Kronika Wydziału Teologicznego ATK : I semestr 1978

Roman Karwacki

Kronika Wydziału Teologicznego

ATK : I semestr 1978/79

Studia Theologica Varsaviensia 17/2, 315-328

17(1979) nr 2

KRONIKA WYDZIAŁU TEOLOGICZNEGO ATK

(I sem estr 1978/79)

I. KURS HOMILETYCZNO-KATECHETYCZNO-LITURGICZNY W dniach 11— 13 IX odbył się na ATK XII kurs dla duchow ieństw a nt. Śmierć i pogrzeb chrześcijanina. Jak co roku, zgromadził w ielu uczest­ ników z całej Polski. Stanow ił uzupełnienie poprzedniego kursu, który był pośw ięcony zagadnieniu ludzi starych i chorych w K ościele. Jedno­ cześnie miał na celu zapoznanie z obowiązującym i w Polsce od 1 XI 1978 r. now ym i obrzędami pogrzebowym i. H asłem kursu b yły słow a z prefacji za zmarłych: „Życie Twoich w iernych, o Panie, zm ienia się, ale się nie kończy”. Na rozpoczęcie obrad została odprawiona Msza św. koncelebrowana, której przewodniczył ks. bp J. M o d z e l e w s k i , hom ilię okolicznościową zaś w ygłosił ks. prof. dr A. Z u b e r b i e r pod­ kreślając, że wiara w zm artw ychw stanie ciał powinna umacniać naszą nadzieję na spotkanie z Chrystusem. Do tem atu tego naw iązał ks. rektor

prof. dr J. S t ę p i e ń w sw ym przem ówieniu na otwarcie kursu.

W oparciu o L isty św. Pawła w skazał na potrzebę przesuwania w obrzę­ dach pogrzebowych akcentu z grozy i w iecznej kary na radość życia wiecznego. W ykłady i konwersatoria nosiły charakter zarówno teore­ tyczny, jak i praktyczny.

1. T e o l o g i a ś m i e r c i i z m a r t w y c h w s t a n i a

Podstaw ow y referat na tem at teologicznych aspektów śm ierci i zm ar­ tw ychw stania w ygłosił ks. dr R. R o g o w s k i z Wrocławia. Stwierdził, że śmierć stanow i m isterium, które rozwiąże się dopiero w chw ili n a­ szego zm artwychw stania. Dlatego chrześcijanie, jak i w yzn aw cy innych religii, odznaczają się w sw ych poglądach na śmierć optym istycznym realizmem. Śm ierć jest faktem nieuniknionym , ale w perspektyw ie eschatologii ukazuje głębszy sens ludzkiej egzystencji. Tradycyjna teo ­ logia podkreślała przede w szystkim związek śm ierci z grzechem pierw o­ rodnym. Obecnie m ówi się o m isterium śm ierci w nawiązaniu do sakra­ m entów, zwłaszcza chrztu, Eucharystii i bierzm owania, dzięki którym człowiek w ierzący umiera z Chrystusem i w Chrystusie. Jak Chrystus odniósł zw ycięstw o nad śmiercią, tak i chrześcijanin złączony z Nim nie może być pokonany przez śmierć, lecz zostaje powołany do nowego życia z Panem. Takie rozum ienie śm ierci powoduje, że również ziemska egzystencja człow ieka ujm owana jest w innym św ietle, tj. jako staw a­ nie się. Człowiek w chw ili narodzin jest jakby w stanie niew ykończo­ nym. Proces tworzenia trwa przez całe życie i nie kończy się w m o­ m encie śmierci, gdyż dopiero Chrystus Pan dopełnia tego dzieła. Stąd nowsza teologia łączy śmierć ze zm artw ychw staniem , które polega na obumarciu ciała zniszczalnego, a obdarowaniu „ciałem ” niezniszczalnym . Wiara w zm artw ychw stanie była szczególnie żywa wśród pierwszych

3 1 6 J A N O S I M O W I C Z _[2] w yznaw ców C h ry stu sa. D zisiaj n ato m ia st, ja k w y kazały b a d a n ia socjo­ logiczne, m niej lu d zi w ierzy w z m artw y ch w sta n ie niż w n ieśm ierteln o ść Iduszy.

Wychodząc ze stw ierdzenia tego typu w spółczesnej religijności, mgr J. T u r n a u zaapelował, aby przy różnych okazjach podkreślać w litur­ gii pogrzebowej, że chodzi o zbaw ienie całego człowieka, a nie tylko jego duszy. Przy tym ze w zględu na ludzkie cierpienie kapłan pow inien bardziej w ażyć w ypow iadane słowa, a w kontaktach z rodziną zmarłego przejawiać szczególną delikatność. W łaściwa postaw a kapłana jest tu ­ taj w yjątkow o ważna i powinna stanow ić form ę apostolatu prawdy 0 zm artw ychw staniu i nadziei życia wiecznego.

W związku z problemem zm artwychwstania zastanawiano się, na czym polega zjaw isko śm ierci i czy można je zidentyfikow ać jako roz­ dzielenie duszy i ciała. W ątpliwości pod adresem takiej definicji zgła­ szają zwłaszcza teolodzy opierający się na w ypow iedziach osób, które doświadczyły śm ierci klinicznej. Jednak z uw agi na brak zadow alają­ cych pod w zględem naukowym w yników badaw czych w tym zakresie, nie można — przynajm niej na razie — posługiwać się tym argumentem w zbijaniu tradycyjnego ujęcia zjaw iska śmierci. Zagadnienie śmierci klinicznej było szeroko dyskutow ane na konw ersatorium prowadzonym przez dr. hab. nauk med. K. O s i ń s k ą i ks. dr. S. P a w l i n ę FDP.

2. L i t u r g i a p o g r z e b o w a

Przesuniecie akcentu w w yrażaniu prawd eschatologicznych pociągnęło za sobą potrzebę zm ian w liturgii pogrzebowej. W odmowionych cere­ moniach w ięcej m iejsca zajm uje słowo Boże, zarówno w sam ych czyta­ niach Pism a św. jak i w w ystąpieniach kaznodziejskich. W zaleconych przez rytuał nowych tekstach znalazły się fragm enty liturgii w ielkanoc­ nej, przypom inające związek chrześcijanina ze śm iercią i zm artw ych­ w staniem Chrystusa poprzez chrzest, oraz czytania, które ukazują ży­ cie ludzkie jako przygotow anie na spotkanie z Panem i m ówią o rold Eucharystii w tej pielgrzym ce.

C harakterystykę now ych czytań biblijnych przedstaw ił ks. doc. dr hab. J. K u d a s i e w i c z . Podstaw ę w ykładu stanow iło pouczenie zawarte w 56 punkcie rytuału odnośnie do hom ilii, która powinna koncentrować się w okół wydarzenia paschalnego i budzić nadzieję chrześcijańską. Trzeba w niej znaleźć m iejsce także na w spom nienie o życiu zmarłego, zw łaszcza o jego roli w e wspólnocie, do której należał. W spomnienie to ma być nacechowane autentyzm em i zawierać słowa podnoszące na duchu, rytuał bowiem nazyw a kapłana celebrującego pogrzeb zw iastu­ nem pociechy. Na wzór Chrystusa wzruszającego się nad Łazarzem za­ daniem kaoła.na jest zm niejszanie bólu najbliższej rodziny zmarłego 1 um acnianie jej w chrześcijańskiej nadziei. Celebrans pełni funkcję sługi M atki-K ościoła, która za jego pośrednictwem żegna sw e dzieci. Dlatego obowiązkiem jego jest staranne przygotowanie liturgii, zw łasz­ cza dobranie odnowiednich tek stów i form y pogrzebu oraz treści homilii. O stvlu posoborowych obrzędów pogrzebowych z uwzględnieniem polskich w arunków i obyczajów w ygłosił referat ks. dr S. C z e r w i k . Poza słowem duże znaczenie w przekazywaniu prawdy o zm artw ych­ w staniu m aja sym bole pogrzebowe. U żyw ane dotychczas, np. czarny kolor czy katafalk ze skrzyżow anym i piszczelam i i czaszką, głosiły jedy­ nie śmierć. Tym czasem powinny one w yrażać orzeznaczenie człowieka do życia w iecznego i stąd należy je zastąpić nowymi: paschałem , księgą

Pism à św. um ieszczoną na trumnie, fioletow ym i białym kolorem szat liturgicznych. Uzupełnieniem tej problem atyki był w ykład o sym bolice śm ierci i zm artw ychw stania w m uzyce religijnej dawnej i współczesnej, przygotow any przez dr. M. P i o t r o w s k ą .

Na konwersatorium prowadzonym przez dr. hab. K. O s i ń s k ą i ks. dr. B. M a r g a ń s k i e g o z Tarnowa zajm owano się obowiązkami, jakie kapłan ma do spełnienia w domiu konarjącego lub zmarłego· poza liturgią ściśle pogrzebową. Zwracano uwagę, że nie mogą one ograniczać się do jednorazowej obecności i udzielenia sakram entu namaszczenia. Kapłan w in ien towarzyszyć choremu w jego ostatniej drodze przez słowa pocie­ chy i umocnienia w w ierze oraz m odlitw ę prywatną. Rozważano też sprawę m odlitw y za zm arłych poza obrzędem pogrzebu, stanow iącej jego przedłużenie, zwłaszcza nabożeństw w Dzień Zaduszny. Ks. B. M argań- ski w yjaśn ił genezę tych modłów, jak również innych odprawianych przy różnych okazjach. Podał też wzory .godzin biblijnych na Dzień Zaduszny oraz poprzedzający go wieczór uroczystości W szystkich Ś w ię­ tych. W czasie dyskusji w ysunięto projekt, aby powszechną u nas form ę m odlitwy zwaną w ypom inkam i rozciągnąć na kilka dni po Zaduszkach, a nawet na cały listopad, oraz połączyć ją z nabożeństwam i biblijnym i.

3. K w e s t i e p r a w n o - d u S z p a s t e r s k i e

W trakcie dyskusji poruszano także szereg zagadnień szczegółowych, które prowadzący konwersatorium (ks. dr M. Cz a j к o w s к i, ks. dr

W. W Q j d e.c к i, ik s . mgr M. S t a n e t a) w yjaśniali przew ażnie w opar­

ciu o odnośne w ytyczne episkopatu Polski. Jedną z trudnych kw<esitii duszpasterskich jest sprawa pogrzebu sam obójców, publicznych gorszy­ cieli oraz zm arłych w stanie zamroczenia alkoholowego. Zalecenia epi­ skopatu pozw alają w takich wypadkach na katolicki pogrzeb pod w a ­ runkiem, że zmarły okazał przed śm iercią skruchę i nie zachodzi oba­ wa, iż uroczysty pogrzeb z udziałem kapłana w yw oła zgorszenie w da­ nym środowisku. Nie można- zapominać, że ceremonia pogrzebow a jest błaganiem o m iłosierdzie Boże dla człowieka, którego los pośm iertny nie jest nam znany. Kościół-M atka podchodzi zawsze ze szczególną w y ­ rozum iałością i łagodnością do sw ych upośledzonych dzieci. K atolicki pogrzeb nie stanow i nagrody za dobre życie ani też kary za złe.

Poza· jednak w ypadkam i w ym ienionym i w w ytycznych episkopatu na­ leży odm awiać pogrzebu z udziałem kapłana ze w zględów w ych ow aw ­ czych i dla przypom nienia potrzeby posłuszeństwa Kościołowi. N ato­ miast zawsze powinno się odprawić Msizę św., tj. zarówno przy zgodzie na pogrzeb, jak i jej odmowie. Rodzinie i znajom ym zmarłego, któremu odmówiono uroczystej form y pogrzebu, trzeba w yjaśniać, że nie oznacza to pozbawienia nadprzyrodzonej pomocy. K ościół bowiem w sw ej m o­ d litwie liturgicznej (zwłaszcza w czasie Mszy św. i w brewiarzu) n ie­ ustannie poleca Zbaw icielow i w szystkich zmarłych. Tego rodzaju roz­ strzygnięcia i w yjaśnienia w zasadzie nie zadow oliły dyskutantów, gdyż — ich zdaniem — pozwalają na krańcowo różną interpretację. D latego na ręce ks. bp. W. M i z i o ł к a, który na zakończenie kursu om awiał program duszpastersko-hom iletyczny episkopatu Polski na 1978/79 r., skierowano prośbę, aby kapłani otrzymali bardziej szczegó­ łow e wskazania. Ks. biskup przyrzekł w nieść tę sprawę na forum kon­ ferencji episkopatu Polski.

Z drugiej jednak strony w iele w ątpliw ości wzbudził drugi aspekt za­ gadnienia, tj. stosow anie w yszukanych form przy pogrzebach osobistości

318

[41

zasłużonych czy pełniących jakąś rolę w życiu publicznym. We w pro­ w adzeniu do rytuału 'Znajduje się zalecenie (ipunkt 20) o unikaniu w y ­ różnień na pogrzebie poea. szczególnym i wypadkam i, które mogą mieć źródło jed ynie w św ięceniach lub sprawowaniu w ładzy także świeckiej. Wskazano też na celow ość poznawania pogrzebowej obrzędowości' św ie­ ckiej, która korzysta zarówno z liturgii jak i z obrzędowości ludow ej, na· co zw róciła uwagę w sw ym w ystąpieniu dr I. M i e r z w a .

Uzupełnieniem konw ersatoriów była praktyczna nauka śpiew ów w e ­ dług nowego rytuału, prowadzona przez ks. mgr. W. K ą d z i e l ę z se­ minarium duchownego w Warszawie. Uczestnicy kursu w liczbie ok. 500 w zięli rów nież udział w starannie przygotowanym nabożeństw ie słowa Bożego i liturgii eucharystycznej za zmarłych.

Jan Osim ow icz II. ZMIANY PERSONALNE

Z dniem 1 X 1978 r. nastąpiła zmiana na stanow isku dziekana W y­ działu Teologicznego. D otychczasowy dziekan ks. prof. dr S. G r z y b e k pełnił tę funkcję przez trzy kadencje, tj. od 1 X 1969 r., przedtem zaś był przez trzy lata prodziekanem. Razem z nim złożyli sw e obowiązki prodziekańskie ks. prof. dr S. P a s i e r b (prodziekan od 1 X 1966 r.) i ks. prof. dr J. M y ś k ó w (prodziekan od 1 X 1972 r.). Nowym dzieka­ nem m ianowany został ks. doc. dr hab. H. J u r o s . Stanowisko pro­ dziekana nie zostało na razie obsadzone. Jednocześnie odszedł na em ery­ turę ks. prof. dr R. P a c i o r k o w s k i , kierownik katedry apologetyki. Podczas inauguracji nowego roku akad., która się odbyła 5 X 1978 r., ks. rektor prof. dr J. Stępień podziękował serdecznie w szystkim w ym ie­ nionym profesorom za ich długoletnią pracę dla dobra W ydziału 1 Uczelni.

Dn. 1 X II ks. dr hab. E. O z o r o w s k i otrzym ał etat docenta. W dniu 2 II 1979 r. ogłoszona została jego nom inacja na biskupa tytularnego Bitetto i sufragana diecezji w Białymstoku. K onsekracji biskupiej do­ konał 2i9 IV w Białym stoku ks. arcybp H. G u l b i n o w d i c z przy współudziale ks. bp. E. K i s i e l a i les. bp. W. J ę d r u s z u к a. W uroczystości uczestniczyła delegacja ATK oraiz liczna grupa pracow­ ników i studentów.

III. HABILITACJE

Dn. 11 XII 1978 r. Rada Wydziału nadała stopień naukowy doktora habilitow anego teologii ks. dr. L. J. G r z e b i e n i o w i na podstawie dotychczasowego dorobku naukowego oraz rozprawy Pionierski tru d m i ­ sjonarzy słowiańskich 1881—1969 (Wśród ludów Zambii 1), Kraków 1977, WAM, ss. 405, 2 nlb., 144 ilustr., 5 tabl. Recenzentami byli: ks. prof, dr H. E. W у с z a w s к i, ks. prof. dr B. K u m o r (KUL), ks. doc. dr hab. Z. Z i e l i ń s k i (KUL).

Autor posiada znaczny dorobek naukowy. Początkowo specjalizow ał się w zakresie historii bibliotekarstwa, publikując m. in. artykuł Organi­ zacja bib liotek jezuickich w Polsce od. X V I do X V III w., ABMK 30 (1975) i 31 (1975). Bierze też czynny udział w przygotow yw anym do druku przez ATK Słownik u polskich teologów katolickich. Jego rozprawa ha­ bilitacyjna sitamowi pierwszą pełną m onografię polskiej m isji jezuickiej w Zambii. Oparta została na bogatym m ateriale źródłowym, zebranym w archiwach kościelnych w Zambii, w Anglii, w Rzymie, K rakow ie

i Starejwsi. Autor om ówił szczegółowo w układzie chronologicznym udział Polaków w początkach m isji zam bijskiej (1879—1912), form ow a­ nie się polskiej m isji (1912—1927), dzieje m isji w okresie niezależnej prefektury w Broken Hill (1927—1950) oraz w latach powstania w ik a- riatu apostolskiego i archidiecezji w Lusaka (1850—1969). Na końcu podał w ykaz im ienny jezuitów, którzy pracowali na misji, podobny w y ­ kaz ss. służebniczek NMP w spółpracujących z nimi, zestaw n ajw ażn iej­ szych w ydaw n ictw w językach afrykańskich na tem at misji, rejestr szkół katolickich w archidiecezji w 1969 r. oraz statystykę dotyczącą stanu Kościoła katolickiego w Zambii w tym że roku. Cennym uzupeł­ nieniem m onografii jest opracowany przez autora wybór listów arcybo. А. К o z ł o w i e с lk i e g o pt. Listy z mis yjn ego frontu (Wśród ludu Zambii 2), Kraków 1977, WAM, ss. 210, 2 nlb.

IV. DOKTORATY

S. T. F r а с e k. Zqromadzenie sióstr franciszkanek Rodziny Marii

w latach 1939— 1945, Warszawa 1978 ss. 489, X X IV .

Promotor: ks. prof, dr H. E. W y c z a w s k i . Recenzenci: ks. doc. dr hab. M. B a n a s z a k , prof. dr J. P a j e w s к i (UAM).

Obrona: 27 IX 1978 r.

Rozprawa ukazuje losy i działalność zgromadzenia ss. Rodziny Marii, trzech prowincji zakonnych w Polsce i jednej w Rumunii w czasie II w ojny św iatow ej. Stanowi zasadniczo rekonstrukcję historyczną ze w zględu na niekom pletną podstawę źródłowa i brak opracowań. Za m ateriał źródłowy służyły autorce zachowane akta w archiwum zgrom a­ dzenia oraz relacje sióstr i osób spoza zgromadzenia. Rozprawa składa się z pięciu rozdziałów, w ktôrvch zostały przedstawione: struktura organizacyjna zgromadzenia w 1939 r.; sytuacja sióstr i domów zgrom a­ dzenia podczas kam panii wrześniow ej; funkcjonow anie zgromadzenia w latach wojny; życie sióstr w warunkach okupacyjnych; działalność ośw iatow a i w ychow aw cza oraz praca charytatywna zgromadzenia szczególnie na rzecz w ysiedlonych, w ięźniów , członków ruchu oporu

i podziem nych form acji wojskowvch. Rozorawa jest pierwszvm d o w o-

jennym opracowaniem dziejów zgromadzenia w skom plikowanych w a­ runkach okupacyjnych.

Ks. J. Ż o ł n i e r k i e w i c z , Więź małż eńska w w y pow ie dziac h w y ­ branych kategorii m ieszkańców Olsztyna, Warszawa 1978 ss. 257.

Promotor: prof, dr A. Ś w i ę c i c k i . Recenzenci: ks. prof, dr W. P i ­ w o w a r s k i (KUL), doc. dr hato. M. Z i e m s k a (UW).

Obrona: 20 XI 1978 r.

W lutym i marcu 1977 r. autor przeprowadził badania em piryczne wśród żonatych m ężczyzn i zam ężnych kobiet ze średnim i wyższym w ykształceniem na terenie Ołsiatyna. Zastosował socjologiczną metodę ankietow ą i pam iętnikarską, opartą na opisach m ałżeństw responden­ tów oraz m ałżeństw znanych respondentom. Wśród badanvch osób bvły m ałżeństwa udane, które przezw yciężyły kryzys, oraz nieudane, które sie r o z D a d ły . Autor zakw alifikow ał do opracowania 100 ankiet w yp eł­ nionych przez m ężczyzn i 100 przez kobiety. Na tej podstaw ie przepro­ w adził nowa klasyfikację czynników w ięzi m ałżeńskiej oraz określił wzór i model w ięzi idealnego m ałżeństwa funkcjonujący w świadom ości respondentów. Stwierdził, że czynniki w ięzi w m ałżeństwach nieudanych w ystąpiły dwukrotnie rzadziej niż w m ałżeństw ach idealnych, a n ie­

3 2 0 R O M A N K A R W A C K I _[6]

które osobowościowe nawet trzykrotnie rzadziej. Elem enty wiązi autor zilustrował przykładami w ziętym i z konkretnych sytuacji życia m ałżeń­ skiego. U stalił, że istn ieje zróżnicowanie w strukturze w ięzi m ałżeń­ skiej, uwarunkow ane płcią, wykształceniem , stażem m ałżeńskim i po­ stawam i św iatopoglądow ym i respondentów. Rozprawa ma nie tylko charakter poznawczy i czysto teoretyczny, lecz także praktyczny. U zy­ skane w yniki badań mogą służyć poradnictwu m ałżeńsko-rodzinnemu. Ks. M. J . ó z e f c z y k , Religijność i moralność na początku sam odziel­ nego życia. Studium socjologiczne na podstaw ie badań prow adzonych w śród osób w w i e k u 25—30 lat w parafii św. Mikołaja w Elblągu, W arszawa 1978 ss. 265.

Promotor: prof, dr A. Ś w i ę c i c k i . Recenzenci: ks. doc. dr hab. W. Z d a n i e w i c z , doc. dr hab. Z. K o m o r o w s k i (UW).

Obrona: 20 XI 1978 r.

Przedm iotem pracy jest religijność i moralność ludzi w w ieku 25—30 lat, przyjętego za górną granicę w ieku m łodzieżowego. Badania zostały przeprowadzone w Elblągu w 1977 r. Zastosowano metodę audytoryjną na próbie 300 osób. W yniki badań w ykazały, że tylko indyw idualistyczne elem enty religijnoś°i i m oralności są w zględnie spójne ze sobą. Cen­ tralne m iejsce zajm uje w yznacznik wiary. Pew ien w pływ w yw iera też w ykształcenie religijne, które było mierzone okresem czasu uczęszczania na katechizację. Na m arginesie zespołu tych elem entów znajdują się elem enty życia społecznego. Zaznacza się w pływ m ałżeństwa na reli­ gijność i moralność respondentów: w zakresie religijności jest on jedno­ kierunkowy, natom iast w zakresie moralności dwukierunkowy, tj. ina­ czej przebiega wśród mężczyzn, a inaczej wśród kobiet.

Ks. J. S o j d a, Dzieje parafii Mstów, Warszawa 1977 ss. 288.

Promotor: doc. dr hab. M. B a n a s z a k . Recenzenci: ks. prof, dr H. E. W y c z a w s k i , prof. dr J. B i e n i a r z ó w n a (UJ).

Obrona: 20 X I 1978 r.

Badaniam i objęto cały okres historyczny parafii, od początku jej istnienia do chw ili obecnej. W tym celu przeprowadzono kwerendę archiwalną i biblioteczną. W pracy został przyjęty układ rzeczowy:

1

Ks. M. W o j t o w i c z , Podm io t nieomylności w Kościele wedłu g A. S. Chomiakowa i jego szkoły, Warszawa 1978 ss. 258.

Promotor: ks. prof. dr J. M y ś к ó w. Recenzenci: ks. prof. dr H. B o ­ g a c k i , ks. doc. dr hab. W. H r y n i e w i c z (KUL).

Obrona: 20 XI 1978 r.

Przedm iotem rozprawy jest nieom ylność w K ościele w ujęciu jednego z prekursorów odnow y rosyjskiej teologii praw osławnej w X IX w., A. S. C h o m i a k o w a i zw olenników jego poglądów. Posługując się metodą analityczno-porównaw czą, autor podjął próbę ustalenia, w jakim stopniu szkoła Chomiakowa przypisuje udział w charyzm acie n ieom yl­ ności jednostce ludzkiej, hierarchii kościelnej i soborowi powszechnem u.

Okazało się, że jedynym , pełnym podm iotem nieom ylności jest, według

może nim być ani pojedynczy człow iek (biskup rzymski), ani też sama hierarchia kościelna. W stosunku zaś do soboru powszechnego Chomia- kow m ówi jedynie o relatyw nej nieom ylności.

Ks. J. D e c y k , Posługa pojednania w liturgii odnowio nej po soborze w a t y k a ń s k im 11, W arszawa 1978 ss. 280.

Promotor: ks. prof. dr S·. G r z y b e k . Recenzenci: ks. prof, dr A. S k o w r o n e k , ks. doc. dr hab. J. K u d a s i e w i c z (KUL).

Obrona: 18 X II 1978 r.

W pracy om ówiono najpierw biblijne spojrzenie na fakt istnienia zła i grzechu. W ST istniało pojęcie nawrócenia oraz znane były obrzędy pokutne. W ezwanie do pokuty i nawrócenia przedstaw ione w ST podjął i zrealizował Jezus Chrystus. Całe Jego życie, a szczególnie męka, śmierć i zm artw ychw stanie m ają na celu odpuszczenie grzechów człow iekow i i pojednanie ludzkości z Bogiem. Pojednanie dokonane przez Chrystusa w m isterium paschalnym jest obecnie ciągle odtwarzane w K ościele po­ przez sakram enty pojednania (chrzest, pokuta, nam aszczenie chorych oraz Eucharystia). Po soborze w atykańskim II sakram enty te zostały ujęte w now ym św ietle. Pełnią nie tylko funkcję negatyw ną (odpusz­ czenie grzechów), ale ■ i pozytyw ną (jednanie człow ieka z Bogiem). Ta­ jemnica pojednania uwidacznia się zw łaszcza w e Miszy św., gdyż Eucharystia jest szczytem i źródłem w szelkiego pojednania dokonu­ jącego się w Jezusie Chrystusie.

Ks. S. G a c e k , Analiza egzegetyczno-teologiczna relacji o cudach w K siędze Jozuego. Studium z zakresu historii redakcji, Warszawa 1978 ss. XVIII, 207.

Promotor: ks. doc. dr hab. J. Ł a c h . Recenzenci: ks. prof, dr

5. G r z y b e k, ks. doc. dr hab. J. H o m e r s k i (KUL). Obrona: 22 I 1979 r.

Autor postaw ił sobie za zadanie dotarcie do autentycznej m yśli teo­ logicznej rozdziałów Joz zawierających relacje o cudach (Joz 3, 1—5,. 1;

6

V. SYMPOZJA I SESJE NAUKOWE

Dn. 22 X I 1978 r. odbyło sdę sym pozjum ku czci śp. ks.. prof. dr. Z. M. O b e r t y ń s k i e g o (1 XII 1894— 12 V. 1978), zorganizowane przez ka­ tedrę historii Kościoła. Słowo w prow adzające w ygłosił ks. prof, dr H. E. W y c z a w s k i . Działalność naukową i dydaktyczną Zmarłego na UJK w e Lw owie, na UW oraz w m etropolitalnym sem inarium duchow ­ nym w W arszawie om ówił ks. dr J. W y s o c k i , N astępnie s. G. J o r

3 2 2 H O M A N K A R W A C K I

d a n ze zgromadzenia ss. Niep. Poczęcia NMP przedstawiła osobowość ks. Obertyńskiego, związanego długoletnią przyjaźnią z nfepakalan.ka.mi. W Szym anowie, gdzie znajduje się ich dom generalny, odbyła się dn. 29 X cerem onia poświęcenia płyty pam iątkowej na jego grobie.

Z okazji obchodzonej w tym roku 60 rocznicy odzyskania niepodle­ głości zorganizowana została dn. 18 X II sesja naukowa na tem at roli Kościoła katolickiego w odzyskaniu i umacnianiu państw ow ości polskiej. Otwierając sesję ks. rektor prof. dr J. S t ę p i e ń w yjaśnił, że tem atyka ta stanow i rozw inięcie i pogłębienie w ypow iedzi historyków polskich na sesji PA N poświęconej tej rocznicy w dniach 8—9 XI. Po zagajeniu przez ks. doc. dr. hab. M. B a n a s z a k a wygłoszono dwa referaty. Ks. J. W y s o c k i om ówił postaw ę arcybp. A. Kakow skiego wobec sprawy niepodległości Polski, a ks. doc. dr hab. F. S t o p n i a k zajął się fun k ­ cją integracyjną K ościoła w okresie 20-leeia m iędzywojennego.

' VI. GOŚCIE WYDZIAŁU

W dniu 24 X 1978 r. prof. dr J. S t a 11 m а с h, kierownik katedry filozofii scholastycznej na U niw ersytecie J. Gutenberga w Moguncji, odw iedził ATK w ram ach trw ającej od 1971 r. w spółpracy z tym U ni­ w ersytetem . Gość w ygłosił odczyt nt. Norm a in dyw idualna a ważność absolutna ogólnych n orm moralnych. Punktem w yjścia rozważań była teza I. K a n t a , który podatność jakiejś zasady moralnej do ujęcia jej w postaci prawa m oralnego uznaje za kryterium jej mocy wiążącej. Podobnie ostatnio w etyce anglosaskiej uzasadnia się zakaz jakiegoś postępowania następstw am i, jakie w yniknęłyby, gdyby w szyscy ludzie zaczęli tak postępować. Pow staje w ięc pytanie, czy zasada powszech­ ności normy etycznej należy do jej istoty, czy też trzeba się liczyć z m ożliwością czysto indyw idualnego prawa.

Odrzucając form alną etykę obowiązku Kanta, prelegent w ykazał także brak precyzji pojęć w filozofii życia G. S i m m 1 a, która była reakcją na rygoryzm etyki kaniow skiej. Z drugiej strony materialna etyka w ar­ tości M. S c h e l e r a , który poddał krytyce koncepcję Simmła,, zbytnio przesunęła akcent z ogólnej powinności na indyw idualną wartość. Do­ piero N. H a r t m a n n uzasadnił indyw idualnie w ażną powinność od­ powiednim indyw idualnym obrazem wartości, którego elem enty skła­ dow e są zawsze ogólnej natury. W obrazie tym wyraża się aksjologiczna idea osobowości, którą każdy człowiek Wypełnia w łasną życiową rzeczy­ w istością. N ie popada przy tym w konflikt z ogólnie przyjętym i w ar­ tościam i, poniew aż sam stanow i jedyny w sw oim rodzaju kompleks tychże wartości. W ten sposób Hartmann podporządkował etos in dyw i­ dualny ogólnie w ażnej etyce.

R ównież jednak pod adresem tego rozwiązania można w ysunąć za­ rzut zaw ieszenia w powietrzu wartości, jeśli nie ugruntuje się ich w bycie, jak to czyni w yznaw ana przez prelegenta realistyczna etyka wartości. Pow inność bowiem w ypływ a nie z jakichś idealnych i sam ych z siebie obowiązujących wartości, lecz z natury człowieka oraz rzeczy, z którym i ma on do czynienia. W każdym indyw iduum urzeczywistnia się istota ludzka i dlatego do każdego bez w yjątku indyw iduum w każ­ dej sytuacji odnoszą się reguły ludzkiego postępowania, przynajm niej w ykluczające to, co jest nieludzkie. W szystko, co sprzeciw ia się osobo­ w em u charakterowi jednostki, nie może sprzyjać rozw ojowi jej m oral­ nej osobowości, tj. tego, co jest w niej ludzkie. Przede w szystkim w łasne

istnienie jest w artością dla podm iotu aktu moralnego i dlatego powinno być zaafirm owane przez odpowiednie postępowanie. Podobnie istnienie innych ludzi jako partnerów w spółżycia społecznego skłania do osobo­ w ego działania na m iarę tychże osób. Także w łasna natura rzeczy, z którym i człowiek jako podm iot działania moralnego ma do czynienia w różnych sytuacjach, stanow i w ezw anie do rzeczowego działania sto­ sow nie do natury tych rzeczy.

Istnieje przy tym p ew ien stopień etosu wychodzący ponad miarę ogól­ nej pow inności i w yrażający się w ezw aniem do w ielkoduszności i w sp a­ niałom yślności, jakie cechują postaci moralnie nieprzeciętne. Chociaż bowiem absolutny ideał moralnej doskonałości jest jeden, poszczególni ludzie zbliżają się do niego w edług innej miary, która w każdym przy­ padku obowiązuje tylko jedno indywiduum . N ie bez racji m ówi się, że czyny św iętych są godne podziwu, ale nie naśladowania, ponieważ n ie można ich uogólniać. Tego rodzaju pojęcie m oralności daleko od­ biega od schem atu praw ideł jednakowo w ażnych dla w szystkich ludzi bez wyjątku. Jednak jest to nie indyw idualna etyka, lecz raczej in ­ dyw idualny etos, który się rozwija na gruncie ogólnie obowiązującej etyki ludzkiej w edług w łaściw ych danej jednostce m ożliwości oraz w ramach kształtujących jej życie sytuacji.

Jak widać, problem norm owania indyw idualnego w etyce łączy się nierozerw alnie z filozoficznym rozróżnieniem istoty i istnienia. N ie­ uznawanie przez w spółczesny egzystencjalizm istoty, która norm uje istnienie w e w szystkich jego zasadniczych rysach i specyficznych dzia­ łaniach, prowadzi do radykalnej indyw idualizacji etosu, czyli w prak­ tyce do porzucenia etyki norm atyw nej jako takiej. Tego rodzaju etycz­ ny nom inalizm absolutyzuje u sam ych podstaw etyki indyw idualność i w olność człow ieka na niekorzyść jego istoty i związanej z nią m oral­ ności. W olność sama w sobie nie jest jeszcze etosem, lecz stanow i do­ piero w arunek, chociaż rozstrzygający, moralnego charakteru ludzkie­ go działania. Wolność moralna m usi istnieć w relacji napięcia do po­ w inności, nie może zaś być czystą nieokreślonością, tj. obojętnością i neutralnością w stosunku do w szystkiego. Jako w olność podmiotu m oralnego ma być z konieczności w olnością do dobrego i do złego, bo tylko taka w olność um ożliwia w szelką poczytalność i odpow iedzial­ ność, czyli urzeczyw istnianie lub zaprzepaszczanie wartości.

Po referacie i dyskusji odbyło się spotkanie prof. J. Stallm acha z pracow nikam i naukow ym i kierunku moralnego, w którym w zięli rów ­ nież udział pracow nicy kierunku etycznego Wydziału Filozofii Chrześci­ jańskiej.

W dn. 31 X ks. prof, dr H. F r i e s z W ydziału Teologicznego U ni­ w ersytetu w Monachium w ygłosił referat Kościół a królestw o Boże, rozwijając to zagadnienie w dziesięciu tezach.

1. K ościół nie jest królestw em Bożym. K ościół Jezusa Chrystusa, ro­ zum iany jako w spólnota wierzących, którzy starają się Go naśladować, stanow i znak, że królestwo Boże już nadeszło i jest obecne w K oś­ ciele, ale w sposób zaczątkowy i ukryty. Obecność królestwa Bożego w K ościele w ynika stąd, że jest on Kościołem Jezusa, w którym kró­ lestw o to stało się niegdyś bliskie (ecce) i obecne (hodie). Kościół żyje słow em Jezusa, które w ciąż głosi, pośrednicząc w Jego zbawczej posłu­ dze pojednania człowieka z Bogiem i pokonywania zła na świecie. D zięki nowem u życiu, zapoczątkowanem u przez Zm artwychwstałego, Kościół jest nadzieją ludzkości, nadając sens ludzkiemu istnieniu.

324 R O M A N K A R W A C K I [10] 2. K ościół nie jest królestw em Bożym na ziemi. Obietnice dotyczące panowania Boga na ziem i nie ograniczają się tylko do Kościoła. Kró­ lestw o Boże jest w szędzie tam, gdzie wśród ludzi zachowuje się spra­ w ied liw ość i miłość, w zyw a do nawrócenia i wiary, umożliwia jej czyn­ ne w yznaw anie. K rólestw o Boże można rozpoznać w każdej bezintere­ sownej działalności człowieka, w jego zaangażowaniu na rzecz pojedna­ nia, w olności i pokoju. Wyraził to sam Jezus: „Kto bowiem nie jest przeciwko wam, ten jest z w a m f (Łk 9, 50). Podobnie . św. A u g u ­ s t y n rozróżniał dwa państwa tylko na zasadzie panowania m iłości Boga czy m iłości siebie. Fakt ten nie pomniejsza znaczenia K ościoła, ale pozwala lepiej poznać jego związek ze światem . K ościół w sw ej historii nie zawsze był m iejscem , gdzie była głoszona w yłącznie dobra nowina i panowało królestwo Boże. Zbyt często w iązano go z m ocnym i tego św iata, w iarę zastępowano dyplomacją, komprom isem czy sukce­ sem, a ew angelię zam ieniano na groźną nowinę o piekle. Kościół w sw ym naśladowaniu Chrystusa może być pogardzany przez m ożnych i mądrych, ale m usi pozostać nadzieją ubogich i małych, do których się odnoszą ew angeliczne błogosław ieństw a.

3. Kościół nie jest królestw em Bożym budowanym w ludzkiej spo­ łeczności. Królestw o to bowiem nie może być utożsam iane z różno­ rodną działalnością K ościoła w służbie ludzi, przejawiającej się w spo­ łecznych reformach, usuwaniu tego, co nieludzkie, pomocy dla kra­ jów nierozwiniętych. Królestwo Boże jest przede w szystkim darem (Gabe), który powinien- stać się zadaniem (Aufgabe). Daru tego nie m oże zastąpić nawet najszlachetniejsza aktywność, bo w szelkie formy ludzkiego działania, także chrześcijańskiego i kościelnego, stoją pod znakiem eschatologii. W jej św ietle najw iększe osiągnięcia okazują się niedoskonałe i niepełne.

4. Królestw o Boże jest celem, dó którego Kościół zdąża. Jest ono nadzieją i przyszłością Kościoła.. Ewangeliczna prośba „przyjdź kró­ lestw o T w oje” jak rów nież w ezwanie do czuwania i cierpliw ości stają się zrozum iałe tylko w tedy, gdy istniejący ,,jué” Kościół pojm uje się jako drogę do „jeszcze n ie” osiągniętego, nie zrealizowanego, wciąż oczekiwanego celu, jakim jest Boże królestwo. Między Kościołem w ięc a królestwem Bożym utrzym uje się ciągły stan napięcia. Kościół jako pielgrzym ujący lud Boży pozostaje w służbie Bożego królestwa. Tym dynam icznym określeniem Kościoła ostatni sobór zastąpił jego daw­ niejsze statyczne ujęcia: dom Boży, świątynia,' m iasto św ięte, ciało Chrystusa.

5. K rólestwo Boże to nie tylko przyszłość, lecz rów nież aktualna, krytyczna instancja działalności K ościoła, stale ją m odelująca i mo­ bilizująca. Kościół nie może antycypow ać etapów swej drogi, które ma do przebycia. Gdyby Kościół w yprzedzał w łasną przyszłość, ozna­ czałoby to, że posiada już w szystko i niczego się nie spodziewa, ka­ nonizując siebie takim, jakim jest, i akceptując wszystko, co czyni. Każda zmiana obecnego stanu byłaby grzechem. Takie jednak rozum ie­ nie Kościoła prowadziłoby do nieuzasadnionego trium falizm u. Określe­ nie Roma aeterna odnosiło się do pogańskiego Rzymu, ale n ie pasuje do niebieskiego Jeruzalem z Apokalipsy.

6. Z faktu, że Kościół Chrystusa jest pielgrzym ującym ludem Bożym i ma swoją historię oraz związaną z nią transcendentalną, eschatolo­ giczną przyszłość, w ynika, iż potrzebuje w ciąż reform y (Ecclesia sem ­ per reformanda). Nie można w ięc słowa re form atio stosow ać tylko do protestantyzm u, jak to było dotychczas w zwyczaju. K ościół powinien

mieć poczucie w iny i pragnąć odnowy, bo to jest' cechą jego doczes­ ności. Jednocześnie sama zdolność Kościoła do stałego odnawiania się, jako Kościoła słabych, upadających ludzi, jest znakiem jego życia i przyszłości. Punktam i orientacyjnym i tej odnowy, zgodnie z nauką soboru w atykańskiego II, są: pochodzenie Kościoła od Jezusa (prze­

szłość), ukierunkow anie na przyjście królestwa Bożego (przyszłość)

i służba człow iekow i (teraźniejszość). Praw dziw a bowiem odnowa m u­ si być zawsze w ierna wobec sw ego źródła, nastaw iona na w łaściw y cel i uwzględniająca konkretną sytuację. Tego rodzaju program odnowy Kościoła oznacza konieczność odchodzenia od struktur i modeli, któ­ re narosły w ciągu w ieków , i chociaż w sw oim czasie były konieczne, nie mogą być zatrzym ywane za w szelką cenę. K ościół m usi być stale gotowy do porzucania tego, co posiaĄa (exodus), do w yzbyw ania się dawnych form, do znoszenia ucisku i prześladowań ze strony świata. Wprawdzie nie brak mu w tych cierpieniach „pociech Bożych” (por. KK 8), ale nie może z tego tytułu rościć sobie prawa do ziem skiej chwały.

7. K ościół nie może istnieć tylko dla siebie i siebie jedynie podzi­ wiać, rozbudowując w łasne pozycje i broniąc swego puntatu widzenia. W iarogodność Kościoła zależy od wierności w przepowiadaniu kró­ lestw a Bożego, z którym m usi w ciąż konfrontow ać siebie jako z w ła s­ nym vis-à -v is i którego nie może stracić z oczu jako swego celu. Racją bytu Kościoła jest jego istnienie dla innych na wzór Chrystusa, który przyszedł, aby służyć, a nie, aby Jemu służono (Mt 20, 28). Nie wolno w ięc K ościołow i głosić sw ojej m ądrości i w ystępow ać w e w ła s­ nym interesie, jeżeli, zgodnie ze sw ym przeznaczeniem, chce pozostać dla św iata sakram entem, tj. znakiem i narzędziem w ew nętrznego zjed­ noczenia z Bogiem oraz jedności ludzi m iędzy sobą (por. KK 1).

8

9. Kościół n ie będąc królestw em Bożym ani też n ie będąc królestw em Bożym na ziem i i nie mogąc sam budować tego królestwa, ponieważ jest ono darem Bożym, m oże jednak — jak wspólnota tych, którzy są w drodze — prosić o jego nadejście. Wspólnota ta bowiem nie tylko żyje słow em Jezusa, tj. treścią Bożego panowania, jakie głosił, ale posiada też Jego zapew nienie o skuteczności ustawicznej m odlitwy oraz nieprzerwanym działaniu Jego mocy.

10. Tak pojęty Kościół jest nade w szystko społecznością nadziei, a nie jedynie wspólnotą w ierzących w Chrystusa. Jednocześnie sam stanowi źródło nadziei dla całego świata, przynosząc mu pociechę, w yzw olenie i w ezw anie do przyjęcia królestw a Bożego. Nakreślony obraz Kościoła może się w ydać zbyt optym istyczny. Optymizm ten jednak płynie z nadziei, która jest ow ocem i siłą naszej wiary. Ew an­ gelia to radosna nowina i obowiązkiem chrześcijan jest pośrednicze­ nie w jej przekazywaniu ludziom , którym dzisiaj grozi nie tyle pycha, ile beznadziejność i strach. W szyscy jesteśm y K ościołem i ze zw y­ cięstwa Chrystusa nad śm iercią czerpiem y odwagę do podejm owania

3 2 6 H O M A N K A R W A C K I

_[12]

wciąż nowego życia. Przez nas K ościół staje się dzisiaj instancją w y ­ znaczającą sens życia i śmierci. K rólestwo Boże, głoszone jako „Radość i nadzieja” (Gaudium et spes) —· zgodnie z tytułem soborowej konsty­ tucji, nad którą współpracow ał obecny papież — jest w ielkim oczeki­ w aniem Kościoła w Polsce i na św iecie u progu nowego pontyfikatu. W dyskusji po w ykładzie poruszono m. in. następujące zagadnienia: w eryfikacji rozwoju m yśli teologicznej w oparciu o niezm ienne źródło, jakim jest objawienie; w łaściw ego rozum ienia hierarchii w K ościele oraz w ogóle porządku prawnego (Recht), który trzeba przeciwstawiać bezprawiu (Unrecht), ale nie porządkowi charyzm atycznem u (Liebe)·, konieczności łączenia dawnej chrystologii „odgórnej” (Chrystus wiary) z modną dziś chrystologią „oddolną” (Jezus historii), jak to czyni

Pismo św. (Paweł —■ synoptycy). Na zakończenie ks. prof. H. Fries

poinform ował o studiach dla świeckich na W ydziale Teologicznym U ni­ w ersytetu w Monachium.

Dn. 8 XI złożył w izytę w ATK i spotkał się ze studentam i kierunku

m isjologii bp K a l o n d M u k e n g ’ a, ordynariusz diecezji Luiza

(Zair). Jest on pierwszym biskupem tej diecezji pochodzenia afrykań­ skiego (od 1971 г.), a zarazem drugim w ogóle od czasu jej powstania w 1967 r. z podziału archidiecezji Kananga. Diecezja ta, w iększa te­ rytorialnie od Belgii, posiada tylko 28 kapłanów (w tym 8 diecezjal­ nych, a 20 zakonnych), 66 sióstr (16 kanadyjskich i 50 afrykańskich) oraz 222 katechetów świeckich. W Polsce biskup zairski poszukuje po­ mocy zarówno wśród kapłanów i zakonnic jak i wśród świeckich, któ­ rzy przydaliby się zw łaszcza w szkolnictw ie, gdyby m ogli przyjechać n aw et na okres kilku lat.

Dn. 24 XI odwiedził uczelnię arcbimandryta G o r a z d, przewodni­ czący sekcji prasy i w ydaw n ictw kościelnych przy Sw. Synodzie Pra­ w osław nym Patriarchatu Bułgarii. Poprzednio był dwukrotnie w P ol­ sce w 1969 oraz w 1971 r. Obecnie w ygłosił referat poświęcony życiu i działalności św. K lem ensa Bułgara, ucznia i towarzysza św. św. Cy­ ryla i Metodego, jednego z siedm iu apostołów Bułgarii, pierwszego słow iańskiego biskupa Ocbrydy. gdciie zmarł i został pochowany w 916 r. Znaczny jest w kład św. Klem ensa w rozwój powstającej w ó w ­ czas literatury słow iańsko-bułgarskiej, która zapoczątkowała nową cy­ w ilizację w zachodniej części Bułgarii na przełom ie IX i X w. Pre­ legent zapoznał też słuchaczy ze strukturą organizacyjną Kościoła pra­ w osław nego w Bułgarii oraz niektórym i przejawam i jego życia reli­ gijnego.

W dniu 28 XI gościem W ydziału był ks. prof. dr J. G e v a e r t SDB. dyrektor instytutu katechetycznego przy Papieskim U niw ersyte­ cie Salezjańskim w Rzymie, autor w ielu prac z zakresu antronologii katechetycznej. W w ykładzie sw ym om ówił w ujęciu katechetycznym tem at Wielkie p roble m y ży ciow e człowieka w Biblii, Ponadto na zebra­ niu koła naukowego katechetów w ygłosił referat Koncepcja katechezy dorosłych.

VII. DZIAŁALNOŚĆ POZA UCZELNIĄ

W dniach 4—6 IX 1978 r. pracownicy naukowi kierunku biblijnego z ks. rektorem prof. dr. J. Stępniem i b. dziekanem ks. prof. dr.

S. Grzybkiem na czele w zięli udział w XVI kongresie polskich b iblis-

tów, który się odbył w w yższym larium duchownym w Kielcach.

K ongres poświęcony był zagadnieniom herm eneutyki biblijnej ST i NT. W spotkaniu patrologów polskich, zorganizowanym w dniach 19— 21 X w w yższym sem inarium duchownym w Tarnow ie na tem at m o­ dlitw y starożytnych chrześcijan, uczestniczyli pracownicy naukow i ka­ tedry patrologii. Ks. dr W. M y s z o r w ygłosił referat Zagadnienie m o d li tw y gnostyków. Przedstawiono też następujące komunikaty: ks. mgr K. O b r y ć k i, M odli tw a za zm arłych u Tertuliana; dr S. К a- l i n k o w s k i , Czas i miejsce m o d li tw y starochrześcijańskiej; ks. dr E. S t a n u 1 a, sekretarz sekcji patrystycznej, M odlitw a w teologicz­ n y m w y k ła d zie św. Hilarego oraz Kon te m plac ja i m e d yta c ja w ży ciu OO. Kościoła.

W ydział utrzym ywał w tym okresie także kontakty naukow e z za­ granicą. Prof. dr A. Ś w i ę с i с к i i ks. doc. dr hab. W. Z d a n i e w i c z byli na IX św iatow ym kongresie socjologów w U ppsali (Szwecja), obradującym w dniach 14—19. VIII pod ogólnym hasłem N astę pstw a rozw oju społecznego. Ks. prof. dr J. C h a r y t a ń s k i, ks. dr W. К u- b i к i ks. dr R, M u r a w s k i udali się na zjazd katechetów i peda­ gogów religii obszaru języka niem ieckiego, odbywającym się w dniach 2-5—30 IX w Augsburgu (RFN) nt. Socjalizacja a dośw iadczenie wiary.

Ks. doc. dr hab. T. G o g o l e w s k i z okazji swego pobytu w Rzy­ m ie spotkał się 28 IX w Instytucie Polskim oraz 30 IX w Kolegium Polskim z księżm i studiującym i na rzym skich uczelniach. Na życze­ nie słuchaczy om ówił zagadnienie m etodologii pracy naukow o-w ydaw - miczej w aspekcie ich przyszłej działalności naukowej w kraju. Przy­ gotowując prace dyplom ow e za granicą, nie można się ograniczać do w ym agań m erytoryczno-form alnych, staw ianych przez tam tejsze ośrod­ ki naukowe, ale trzeba mieć również na uwadze odnośne przepisy obo­ w iązujące w Polsce przy nostryfikacji dyplom ów zagranicznych. O stat­ nie zarządzenia p aństw ow e w ykluczają ich zw ykłe zatwierdzenie, obostrzając warunki aż do konieczności — w uzasadnionych przypad­ kach — częściow ego uzupełniania studiów. W związku z tym należy położyć w iększy nacisk na m etodologiczną poprawność przedstaw ianych prac. Poniew aż m etodologia jest um iejętnością, której się nabyw a n ie tylko poprzez znajomość zasad teoretycznych, cenną pomocą może się okazać współpraca z krajowym i czasopism ami naukowym i. Jako re­ daktor naczejny STV prelegent poinform ował o m ożliwościach druku w tym półroczniku i obowiązującej w nim technice w ydaw niczej. Za­ chęcił zwłaszcza do nadsyłania sprawozdań z w ydarzeń naukowych oraz om ówień i recenzji, dla których opracowania pobyt za granicą stwarza w yjątkow o korzystne okoliczności.

Zrzeszenie katolickich hom iletyków (Arbeitsgemein schaft katołischer Homiletikern), w którego spotkaniach biorą także udział ewangelicy, zorganizowało w dniach 2—6 X w Würzburgu (RFN) sym pozjum nt. Kom pete n c je kaznodziei. U czestniczył w nim ks. dr A. L e w e k jako członek zrzeszenia do 1972 r., zabierając głos w jednej z grup robo­ czych, która dyskutowała nt. Doświadczenie w i a r y p o d s ta w o w y m za ­ łożeniem i kry te riu m kazania. Prelegent w ysun ął postulat, że kazno­ dzieja chrześcijański powinien posiadać jako zasadniczą dyspozycję

3 2 8 R O M A N K A R W A C K I [ 1 4 ]

całkow ite zaangażowanie personalno-egzystencjaine, które wyraża się n ie tylko w w ierze i miłości, ale też w solidnym przygotowywaniu kazań oraz w dynam icznym , a nie anem icznym sposobie ich gło­ szenia (por. A. L e w e k , Das personale Engagement des Predigers, K lerusblatt 59 (1979) nr 1 s. 14 nn.).

Na zaproszenie W ydziału Teologicznego U niw ersytetu J. Gutenberga w Moguncji (RFN) ks. doc. dr hab. J. P r y s z m o n t w ygłosił 13 XXI odczyt Soteriologiczne założenia, praw osław n ej teologii moralnej. D atu­ jąca się od pierwszych w iek ów chrześcijaństwa łączność wschodniej teologii z aoterdologią zaznaczyła się szczególnie wyraźnie w okresie dynam icznego rozwoju rosyjskiej m oralistyki w X IX w. Centralną ideą praw osławnej nauki o zbaw ieniu jest odbudowa natury ludzkiej, w której grzech pierwszych rodziców spowodował głęboki nieład w e­ w nętrzny. Przyw rócenie prymatu ducha nad niższym i władzam i stało się m ożliw e dzięki zbawczem u dziełu Chrystusa, w którego osobie do­ konała się odnowa doskonałego, tj. praw dziw ie duchowego człow ie­ czeństwa. Polega ona na w ew nętrznym przeobrażeniu, którego w yra­ zem jest nie tylko nowa orientacja życiowa, lecz także przemiana w porządku ontołogicznym , stanowiąca podstaw ę dla stopniowego dos­ konalenia się aż do całkow itego zjednoczenia z Bogiem. Motorem tego procesu jest siła zbawcza Bożej łaski, która tw orzy „duchowy orga­ nizm ” człowieka, domagając się jednak w ysiłku z jego strony. Ze w zględu na pozostałe w człow ieku korzenie grzechu w ysiłek ten musi być m aksym alny, przejawiając się zarówno w początkowym, bohater­ skim zryw ie duchowym, jak i w nieustannym trudzie całego życia. W ażnymi elem entam i tej wałki, którą najlepiej prowadzić w pustel­ ni lub w klasztorze, są: poznanie swojej grzeszności, skrucha nad prze­ w inieniam i łącznie z darem łez, w ytrw ałe praktykowanie ascezy w celu przezwyciężenia egoizmu jako głównego źródła grzechów, ustawiczna m odlitwa, zwłaszcza praktyka tzw. m odlitw y Jezusowej, oraz żarliwość religijna w yrażająca postawę życiową człowieka. Prawosław na teologia moralna nie dość w yraźnie odróżnia naturę od nadnatury oraz nasta­ w ia się raczej na człowieka św iętego i przeżywanie w yjątkow ych da­ rów duchowych niż na życie moralne zw ykłego chrześcijanina.