Maria Agnieszka Paszkowicz
"Koszty zatrudniania osób
niepełnosprawnych", Andrzej
Barczyński, Warszawa 2008 :
[recenzja]
Problemy Profesjologii nr 2, 163-165
2008
M aria Agnieszka Paszkowicz
recenzja - A n d rz ej B arc zy ń sk i, K oszty zatrudniania osób niepełnospraw nych, W arszawa 2008
W 2008 roku nakładem Krajowej Izby Gospodarczo-Rehabilitacyjnej ukazała się książka dr inż. Andrzeja Barczyńskiego pośw ięcona kosztom zatrudniania osób niepełnosprawnych. Publikacja je st w spółfinansow ana ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. A u to r- przez wiele lat dyrektor KIG-R w W arszawie - dzieli się rozważaniam i na tem at system ów zatrudniania ludzi ze zm niejszoną zdolnością do pracy oraz kosztów zatrudniania tych osób w Polsce.
Praca składa się z 6 rozdziałów . A utor postaw ił sobie zadanie identyfikacji przyczyn wy kluczenia społecznego niepełnospraw nych w dziedzinie gospodarczej, w skazania przyczyn trudności w procesie ich integracji na rynku pracy oraz zaproponowanie działań m ających na celu zniw elow anie tych barier. R ozw ażania nad problem atyką zatrudniania ludzi z niepełno- spraw nościam i rozpoczął autor od przedstaw ienia aktywności zawodowej tej grupy osób oraz jej dynamiki na polskim rynku pracy. W św ietle przedstawionych danych widać, że ma ona od kilku lat kierunek ujemny.
W rozdziale trzecim autor dokonuje — na bazie przeglądu podstawowych przepisów praw nych - uściśleń term inologicznych odnośnie do pojęcia „osoby niepełnosprawnej”, rehabilita cji oraz orzecznictw a o niepełnej spraw ności. Dokonał przeglądu funkcjonow ania rehabilitacji społecznej i zawodowej w państw ach europejskich, w szczególności skupiając się na dw óch system ach zatrudniania osób z niepełnosprawnościam i: system ie kw otow ym i system ie opar tym o prawa obyw atelskich. Dalej autor zatrzym ał się nad problem atyką ludzkich potrzeb - w tym potrzeb ludzi niepełnosprawnych - zwłaszcza w zakresie zatrudnienia. Osoby te, oprócz potrzeb takich sam ych, ja k u ludzi sprawnych, posiadają dodatkowe potrzeby, cha rakterystyczne tylko dla nich. Ze względu na szczupłość dostępnych zasobów, zaspokajanie potrzeb ludzi (nie)pełnospraw nych napotyka na przeszkody, pow odując m arginalizację i wy kluczenie i dezintegrację społeczną osób i/lub grup społecznych. Dlatego też autor pośw ięcił im sporo m iejsca, analizując je z różnych punktów widzenia. O dw ołując się do postulowanej w polityce społecznej zasady równych szans, zaproponow ał w łasny model racjonalnego wy rów nyw ania szans ja k o koncepcji eliminacji dodatkowych barier oraz przedstaw ia metody i narzędzia ich usuwania.
Kolejny podrozdział pośw ięcony je st w ynikom badań przeprow adzonych na przełomie 2006 i 2007 roku przez KIG-R, dotyczących m.in. identyfikacji barier aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w kontekście zw iększenia możliwości ich zatrudnienia. Badania przeprow adzono w śród podm iotów adm inistracji lokalnej, pracodaw ców zatrudniających i niezatrudniających osób niepełnosprawnych. Wyniki badań w skazują na 4 zbiorcze katego rie barier: w ynikające z w arunków otoczenia, wynikające z postaw pracodaw ców , wynikające z w arunków środow iska pracy oraz w ynikające z postaw i cech sam ych niepełnosprawnych. Wśród najistotniejszych barier w skazyw ano złożone procedury w sparcia finansowego i brak ich stabilności, brak stabilności prawa, przeciw w skazania w ynikające ze stanu zdrowia, skom plikow ane przepisy prawne oraz w ym agania dotyczące przygotow ania obiektów. W śród
164 Recenzje
metod i narzędzi zaspokajania potrzeb i usuw ania barier wzrostu zatrudnienia w skazyw ano najczęściej dofinansow anie w ynagrodzeń osób niepełnosprawnych, program y celow e dla ad ministracji lokalnej, w sparcie inform acyjne dla adm inistracji ze szczebla centralnego, szkole nia adm inistracji lokalnej, szkolenia osób niepełnosprawnych, ulgi i zw olnienia podatkow e dla pracodaw ców zatrudniających niepełnospraw nych, poradnictwo prawne dla pracodaw ców, szkolenia pracodaw ców oraz przekw alifikow anie niepełnosprawnych, przy czym różne grupy podm iotów różnie rozkładały akcenty.
Rozdział czwarty zaw iera syntetyczny przegląd praw i obow iązków uczestników polskiego systemu rehabilitacji i zatrudniania osób niepełnosprawnych, w tym kw estie zw iązane z orzecznictw em , pracą zaw odową, upraw nieniam i i obowiązkam i pracodaw ców zatrudniają cych pracow ników nie w pełni spraw nych. W rozdziale piątym zidentyfikow ano i przedsta w iono uczestników system u: podm iotu (niepełnospraw ni czynni zawodowo), kreatora (par lament, rząd, adm inistracja rządow a i sam orządow a), realizatora (firm y otw artego rynku pra cy, zakłady pracy chronionej, zakłady aktywności zawodowej, warsztaty terapii zawodowej), narzędzi (Państw ow y Fundusz Rehabilitacji O sób N iepełnospraw nych - PFRO N , zespoły orzecznicze, pow iatowe urzędy pracy, pow iatow e centra pomocy rodzinie) oraz reprezentanta (organizacje sam orządu gospodarczego, pozarządow e, pracodaw ców , związki zawodowe). N a podstawie ustawy o rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnospraw nych autor zi dentyfikował kategorie podw yższonych i dodatkow ych kosztów związanych z zatrudnianiem ludzi nie w pełni sprawnych. Identyfikacja tych kosztów je st bardzo trudna; w pływ ają na to m.in.: znaczna złożoność system u w sparcia, brak spraw nego i pełnego m onitoringu systemu, zróżnicow anie jakościow e i ilościow e udzielanej pom ocy (w tym ulg, zaniechań i refundacji) oraz jej podział na obligatoryjną, w arunkow ą i uznaniow ą, ja k również ze względu na sam ą m aterią niepełnospraw ności. W rozdziale tym autor przedstaw ił sposób obliczania dodatko wych kosztów zgodnie z m etodologią opracow aną przez Biuro Pełnom ocnika Rządu ds. Osób N iepełnospraw nych (BON ) oraz zgodnie z m etodą M OKON-02, stanow iącą autorskie opra cow anie A. B arczyńskiego (obie m etody są stosow ane w praktyce).
Ostatni rozdział przedstaw ia zasady kom pensow ania podw yższonych i dodatkowych kosztów zatrudniania niepełnosprawnych pracowników. Źródłam i finansow ania w ydatków z tego tytułu są ulgi i zw olnienia podatkowe oraz zew nętrzne wsparcie ze środków zgrom a dzonych w PFRON. Z funduszy publicznych finansow ane są składki na ubezpieczenia spo łeczne oraz dofinansow yw ane w ynagrodzenia niepełnosprawnych pracowników.
O bszar rehabilitacji i pracy zaw odowej osób o zm niejszonej zdolności do pracy od lat znajdują się w sferze zainteresow ań naukow ych dr inż. A. Barczyńskiego. A utor podjął się trudnego zadania przedstaw ienia tych bardzo zawiłych zagadnień w sposób przystępny dla czytelnika i zrealizow ał je z sukcesem . Zaw arte w książce liczne schem aty i zestaw ienia ta belaryczne dodatkow o pom agają zorientow ać się w relacjach zachodzących m iędzy om aw ia nymi pojęciam i. Znakiem rozpoznaw czym autora są wykonane przez niego rysunki. Zw łasz cza now atorskie s ą schem aty obrazujące liczebność i udziały procentow e osób niepełno sprawnych w populacji polskiej oraz ich aktyw ność zaw odow ą ze względu na różne kryteria, ja k również obrazujące wyniki analizy wskaźnikow ej systemu w sparcia finansow ego dla róż
Recenzje 165
N iniejsza publikacja je s t adresow ana do osób zainteresow anych funkcjonow aniem system u rehabilitacji zawodowej i zatrudniania osób niepełnosprawnych oraz je g o finansowaniem . W szczególności m oże ona stanow ić cenną pom oc dla pracodaw ców tych osób; zaw iera bo wiem nie tylko przegląd aktualnych przepisów prawnych, ale również niezbędne wzory do obliczania poszczególnych kategorii kosztów.
