R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T . X V D O D . W A R S Z A W A 1965
ALFRED CZEKALSKI, ZDZISŁAW KOCIAŁKOWSKI
ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH MIKROELEMENTÓW W GLEBACH W IELKOPOLSKI
Katedra Chemii Rolnej WSR Poznań. Kierownik: prof, dr Z. Tuchołka
W ostatnich latach, zwłaszcza od 1945 r., wzrosło zainteresow anie m i kroelem entam i, które odgryw ają ważną rolę w procesach życiowych za równo organizmów roślinnych, jak i zwierzęcych. Dotychczas jeszcze nie zastosowano na większą skalę nawożenia m ikroelem entam i i dlatego za potrzebowanie m ikroskładników zarówno dla roślin, jak i pośrednio dla zw ierząt gospodarskich i ludzi pokryw ane jest przeważnie z zapasów gle bowych. Wobec tego inw entaryzacja zapasów m ikroelem entów w gle bach jest coraz potrzebniejsza, tym bardziej że w skutek w zrastających plonów z użytków rolnych należy się liczyć ze w zrastającym ich w yczer pyw aniem się z gleby.
Od dłuższego czasu prowadzi się w K atedrze Chemii Rolnej WSR w Poznaniu prace nad m ikroelem entam i oznaczając je w glebach, rośli nach upraw nych i łąkowych oraz w wodach drenowych.
W kom unikacie przedstawiono część oznaczeń m ikroelem entów w gle bach województwa poznańskiego w wyciągach 10% HC1, charakteryzu jącą w pewnej m ierze zapasy m ikroelem entów w poszczególnych typach glebowych.
METODYKA
W pow ietrznie suchych i przesianych przez sito nylonowe o średnicy 1 mm próbkach glebowych oznaczono skład m echaniczny (z w yjątkiem torfów) metodą aerom etryczną według Bouyoucosa w m odyfikacji Cas- sagrande i Prószyńskiego. Odczyn gleby oznaczono w wodzie i w KC1 przy użyciu elektrody szklanej. M ikroelem enty oznaczono w wyciągu 10% HC1. 18 R o czn ik i G leb o zn a w cze t. XV
274 A . C Z E K A L S K I, Z. K O C IA Ł K O W S K I
Wzbogacania pierw iastków śladowych dokonano według metody podanej przez L a k a n e n n a [1, 2] stosując PDTC. E kstrakt chloroform owy zagęszczono w tyglu porcelanowym, do którego dodano tlenek glinu i proszek węglowy w stosunku 4 : 1 . Tygle wstawiono do pieca m uflo wego o tem peraturze 450 °C w celu zniszczenia PDTC, zawartość roz cierano w moździerzyku agatowym. Stosowano wzorce w ew nętrzne In i Pd. Fotom etrow ano następujące linie analityczne: Mn 2801 Ä, Mo 3132, Cu 3273, Zn 3345, Co 3453, Ni 3414, In 3039, Pd 3404 Ä.
W arunki analizy spektralnej były następujące:
— spektrograf siatkowy — duża dyspersja, typ PGS2 Zeiss,
— układ optyczny — a = 6,1 F = 10,6, сp = 5,2, układ trójsoczewko- wy,
— osłabiacz — trójstopniow y 10, 50, 100%, — szerokość szczeliny — 0,3 mm,
— źródło wzbudzenia — łuk prądu stałego 8 A 110 V, — czas ekspozycji — 60 sek,
— wysokość przysłony — 5 mm, — przerw a analityczna — 4 mm,
— elektrody węglowe — spektralnie czyste 0 5 mm FOCH Gliwice, — klisze — Agfa Blau H ardt.
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Zawartość poszczególnych m ikroelem entów kształtuje się w zbada nych glebach w następującym porządku: Mn > Zn > Cu > Ni > Co > > Mo. Jak w ynika z tab. 1 i 2, badane próby glebowe różnią się dosyć istotnie pod względem zaw artości poszczególnych m ikroelem entów za równo gdy chodzi o poszczególne typy gleb, jak i między w arstw ą orną i podglebiem.
M a n g a n . Zbadane próby glebowe w ykazują duże w ahania w za w artości m anganu. W w arstw ie ornej w ahania te wynoszą od 79 do 625 ppm (średnia 260), a w podglebiu od 46 do 625 ppm (średnia 204).
Najwięcej Mn znaleziono w madach; średnio w w arstw ie ornej 406 (265—565) ppm, a w podglebiu 410 (225—625) ppm. Drugie miejsce zaj m ują czarne ziemie, zaw ierające 398 ppm (320—625) w w arstw ie ornej i 269 (129,5—445) ppm w podglebiu. Gleby brunatne m ają średnio 301 (103,7—450) ppm, w podglebiu 218 (57,5—350) ppm. W bielicach znalezio no średnio 240 (54—443) ppm w w arstw ie ornej i 185 (20—385) ppm w podglebiu. N ajm niej Mn zaw ierały to rfy nizinne, bo średnio 108 (79— 155) ppm w w arstw ie ornej i 86 (46— 125) ppm w w arstw ie dolnej.
C y n k . Zawartość cynku w badanych glebach w aha się również w bardzo szerokich granicach, bo od 1,3 do 40 ppm w w arstw ie ornej
Wyniki analiz glebowych - S o il a n a ly sis r e s u lts T a b e l a 1 Nr So i l Nr. Miejsce pobrania
Locality Rodzaj gleby - Soil kind
Poziom pobrania prób Depth cm % częóci spław iał. 0 ,0 2 mm Floatable p a rts 0 .0 2 mm P li Zawartość mikroelementów ppm Content trace elements in ppm w - in
h2o KCl Mn Zn Cu Mo Co Ni
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Gleby bielicowe - Podsols
1 Szlachcin p ow .-distr. piasek g lin ia s ty mocny - loamy sand 0-40 19 6 ,8 6 ,1 443,0 8 , 8 0 , 8 0 ,0 2 0,250 3,78
Środa 40-80 15 6,5 6 , 0 385,0 6 , 6 2,4 0 ,1 2 0,950 1,75
g lina lekka - lig h t loam 80-100 25 6 , 6 6 , 0 283,0 7,7 8,3 0,03 0,560 4,40
2 Szlachcin p ow .-distr. piasek g lin ia s ty mocny - loamy sand 0-25 18 6 ,6 5,8 323,0 1,3 1 ,8 0 ,0 2 0,270 1 ,3 8
Środa glin a lekka - lig h t loam 65-100 22 6,9 5,9 185,0 1,5 4,4 0,08 0,307 4,11
3 Szlachcin pow .-distr. piasek g lin ia s ty lekki - lig h t loamy sand 0-30 14 6 ,8 6,0. 434,0 1 3 ,6 0,9 0,19 0 ,2 9 6 5,90
Środa glina lekka - lig h t loam 65-100 25 6,9 5,7 307,0 12,3 4,8 0,70 0,330 8 , 1 2
4 Szlachcin pow .-distr. piasek g lin ia sty lekki - lig h t loamy sand 0-40 11 7,1 6,7 405,0 12,4 2 , 2 0,18 0 ,1 6 0 1,80
Środa piasek g lin ia s ty mocny - loamy sand 40-80 15 7,3 6 , 6 385,0 7,4 4,1 0,03 1,930 2,07
5 Kwilcz pow .-distr. piasek słabo g lin ia sty - weakly loamy sand 0-25 9 5,5 4,7 436,5 6,4 1,4 0,03 0 ,2 5 6 0 , 6 6
Międzychód 25-70 8 7,0 6 , 2 286,5 26,5 0,9 0 , 0 2 0,420 2 , 0 2
7 0 -1 0 0 7 6,9 6 , 0 327,5 11,3 1,5 0 ,0 1 0,870 0 , 7 8
1 0 0 -1 2 0 10 7,6 7,3 433,0 12,9 1 , 0 0 ,0 2 0,117 0 , 9 6 6 Swadzim po w .-d istr. piasek słabo g lin ia s ty - weakly loamy sand 0-25 8 5,2 4,1 401,5 6 , 6 2 , 2 0 ,0 2 0,370 9 ,6 2
Poznań 25-40 6 5,3 4,3 303,5 1 ,8 2 ,8 0 ,0 1 0,405 6 ,5 2
piasek luźny - loose sand 90-120 5 5,3 4,3 375,5 1 , 2 3,1 0 ,0 1 0,815 1,03
7 Sołacz - Poznań piasek g lin ia s ty lekki - lig h t loamy sand 0-25 15 7,0 6,4 285,0 22,5 12,5 1,25
glina lekka - lig h t loam 25-80 22 5,8 5,0 2 0 0 ,0 18,5 12,3 1 ,6 0 _ _
8 Sołacz - Poznań piasek g lin ia s ty lekki - lig h t loamy sand 0-25 14 6 ,8 5,9 315,0 2 1 ,0 10,4 0,83
glina lekka - lig h t loam 70-120 23 5,9 5,0 300,0 17,5 10,7 o ,6o - _
9 Przeźmirowo pow.- piasek słabo g lin ia s ty - weakly loarąy sand 0 - 2 0 7 4,9 4,0 65,0 1 5 ,8 2 , 2 0,78
d is tr . Poznań piasek luźny - loose sand 2 0 -1 0 0 3 5,5 4,6 32,0 9,8 2 , 2 0,29 _
10 Lipnica po w .-d istr. piasek słabo g lin ia s ty - weakly loamy sand 0-25 10 6 , 2 5,2 1 2 0 ,0 10,4 8 , 2 0,79
Szamotuły g lina lekka - lig h t loam 6 0 -1 0 0 28 5,7 4,6 1 2 0 ,0 8 , 8 7,5 0,63 _ _
11 Lipnica pow .-distr. piasek słabo g lin ia s ty - weakly loamy sand 0-25 7 6,3 5,0 75,0 14,4 4,0 0,14
Szamotuły piasek luźny - loose sand 75-100 3 5,8 4,9 б о ,о 1 1 ,8 2 , 6 0 ,2 0 - _
12 Łęczyca pow .-d istr. piasek słabo g lin ia s ty - weakly loamy sand 0 - 2 0 7 6 , 2 5,2 6 0 ,0 9,0 2,5 0,25
Poznań piasek luźny - loose sand 2 0 - 1 0 0 5 6 ,1 5,0 50,0 4,8 2 , 0 0 ,1 0 -
-MI K RO ELE ME NT Y W G L E B A C H W IE L K O P O L S K I 2 7 5
c.d . tobell 1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
13 Mosina p ow .-distr. Poznań piasek luźny - loose sand 0-20 20-80 5 1 5,95,7 4,3 4,6 54.0 20.0 14,04,0 2,8 1,8 0,200,10 -14 Żabinko p ow .-distr. Śrem piasek g lin ia s ty mocny - loamy sand 0-25
25-60 14 10 5,86,1 4,74,9 140.0 125.0 5,8 4,6 18,2 10,0 0,170,10 - -15 Manieczki pow .-d istr. Śrem piasek słabo g lin ia s ty - weakly
loamy sand 20-1000-20 88 7,06,4 6.45.4 290.0200.0 23,0 17,5 20,0 13,5 1,25 1,12 -
-16 Manieczki po w .-d istr. Śrem ęiasek słabo g lin ia sty - weakly
loamy sand 40-1200-20 8 7 7,3 6,5 6,8 5,4 200,0 112,0 18,217,5 8,8 6,5 1,70 1,41 - -17 18 Kąsinowo pow.-distr.Szamotuły Lipnica pow.-distr.Szamotuły
piasek g lin ia s ty lekki - lig h t loamy sand
piasek g lin ia s ty lekki - lig h t loamy sand
piasek słabo g lin ia s ty - weekly loamy sand 0-25 45-100 0-25 50-100 14 17 13 9 6,2 6,3 6,1 6,1 5,3 5,2 5.1 5.2 140.0 120.0 140.0 140.0 12.4 10.5 16.5 10,2 5,6 5.0 5.0 3.1 0,15 0,10 0,20 0,12 -Gleby brunatne - Brown so ils
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Rumianek p ow .-distr. Poznań Młodawsko pow.-distr.Szamotuły Młodawsko pow.-distr.Szamotuły
i Brodnica p ow .-distr. Śrem Koszkowo p ow .-distr. Śrem Bruczków pow .-d istr. Śrem Nosków po w .-d istr. Jarocin Rumianek p o w .-d istr. Poznań
Swadzim pow .-distr. Poznań
Czerwona Wieś po w .-d istr. Krotoszyn
Pamiątkowo pow.-distr.Szamotuły
glin a lekka - lig h t loam
piasek g lin ia s ty mocny - loamy sand piasek g lin ia s ty mocny - loamy sand Diasek g lin ia s ty lekki - lig h t loamy sand
glina lekka - lig h t loam
piasek g lin ia s ty mocny - loamy sand piasek g lin ia s ty mocny-loamy sand piasek g lin ia s ty lekki - lig h t loamy sand
piasek g lin ia s ty - loamy sand piasek g lin ia s ty mocny - loamy sand
glina lekka - lig h t loam piasek g lin ia s ty mocny - loamy sand
g lina lekka - lig h t loam glina lekka - lig h t loam glina mocna - loam
0-25 30-60 0-25 25-60 0-25 25-60 0-25 75-120 0-25 6 0 -1 0 0 0-25 6 0 -1 2 0 0-25 30-75 0-25 40-80 0-45 45-100 100-120 0-35 35-65 56-100 0-25 40-60 80-100 25 34 19 16 17 26 15 29 22 30 20 36 18 35 12 16 14 15 26 15 15 26 28 50 50 6.4 6.3 6.7 6.5 7.2 6.9 7.0 6.9 7.6 7.9 7.1 6.9 6.5 6.4 6.3 6.1 6,2 6.4 6.8 6.9 6,1 6.9 7,8 7.6 7.5 5.8 5.1 6.1 5.8 6,6 6,0 6,5 6,2 6.9 6.4 6,2 6,0 5.5 5.5 5.6 5.1 5.1 5.4 5.7 6.2 4.8 6,1 7,0 6.8 6.5 225.0 150.0 250.0 158.0 270.0 160.0 412.0 300.0 320.0 300.0 450.0 350.0 400.0 315.0 250.0 125.0 103,7 57,5 47,7 355,6 135.5 332.1 271.5 342.5 296.5 14.5 10,0 16.4 12,2 11.6 10,2 21.4 20,2 25.0 22.4 25.0 22.4 25,6 21,8 40.0 27,8 11.0 5.1 6.1 14.3 6,1 6,2 17.5 4,3 21.4 6.5 3.2 19,4 17,6 11,2 12.3 17.1 14.1 10.2 11,2 14.4 14.2 12,0 10.2 6.5 7,1 •1,2 3.4 1.5 1.3 1.5 1,0 1,9 2.3 6.5 0,71 0,50 1,20 0,80 1,40 0,79 1,65 1.25 1,75 2,20 2.25 2,20 1,80 1,45 0,28 0,25 0,27 3,95 1,58 0,03 0,23 0,17 0,03 0,04 0,04 0,940 0,630 1,448 1.400 1,487 0,539 0,506 0,650 2.400 3,32 1,07 0,39 0,47 0,87 2,03 2,13 1,90 5,52 27 6 A . C Z E K A L S K I, Z . K O C IA Ł K O W S K I
c„d, tab eli 1
1 1 2 1 3 1 4 . ... ... 1 6 11 7 11 8 I1 9 1 10 1 11 1 12 I 13
Czarne ziemie - Black ear ths
1 Lipnica pow .-d istr. Szamotuły g lin a lekka - lig h t loam 0-100 30 6,5 5,7 320,0 11,2 12,5 0,60 _ _ 2 Środa p o w .-d istr. Środa piasek g lin ia s ty mocny - loamy sand 0-50 19 7,2 6,7 320,0 13,5 7,5 1,28. - _
50-100 16 6,8 6,0 360,0 12,5 8,5 1,30 _
3 Żabikowo pow .-d istr. Środa piasek g lin ia s ty mocny - loamy sand 0-55 17 7,8 7,2 380,0 14,1 14,4 3,25 _ _
i 55-100 19 7,0 6,1 445,0 11,2 12,0 2,70 _ _
4 Środa p o w .-d istr. Środa üiasek g lin ia s ty lekki - lig h t 0-40 12 6,3 5,2 625,0 17,5 10,0 1,50 _ _ loamy sand
45-75 2 6,2 5,3 250,0 7,5 5,6 0,25 _ _
5 Pamiątkowo pow.-distr.Szamotuły glin a mocna - loam 0-45 24 7,9 7,4 346,5 5,5 2,5 0,05 0,260 2,44
g lin a średnia - medium loam 45-80 41 8,1 7,5 129,5 11,7 4,3 0,04 0,232 1,27
80-100 32 8,2 7,7 355,0 13,1 3,2 0,«3 2,120 5,75
Mady - A llu v ial s o ils
1 Luboć p o w .-d istr. Poznań mada lekka - lig h t s o il 0-25 20 7,3 6,7 265,0 16^5 16,0 2,00
60-100 20 7,0 6,3 225,0 12,4 12,3 2,50 _
2 Pisząca pow .-d istr. Śrem mada lekka - lig h t s o il 0-25 20 6,5 5,6 400,0 20,5 12,0 1,63 _
60-100 28 6,0 5,1 380,0 22,5 14,1 i,6o _ _
3 Lubrze p o w .-d istr. Środa mada lekka - lig h t s o il 0-25 20 6,2 5,2 565,0 20,6 18,9 2,36 _ _
55-110 32 5,9 5,0 625,0 23,8 14,1 4,80 -
-Torfy - Peat s o ils
1 Lipia Góra pow.-distr.Chodzież to r f nizinny - lowmoor peat 0-20 _ 7,4 7,2 155,0 4,0 5,0 0,32 0,10
25-50 - 7,5 7,3 125,0 1,7 3,2 0,14 0,10 _
2 Heliodorowo pow.-distr.Chodzież to r f nizinny - lowmoor peat 0-20 - 7,6 7,2 110,0 19,0 5,6 0,39 1,28 _
25-50 - 7,3 6,9 80,0 12,5 4,2 0,30 0,50 _
3 Raszyn p o w .-d istr; Chodzież to r f nizinny - lowmoor peat 0-25 - 7,7 7,4 100,0 5,0 16,3 3,16 0,50 _
25-50 - 7,0 6,1 125,0 4,0 25,3 1,10 0,10 _
4 Atanazyn pow .-d istr. Chodzież to rf nizinny - lowmoor peat 0-25 - 7,9 7,4 125,0 5,0 4,0 1,20 1,20 _
25-50 - 7,2 7,0 100,0 3,5 4,4 0,65 0,89 _
5 Studzieniec pow.-distr.Chodzież to r f nizinny - lowmoor peat 0-20 - 6,6 6,2 86,0 10,0 32,5 2,50 3,20
20-50 - 6,5 6,0 65,0 16,0 34,0 0,70 1,96 _
6 Milcz pov?.-di6tr. Chodzież to r f nizinny - lowmoor peat 0-20 - 6,2 5,9 80,0 11,2 32,0 0,70 0,35 _
20-50 - 6,3 5,9 62,0 8,5 28,0 0,40 0,10
7 Walkowice p ow .-distr. Czarnkdw to r f nizinny - lowmoor peat 0-25 - 5,9 5,7 79,0 17,1 13,0 1,00 1,88 _
25-60 - 5,5 5,2 46,0 12,5 15,0 1,25 3,98
8 Gulcz p o w .-d istr. Czarnków to r f nizinny - lowmoor peat 0-25 - 6,1 5,6 130,0 14,0 13,5 1,25 2,50
25-50 - 6,5 5,9 96,0 13,7 20,0 0,41 1,05 -MI K RO ELE ME NT Y W G L E B A C H W IE L K O P O L S K I 2 77
278 A. CZEKALSKI, Z. KOCIAŁKOWSK1
T a b e l a 2 Ś rednia zaw artość mikroelementów w poszczególnych typach glebowych
Mean co n ten t of tra c e elem ents in p a r t i c u l a r s o i l types
Gleba - S o il Ilo ś ć prób Humber of samples Poziom - Horizon Zawartość mikroelementów w ppm Content of tr a c e elem ents ppm
Mn Zn Cu Mo Co Ni
B ie lic e 18 Warstwa orna 240 12,9 6,6 0,45 0,267 3,52
Podsols A rable la y e r
Podglebie - S u b so il 185 10,6 5,3 0,41 0,723 4,05
Gleby brunatne 11 Warstwa orna 301 20,2 9,2 1,03 0,948 1,97
Brown s o i l s Arable la y e r
Podglebie - S u b so il 218 14,8 8,8 1,24 0,922 1,28
Czarne ziem ie 5 Warstwa orna 338 12,4 9,4 1,34 0,260 2,44
Black e a r th s Arable la y e r
Podglebie - S u b so il 296 10,7 7,6 1,07 0,232 1,27
Mady 3 Warstwa orna 406 19,2 15,6 2,00 _
A llu v ia l s o i l s Arable la y e r
Podglebie - S u b so il 410 19,6 13,5 2,97 -
-Torfy 8 Warstwa orna 108 10,7 15,2 1,32 1,380 _
P eat s o i l s Arable la y e r
Podglebie - S ub so il 95 9,1 16,8 0,62 1,080 -Średnia z w szyst 45 Warstwa orna 260 14,7 9,7 0,94 1,000 3,09
kich gleb Arable la y e r
Average co n ten t Podglebie - S u b so il 204 12,0 9,0 0,89 0,714 2,94 of a l l s o i l s
(średnio 14,7) i od 1,5 do 27,8 ppm (średnio 12,0) w podglebiu. N ajza sobniejsze w ten pierw iastek są gleby brunatne. Zaw ierają one średnio 20,2 ppm (11—40) w w arstw ie ornej i 14,8 (4,3—27,8) ppm w podglebiu. Niewiele ustępują im mady, w których zawartość Zn w aha się w g ran i cach od 16,5 do 20,6 (średnio 19,2) ppm w w arstw ie ornej i od 12,4 do 23,8 (średnio 19,6) ppm w podglebiu. Bielice m ają znacznie m niej Zn, bo średnio 12,9 (1,3—23,0) ppm w w arstw ie ornej i 10,6 (1,5—26,5) ppm w podglebiu. Podobnie kształtuje się zawartość Zn w czarnych ziemiach: średnio 12,4 (5,5— 17,5) ppm w w arstw ie ornej i 10,7 (7,5—12,5) ppm w podglebiu. N ajm niej zasobne w Zn okazały się torfy. Zaw ierają bo wiem w wierzchniej w arstw ie średnio 10,7 (4—19) ppm, a w w arstw ie dolnej 9,1 (1,7—16) ppm.
Poza madami w arstw y orne pozostałych typów glebowych są lepiej zaopatrzone w Zn niż podglebia.
M i e d ź . W analizowanych próbach glebowych znalezione ilości Cu w ahają się w granicach 0,8—32,0 (średnio 9,7) ppm w w arstw ie ornej, a o,9—34 (średnio 9,0) ppm w podglebiu. Najzasobniejsze w ten p ier w iastek okazały się mady, których średnia zawartość Cu w w arstw ie ornej wynosi 15,6 (12,0—18,9) ppm, a w dolnej w arstw ie 13,5 (12,3— 14,1) ppm. Podobne w artości w ykazują również torfy nizinne, które w w ierzchniej w arstw ie zaw ierają średnio 15,2 (5—32), a w dolnej 16,8 (3,2—34) ppm. Znacznie mniej Cu znaleziono w czarnych ziemiach, bo
M IK R O E L E M E N T Y W G L E B A C H W IE L K O P O L S K I 279
średnio w w arstw ie ornej 9,4 (2,5—14,4) ppm, a w podglebiu 7,6 (4,3— 12,0) ppm, oraz w glebach brunatnych średnio 9,4 (1,2—19,4) ppm w w ar stw ie ornej i 8,8 (1,5—17,6) ppm w podglebiu. Najuboższe w ten składnik okazały się bielice, zaw ierające średnio 6,6 (0,8—20,0) ppm w w arstw ie ornej i 5,3 (0,9—13,5) ppm w podglebiu.
Odwrotnie niż u innych gleb to rfy nizinne zaw ierają w w ierzchnich w arstw ach m niej Cu niż w dolnych.
M o l i b d e n . Średnia zawartość Mo w szystkich prób glebowych w y nosi dla w arstw y ornej 0,94 (0,02—3,16) ppm, a dla podlebia — 0,89 (0,01—4,80) ppm. Najwyższe w artości Mo znaleziono w madach: średnio 2,00 (1,63—2,36) ppm w w arstw ie ornej i 2,97 (1,60—4,80) ppm w pod glebiu. Znacznie mniej Mo zaw ierają czarne ziemie, bo średnio 1,34 (0,05—3,25) ppm w w arstw ie ornej i 1,07 (0,04—2,70) ppm w podglebiu oraz to rfy — średnio 1,32 (0,32—3,16) ppm w w ierzchniej w arstw ie i 0,62 (0,14— 1,25) ppm w dolnych w arstw ach. Podobnie kształtują się znalezio ne w artości Mo w glebach brunatnych, które w ykazują średnio 1,03 (0,03—2,25) ppm w w arstw ie ornej i 1,24 (0,04—3,95) ppm w podglebiu. Najuboższe w Mo okazały się torfy nizinne, zaw ierające średnio 0,45 (0,02— 1,70) ppm w w ierzchniej w arstw ie oraz 0,41 (0,01—1,41) ppm w dolnej warstw ie.
M ady i gleby b ru n atn e w ykazują wyższe zasobności w Mo w dolnych w arstw ach niż w w arstw ach ornych, odwrotnie niż to ma miejsce u in nych typów glebowych.
K o b a l t . Średnia zawartość Co w bielicach wynosi 0,267 (0,170— 0,370) ppm w w arstw ie ornej i 0,723 ppm (0,370—1,930) ppm w podglebiu. W arstw y orne zaw ierają dużo mniej Co niż podglebie, zbyt szczupła jednak ilość oznaczeń (6 gleb) nie pozwala na w yraźne sform ułow anie takiego tw ierdzenia (nie potwierdzonego w literaturze). Oznaczone torfy nizinne w ykazują wyższe zawartości Co. Górne w arstw y zaw ierają od 0,90 do 320 (średnio 1,38) ppm, a dolne 0,10—3,98 (średnio 1,08) ppm.
N i k i e l . Gleby bielicowe zaw ierają średnio 3,52 (0,66—9,62) ppm w w arstw ie ornej, a 4,05 (1,78—8,12) ppm w podglebiu.
In terp retacja znalezionych ilości Ni i Co w innych glebach w ydaje się niecelowa biorąc pod uwagę małe ilości prób glebowych.
LITERATURA
[1] L a k a n e n B.: On the analysis of soluble trace elem ents. Annales Agricult. Fenniae Vol. 1, 1962, s. 109—117.
[2] L a k a n e n E.: A methods for determ ination of inorganic components of plants. A grogeological Publication, nr 77, H elsinki 1961, s. 1—26.
280 A . C Z E K A L S K I, Z. K O C IA Ł K O W S K I A. ЧЕКАЛЬСКИ , 3 . К ОЦЯЛКОВСКИ СОДЕРЖАНИЕ НЕКОТОРЫХ МИКРОЭЛЕМЕНТОВ В ПОЧВАХ ВЕЛЬКОПОЛЫПИ К а ф е д р а А грохим ии П озн анской С ельск охозя й ств ен н ой А кадем ии Р е з ю м е Исследовали 45 почв из важнейш их почвенных типов на территории В ель- копольши (18 подзолистых почв, 11 бурых почв, 8 низовых торфов, 5 темно- цветных (чёрных) почв и 3 мады) на содерж ание Mn, Zn, Cu, Mo и частично Со и Ni (в 10% НС1). Пахотный горизонт содерж ал в общем большее количе ство микроэлементов чем подпочва. Наиболее обеспечены микроэлементами были мады и темноцветные почвы, наиболее бедны — подзолы и торфы. Найболыие содержали: Мп — мады и темноцветные почвы, Zn — мады и бурые почвы, Си — мады и торфы, Mo — мады и темноцветные почвы, Со — торфы и бурые почвы. Найменьше содержали: Мп — торфы и подзолы, Zn — торфы и темноцветные почвы, Си — подзолы и бурые почвы, Mo — подзолы и торфы, Со — темноцветные почвы и подзолы.
A . C ZEK ALSK I, Z. KOCIAŁKOW SKI
CONTENT OF SOME TRACE ELEMENTS IN THE SOILS OF WIELKOPOLSKA
D ep a rtm e n t o f A g ro ch em istry , C ollege o f A g ricu ltu re, P ozn ań S u m m a r y
45 soils are representing the m ost im portant soil of W ielkopolska, w ere tested in respect to their content of Mn, Zn, Cu, Mo partly also Co and Ni in 10% HC1 extract. 18 sam ples w ere taken from podsols, 11 from brown soils, 8 from lowm oor peats, 5 from black earth and 3 from alluvial soils. In general the arable layers contained greater amounts of trace elem ents than the subsoils.
The alluvial soil and black earth soils w ere found to be richest in trace elem ents, w hile podsols and peats w ere poorest.
G reatest abundance of the particular trace elem ents was observed in: Mn — alluvial soils and black earths,
MIKROELEMENTY W GLEBACH W IELKOPOLSK I 281
Cu — allu vial soils and peats, Mo — allu vial soils and black earths,
Co — peats and brown soils, low est contents in:
M n — peats and podsols, Zn — peats and black earths, Cu — podsols and brown soils, Mo — podsols and peats, Co — black earth and podsols.
