"La perfezione cristiana in Benedetto XIV con particolare riferimento all'età giovanile", Antonio Casieri, Vaticana 1979 : [recenzja]

Henryk Misztal

"La perfezione cristiana in Benedetto

XIV con particolare riferimento

all’età giovanile", Antonio Casieri,

Vaticana 1979 : [recenzja]

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 24/1-2, 307-312

D o m en ico M aria A m a lfita n o zaś o m ó w ił te n d e n c je u s ta w o d a w c z e in ­

n y c h re g io n ó w W łoch. W y o d ręb n iw szy 5 m o d eli p raw a reg io n a ln eg o

n a te r e n ie W łoch w m a terii o k tó rą chodzi, p o d zielił się in te r e su ją c y ­ m i u w a g a m i od n ośn ie k o n k retn y ch s y t u a c ji w p rzed m iocie. W o sta t­ n im refera-cie, na tem a t a u to n o m ii i w s p ó łp r a c y m ię d z y in s ty tu c ja m i

k o ś c ie ln y m i i c y w iln y m i o d n o śn ie d ó b r k u ltu r y , A rcy b isk u p P izy, B e n ­

v e n u to M atteu cci, w sp o m n ia ł in n e sp o tk a n ia teg o ty p u , u sta w o d a w ­ s t w o k o ścieln e i c y w iln e w m a terii, u w a ża ją c je za n ie sp rzeczn e ze so b ą , oraz w sk a z a ł m o ty w y k o n flik tó w w p o szczeg ó ln y ch w y p a d k a ch . N a ty c h p rzesła n k a ch oparł sw e w n io sk i o d n o śn ie a u to n o m ii p o szcze­ g ó ln y c h w ła d z oraz k on ieczn ość w sp ó łp ra cy . W sk azał te ż n a to , że m ie jsc a k u ltu i d zieła r e lig ijn e są ściśle zw ią za n e z w y z n a w a n ie m w ia r y jako norm życia-, ż e to n a le ż y u szan ow ać, n ie m ożn a b o w iem b e z p o g w a łcen ia p raw k o n sty tu c y jn y c h lu d zi w ierzą cy ch sp row ad zać, w u sta w o d a w stw ie p a ń stw o w y m , d zieł sztu k i r e lig ijn ej do z w y k łeg o fa k tu k u ltu ry.

W końcu k sią ż k i u m ieszczon o d ok u m en t k o ń co w y sp otk an ia, czy li

W o tu m S y m p o z ju m R eg io n u K o śc ie ln e g o T o sk a n ii o d n o śn ie d ó b r k u l­ tu r y , w k tó ry m m ięd zy in n y m i p od k reślon o, że m u si b yć p o za n o w a -

n e i p ra w n ie b ron ion e ta k że zn a czen ie r e lig ijn e i fu n k cja k u lto w a d z ie ł sz-tu.ki (różnica m ię d z y k o śc io łe m a m u zeum ), oraz w sk a za n o w n io s k i za w iera ją ce k o n k retn e zo b o w ią za n ia R egion u K o ścieln eg o T o­ sk a n ii.

P r z e d sta w io n e akta sym p ozju m — zorgan izow an ego w reg io n ie n ie ­ z w y k le b ogatym w d zieła sztu k i i d otyczącego b ezp ośred n io teg o reg io n u — m ają o c zy w iście zn a czen ie lo k a ln e; n ie m n ie j jed n ak , ze w z g lę d u na poruszoną p ro b lem a ty k ę, która w ta k im czy in n y m stop ­ n iu lu b a sp ek cie jest a k tu a ln e w szęd zie, za in teresu ją n a p ew n o szero ­ k ie k ręg i za jm u ją cy ch się dobram i k u ltu r y r e lig ijn ej.

Z en o n G r o c h o le w s k i

A n to n io C a s i e r i, La p erfezio n e cristia n a in B en ed etto X IV eon p a rtico la re riferim en to a ll’età g io v a n ile , L ib reria E d itrice V a tica n a

1979, ss. 171

P ra ca n in iejsza jest już czw artą p o w a żn iejszą p u b lik a cją p ra co w ­ n ik a K on g reg a cji S p ra w K a n o n iza cy jn y ch m ons. A n ton io C asieri. D o ­ ty c h c z a s u k a z a ły się: 1. Il m ira c o lo n e lle ca u se d i b e a tifie a z io n e e ca -

n o n iz za zio n e e p o s s ib ilità d i a g g io rn a m e n to , R om a 1971, 2. I te r p r o ­ c e s s u s b e a tific a tio n is e t c a n o n iz a tio n is iu x ta „S acra R itu u m C o n g re - g a tio ” e t „ S a n c tita s ć la r io r ”, R om a 1973, 3. A ttu a le p r a s s i p ro c é d u r a le n e lle d io c e s i p e r le ca u se d i b e a tifie a z io n e e d i c a n o n izza zio n e, R om a

308 Recenzje [28]

b e a tific a zio n e e d i ca n o n izza zio n e . O m aw ian a p u b lik a cja p oprzedzona

liste m kard yn ała A. C a saroliego do autora i p rezen ta cją dokonaną p rzez kard yn ała W. R u b in a za w iera w stęp , cztery rozd ziały, zak oń ­ czen ie , w y k a z b ib lio g r a fii i sp is rzeczy.

R ozd ział I z a ty tu ło w a n y : p rezen ta cja osob y B en ed y k ta X IV i jego d zieła „D e S e r v o r u m D e i b e a tifie a tio n e e t B e a to r u m c a n o n iz a tio n e ” z a w iera ży cio ry s teg o ż p ap ieża, ch a ra k tery sty k ę jego o so b o w o ści g łó w ­ n ie jako czło w ie k a g łęb o k iej w ied zy i m istrza p raw a kan on iczn ego. C hociaż za in tereso w a n ia B e n e d y k ta X IV w za k resie p raw a k a n o n i­ czn eg o i litu r g ii b y ły n ie m a l w szech stro n n e, to jed n a k do n a jw a ż n ie j­ sz y c h za licza się p ro b lem a ty k ę sp raw b e a ty fik a c y jn y c h i k a n o n iz a c y j­ n y ch . „M ożem y p o w ied zieć — p isze autor — że B e n e d y k t X IV jeszcze d ziś k o n ty n u u je sw ój urząd G en era ln eg o P rom otora W iary, jego o b ec­ n o ść w p rocesach jest ż y w a i realn a, o n p ozostaje n a d a l m istrzem w ro zw ią zy w a n iu p o szczeg ó ln y ch k w e stii ty c h p r o c e só w ”.

W II rozd ziale autor za ją ł się za g a d n ien iem d o sk o n a ło ści c h r z e śc i­ ja ń sk iej. P r z e d sta w ił p o jęcie d o sk o n a ło ści m e ta fizy czn ej oraz ety czn o - -a sc e ty c z n e j. P o ję c ie d o sk o n a ło ści ch rześcija ń sk iej zo sta ło za czerp n ięte z P ism a Sw . N o w eg o T esta m en tu le c z sw o im i k o rzen ia m i sięga S ta ­ rego P rzym ierza. D o sk o n a ły m jest p rzed e w sz y stk im B óg. W doku­ m en ta ch Soboru W a ty k a ń sk ieg o II p od k reśla się w y ra źn ie, iż d o sk o ­ n a ło ść ch rześcija ń sk a w y p ły w a z d o sk o n a ło ści B oga i p o leg a n a p rze­ m ia n ie sie b ie w C h rystu sa. W p rak tyce d osk on ałość p o leg a n a sto so ­ w a n iu w życiu w sto p n iu m o ż liw ie n a jw y ż sz y m ca łeg o zesp ołu z a ­ w a rteg o w ch rześcija ń sk im d ep o zy cie n au czan ia. Na w sp ó łczesn e p o­ jęcie d o sk on ałości ch rześcija ń sk iej isto tn y w p ły w w y w a r ł św . T om asz z A k w in u i św . Jan od K rzyża. S obór W a ty k a ń sk i II oraz o sta tn i p a ­ p ieże przyp om in ają p ra w d ę o p ow ołan iu w sz y stk ic h do św ię to śc i, n ie ty lk o k a p ła n ó w i za k o n n ik ó w lecz ta k że lu d zi św ie c k ic h , d ojrzałych w ie k ie m i lu d zi m ło d y ch b ez w zg lęd u na p łeć, zaw ód i sta n c y w iln y . D o sk o n a ło ść będąca p rzed m io tem b e a ty fik a c ji i k a n o n iza cji zo sta ła n a zw a n a d o sk on ałością k a n o n iza cy jn ą (la p erfezio n e c r istia n a can on iz- zab ile). D la p e łn ie jsz e g o w y ra żen ia treści teg o p ojęcia te o lo g ia i p raw o k a n o n iczn e p osłu gu ją się p o jęcia m i p om ocn iczym i jak: cnota, h ero icz- n ość, akt heroiczny.

B en ed y k t X IV o p ra co w a ł teo lo g ic z n e i p raw n e p o ję c ie d o sk o n a ło ­ ści ch rześcija ń sk iej n a u ż y te k p ro cesó w b e a ty fik a c y jn y c h i k a n o n iza ­ cy jn y ch . P rob lem te n sta n o w i p rzed m iot III rozd ziału o m a w ia n ej p ra­ cy m ons. A. C asieri. A u to r d ok on ał streszczen ia n a u k i B en ed y k ta X IV o d osk on ałości c h r ześcija ń sk iej an a lizu ją c za g a d n ien ie po z a g a d n ie­ n iu sto so w n ie do u k ład u d z ie ła D e S e r v o r u m D ei b e a tifie a tio n e e t

B e a to ru m ca n o n iza tio n e. S z c zeg ó ln ie zostało tu ro zp ra co w a n e p o jęcie

h eroiczności. N ie w s z y sc y lu d zie u c z c iw i i sp r a w ie d liw i zostają p rzez K o śció ł k a n o n izo w a n i, le c z ty lk o ci, k tórzy o sią g n ę li h ero iczn y sto ­ p ień onót. Do u zy sk a n ia d ek retu h eroiczn ości onót w p ro cesie b e a ty ­

fik a c y jn y m n ie w y sta r c z y u d o w o d n ien ie h ero icz n o ści jed n ej czy dru­ g iej cn o ty a le p ew n eg o zesp ołu , k tó ry sto so w n ie do .stanu i o k o licz­ n o śc i ży c ia b y ł p ra k ty k o w a n y często w tru d n y ch w a ru n k a ch p rzez słu g ę B ożego. P o d ok on an iu streszczen ia n a u k i B e n e d y k ta X IV w k w e s tii d osk on ałości c h rześcija ń sk iej autor p rzed sta w ił p otrzeb ę ag- g iorn am en to ta k że w te j d zied zin ie. O ile B en ed y k t X IV p rzez ś w ię ­ to ś ć rozu m iał całą serię h ero iczn y ch a k tó w (con tin u ata serie) w y k o ­ n a n y c h w stan ie ła sk i i d osk on ałego zjed n oczen ia z B o g iem p rzez o d p o w ied n io d łu gi czais, to w n a u ce B en ed y k ta X V „ św ięto ść p olega n a zjed n oczen iu z w o lą Bożą w d ok ład n ym i sta ły m w y k o n y w a n iu o b o w ią zk ó w sw eg o sta n u ”. P a p ież P iu s X I już w y r a ź n ie p o d k reślił, ż e św ię to ść n ie p olega na d o k o n y w a n iu rzeczy n a d zw y cza jn y ch le c z d o sk o n a ły m w y p e łn ia n iu sw y ch zw y c z a jn y c h ob o w ią zk ó w . P iu s X II z ra cji 200 roczn icy śm ierci B en ed y k ta X IV p is a ł o k o n ie c z n o ś c i do­ sto so w a n ia n a u k i teg o ż p ap ieża w o d n iesien iu do p rocesu b e a ty fik a ­ cy jn eg o i k a n o n iza cy jn eg o do w y n ik ó w b ad ań ta k ich n a u k jak h i­ sto ria , m ed y cy n a , p sy ch o lo g ia czy socjologia. Ś w ięto ść w e d łu g P iu ­ sa X II to d osk on ałość ży cia ch rześcija ń sk ieg o , w k tó rej p rin cip ia ln ą ro lę od gryw a m iło ść i cn o ty z n ią złączone. S obór W a ty k a ń sk i II w K o n sty tu c ji D o g m a ty czn ej o K o ściele (n. 39—41) p o d k reślił, iż „ w y ­ z n a w c y C h rystu sa ... w Chrzcie w ia r y sta li się p r a w d ziw ie sy n a m i B o ­ ż y m i i u czestn ik a m i n a tu ry B ożej, a przez to rzec z y w iśc ie św ię ty m i”. J e st tu w ię c m o w a o ś w ię to śc i otrzym an ej (w lan ej) na chrzcie. S obór p o d k r e ślił d alej rolę m iło śc i B oga i b liźn ieg o w życiu ch rześcija n in a p o w o ła n eg o do św ię to śc i, za tem p rzy p o m n ia ł p otrzebę w sp ó łp ra cy z ła sk ą otrzym an ą. Ś w ięto ść w e d łu g S ob oru W a ty k a ń sk ieg o II to „ p eł­ n ia życia ch rześcija ń sk ieg o i d o sk o n a ło ść m iło śc i”. R e k a p itu lu ją c n a u ­ k ę o ś w ię to śc i w ś w ie tle u c h w a ł Soboru au tor p o d k reślił, iż p o ję c ie ś w ię to śc i i jej isto tn e e le m e n ty , w y p r a c o w a n e przez tra d y cy jn ą te o ­ lo g ię z o sta ły p rzetra n sp o n o w a n e do d zisiejszy ch cza só w w w y m ia r z e n o w y m — pastoraln ym . Oto p o d sta w o w e k ry teria teo lo g ic z n e ś w ię to ś c i w d zisiejszy m rozu m ien iu . 1. Ś w ię to ś ć cz y li d osk on ałość ch rześcija ń ­ sk a w u jęciu te ch n iczn y m (w o d n iesien iu do b e a ty fik a c ji) jest odpo­ w ie d z ia ln y m ro zw o jem św ię to śc i o n to lo g iczn ej p r z y ję te j p op rzez ch rzest. 2. S ob ór z d e fin io w a ł św ię to ść jako p e łn ię ży c ia ch r z e śc ija ń ­ sk ieg o . 3. W szczeg ó ln o ści p ełn ia ży cia ch rześcija ń sk ieg o jest p e łn ią m iło ści. 4. T erm in o lo g ia sob orow a jest b ard ziej k o n k retn a i b liższa d z is ie js z e j m e n ta ln o śc i lu d zi. 5. M iłość jako zn am ię p ra w d ziw ej ś w ię ­ to ś c i w y ra ża się w sy n o w sk im od d an iu B ogu i w słu żb ie b liźn iem u . 6. S p ecja ln ą r o lę p rzy p isu je się d zia ła n iu D u ch a S w . w K o śc ie le i p o ­ sz c z e g ó ln y c h osob ach lu d zk ich . 7. Ś w ię to ś ć jest zjed n o czen iem z C h ry ­ stu se m , k tóry jest m o d elem i m istrzem w sz e lk ie j d osk on ałości. 8. W iern i p o w in n i k o rzy sta ć z m ocy o trzy m a n y ch „ w ed łu g m ia ry daru C h ry stu so w eg o ”, u d zielo n y ch k a żd em u sto so w n ie do jego potrzeb i o k o liczn o ści w jak ich żyje. M ożna chyba stw ierd zić, iż w u c h w a ła c h

310 Recenzje [30]

so b o ro w y ch zn a la zła re a liz a c ję n au k a papieża P iu sa X II n a te m a t św ię to śc i. N a u cza ł on b ow iem , iż p o jęcie św ię to śc i w isto tn y ch sw y c h e le m e n ta c h n ie w y m a g a refo rm y i od n ow y. Z m ien ia ją ce się w a r u n k i ży c ia rodzą jed n ak p otrzeb ę ak om od acji n iezm ien n eg o id eału do n o­ w y c h w aru n k ów . In n y m i sło w y ś w ię ty p o zo sta n ie z a w sze b o h a terem cn ót c h r ześcija ń sk ich a le jest m o żliw e aggiornam enito, k tóre u c z y n i św ię to ść b ard ziej p ogłęb ian ą, w zb ogacon ą, w id zia n ą b ard ziej o tw a r­

cie i organ iczn ie p oprzez zro zu m ien ie d zisiejszej m en ta ln o ści, poprzez w y r a ż a n ie ja śn iejszą i bard ziej p rzy d a tn ą do p rzy jęcia term in o lo g ią , p oprzez lep sze u w y d a tn ie n ie a sp ek tó w (p rzejaw ów ) św ię to śc i. T a k ie a ggiorn am en to jest m o ż liw e n ie ty lk o w a sp ek cie a scety czn y m a le ta k że k o ścieln y m i sp o łeczn y m , w cela c h p a sto ra ln y ch i a p o sto lsk ich . 1. M iłość od gryw a ro lę p ierw szo rzęd n ą i w io d ą cą w rozw oju c z ło w ie ­ ka i d ojrzew an iu do św ię to śc i. 2. M iłość łą c z y w sobie ta k że in n e cn oty, gdyż jest w ę z łe m d osk o n a ło ści. 3. D o sk on ałość m iło śc i jest k o n ­ se k w e n c ją rozw oju św ię to śc i o n to lo g iczn ej, którą u z y sk u je się n a ch rzcie. 4. Isto tn y m e le m e n te m św ię to śc i k a n o n iza cy jn ej jest p rzyd at­ ność do n a śla d o w a n ia . 5. F u n k cja i m isja e k le z ja ln a ś w ię ty c h p olega na słu żen iu p rzy k ła d em k o n k retn y m lu d ziom tu n a ziem i oraz na w s ta w ie n n ic tw ie p rzez ich za słu g i przed B ogiem . 6. B óg w różn ych ep o k a ch i m iejsca ch p o w o łu je do ś w ię to śc i różnych lu d zi r e a liz u ją c y c h o d m ien n e fo rm y te j św ię to śc i, k tóre od p ow iad ają zap otrzeb ow an iom K ościoła w d an ej ep oce i o k o liczn o ścia ch ży cia . 7. Ś w ię to ść m o n a ­ sty czn a i esch a to lo g icz n a p ow in n a b yć u zu p ełn io n a św ię to śc ią w e w sz y stk ic h m o żliw y ch odm ian ach , b o w iem w sz y sc y są p o w o ła n i do św ię to śc i. 8. P rzy a p rob acie h ero icz n o ści cnót n a leży u w z g lę d n ia ć k w e ­ stie w a ru n k ó w p sy c h o fiz y c z n y c h i p sy ch o lo g iczn y ch pod m iotu . S z c z e ­ g ó ln e p rob lem y rod zą się przy rozp ozn aw an iu w sz e lk ie g o rod zaju z ja ­ w isk i fen o m en ó w u ch o d zą cy ch za n ad n atu raln e. B ada się je w ś w ie ­ tle stan u w ie d z y d an ej epoki. 9. P a m ięta ć ta k że n a leży , że n a ś w ię ­ to ść p o d leg a ją cą o c e n ie try b u n a łu b e a ty fik a c y jn e g o , p o w in n iśm y pa­ trzeć jako na „ n iep o jętą m oc D u ch a S w . cu d o w n ie d zia ła ją ceg o w K o ś c ie le ”. 10. M ęczeń stw o jest darem n a d zw y cza jn y m i n a jw y ższy m d o w o d em m iłości. P o w s ta je p otrzeba r e w iz ji d a w n eg o p ojęcia m ę ­ czeń stw a .

R ozd ział IV z a ty tu ło w a n y : d osk on ałość ch rześcija ń sk a w różn ych eta p a ch życia czło w ie k a , p o św ięco n y jest p rzed e w sz y stk im za g a d n ie­ n iu m o żliw o ści k a n o n iza cji lu d zi m łod ych , p o zo sta ją cy ch w w ie k u ro zw o jo w y m . A u tor p o s ta w ił za sa d n icze p y ta n ie: czy jest m o ż liw y heroiczm y sto p ień cn ót u ludizi m łodych. D ając od p ow ied ź tw ie r d z ą ­ cą ro zw a ży ł asp ek ty: p sy ch o lo g iczn y , teo lo g iczn y , h isto ry czn y i a k tu a l­ n ą p ra k ty k ę K o ścio ła . A sp ek t p sy ch o lo g iczn y u w z g lę d n ia d zia ła n ie n a c zło w ie k a w w iek u r o zw o jo w y m n a stęp u ją cy ch fa k to ró w : in d y w id u a l­ na k o n sty tu cja , p łeć, p o ch o d zen ie rod zin n e, so c ja ln e i k u ltu ra ln e, śro­ d o w isk o ek o n o m iczn e a n a w e t k lim a ty czn e. O m a w ia ją c asp ek t teo ­

lo g ic z n y autor o p o w ie d z ia ł się za m o żliw o ścią posiad an ia przez d z ie c i ■cnót h eroiczn ych . O parł się w ty m w y p a d k u na n au ce B e n e d y k ta X IV o caz pąp ieży: P iu sa X , P iu sa X I, P a w ła VI. P od ob n ie p rzed sta w ia ją c a sp e k t h isto ry czn y zagad n ien ia p rzy to czy ł w ie le p rzy k ła d ó w b e a ty ­ fik a c ji i k a n o n iza cji lu d zi m łod ych . A utor o m ó w ił zagrożen ia w sp ó ł­ cz e sn e g o św ia ta dla św ię to śc i m łod ocian ych . Z a liczy ł do n ic h a n o r­ m a ln ą sy tu a cję rodzinną, k o n su m p c y jn e n a sta w ie n ie ży cio w e, p ro sty ­ tu c ję i n ark om an ię. W sk azał przy ty m na m o żliw o ści p r z ezw y cięża ­ n ia teg o zła i p otrzebę p ra k ty k o w a n ia cnót. W ielo w iek o w a tra d y cja K o ścio ła w k a n o n izo w a n iu lu d zi m ło d y ch p o tw ierd za te z ę o m o ż liw o ­ ś c i o sią g n ięcia św ię to śc i w w ie k u n a w et d ziecięcym .

W zak oń czen iu autor roziw ażył z a g a d n ien ie a k tu a ln o ści i za p o trze­ b o w a n ia na św ięto ść w d z isie jsz y m św iecie.

P r a c ę m ons. A. C a sieri czyta się lek k o , jest b ow iem n a p isa n a ję z y ­ k ie m p rostym i p rzystęp n ym . P ro ces b e a ty fik a c y jn y i k a n o n iza cy jn y , ja k im się p o słu g u jem y do dziś p o w sta ł z a czasów U rbana V III (X V II w .) a od p o n ty fik a tu B en ed y k ta X IV (X V III w .) p o zo sta ł n ie ­ m a l n iezm ien io n y . P o so b o ro w e zm ia n y są ro zw ią za n ia m i n a ra zie ty m ­ c z a so w y m i i n ie o b ejm u ją cy m i ca ło ści procesu. P o d o b n ie ja k w ca ły m p r a w ie k an on iczn ym o b serw u jem y k o n k retn e p oczyn an ia zm ierza ją ce do refo rm y d o ty ch cza so w eg o u sta w o d a w stw a ta k i w p ro cesie b e a ty ­ fik a c y jn y m zach od zi p otrzeba a g g io m a m e n to . N ie ste ty d o ty ch cza s n ie m a w ie le p u b lik a cji za w ie r a ją c y c h n o w e p ro p o zy cje i w y ty c z a ją c y c h k ie r u n k i zm ian w te j d zied zin ie p raw a p rocesow ego. Z aliczyć do n ich m o ż e m y g łó w n ie prace P . M olin ariego, F. V eraji, i o m a w ia n eg o m on s. A . C asieri. D la teg o jego praca za w iera ją ca próby aggiornam em to jest n ie z w y k le a k tu a ln a i pożądana. T em a ty k a zaś św ię to śc i k a n o n iz a c y j­ n e j ta k m ało op racow an a w litera tu r ze k a n o n isty czn ej c zy n i pracę od p o w ia d a ją cą a k tu a ln y m zap otrzeb ow an iom .

A u to r w y k o r z y sta ł sporo n o w szy ch p u b lik a cji z d zied zin y p sy ch o ­ lo g ii, a sc e ty k i, so cjo lo g ii i te o lo g ii jak p race A. G en elleg o , G. N o sen - g o , L. G u itard a oraz G arrigou -L agran ge.

P ra ca na p ew n o p o ży teczn a zaw iera jed n ak p ew n e martkamenity. R ozd ział p r z e d sta w ia ją c y ży cio r y s B en ed y k ta X IV rozb ija ca ło ść zw a r­ t e j tem a ty k i. A u tor w y k a za ł, że k an on izacja lu d zi w w ie k u m ło d o c ia ­ n y m jest n ie ty lk o zgodna z n au k ą B en ed y k ta X IV a le ta k że p r a k ty ­ k o w a n a od w ie lu w ie k ó w w K o ściele. F ak t te n jed n ak n ie b u d ził od c z a só w B en ed y k ta X IV w ię k sz y c h w ą tp liw o śc i. B ard ziej p ro b lem a ty cz­ n e są zagad n ien ia zw ią za n e z m o żliw o ścia m i u d o w o d n ien ia cn ót h e ­ r o icz n y c h p ra k ty k o w a n y ch w w ie k u m łod zień czym . Szk od a, że autor n ie p o św ię c ił w ię c e j m iejsca tem u zagad n ien iu .

W p o lsk iej lite r a tu r z e k a n o n isty czn ej prob lem h ero icz n o ści cn ót b y ł rzad k o p oru szan y i poza a rty k u ła m i J. T y łk i, W. P ad acza i J. B ia ło - b ok a nie w ie le zn a jd ziem y p u b lik a cji. T ym m n iej się sp otyk a opra­ co w a ń z zak resu d o sk o n a ło ści w ie k u m łod ocian ego choć p o sia d a m y

312 Recenzje _[32]

k a n d y d a tó w na ołtarze zm a rły ch w w iek u d ziecięcy m oraz już k a n o ­ n izo w a n y ch ś w ię ty c h m ło d o cia n y ch . Z ty ch p o w o d ó w p raca A . C a sieri m oże oddać p ew n e u słu g i p o stu la cjo m p rzy g o to w u ją cy m p ro cesy z a ­ tw ie r d z e n ia cnót h ero icz n y c h a ta k że p o słu ży ć jako p rzy czy n ek do refo rm y p rzep isó w p rocesu b ea ty fik a c y jn e g o i k a n on izacyjn ego.

k s. H e n r y k M iszta l

F. W y c i s k , Jeszcze raz o d om n iem an iu p o czy ta ln o ści w S c h e m a c ie 1979 kan. 10 § 3, P ra w o k anon. 22 (1979) nr 3— 4, s. 233— 243

W śród k a n o n istó w sp o ty k a m y n ie w ie lu ty ch , k tórzy p aralib y s ię p ra w em k arn ym w K o ściele. Stąd ty m w ię k sz ą ra d o ść i za in te r e so ­ w a n ie b u d zi fa k t u k a za n ia się ch ociaż n ie w ie lk ie g o a rty k u łu p oru ­ sza ją ceg o p rob lem y te j d zied zin y praw a. N iezb y t ob szern ą lite r a tu r ą m oże p oszczycić się k a n o n isty k a , co do za g a d n ień z w ią za n y ch z refo r­ m ą k an on iczn ego p ra w a k arn ego. S k rom n y te n dorobek p ragn ął w zb o ­ g a cić sw o im a rty k u łem F. WyciiSk, k tó ry rozw ażan ia o g ra n iczy ł do d y sk u to w a n eg o już od d aw n a p rob lem u d om n iem an ia p o c z y ta ln o śc i w S c h e m a c ie k an on iczn ego p raw a karnego.

A u tor sta w ia p y ta n ie, czy i jaką p resu m p cję za w iera kan. 10 § 3 S ch em a tu oraz, co ob ejm u je to d om n iem an ie, o z y . w in ę u m y śln ą , n ie ­ u m y śln ą , czy ob ie łą czn ie. P o p rzed sta w ien iu sta n o w isk k a n o n istó w : A . S ch eu erm an n a, P. G ip rottiego i M. M yrchy, A u to r p o d ją ł s ię d o k o n a n ia a n a lizy w celu p rzed sta w ien ia sw o jeg o sta n o w isk a w p o­

w y ż sz e j m aterii.

W zw iązk u z ro zu m o w a n iem i p rzed sta w io n y m sta n o w isk ie m A u to ­ ra n a su w a się k ilk a u w a g ze w zg lęd u na p o p ełn io n e p e w n e n ie ś c i­ sło ści.

F . W ycisk p rzyjm u je, że p o czy ta ln o ść m oże m ieć s w o je źró d ło alb o w w in ie u m y śln e j albo n ieu m y śln ej. T w ierd zi, że n ie m o ż liw ą je s t rzeczą, by p o czy ta ln o ść k o n k retn eg o czyn u p rzestęp czeg o m ia ła s w e źródło w w in ie u m y ś ln e j i n ieu m y śln ej zarazem . A rg u m en tu je, „bo n iem o żliw ą jest rzeczą, ab y k o n k retn y czyn b y ł p o p ełn io n y i w i­ n y u m y śln ej i n ie u m y śln e j za ra zem ” (s. 235). O d n ośn ie do sa m eg o czy n u n a le ż y przyznać rację. N iem n iej n a leży p a m ięta ć, ż e k o n k r e t­ n y c z y n n ie m oże b y ć u to żsa m ia n y z czy n em p rzestęp czy m , c z y li p rzestęp stw em . S tąd biorąc pod u w a g ę czy n p rzestęp czy , gdyż ta k i n a s in teresu je w ty m zagad n ien iu , m o żliw e jest, b y stron a p o d m io ­ to w a k on k retn ego p rzestęp stw a (czynu p rzestęp czego) ch a ra k tery zo ­ w a ła się w in ą n ieu m y śln ą w y n ik łą ze złego zam iaru — culpa d o lo e x o rta . In aczej m ó w ią c p raw o k arn e zna k o n stru k cję w in y k o m b i­ n o w a n ej.