Scenariusz lekcji – Sztuka ludowa oraz jej twórcy w naszym regionie
1. Cele lekcji
- Zapoznanie z przejawami twórczości ludowej naszego regionu.
- Poznanie twórców ludowych – mieszkańców naszej miejscowości.
- Oglądanie wytworów, dzieł sztuki ludowej stanowiących eksponaty Regionalnej Izby Pamięci.
- Zdobywanie informacji o materiałach i narzędziach stosowanych przez artystów dawnej wsi.
- Próba oceny form przestrzennych – (pająki ze słomy, kwiaty z bibuły, słomiane koszyczki) i kompozycji płaskich – (wycinanki z papieru, wyklejanki ze słomki) pod kątem użytych środków artystycznych i pełnionych funkcji.
- Poszukiwanie motywacji do działania praktycznego inspirowanego sztuką ludową.
- Odkrywanie nowych fascynacji i przeżyć artystycznych.
- Rozbudzanie szacunku do twórczości naszych przodków i krzewienie problematyki regionalnej.
Cele operacyjne:
Kategoria A: Zapamiętywanie wiadomości.
Uczeń:
- Wymieni główne dziedziny sztuki ludowej.
- Poda przykłady plastyki obrzędowej wykonywanej przy różnych okazjach.
- Poda znanych twórców swojej miejscowości, gminy.
Kategoria B: Rozumienie wiadomości.
Uczeń:
- Rozpoznaje i nazywa podstawowe techniki plastyczne.
- Wymieni święta i zwyczaje związane ze zdobieniem i tworzeniem typowego dla wsi rękodzieła.
Kategoria C: Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych.
Uczeń:
- Uczeń wyszukuje i stosuje informacje o sztuce ludowej w dostępnych źródłach.
- Prawidłowo uzupełnia karty pracy.
Kategoria D: Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych.
Uczeń:
- Potrafi opisać dawne zwyczaje i obrzędy.
- Scharakteryzuje przykładowe wytwory plastyki obrzędowej oraz stosowane materiały.
- Twórczo wypowie się na wskazany temat związany ze sztuką ludową.
- Nabywa inspiracji i przemyśleń do własnych działań plastycznych.
Cele operacyjne realizowane z celami emocjonalnymi:
- Dostrzega znaczenie i wartość sztuki ludowej.
- Pogłębia wrażliwość estetyczną.
- Rozwija zainteresowania regionalne.
1
Umiejętności nabyte w czasie lekcji:
- Zapoznanie się z przejawami sztuki ludowej i twórcami własnego regionu.
- Poznanie przykładów dawnej obrzędowości ludowej.
- Zdobycie informacji o stosowanych materiałach i narzędziach wykorzystywanych przez rodzimych twórców.
- Rozbudzenie szacunku do twórczości naszych przodków.
2. Metoda i forma pracy
Forma pracy: zbiorowa, grupowa, indywidualna.
Metody: problemowa (uczniowie korzystają ze źródeł, zbierają świadectwa i opracowują je), pokaz (eksponatów Regionalnej Izby Pamięci), praca ze źródłami informacji.
3. Środki dydaktyczne
Fryś-Pietraszowa E., Kunczyńska-Iracka A., Prokopek M., wyd. Arkady, Warszawa 1988.
Hryń-Kuśmierek R., Śliwa Z., Encyklopedia tradycji polskich i Polskie zwyczaje świąteczne, Podsiedlik-Raniowski i Spółka, Poznań 2000..
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
Lekcję zaplanowałam w naszym minimuzeum, czyli Regionalnej Izbie Pamięci.
Chcę zapoznać uczniów z przejawami sztuki ludowej oraz jej twórcami na naszym terenie – praca w grupach. Poprzez analizę i oglądanie dawnych wytworów naszych rodzimych twórców, uczniowie zdobywają wiedzę na temat materiałów twórczych i form plastyki obrzędowej typowej w tym regionie. Dowiadują się, w jaki sposób zostały wykonane, do czego służyły i przy jakich okazjach powstawały.
Celem moich działań jest rozbudzenie ciekawości i zainteresowanie folklorem, szukanie nowych pomysłów do własnej twórczości inspirowanej sztuką ludową oraz kontynuowanie tradycji.
Oglądanie eksponatów. Czas pracy – 10 minut
- Zapoznajemy się ze zbiorami naszego miejscowego minimuzeum, które znajduje się niedaleko szkoły.
- Izba regionalna jest połączona z klasą, w której można prowadzić lekcje.
- Uczniowie swobodnie przechodzą wokół zgromadzonych eksponatów.
- Zainteresowanym uczniom udzielam wskazówek co do nazw nietypowych, dawno zapomnianych przedmiotów codziennego użytku, elementów stroju, dokumentów.
- Wymieniamy nazwy działów poszczególnych zbiorów.
- Kieruję uwagę na rękodzieło ludowej twórczyni naszej miejscowości – Pani Władysławy Grudzińskiej.
Zapoznanie z tematem lekcji i określenie zadania.
b. Faza realizacyjna
Podział klasy na grupy. Czas pracy – 5 minut.
- Dzielimy się na 5 grup.
2
- Każda grupa dostaje do analizy jeden z eksponatów: pająka ze słomy, koszyczki ze słomy i innych materiałów, wycinanki z papieru, bibułkowe kwiaty i słomkowe wyklejanki.
- Zadaniem każdej grupy jest określić materiał, technikę, sposób wykonania oraz przyczynę, dla którego rękodzieło zostało wykonane.
- Uczniowie swoje odkrycia zapisują w kartach pracy, podając nazwę dzieła i jego opis według wzoru.
Relacja prac grup zadaniowych. Czas pracy – 5 minut.
- Wyjaśniamy i dyskutujemy.
- Odczytujemy efekty pracy grup zadaniowych.
(W opisie poszczególnych dzieł plastyki obrzędowej pojawił się najczęściej wymieniany materiał, jakim była słoma, bibuła, kolorowy papier).
- Wspólnie poprawialiśmy określenia nazw technik i form plastycznych:
1. Pająk – forma przestrzenna, 2. Koszyczki – forma przestrzenna,
3. Wycinanki z papieru – forma płaska, ornament roślinny, 4. Bibułkowe kwiaty – forma przestrzenna,
5. Wyklejanki – forma płaska, kompozycja otwarta, temat dowolny – życie wsi.
Postawienie pytania problemowego: Czy słoma to środek artystyczny? Czas pracy – 10 minut.
- Zadaniem uczniów jest przypomnienie znanych technik i środków plastycznych poznanych na lekcjach plastyki.
- Utrwalanie wiadomości na temat stosowanych środków wyrazu artystycznego (kreska, plama, bryła).
- Ukierunkowanie rozważań uczniów do pogrupowania rękodzieła na płaskie i przestrzenne.
Podczas tworzenia kompozycji płaskich powstaje:
- rysunek posługujący się kreską i narzędziami do rysowania,
- malarstwo tworzone plamą przy wykorzystaniu farb wodnych, olejnych, - kolaż z różnych materiałów, gazet, kolorowego papieru, tkanin.
Tworząc kompozycje przestrzenne powstaje:
- rzeźba z drewna, gliny, kamienia,
- płaskorzeźba, relief z drewna, kamienia, masy papierowej,
- mobile czyli duże kompozycje przestrzenne z różnych materiałów (metalu, szkła, drewna), np. Wieża Eiffla (z metalu),
- Ponowienie pytania problemowego: Czy potraktować „słomę” jako środek artystyczny?
Uczniowie po oglądaniu wytworów ze słomy dochodzą do wniosku, że słoma może być środkiem do tworzenia kolażu – wyklejanki, czyli kompozycji płaskiej, jak również do tworzenia kompozycji przestrzennych, takich jak mobile, tylko że w mniejszych rozmiarach.
3
Praca z encyklopediami sztuki ludowej. Czas pracy – 10 minut.
- Uczniowie wyszukują poznane rękodzieło, starając się odpowiedzieć, kiedy tworzono plastykę obrzędową, i uzupełniają karty pracy.
- Najczęstszą okazją tworzenia pająków ze słomy ozdabianych bibułkowymi kwiatami były święta Bożego Narodzenia, kiedy to wieszano „u powały”
chałupy wielkie krystaliczne pająki albo podłaźniki, mające chronić ludzi i ich dobytek od wszelkiego zła, lecz również zapewnić szczęście i dobrobyt w nadchodzącym roku.
- W okresie Wielkanocy, po wielkim sprzątaniu, domy i obejścia ozdabiano kwiatami w doniczkach (koszyczkach ze słomy), malowano szlaczki na ścianach, przyklejano malowanki na papierze albo wycinanki. Pod sufitem zawieszano pająki ze słomy, wydmuszek, kolorowych papierków i piórek;
w domu i na podwórzu wysypywano wzory z piasku.
c. Faza podsumowująca
Ocena wartości artystycznej dzieł sztuki ludowej. Czas trwania – 5 minut.
- Prowokujemy uczniów do wypowiadania swoich sądów na temat sztuki ludowej w ogóle, a przede wszystkim na temat omawianych dzieł Pani Władysławy Gruzińskiej.
Polecamy zapisać zadanie domowe – Napisz notatkę bibliograficzną o Władysławie Gruzińskiej – twórczyni ludowej.
Zobacz zdjęcia z lekcji:
- Zdjęcie w izbie - Pająki ze słomy - Wyklejanki ze słomy - Koszyczki
5. Bibliografia
Fryś-Pietraszowa E., Kunczyńska-Iracka A., Prokopek M., wyd. Arkady, Warszawa 1988.
Hryń-Kuśmierek R., Śliwa Z., Encyklopedia tradycji polskich i Polskie zwyczaje świąteczne, Podsiedlik-Raniowski i Spółka, Poznań 2000.
4
