W sp ó ln o ty , w sz e c h o b e c n a te r m in o lo g ia e k o n o m ic z n a , a ta k ż e d y n a m ic z n ie z m ie n ia ją c a się rz e c z y w isto ść o r ie n tu ją c a p r a w a w sp ó ln o to w e ra c z e j n a p rz y s z ło ś ć n iż n a te ra ź n ie js z o ś ć .

D o k tr y n a p r a w n ic z a i o rz e c z n ictw o E u ro p e js k ie g o T r y b u n a łu S p r a w ie d li­ w ości w s k a z u ją n a tr z y z a s a d y w y k ła d n i p r a w a w sp ó ln o to w eg o : w y k ła d n i je d n o lite j, w y k ła d n i e fe k ty w n e j (fr. e ffe t u tile ) i i n te r p r e ta c ji zg o d n ej z p r a ­

w e m m ię d z y n a ro d o w y m .

Z a s a d a w y k ła d n i je d n o lite j w y n ik a ze sp e cy ficzn eg o c h a r a k t e r u e u r o p e j­ sk ieg o p r a w a w sp ó ln o to w eg o (p ra w o to j e s t p rz e d e w s z y s tk im p ra w e m w ielo ję­ zycznym ). D la te g o z a s a d a t a je s t k o n k r e ty z o w a n a p rz e z d y re k ty w ę n a k a z u ją c ą d o k o n y w ać w y k ła d n i p o ró w n aw cz ej (p o ró w n a n ie a u te n ty c z n y c h ję z y k ó w a k ­ tó w n o rm a ty w n y c h ). E u r o p e js k i T ry b u n a ł S p ra w ie d liw o ś c i w y ra ź n ie w s k a z u je , że k o n ie c z n e j e s t , b y w e rs je ję z y k o w e t e k s t u a k t u n o rm a ty w n e g o b y ły p o ró w n y w a n e ze so b ą. T e k s ty s ą re d a g o w a n e w w ie lu ję z y k a c h u z n a n y c h z a ró w n o w a ż n e , n a le ż y je w ięc p o ró w n y w a ć . R zecz w ty m , b y p ra w o w sp ó ln o to w e by ło i n t e r ­ p r e to w a n e je d n o lic ie w k a ż d y m z k r a jó w c z ło n k o w sk ic h całe j U n ii E u r o p e j­ sk ie j. D e cy zja i n te r p r e ta c y jn a , n ie z a le ż n ie od k r a ju , p o w in n a b y ć to ż s a m a tre śc io w o . W k o n s e k w e n c ji w ięc d e c y z ja s to s o w a n ia p r a w a ró w n ie ż p o w in n a by ć to ż s a m a p r z y a n a lo g ic z n y c h s ta n a c h fa k ty c z n y c h s p r a w y 15. N a s t r a ż y d o k o n y w a n ia je d n o lite j i n t e r p r e t a c j i i s to s o w a n ia p r a w a w sp ó ln o to w e g o w ca łej U n ii E u ro p e js k ie j s to i in s ty tu c ja o d e s ła n ia w s tę p n e ­ go. I s to tn e j e s t to , a b y s y tu a c ja p o d m io tu p r a w a n ie b y ła z ró ż n ic o w a n a z a le ż ­ n ie od k r a ju , w k tó r y m to czy się p o s tę p o w a n ie z u d z ia łe m te g o p o d m io tu . D la te g o s ą d y k ra jo w e m a ją u p r a w n ie n ie lu b o b o w ią z e k , b y w y s tą p ić z p y t a ­ n ie m o w y k ła d n ię p r a w a w s p ó ln o to w e g o 16.

E u r o p e js k i T r y b u n a ł S p ra w ie d liw o ś c i w s k a z a ł, w j a k i sp o só b n a le ż y p o ­ s tę p o w a ć , i n t e r p r e t u j ą c t e k s t p r a w a , k tó re g o ró ż n e w e r s je ję z y k o w e s ą

15 Na marginesie głównych rozważań autorzy postulują posługiwanie się pojęciem „zbież­ na interpretacja” zamiast „jednolita interpretacja”. „Jednolity” oznacza bowiem ‘tożsamy’, ‘iden­ tyczny dla wszystkich’, ‘niezróżnicowany’. Natomiast „zbieżny” to taki, w którym coś się zbiega, styka, krzyżuje. W ocenie autorów celem integracji poprzez prawo, w szczególności przez jego interpretację, nie jest przyjęcie identycznych wzorców. Nie chodzi o to, żeby wzór czynności interpretacyjnych i ich rezultat w różnych krajach idealnie się pokrywał. Rzecz w tym, by uzyskać zbieżność wyników interpretacyjnych (zbieg co do istoty), gwarantujących realizację i efektywność prawa wspólnotowego.

16 J. Helios, Pojmowanie wykładni prawa europejskiego w orzecznictwie Trybunału Spra­ wiedliwości, Wrocław 2002, s. 59-80; J. Helios, W. Jedlecka, op. cit., s. 90-99; C. Mik, Europej­ skie prawo wspólnotowe. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 2000, s. 684-691; J.B. Acosta- Estevez, A. Espaliata Larson, La interpretación en el derecho internacional publico y derecho comunitario europeo, Barcelona 1996, s. 115-117 i 132-140; C.F. de Casadevante Romani, La interpretación de las normas internacionales, Pamplona 1996, s. 145-150.

410

Adam Zienkiewicz, Michał Lasota

w ró w n y m s to p n iu o b o w ią z u ją c e: “T h e n e e d fo r a u n ifo rm i n t e r p r e t a t i o n of c o m m u n ity r e g u la tio n s m a k e s i t im p o s s ib le in c a s e o f d o u b t fo r th e w o rd in g o f a p r o v is io n to b e c o n s id e re d in is o la tio n b u t r e q u ir e s o n th e c o n tr a r y t h a t it s h o u ld b e in t e r p r e t e d a n d a p p lie d i n th e lig h t o f th e v e rs io n s e x is tin g in th e o th e r official la n g u a g e s ”17.

“T h e n e e d fo r a u n if o rm i n t e r p r e t a t i o n o f m e a s u r e s a d o p te d b y th e C o m m u n ity i n s titu tio n s m a k e s i t im p o s s ib le fo r th e te x t o f a p ro v is io n to be c o n s id e re d in is o la tio n b u t r e q u ir e s , o n th e c o n tra ry , t h a t i t s h o u ld b e i n t e r ­ p r e te d a n d a p p lie d i n th e lig h t o f th e v e rs io n s e x is tin g in th e o th e r official la n g u a g e s . A ll th e la n g u a g e v e rs io n s m u s t, in p rin c ip le , b e re c o g n is e d a s h a v in g th e s a m e w e ig h t a n d th i s c a n n o t v a r y a c c o rd in g to th e siz e of th e p o p u la tio n o f th e M e m b e r S ta te s u s in g th e la n g u a g e in q u e s tio n ”18. J e ś l i z a ś b r a k e k w iw a le n c ji m ie d z y r ó ż n y m i w e r s ja m i ję z y k o w y m i, to n ależy , j a k w s k a z a ł T ry b u n a ł: “T h e d iffe re n t la n g u a g e v e rs io n s o f a c o m m u ­ n ity te x t m u s t b e g iv e n a u n if o rm i n t e r p r e t a t i o n a n d h e n c e i n th e c a s e of d iv e rg e n c e b e tw e e n th e v e r s io n s t h e p ro v is io n in q u e s tio n m u s t b e i n t e r p r e ­ te d b y re fe re n c e to th e p u r p o s e a n d g e n e r a l sc h e m e of th e r u le s of w h ic h it fo rm s a p a r t ”19. M ó w iąc o z a le c a n y m p rz e z E u r o p e js k i T r y b u n a ł S p ra w ie d liw o ś c i p o s tę ­ p o w a n iu in te r p r e ta c y jn y m , p o le g a ją c y m n a p o ró w n y w a n iu ró ż n y c h w e rsji ję z y k o w y c h te g o sa m e g o a k t u n o rm a ty w n e g o w c e lu z r e k o n s tr u o w a n ia w y ­ s ta rc z a ją c o je d n o z n a c z n e j n o rm y z a c h o w a n ia , n a le ż y je d n o c z e ś n ie p o d k re ś lić p ro b le m b r a k u d o s ta te c z n e j h a r m o n ii m ię d z y p r z e p is a m i w e w n ę tr z n y m i a e u ro p e js k im i. P o d n ie s io n y f a k t m o że s ta n o w ić d o d a tk o w ą tr u d n o ś ć do p rz e z w y c ię ż e n ia n a d ro d z e do re a liz a c ji z a s a d y je d n o lite j i n te r p r e ta c ji i s to ­ s o w a n ia p r a w a w sp ó ln o to w eg o .

A r ty k u ł 27 K o n s ty tu c ji R P s ta n o w i, iż ję z y k ie m u rz ę d o w y m w R zec zy p o ­ sp o lite j P o lsk ie j j e s t ję z y k p o ls k i20. U s ta w a z d n ia 7 p a ź d z ie r n ik a 1999 r. o ję z y k u p o ls k im re g u lu je z a g a d n ie n ia o c h ro n y ję z y k a p o lsk ie g o i u ż y w a n ia go w d z ia ła ln o ś c i p u b lic z n e j o ra z w o b ro cie p r a w n y m n a te r y to r iu m R z eczy ­ p o sp o lite j P o ls k ie j2 1 . Z a r t. 4 te jż e u s ta w y w y n ik a , że ję z y k p o lsk i j e s t ję z y k ie m u rz ę d o w y m o rg a n ó w i in s ty tu c ji p u b lic z n y c h , w szcz eg ó ln o ści z a ś k o n s ty tu c y jn y c h o r g a ­ n ó w p a ń s tw a . A r ty k u ł 5 u s t. 1 w y m ie n io n e j u s ta w y s ta n o w i w p ro s t: „p o d m io ­ ty w y k o n u ją c e z a d a n ia p u b lic z n e n a te r y to r iu m R ze c z y p o sp o lite j P o lsk ie j d o k o n u ją w s z e lk ic h c z y n n o śc i u rz ę d o w y c h w ję z y k u p o ls k im , c h y b a że p r z e ­ p is y sz c z e g ó ln e s ta n o w ią in a c z e j”. W a r t. 6 ww. u s ta w y s tw ie r d z a się z a ś, że:

17 Judgment of the Court of 12 July 1979, Case 9/79. 18 Judgment of the Court of 2 April 1998, Case C-296/95. 19 Judgment of the Court of 27 October 1977, Case 30/77. 20 Dz.U. z dnia 16 lipca 1997 r., nr 78, poz. 483.

„um ow y m ię d z y n a ro d o w e z a w ie r a n e p rz e z R z e c z p o s p o litą P o ls k ą p o w in n y m ie ć p o ls k ą w e rs ję ję z y k o w ą , s ta n o w ią c ą p o d s ta w ę w y k ła d n i, c h y b a że p r z e ­ p is y sz cz eg ó ln e s ta n o w ią in a c z e j”.

W z w ią z k u z p o w y ż sz y m s ą d p o ls k i w to k u s to s o w a n ia p r a w a p o w in ie n p o s łu g iw a ć się te k s te m n o r m a ty w n y m w ję z y k u p o lsk im . T ylko z ta k ie g o te k s t u , ty lk o n a p o d s ta w ie ta k ie j w e rs ji ję z y k o w e j m o ż n a r e k o n s tr u o w a ć n o r m a ty w n ą p o d s ta w ę w p ro c e sie s to s o w a n ia p r a w a . A c o n t r a r i o , t e k s t w in n y m z ję z y k ó w u rz ę d o w y c h U n ii E u ro p e js k ie j n ie m o że b yć ź ró d łe m r e k o n s tr u k c ji p o d s ta w y n o rm a ty w n e j n a te r e n ie R ze c z y p o sp o lite j P o lsk ie j. D o k o n u ją c i n t e r p r e t a c j i , p o ls k ie o rg a n y i i n s ty tu c je p u b lic z n e p o w in n y o p rz e ć się n a eg z e g e zie p o lsk ie j w e rs ji t e k s t u p r a w a w sp ó ln o to w eg o . T ru d n o b o w ie m z n a le ź ć p r z e p is p ra w n y , k tó ry u p o w a ż n iłb y p o ls k i w e w n ę tr z n y o r g a n to o d e jśc ia od za sa d y , k t ó r ą m o ż n a n a z w a ć t u z a s a d ą ję z y k a n aro d o w e g o .

Je d n o c z e śn ie n ie m o ż n a tra c ić z p o la w id ze n ia, w y n ik ająceg o z ogólnych celów tra k ta to w y c h , p o s tu la tu tr a k to w a n ia k ażd eg o p o d m io tu eu ro p ejsk ieg o p r a w a w spólnotow ego t a k sam o , n ie z a le ż n ie od k ra ju , w k tó ry m p rzeb y w a. S y tu a c ja p o dm iotów n ie p o w in n a być zró ż n ico w an a ty lk o d lateg o , że p raw o w spólnotow e sto so w a n e je s t p rze z o rg a n y w ró ż n y c h p a ń s tw a c h członkow skich.

C ię ż a r z a p e w n ie n ia f u n d a m e n ta ln e j ró w n o śc i w obec p r a w a sp o czy w a z d a n ie m a u to ró w p rz e d e w s z y s tk im n a ty c h o rg a n a c h , k tó r e u c z e s tn ic z ą w p ro c e sie tw o r z e n ia p r a w a w sp ó ln o to w eg o . T en s a m cel p o w in ie n p rz y ś w ie ­ cać o rg a n o m s to s u ją c y m p ra w o w sp ó ln o to w e . T y m s a m y m o g ó ln a z a s a d a ró w n o śc i w o b ec p r a w a w o c en ie a u to ró w n ie u c h y b ia i n ie w y łą c z a z s y s te m u p ra w n e g o p re c y z y jn y c h tre śc io w o n o r m p o w o ła n y c h do ż y c ia w c e lu o ch ro n y u rz ę d o w y c h ję z y k ó w n aro d o w y c h .

Sum m ary

T h e a r t i c l e fo c u s e s o n t h e is s u e : t h e in f lu e n c e o f m u lti- la n g u a g e s o f E u r o p e a n U n io n la w o n th e r e a liz a tio n o f th e p r in c ip le o f u n ifo rm ity o f in t e r p r e t a t i o n a n d a p p lic a tio n o f th e law . T h e is s u e is e x tr e m e ly c o m p lic a ­ te d a n d m u lti- a s p e c tu a l. T h e o b je c tiv e o f th e s tu d y is o n ly to d r a w a t te n tio n to s ig n if ic a n t p ro b le m s (in c lu d in g th e P o lis h le g a l r e a lity ) - n o t a n a tt e m p t to f o r m u la te f in a l so lu tio n s .

T h e a u th o r s c o n s id e r th e s e n s e o f th e p r in c ip le o f i n t e r p r e t a t i o n u n if o r ­ m ity a n d a p p l i c a t i o n o f E u r o p e a n U n io n law , t h e y s ig n a liz e t h e ro le o f t r a n s l a t o r s a n d t h e t r a n s l a t i o n sc ie n c e a s w e ll a s p r e s e n t m a in m e c h a n i­ sm s a n d r u le s o f ta c k lin g i n t e r p r e t a t i v e d iffic u ltie s r e s u ltin g fro m m u l t i ­ la n g u a g e s o f le g a l te x ts o f E u r o p e a n U n io n law , w h ic h a c tu a lly a r e in e v i t a ­ b le. T h e c a r r ie d o u t a n a ly s is is e n r ic h e d w ith e x a m p le s o f ju r is d ic tio n o f th e E u r o p e a n T r ib u n a l o f J u s t i c e in L u x e m b o u rg .