Mineralne składniki nawozowe w glebach torfowych

ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE, T. X V DOD. W ARSZA W A 1965

MARIAN HORAWSKI

MINERALNE SKŁADNIKI NAWOZOWE W GLEBACH TORFOWYCH Zakład Torfoznaw stw a WSR W rocław

%

Jako ekologiczną specyfikę gleb torfow ych uw ażają niektórzy [1] nadm ierną zawartość azotu przy niedostatecznych ilościach potasu oraz mikroelem entów . Najczęściej czyniąc porównanie z glebami m ineralnym i określa się gleby torfowe jako szczególnie bogate w azot, a niektóre z nich (wytworzone z torfow isk niskich) również dosyć zasobne w wapń, czasa­ mi także i w fosfor, a natom iast zdecydowanie ubogie w potas [3, 4, 5]. Te poglądy m ają swe uzasadnienie w olbrzym iej ilości wyników analiz chemicznych, przeliczanych tradycyjnie na absolutnie suchą masę sub­ stancji glebowej. M ineralne składniki pokarmowe roślin odniesione do suchej m asy torfu niezbyt dobrze ch arakteryzują gleby tego typu, gdyż to rfy w w arunkach naturalnych zaw ierają bardzo dużo wody. Składniki m ineralne obliczone na suchą masę torfu stanow ią więc jakby koncentrat z dużej objętości gleby torfow ej i nie są wobec tego porów nywalne z ana­ logicznymi wielkościami gleb m ineralnych. Proces pobierania pokarmów m ineralnych z sub stratu glebowego nie jest związany z suchą masą gle­ by, lecz z jej objętością w stanie naturalnym , w obrębie której działa system korzeniowy rośliny. Biorąc powyższe pod uwagę przyjęto zasad­ niczą koncepcję od T o m a s z e w s k i e g o [2], że składniki pokarm owe roślin należy odnosić do objętości gleby w stanie natu raln ym (mokrym).

Celem niniejszej pracy jest porównanie zawartości azotu i fosforu w glebach torfow ych i m ineralnych na podstawie przykładowo w ybra­ nych kilku próbek torfu. Badane próbki torfu były świeżo pobrane z to r­ fowiska. Oznaczano w nich stopień rozkładu (R^Vo), skład botniczny, pH popielność, ciężar 1 dm3 próbki w stanie naturalnym , ciężar suchej m asy w 1 dm 3 gleby w stanie n aturalnym oraz zawartość N -% i РгОб-^/о w przeliczeniu na suchą masę i na objętość 1 dm3 próbki w stanie n atu ­ ralnym . Ogólną zawartość azotu oznaczano metodą K jeldahla, a fosforu

408 M. HORAW SKI

m etodą kolorym etryczną z kwasem molibdeno-siarkowym. W ykonane równolegle oznaczenia ciężaru objętościowego próbki i jej suchej masy umożliwiły przeliczenie wyników na objętość 1 dm3 w stanie naturalnym . Oprócz próbek torfu zbadano także próbkę gytii wapiennej. W tabeli 2 obok wyników analiz w łasnych podano dla celów porównawczych prze­ ciętne dane dotyczące dwóch gleb: lekkiej piaszczystej oraz czarnoziemu, których autor sam nie analizował.

T a b e l a 1 Próbki to r fu pobrane na śródleśnym to rfo w isk u bagnowym koło Chocianowa

P eat samples taken in в mid f o r e s t p eat bog near Chocianów

Gatunek to r f u * Głębokość za le g a n ia S topień ro zk ład u Decomposi­ tio n degree Odczyn R eaction in W p r z e lic z e n iu na suchą masę Reduced to dry m a tte r

P eat kind Depth

H w H20 w ICI p o p ió ł ash w'og to ta l N p2°5 В % PH %

Bagnowy - bog peat 0 , 0 0 35 3 , 5 5 2,65 4 , 4 8 1, 2 6 0 ,0 2 3

0 , 5 0 30 3 , 7 0 3 , 0 0 4 , 5 5 0 ,8 4 0, 0 2 1 0 ,7 5 70 3 , 9 0 2 , 9 0 5 ,7 5 1,45 0,0 16

Bagnowy-średnio - Bog-peat average 45 3 , 7 0 2,8 5 4 , 9 3 1 ,1 8 0 , 0 2 2

Torf mszysty ze szczątkam i 1 , 0 0 60 4 , 5 0 3, 6 0 6, 8 5 1,68 0, 0 15

drewna sosny i brzozy _{1, 50 50 5 , 1 0 4 , 3 0}

10,65 1,53 0,0 3 3

P it w ith pine and b irc h wood

remnants 1 ,7 5 55 4 , 4 0 3 ,7 5 8 , 5 0 1,9 8 0, 02 4

2 , 0 0 60 5 , 3 0 4 , 3 0 17, 10 1, 75 0 ,0 0 6

biszysty z drewnem-średnio Mossy p eat w ith remnants of wood-average

55 4 , 8 0 4 , 0 0 10,80 1,7 3 0 , 0 2 0

PRÓBKI TORFU

1. Torf wysoki sfagnowy pobrany 27.V.1964 r. w woj. szczecińskim, utw orzony ze słabo rozłożonych (R = 5%) mchów sfagnowych z domiesz­ ką korzonków Ericaceae.

2. Torf bagnowy pobrany 8.VII.1964 w lasach nadleśnictw a Chocia­ nów w woj. wrocławskim. Próbki w ydobyte z różnych w arstw profilu glebowego różniły się znacznie stopniem rozkładu (tab. 1) i składem bo­ tanicznym . W arstw ę głębiej zalegającą określono jako „w arstw a torfu mszystego z drew nem sosny i brzozy” (tab. 1).

3. Próbki torfu niskiego pobrano 27.V.1964 na zm eliorowanym torfo­ wisku w okolicy Szczecina. Z w arstw y głębszej profilu glebowego wyróż­ niono torf niski mszysty, utw orzony głównie z Drepanocladus Sendtneri o małym stopniu rozkładu (R = 10%) oraz torf z głębokości około 0,7 m, utw orzony przeważnie ze szczątków Phragm ites com m unis o znacznym stopniu rozkładu (R = 35%). Próbki 1 i 3 były pobrane podczas wycieczki Szczecińskiej K onferencji Torfowej w m aju 1964 r.

Niektóre własności fizyczne i chemiczne 5 próbek to rfu i 1 próbki g y t ii wapiennej.

Dla porównania podano także przeciętne zawartości ogólnego azotu i łatwo przyswajalnego fosforu (I^Otj) w 2 glebach mineralnych Some physical and chemical p ro p e rties of 5 peat samples and 1 calcareous gythia sample

fo r comparison are given also average contents of to ta l nitrogen aAd av ailab le phosphorus in 2 m ineral s o ils

T a b e l a 2

LP

Nazwa próbki to rfu , g y tii lub gleby mineralnej

S pecification of peat, gythia or mineral s o il samples Odczyn Reaction in Stopień rozkładu Decomposi­ tio n degree % Wil­ got­ ność Moisture % № mokrej próbki Weight 1 eu dm m o ist. sample g Sucha masa .. w 1 dur Dry m atter in 1 cu dm g Na 100 g suchej masy In 100 g dry m atter Na 1 dm^ mokrej próbki In 1 сu dm wet sample w н 2о w ln KCl popiół ash t o ta l N

ч

1 Torf wysoki sfagnowy Highmoor sphagnum peat

3,40 2,90 5 95 980 50 1,74 0,57 13 0,87 0,29 7

2 Torf bagnowy Bog peat

3,70 2,85 45 87 970 125 4,93 1,18 22 6,16 1,48 27

3 Warstwa to rfu mszystego z drewnem sosny i brzozy Mossy peat layer with pine and birchwood remnants

4,80 4,00 55 87 990 130 10,80 1,73 2Q 14,02 2,25 26

4 Torf nisk i mszysty z Drepanokladue Sendtneri Lowmoor peat with Drepanokladus Sendtneri

4,95 4,70 10 92 925 75 5,76 2,05 37 4,32 1,54 28

5 Torf ni.ski trzcinowo- turzycowy Reed-sedge lowmoor 4,55 4,30 35 88 990 120 9,70 2,70 44 11,65 3,24 53

6

7 Gleba lekka piaszczysta Light sand s o il - - - 1500 - 0,08 3 - 1,20 45 8 Czarnozicm Chernozem - - - 1400 - 0,20 10 • - 2,80 140 N A W O Z Y M IN E R A L N E W G L E B A C H TO RF OWY CH

410 M. H O R A W S K I

W tabeli 2 zestawiono w yniki w szystkich zbadanych próbek torfu oraz próbki gytii w apiennej. Wyniki analiz przeciętnych gatunków torfu ukła­ dają się bardzo charakterystycznie. W yniki te nie obejm ują n atu raln ie wszystkich możliwych skrajnych wartości, ani też nie mogą być uważane za w artości średnie. Są to po prostu tylko w yniki przykładowe, jakie się uzyskało z dowolnie w ybranych próbek. Dają one jednak pewien obraz spotykanych ilości azotu i fosforu w konfrontacji z glebą m ineralną i czarnoziemem (ostatnie dwie ru b ry k i tab. 2). Z otrzym anych wyników wyprowadzono następujące wnioski:

1. W przeliczeniu na 1 dm 3 próbki w stanie natu ralny m znalezione w glebach torfow ych ilości azotu i fosforu zbliżone są do ilości spoty­ kanych w glebach m ineralnych.

2. Znalezione w torfach ilości azotu i fosforu stanow ią całą zawartość tych składników w torfie. Ponieważ pierw iastki te w ystępują w torfie częściowo w nierozpuszczalnych związkach organicznych, przeto mogą stać się całkowicie dostępne dla roślin tylko po pełnej m ineralizacji torfu, co może nastąpić w okresie szeregu lat.

3. Torfy pomimo pozornie wysokiej zawartości azotu są jednak prze­ ważnie siedliskami średnio lub słabo zasobnymi we wszystkie m ineralne składniki nawozowe. P rzy łąkarskim lub rolniczym użytkow aniu w ym a­ gają one pełnego i system atycznego nawożenia NPK.

LITERATURA

[1] Ł u p i n o w i c z I. S., G o ł u b T. F.: Torfiano-bołotnyje poczwy BSSR i ich płodorodije. Izd. AN BSSR, Mińsk 1958, s. 278.

[2] T o m a s z e w s k i J.: Gleby błotne i środowisko. Podrozdział: „O sposobach ba­ dania gleb błotnych”. Roczn. Glebozn., 5, 1956, s. 73—99.

[3] T r i z n o S. I.: Osnowy agrotechniki i sielekcji ziernowych kultur na torfiano- -bołotnych poczwach biełorusskoj SSR, Gosud. izdat. sielskochoziajstw . litiera- tury BSSR, Mińsk 1962, s. 39.

[4] T u r c z y n o w i c z S.: M elioracje i zagospodarowanie torfowisk. PWRiL, War­ szawa 1956, s. 27, 41.

[5] Z i z a A. A., N i к o n o w M. N.: S ielsko-choziajstw iennoje izpolzow anije torfia- nych bołot. Sielchozgiz, Moskwa 1955, s. 40.

м. ГОРАВСКИ МИНЕРАЛЬНЫЕ ПИТАТЕЛЬНЫЕ ЭЛЕМЕНТЫ В ТОРФЯНЫХ ПОЧВАХ К а ф е д р а Т о р ф о в ед ен и я В роц лавск ой С ел ь ск охозя й ств ен н ой А кадем ии Р е з ю м е Автор абращает внимание, что обнаруженные в торф яных почвах (по пе- расчету на 1 куб. дециметр образца в естественном состоянии) количества азота и ф осф ора близки к количествам находимым в минеральных почвах. Найден­

N A W O Z Y M IN E R A L N E W G L E B A C H T O R F O W Y C H 411 ные в торф ах количества азота и ф осф ора составляют все содержимое этих эле­ ментов в торфе. Так как элементы эти находятся в торфе частично в нераство­ римых органических соединениях, следовательно могут стать доступными для растений только после полной минерализации торфа, что может последовать в периодах многих лет. Поэтому торфы, несмотря на мнимо высокое содерж ание азота, являются преимущественно средой средне или слабо обеспеченной всеми минеральными элементами. При луговом или земледельческом пользовании тор­ фы нуждаю тся в систематическом полном удобрении NPK. М. HORAW SKI

MINERAL FERTILIZING CONSTITUENTS IN PEAT SOILS

D ep a rtm e n t of P e a t S c ie n c e , C o lleg e of A g ricu ltu re, W rocław

S u m m a r y

Author com m unicates that the quantities of nitrogen and phosphorus found in peat soils (reduced to a 1 cu dm soil sam ple in natural state) approach the quantities observed in m ineral soils. The am ounts of nitrogen and phosphorus determined in the peats represent the total content of these constituents in the peat soil. Since part of those elem ents occurs in insoluble organic compounds, they can becom e plant- -availab le only after fu ll m ineralization of the peat, w hich can take a period of m any years. For this reason most peat soils show, in spite of their apparently high nitrogen content, only average or low abundance of all fertilizing constituents. Their use for grassland or tilling requires system atic fu ll NPK fertilization.