Wpływ nawożenia molibdenem na plon i skład chemiczny lucerny

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T . X X I , Z. 2, W A R S Z A W A 1970

EUGENIUSZ GORLACH, KRYSTYNA GORLACH

WPŁYW NAWOŻENIA MOLIBDENEM NA PLON I SKŁAD CHEMICZNY LUCERNY

Katedra Chemii Rolnej WSR w Krakowie. Kierownik — prof. dr T. Lityński

Spośród wielu czynników, wpływających na wysokość i jakość plo­ nów roślin motylkowych, duże znaczenie ma zawartość przyswajalnego m olibdenu w glebie. Pierw iastek ten stym uluje bowiem wiązanie azotu atmosferycznego przez bakterie brodawkowe, żyjące z nimi w symbiozie. P e j w e [12] przypuszcza, że rola molibdenu w tym procesie polega przede w szystkim na podnoszeniu aktywności enzymów flawoproteido- wych, związanych z przem ianą azotową, oraz na jego udziale w enzym a­ tycznej aktyw acji molekularnego wodoru, powodującego redukcję azotu. Dzięki wiązaniu azotu, a pośrednio dzięki molibdenowi, motylkowe mogą obejść się bez nawożenia azotem.

A n d e r s o n [1] jako pierwszy doniósł o reakcji koniczyny i lucerny na nawożenie molibdenem w w arunkach polowych na syderytow ych gle­ bach australijskich. Późniejsze badania wykazały, że również w wielu innych krajach w ystępują gleby z niedoborem molibdenu, zwłaszcza przy upraw ie roślin motylkowych i kalafiorów.

Biorąc udział w wiązaniu azotu przez rośliny motylkowe molibden wywiera istotny wpływ nie tylko na wysokość plonu, ale powoduje w nich także wzrost zawartości białka, chlorofilu i w itam in [12]. G r u h n (cytat za [11]) stwierdził dodatni w pływ molibdenu na wartość biolo­ giczną białka. P rzy niewielkim wzroście białka surowego nawożenie mo­ libdenowe znacznie zwiększyło w nim udział argininy, treoniny i m etio­ niny.

Wyniki doświadczeń z nawożeniem molibdenem cytowane w litera­ turze dotyczą zazwyczaj w pływ u nawozu molibdenowego na roślinę, pod którą był on bezpośrednio zastosowany. Mało mamy danych o następ­

356 E. Gorlach, K. Gonlach

czym działaniu nawożenia molibdenowego zarówno na różne rośliny w zmiano waniu, jak i na tę samą roślinę w uprawie wieloletniej.

Celem niniejszej pracy było zbadanie w pływ u nawożenia molibdenem zastosowanego jednorazowo przed siewem nasion na plon lucerny i jej skład chemiczny w czteroletniej uprawie.

METODYKA

Doświadczenie przeprowadzono w Sędziszowie Małopolskim na ma­ dzie wytworzonej z utworów pyłowych ilastych. Według skali Egnera- Riehma była ona dobrze zaopatrzona w fosfor i średnio zasobna w potas. Jej pojemność sorpcyjna T, oznaczona metodą Kappena, wynosiła 22,4 m.e. na 100 g, a pH — 5,4 w ln KC1 i 6,4 w wodzie. Zawierała ona 0,16 ppm przysw ajalnego molibdenu oznaczonego metodą Grigga w mo­ dyfikacji G o r l a c h a [6]. Na podstawie w yceny zasobności tej gleby w przysw ajalny molibden według tzw. ,,liczby molibdenowej” należało oczekiwać niewielkiej reakcji lucerny n a nawożenie molibdenem [7]. Doświadczenie obejmowało dwa obiekty:

— bez nawożenia molibdenem (kontrola),

— 2 kg Mo na hektar w formie m olibdenianu amonu.

Oba te obiekty wchodziły w skład dużego doświadczenia, w którym badano wpływ corocznego i zapasowego nawożenia fosforem na plony lucerny 1. Doświadczenie to założono metodą losowanych bloków w czte­ rech powtórzeniach. Wielkość poletek wynosiła 49 m 2.

Doświadczenie prowadzono 4 lata. Molibdenian amonu zastosowano jednorazowo przed siewem lucerny wraz z 30 kg N na hektar w formie saletrzaku. Corocznie oba obiekty nawożono dawką 150 kg K20 na hek­ ta r w postaci soli potasowej i 90 kg P 20 5 na hektar w formie 18-procen­ towego superfosfatu. Pierwsza dawka tych nawozów została zastosowana przed siewem lucerny, następne jesienią, po zbiorze ostatniego pokosu pod zbiory roku następnego.

Lucernę wysiano razem z jęczmieniem jarym jako rośliną ochronną 8 kw ietnia 1965 r. Jęczmień zebrano na zielono 11 czerwca. W 1965 r. zebrano 2 pokosy lucerny, w następnych latach po 4 pokosy.

Po zakończeniu doświadczenia pobrano próbki gleby z w arstw y ornej oraz z głębszych w arstw profilów do analizy na zawartość przysw ajal­ nego molibdenu i do pomiaru pH. Przysw ajalny molibden oznaczono

1 Autorzy składają drowi K. Mazurowi serdeczne ,p o dziękowanie za wyrażenie zgody na w łączenie do tego doświadczenia obiektów mających w yjaśnić w pływ nawożenia molibdenem.

Nawożenie lucerny molibdenem 357

uproszczoną metodą Grigga, a pH potencjom etrycznie w zawiesinie wodnej i w ln KC1.

Całkowitą zawartość azotu w roślinach oznaczono metodą Kjeldahla. Białko właściwe oznaczono również metodą K jeldahla, po uprzednim strąceniu siarczanem miedzi i wodorotlenkiem sodu. Zawartość molibdenu w roślinach określono m etodą rodankową według D o b r i c k i e j [5], pomijając rozkładanie kwasem fluorowodorowym pozostałości po roz­ puszczeniu popiołu kwasem solnym. W popiele oznaczono również fosfor m etodą wanadanową, potas za pomocą fotokolOrymetru płomieniowego i wapń manganometrycznie. Podane w yniki oznaczeń chemicznych przed­ staw iają średnie najm niej z 4 powtórzeń.

OMÓWIENIE WYNIKÓW

Nawożenie molibdenem zwiększyło plon suchej masy lucerny łącznie za 4 lata o 7,3%, a plon białka surowego o 10,7% (tab. 1). Reakcja lucerny na dodatek molibdenu była jednak różna w poszczególnych pokosach i latach użytkowania lucernika. Statystycznie udowodnioną reakcję otrzy­ mano w plonach I i II pokosu w pierwszym roku, w I pokosie w drugim roku oraz w I i II pokosie w czw artym roku prowadzenia doświadczenia.

T a b e l a J.

P lo n su c h e j masy lu c e r n y i zaw artość w n i e j a z o tu Y ie ld and c o n te n t o f n itr o g e n i n dry m atter o f a l f a l f a

Rok Year Pokos Cut P lo n w q /h a Y ie ld i n q /h a % N P lo n b ia ł k a surowego Y ie ld o f crude p r o te in kg /h a o b ie k t - trea tm en t b ez Mo p r z e d z ia ł bez Mo bez Mo w ith o u t Mo u f n o ś c i T Q г> w ith o u t Mo v /ithout Mo Mo _{/Р = 0 ,9 5 /}JJ« О • V • Mo Mo 1965 I 4 7 ,6 5 3 ,2 5 ,8 2 ,6 4 2 ,6 8 786 891 I I 2 1 ,2 2 4 ,0 1 ,9 3 ,2 6 3 ,1 7 432 476 1966 I 5 0 ,4 5 5 ,2 5 ,7 3 ,1 6 3 ,2 6 996 I I25 I I 4 4 ,8 4 5 ,6 * 2 ,6 2 2 ,6 2 734 747 I I I 31,6 32,0 * _{2 ,8 9 2 ,9 7} 570 594 IV 6 ,4 6 ,8 * 3 ,8 7 4 ,1 6 154 177 1967 I 4 8 ,8 4 9 ,6 * 3 ,1 1 3 ,2 9 949 1020 I I 4 3 ,2 4 4 ,0 * 2 ,7 3 2 ,9 1 737 800 I I I 3 8 ,8 4 0 ,4 * 3 ,0 9 3 ,2 6 749 823 IV 1 5 ,2 1 5 ,6 * 3 ,6 6 3 ,7 4 348 364 1968 I 4 3 ,2 5 0 ,0 5 ,4 2 ,9 3 3 ,0 0 791 938 I I 5 3 ,2 6 1 ,6 3 ,3 2 ,2 7 2 ,4 2 754 932 I I I 4 0 ,8 4 2 ,4 4 2 ,8 1 2 ,8 6 716 758 IV 1 0 ,8 1 1 ,6 * 4 ,1 6 4 ,2 9 281 311 Razem T o ta l 4 9 6 ,0 5 3 2 ,0 1 4 ,4 2,90** 2,9 9 * * 8997 9956 * R óżnica n i e i s t o t n a - I n s i g n i f i c a n t d if f e r e n c e

358 E. Godach, K. Goglach

Tej różnej reakcji lucerny na nawożenie molibdenem w poszczegól­ nych latach nie można wyjaśnić odmiennymi w arunkam i klimatycznymi. S przyjały one bowiem przez cały okres prowadzenia doświadczenia roz­ wojowi lucerny, a ilość opadów w tym terenie była naw et wyższa od średniej wieloletniej, bez większych różnic w poszczególnych latach. Prawdopodobnie przyczyna różnego efektu nawożenia molibdenem w cza­ sie prowadzenia doświadczenia leży w niejednakowej jego dostępności dla roślin. Zwraca na to uwagę M u l d e r [10]. W jego doświadczeniach reakcja lucerny na molibden (w dwuletniej uprawie) znacznie zm niej­ szała się z wiekiem lucernika. Zdaniem M uldera, wynika to z pewnej akum ulacji tego składnika w darni.

W naszych doświadczeniach reakcja lucerny na nawóz molibdenowy początkowo również zmniejszała się z wiekiem lucernika, zwiększając się znowu w czw artym roku jego użytkowania. Ten wzrost reakcji lucerny na dodany molibden w czw artym roku prowadzenia doświadczenia mógł być spowodowany wyczerpaniem molibdenu nagromadzonego w darni oraz spadkiem jego przyswajalności wskutek w zrostu kwasowości gleby (tab. 4).

Niedobór molibdenu u roślin motylkowych objawia się najczęściej zmniejszeniem asymilacji azotu. W w yniku głodu azotowego, co zazwy­ czaj zaznacza się obniżką zawartości azotu w roślinach, w ystępują do­ piero objawy wtórne, jak żółknięcie roślin, spadek ich żywotności itp., prowadzące do obniżki plonu. Pomimo tego, że w niektórych pokosach w ystąpiły stosunkowo duże różnice w plonach, analiza chemiczna nie wykazała większych różnic w zawartości azotu między roślinami nie na­ wożonymi i nawożonymi milibdenem. Reakcja roślin motylkowych na molibden nie zawsze więc wiąże się z jego wpływem na zawartość azotu w plonie końcowym. Podobne wyniki otrzym ał A n s o r g e [3]. W nie­ których z jego doświadczeń nawożenie molibdenowe bardzo w yraźnie zwiększało plon rośliny motylkowej, ale pozostało bez wpływ u na zaw ar­ tość azotu w roślinach.

Oprócz azotu całkowitego oznaczono w lucernie azot białkowy. Na ogół jego zawartość układa się, niezależnie od zaopatrzenia roślin w mo­ libden, proporcjonalnie do zawartości azotu całkowitego (tab. 2).

Niektórzy autorzy [2, 4] obserwowali spadek zawartości fosforu i wap­ nia, a wzrost zawartości potasu w roślinach w w yniku nawożenia molib­ denem.

W naszym doświadczeniu nie zauważyliśmy jakiejś określonej ten­ dencji w tym względzie. Różnice w zawartości tych pierwiastków po­ między roślinami nie nawożonymi i nawożonymi molibdenem są na ogół niewielkie i nieistotne.

N awożenie lucerny m olibdenem ₃₅₉

T a b e l a 2 Zawartość azo tu białk ow ego w su ch ej m asie lu c e r n y

C ontent o f p r o te in n itr o g e n in dry m atter o f a l f a l f a

Rok Pokos Cut N -bialkow y w % P r o te in N in % N -białkow y w p r o c en cie N -ca łk o w iteg o P r o te in N a s p e r c e n ta g e s o f t o t a l N o b ie k t - trea tm en t bez Mo Мгь bez Mo w ith o u t Mo MO w ith o u t Mo 1967 I 1 , 7 8 1 ,8 5 5 7 ,2 5 6, 2 I I 1 ,7 2 1,76 6 5 ,0 6 0 ,5 I I I 1 ,9 1 1,94 6 1 ,8 5 9 ,5 IV 2 ,4 8 2 ,5 9 6 7 ,7 6 9 ,2 1968 I 1 ,7 6 1 ,9 2 6 0 ,1 €A,0 I I 1 ,5 8 1 ,6 5 6 9 ,6 67,4 I I I 1 ,7 1 . 1 , 7 0 6 0 ,8 5 9 ,4 IV CVJ it CM 2 ,5 5 58,2 5 9 ,0

Zawartość potasu, fosforu i wapnia w poszczególnych pokosach omó­ wimy na przykładzie chemicznej analizy lucerny, zebranej w 1968 r. z poletek nawiezionych molibdenem (rys. 1). K oncentracja tych składni­ ków w poszczególnych pokosach w obiekcie bez nawożenia molibdeno­ wego, jak i w innych latach użytkowania lucernika kształtow ała się p ra­ wie na tym samym poziomie. Najmniej potasu zawierała lucerna II po­ kosu, najwięcej — I pokosu. Wysoka koncentracja potasu w I pokosie była spowodowana nawożeniem potasowym, zastosowanym w całości pod I pokos. Wzrost koncentracji potasu w III i IV pokosie w stosunku do jego zawartości w II pokosie idzie w parze ze spadkiem plonów. Wydaje się, że dla w yrównania zawartości potasu w poszczególnych pokosach lucerny należałoby stosować część nawozu potasowego po zbiorze I po­ kosu.

Rys. 1. Zawartość potasu, fosforu i w apnia w suchej m asie lucerny w obiekcie z m olibde­

nem (zbiory z 1968 r.)

Content of potassium, phosphorus and calcium in dry m atter of alfalfa in the treatm ent w ith Mo

360 E. Gorlach, K. Gorlach

Pomimo tego że nawożenie fosforowe stosowano w tym samym czasie co nawożenie potasowe, zawartość fosforu w lucernie była praw ie jedna­ kowa we wszystkich czterech pokosach. W przypadku fosforu nie zacho­ dzi potrzeba dzielenia dawki nawozu fosforowego, aby otrzymać lucernę z jednakową zawartością tego pierw iastka w ciągu całego roku. Sama gleba potrafi regulować pobieranie fosforu przez rośliny. Podobnie do krzywej zawartości fosforu przebiega krzyw a koncentracji wapnia w lu­ cernie.

T a b e l a 3

Pobranie i zaw artość m olibdenu w such ej m asie lu c e r n y Uptake and c o n ten t c f molybdenum i n dry m atter o f a l f a l f a

Rok Year

Pokos Cut

Zawartość LIo w ppm

C ontent o f i.;o in ppm Uptake o fP obran ie

Y*o V/ g /h a Mo in g /h a o b ie k t trea tm en t

bez Mo

w ith o u t Mo Mo w ith ou t L;obez Mo L'.o

1965 I 0 ,4 1 5 ,8 8 1 ,9 5 3 1 ,2 8 11 0 ,2 5 6 ,7 2 0 ,5 3 1 6 ,1 3 1966 I 0 ,5 2 5 ,4 6 1 ,6 1 3 0 ,1 4 I I 0 ,3 1 3 ,7 9 1 ,3 9 1 7 ,2 8 I I I 0 ,4 3 3 ,2 9 1 ,3 6 1 0 ,5 3 IV 0 ,4 9 3 ,2 4 0 ,3 1 2 ,2 0 1967 I 0 ,3 9 3 ,2 3 1 ,9 0 1 6 ,0 2 I I 0 ,3 1 2 ,0 6 1 ,3 4 9 ,0 6 I I I 0 ,2 8 1 ,5 1 1 ,0 9 6 ,1 0 IV 0 ,2 4 1 ,4 9 0 ,3 6 2 ,3 2 1968 I 0 ,3 6 2 ,2 8 1 ,5 6 1 1 ,4 0 I I 0 ,4 3 1 ,4 9 2 ,2 8 9 ,1 8 I I I 0 ,3 9 1 ,7 4 1 ,5 9 6 ,7 0 IV 0 .5 4 2 ,4 7 0 ,5 8 2 ,8 6 Razem T o ta l — — 1 7 ,9 5 1 7 1 ,2 0

Zawartość molibdenu w roślinach w obiekcie nie nawożonym molib­ denem jest stosunkowo niska i kształtuje się mniej więcej na jednako­ wym poziomie, niezależnie od pokosu i wieku lucernika (tab. 3). Pod wpływem nawożenia molibdenem jego zawartość w plonach znacznie wzrosła, wykazując w yraźny spadek wraz z wiekiem użytkowania lucer­ nika. Średnie ważone zawartości molibdenu w plonie lucerny ze w szyst­ kich pokosów dla poszczególnych lat doskonale to obrazują (rys. 2).

W przeciwieństwie do innych mikroskładników rośliny mogą gro­ madzić molibden w ilościach przekraczających kilkaset razy ich potrzeby fizjologiczne i mimo to nie w ykazują objawów chorobowych [8, 9]. Nato­ miast wysoka koncentracja molibdenu w roślinach, przekraczająca 5 - 1 0 ppm, może być przyczyną pewnych chorób u zwierząt. W naszym doświadczeniu nawożenie molibdenem (2 kg Mo na hektar) spowodo­ wało wzrost jego zawartości w roślinach w pierwszym roku użytkowania

Nawożenie lucerny molibdenem 361

Rys. 2. Zawartość molibdenu w suchej m asie lu ­ cerny w plonach z poszczególnych lat doświadczenia

(średnie ważone)

Content of molybdenum in dry matter of alfalfa in the harvests of particular years of experim ent

(weighted means)

lucernika do wartości leżącej już na granicy toksyczności dla zwierząt. Na glebach o własnościach podobnych do własności gleby, na której prowadzono doświadczenie, dawka molibdenu stosowana do gleby przed siewem lucerny nie powinna więc przekraczać 2 kg Mo na hektar. Jak już wspomniano, zawartość molibdenu w lucernie w obiekcie nawożo­ nym tym składnikiem obniżała się z wiekiem lucernika. Jest to w yni­ kiem nie tylko wynoszenia go z plonem, ale przede wszystkim prze­ miany w glebie molibdenu nawozowego z formy rozpuszczalnej w wodzie w połączenia mniej dostępne dla roślin.

Z różnicy w ilości molibdenu pobranego przez lucernę z poletek n a ­ wożonych i nie nawożonych molibdenem obliczono jego w ykorzystanie z nawozu molibdenowego. Współczynnik w ykorzystania molibdenu jest stosunkowo niski i wynosi za okres czterech lat 7,6%. Można więc

przy-T a b e l a

Zawartość p rzy sw a ja ln eg o m olibdenu i pH w w a rstw ie orn ej g le b y przed /1 9 6 5 г . /

i po d o św ia d czen iu /1 9 6 8 г . / C ontent o f a v a ila b le molybdenum and pH o f

a r a b le la y e r o f s o i l b e fo r e / 1 9 6 5 / and a f t e r experim ent / 1 9 6 8 /

T a b e l a Zawartość przy sw a ja ln eg o m olibdenu i pH

w p r o f i l a c h glebowych po d ośw iad czen iu

C ontent o f a v a ila b le molybdenum and pH i n s o i l p r o f i l e s a f t e r e^qperinent 1968 1965 _{trea tm en t}o b ie k t bez Mo w ith o u t Mo Mo ppm Mo 0 ,1 6 0 ,1 7 0 ,7 6 pH/K C l/ 5 ,4 5 ,2 5 ,2 pE/H 2 0 / 6 ,4 6 ,1 6 ,1 G łębokość Depth cm ppm Mo pH o b ie k t trea tm en t KC1 HgO b e z Mo w ith o u t Mo Mo 0 -2 0 0 ,1 7 0 ,7 6 5 ,2 6 ,1 2 1 -4 0 0 ,1 8 0 ,2 2 5 ,4 6 ,6 4 1 -6 0 0 ,1 4 0 ,1 3 5 ,5 6 ,9

362 E. Gorlach, K. Gorlach

puszczać, że działanie nawozu molibdenowego będzie trwało jeszcze przez długi okres czasu. Wskazuje to na zawartość przyswajalnego molibdenu w glebie w obiekcie z nawożeniem molibdenowym po zakończeniu do­ świadczenia (tab. 4). Jest ona 5-krotnie wyższa niż w obiekcie bez nawo­ żenia molibdenem. Zawartość przysw ajalnego molibdenu na poletkach bez nawożenia molibdenowego nie uległa po czterech latach większej zmianie w stosunku do jego zawartości przed założeniem doświadczenia.

Oznaczono także przysw ajalny molibden w próbkach gleby pobranej z różnych głębokości profilów glebowych po zakończeniu doświadczenia (tab. 5). Z porównania danych analitycznych, znalezionych w profilach z poletek nawożonych i nie nawożonych molibdenem wynika, że molib­ den nawozowy praw ie w całości pozostał w wierzchniej w arstw ie gleby.

WNIOSKI

W czteroletnim doświadczeniu polowym nad wpływem nawożenia molibdenem na plon i skład chemiczny lucerny stwierdzono co następuje.

1. Zgodnie z wyceną zasobności gleby w molibden według tzw. „licz­ by molibdenowej” lucerna zareagowała na nawożenia molibdenem zwyżką plonów.

2. Reakcja lucerny na nawóz molibdenowy była różna w poszczegól­ nych pokosach i latach użytkowania lucernika. Statystycznie udowod­ nioną zwyżkę plonu otrzymano w I i II pokosie w pierwszym roku, w I pokosie w drugim roku oraz w I i II pokosie w czw artym roku prowadzenia doświadczenia.

3. Nawożenie molibdenem nie wpłynęło w większym stopniu na za­ wartość azotu całkowitego i białkowego, potasu, fosforu i wapnia w rośli­ nach. Zwiększyło ono natom iast koncentrację molibdenu w plonach.

4. Zawartość molibdenu w roślinach na poletkach nie nawiezionych molibdenem kształtow ała się mniej więcej na jednakowym poziomie, nie­ zależnie od pokosu i wieku lucernika. W obiekcie z nawożeniem molib­ denem spadała ona wraz z wiekiem użytkowania lucernika.

5. Lucerna w ykorzystała z nawozu molibdenowego w ciągu 4 lat 7,6% Mo. Molibden nawozowy nie pobrany przez rośliny pozostał prawie w całości w wierzchniej warstw ie gleby.

LITERATURA

[1] A n d e r s o n A. J .: M olybdenum deficiencies in legumes in Australia. Soil Sei., t. 8.1, 1956, nr 3, s. 173 - 182.

[2] A n k e M., G r u h n K.: Der Einfluss des Molybdäns auf Zusammensetzung der Pflanzen. Zeitsch. Landwirtsch. Versuchs und Untersuchungswesen, t. 8, 1962, z. 4, s. 321 - 330.

N awożenie lucerny molibdenem 363

[3] A n s o r g e H. : Ergebnisse von M olybdändüngugsversuchen zu Blum enkohl und Luzerne. A lbrecht Thaer-Archiv, t. 8, 1964, z. 4/5, s. 235 - 248.

[4] В о г о с с i о А. : Phenom ena of m olybdenum -potassium synergism in the po- tassic nutrition of plants. Potash Review, International Potash Institute (Berbe), Subject 1, 39th Suite, 1962, s. 1 - 4 .

[5] D o b r i c k a j a J. I.: Kolorim etriczeskoje opriedielenije m olibdiena w pocz- wach i rastieniach. Poczwowiedien., nr 3, 1957, s. 91 - 99.

[6] G o r l a c h E.: O pewnym uproszczeniu metody Grigga oznaczania przyswa­ jalnego molibdenu w glebach. Rocz. glebozn., t. 14, 1964, z. 1, s. 15 - 26. [7] G o r l a c h E.: Molibden w glebach i jego przy swa jalność dla roślin. Acta

Agraria et Silvestria, Ser. Agraria, t. VII/1, 1967, s. 79 - 149.

[8] M a k s i m ó w A.: M ikroelementy i ich znaczenie w życiu organizmów żywych. Warszawa 1954.

[9] M e n g e l K.: Ernährung und Stoffw echsel der Pflanze. Jena 1961, VEB G. Fi­ scher Verlag.

[10] M u l d e r E. G. : Wpływ nawozów mineralnych na rozwój roślin motylkowych. Zesz. nauk. WSR w Krakowie, nr 44, 1968, Sesja Naukowa 1964, s. 67 - 102. [11] N e h r i n g K.: Düngung, Qualität und Futterwert. Handbuch der Pflanzen­

ernährung und Düngung, t. 3, Düngung der Kulturpflanzen, cz. II. Wiedeń- N owy Jork 1965, Springer Verlag, s. 1349.

[12] P e j w e J. W.: Biochem ia i agrochemia mikroelementów. Zesz. nauk. WSR w Krakowie, nr 44, 1968, Sesja Naukowa 1964, s. 103 - 115.

E. Г О Р Л А Х , K . Г О Р Л А Х ВЛИЯНИЕ УДОБРЕНИЯ МОЛИБДЕНОМ НА УРОЖ АЙ И ХИМИЧЕСКИЙ СОСТАВ ЛЮЦЕРНЫ К а ф е д р а А г р о х и м и и В ы с ш е й С е л ь с к о х о з я й с т в е н н о й Ш к ол ы , г. К р а к о в Р е з ю м е В годах 1965-1968 на аллювиальной почве с pH в солевой вытяжке 5,4 при содержании усвояемого молибдена 0,16 мг/кг почвы были проведены по­ левые опыты по влиянию уробрения молибденом на урож ай и химический сос­ тав люцерны. Молибден в форме молибдата аммония вносили однократно в дозе 2 кг Mo/га перед посевом люцерны. Ежегодно применяли 150 кг К20 /га в виде хлористого калия и 90 кг Р205 в виде 18%-ного суперфосфата. В итоге за 4 года удобрение молибденом повысило урож ай сухой массы люцерны на 7,3% а урож ай сырого протеина на 10,7%. Отзывчивость люцерны на молибденовое удобрение была неодинакова в отдельных покосах и годах пользования. Статистически достоверное увеличение урожаев было получено в I и II покосе первого года, в I покосе второго года и в I и II покосе в чет­ вертом году. Несмотря на это, что молибденовое уробрение повысило урожай в некото­ рых покосах — результаты химического анализа не показали значимых раз­ личий в процентном содержании общего и белкого азота м еж ду растениями

364 E. Gorlach, K. Gonlach удобряемыми и неудобряемыми молибденом. Внесение молибдена не оказало большего влияния такж е на содерж ание калия, ф осф ора и кальция в люцер­ не. Оно однако заметно повысило содержание молибдена в растениях. В те­ чение 4 лет использование молибдена люцерной из молибденового удобрения составило 7,6% от внесенного Mo. Не использованный растениями молибден удобрения оставался полностью в поверхностном слое почвы. E. G O R L A C H , К . G O R L A C H

EFFECT OF FERTILIZATION WITH MOLYBDENUM UPON YIELD AND CHEMICAL COMPOSITION OF ALFALFA

D e p a r tm e n t o f A g r o c h e m is t r y , C o lle g e o f A g r ic u lt u r e in C r a c o w

S u m m a r y

In 1965 - 1968 the field experim ents w ere carried out on effect of fertilization with molybdenum upon yield and chem ical composition of alfalfa. The experim ents have been established on alluvial soil w ith pH 5.4 in ln KC1 and available m olyb­ denum content of 0.16 ppm. Molybdenum in form of ammonium molybdate was applied in a single rate of 2 kg Mo/ha before sowing of alfalfa seeds. 150 kg of K20 per hectare in form of potassium salt and 90 kg of P205 per hectare in form of 18% superphosphate w ere applied every year.

The 4-year fertilization with m olybdenum resulted in total increase of alfalfa dry m atter yield by 7.3% and of crude protein yield by 10.7%. However, the alfalfa response to molybdenum fertilizer was different in particular cuts and years of alfalfa field utilization. The response w as proved statistically in the 1st and Ilnd cut yields of the first year, in the 1st cut yield of the second year and in the 1st and Ilnd cut yields of the fourth year of the experiment.

In spite of the fact that the molybdenum fertilization increased the yields in some cuts — the chem ical analysis did not show any higher differences in total and protein nitrogen content between the plants fertilized and not fertilized with molybdenum. The molybdenum fertilization did not exert either any significant influence upon potassium, phosphorus and calcium content in alfalfa plants; on the other hand, it increased molybdenum content in the plants.

A lfalfa used from m olybdenum fertilizer 7.6% of Mo in the course of the 4-year period. The fertilizer molybdenum not uptaken by plants remained in the upper soil layer.

Adres Wpłynęło do PTG w e wrześniu 1969 r.

doc. dr habil. Eugeniusz Gorlach K atedra Chemii Rolnej W SR Kraków, Mickiewicza 21