R O C Z N I K I G L E B O Z N A W C Z E T . X X V I I , N r 2, W A R S Z A W A 1976
B O H D A N D O B R Z A Ń SK I
PRZYDATNOŚĆ ROLNICZA RĘDZIN
In sty tu t G leb o zn a w stw a i C hem ii R olnej A k a d em ii R olniczej w W arszaw ie
Sławomir Miklaszewski, znakomity znawca przydatności i wartości rolniczej gleb Polski, wprowadził do światowej literatury gleboznawczej polską nazwę jednostki system atycznej gleb — rędzina. Utrwalenie się tej polskiej nazwy w nomenklaturze gleboznawczej upatrywałbym przede wszystkim w tym, że M iklaszewski zawarł w określeniu rędziny nie tylko podstawę genetyczną, lecz uw zględnił również zasadnicze elem enty okre ślające przydatność i wartość użytkową tej jednostki glebowej [7, 10].
M iklaszewski — wyznawca genetycznej szkoły gleboznawczej — nie zlekceważył jednak w zaproponowanym ,,Zarysie klasyfikacji prowizo rycznej gleb Polski’’ w pływ u utworu m acierzystego na właściwości i przydatność gleb. Wyraźnie podkreślił zależność wartości rolniczej rę dzin od formacji geologicznej, do której należy skała macierzysta. Mają tu bowiem w pływ właściw ości petrograficzne podłoża, które decydują o miąższości profilu i szkieletowości tworzywa rędziny. Cechy te, rzecz prosta, stanowią istotny czynnik rozstrzygający o kierunku użytkowania rędziny i m ożliwości osiągania wysokiego plonowania [7].
Zasobność skały m acierzystej rędzin w węglan wapnia lub siarczan wapnia decyduje o efektach procesu glebotwórczego, związanego z okre śloną strefą klim atyczno-roślinną. Rędziny nawet w warunkach klimatu umiarkowanie w ilgotnego zasobne są w wapń w ym ienny, a rędziny w ęgla nowe zawierają zazwyczaj w całym profilu węglan wapnia i mają odczyn obojętny lub słabo zasadowy. W ymienione właściwości nie pozostają bez w pływ u na przydatność rolniczą rędzin [4, 8, 12].
Sławomir M iklaszewski słusznie podkreślił w pływ domieszek materia łu ,,obcego” (przeważnie lodowcowego) na właściw ości fizyczne i che miczne oraz na wartość rolniczą rędzin. Jego zdaniem, największą przy datność i wartość rolniczą wykazują rędziny, których tworzywo zawiera oprócz wietrzeliny skały wapniowcowej domieszkę gliny lub lessu. W ie- trzelina skał w ęglanow ych zasobna w zanieczyszczenia (margle kredowe) stanowi podłoże dla rędzin o wyższej wartości rolniczej niż skały w ęgla nowe o jednorodnym składzie węglanu wapniowego, np. kreda pisząca
8 4 В. Dobrzański
[3, 7, 10]. Bystry obserwator i w nikliw y badacz gleb Polski — Sławomir M iklaszewski — dostrzegł odrębność rędzin, które pow stały z odwapnio nych skał węglanowych i nazwał je chrapami (my je nazywam y obecnie rędzinami rzekomymi) oraz podkreślił ich niższą wartość rolniczą niż rę dzin czarnoziemnych, co w późniejszych wszechstronnych badaniach po twierdzili inni gleboznawcy [3, 5, 13, 14].
Sławomir M iklaszewski zaliczał rędziny w ystępujące na obszarze P ol ski do różnych klas bonitacji gruntów ornych, od bardzo dobrych do w ad liw ych, a naw et nieużytków. Najwyższą wartość rolniczą, jego zdaniem, wykazują rędziny uformowane z miękkich wapieni formacji kredowej, a szczególnie powstałe z margli (II, IV, III, a nawet sporadycznie I klasa). Niżej natomiast ocenił on rędziny powstałe ze skał wapniowcowych for
macji dewońskiej, triasowej, jurajskiej i trzeciorzędowej (najczęściej
V klasa, rzadko II klasa).
Ciekawa i ważna z punktu widzenia praktyki rolniczej jest uwaga M iklaszewskiego dotycząca trudności uprawy najżyźniejszej rędziny czar- noziemnej („rędzina czarna”). Pisze on „...nie jest ona trudna do uprawy dla rolnika, który zna jej właściwości i pod tym względem nieraz nastrę cza o w iele mniej trudności od glin, do których jest nieraz zbliżona ze
R ys. 1. F izyk om echan iczn e w ła śc iw o śc i rędzin
1 — k r z y w a s p ó j n o ś c i , 2 — k r z y w a p r z y l e p n o ś c i , 3 i 4 — k r z y w a o p o r u o r a z w s p ó ł c z y n n i k a t a r c ia , a — m a k s y m a l n a h i g r o s k o p i j n o ś ć , b — k a p i l a r n a p o j e m n o ś ć w o d n a , с — g r a n i c a p ł y n n o ś c i, d — k a p i l a r n a p o j e m n o ś ć w o d n a , e — p e ł n a p o j e m n o ś ć w o d n a , / — p o ło w a p o j e m n o ś ć
w o d n a ( w e d ł u g D o m ż a ł a )
P h y sico -ch em ic a l properties o f rendzina soils
1 — c o m p a c t n e s s c u r v e , 2 — a d h e s i v e n e s s c u r v e , 3 — a n d 4 — r e s i s t a n c e c u r v e a n d c u r v e o f t h e f r i c t i o n c o e f f i c i e n t , a — m a x i m a l h y g r o s c o p i c i t y , b — c a p i l l a r y w a t e r c a p a c i t y , с — f l u i d i t y lim i t , d — c a p i l l a r y w a t e r c a p a c i t y , e — f u l l w a t e r c a p a c i t y , f — f i e l d w a t e r c a p a c i t y ( a 't e r
Przydatność rolnicza rędzin 8 5
względu na swój skład mechaniczny. Wymaga natychmiastowego i szyb kiego wykonania robót w czasie w łaściw ym ” [7].
Trafność tych spostrzeżeń potwierdziły szczegółowe badania fizycz nych właściwości rędzin przeprowadzone przez gleboznawców ośrodka lubelskiego [3, 5]. Uzyskane wyniki wskazują, że stan wilgotności oraz za wartość próchnicy w pływ ają na opory orki rędzin (rys. 1). W próchnicz- nych rędzinach czarnoziemnych zm niejszenie stopnia wilgotności nie w y w ołuje tak silnego wzrostu oporów, jak to ma miejsce w rędzinach z m a łą ilością próchnicy, tj. w rędzinach inicjalnych. Najm niejsze opory orki stwierdzono w rędzinach o wilgotności 60— 70% pojemności kapilarnej.
Zebrany obfity materiał analityczny wskazuje na bardzo duże zróżni cowanie chemicznych właściwości rędzin w ystępujących w Polsce (tab. 1).
T a b e l a 1
i / ł a ś c i w o ś c i ch em icz n e r ę d z in
/w e d łu g D o b r z a ń s k ie g o , S i u t y , S t r z e m s k ie g o , W itk a , Z a w a d z k ie g o / C h e m ic a l p r o p e r t i e s o f r e n d z in a s o i l s
/ a f t e r D o b r z a ń s k i, S i u t a , S t r z e r a s k i, W ite k , Z a w a d z k i/
W a r to ś c i ś r e d n ie i e k s tr e m a ln e A v era g e and ex tre m e T a lu e s
Poziom S o i l h o r iz o n m ią ż s z o ś ć t h ic k n o a * p r ó c h n ic a humus p r ó c h n i c a h ix iu s s k ł a d n i k i p r z y s w a j a ln e a v a i l a b l e e le m e n t s шл/ЮО с i ł k o l o i d a l ny c o l l o i d a l c l a y % pH KC1 pH l a KC1 om jo t / h a р2° 5 к 2о I Mg
R ę d z in y w ytw orzon e г utworów o k r e s u k ro d cw tg o - R e n d z in a s d e v e lo p e d from c r e t a c a o u s l i a e e t e n «
28 3 ,4 162 7 , 3 2 2 ,6 6 , 0 30 6 , 1 - 7 , 0 A1 2 0 - 6 0 2 , 1 - 6 , 3 6 2 - 4 1 0 1 , 3 - 2 3 , 1 9 , 0 - 3 8 , 3 4 , 1 - 8 , 6 1 4 - 4 3 Ax /C А / / В / 18 1 ,6 2 , 9 1 2 ,4 4 , 5 33 6 , 0 —7 , 2 / В / 6 - 4 0 0 , 8 - 2 , 6 0 , 2 - 1 1 , 7 3 , 5 - 2 4 , 5 1 , 7 - 6 , 4 1 8 - 5 5 С 1 , 2 1 0 ,3 3 , 6 37 6 , 3 - 7 , 2 0 , 5 - 3 ,2 0 , 3 - 1 4 , 8 1 , 6 - 6 , 4 2 1 - 5 5
R ę d z in y w ytw orzon e z utworów o k r e s u j u r a j s k i e g o _ K en d zin a o d e v e lo p e d from J u r a a s io lim e a t c a t
21 4 , 4 137 6 , 2 1 4 ,0 8 * 4 17 6 , 0 - 6 , 8 A1 1 5 - 3 0 1 , 5 - 7 - 0 4 3 -2 0 8 2 , 3 - 1 4 , 8 7 , 0 - 2 7 , 3 3 , 3 - 1 1 , 8 6 - 3 2 Ах /С А д / / В / / в / 18 1 , 7 2 , 1 8 , 5 5 , 9 25 6 , 1 - 6 , 5 1 0 - 3 0 0 , 9 - 2 , 3 0 , 3 - 8 , 8 2 , 0 - 1 7 , 3 2 , 4 - 8 , 6 8 - 4 2 С 0 , 3 9 , 2 7 , 0 28 6 , 5 - 7 , 0 0 , 0 - 0 , 5 4 , 0 - 1 7 , 0 6 , 4 - 7 ,6 2 0 - 3 9
Zakończone prace nad bonitacją gleb w Polsce wskazują, że wartość rolnicza rędzin waha się w przedziale I—VI klasy gruntów ornych. Do minują jednak klasy IV i III, rzadziej przyznaje się rędzinom klasę II, rzadko spotykamy rędziny klasy VI, a jeszcze rzadziej i na m ałych po
86
wierzchniach wyceniano je jako klasę I. Zróżnicowanie wartości rolniczej rędzin, ogólnie rzecz ujmując, jest duże, lecz niejednakowe na w szyst kich jednostkach fizjograficznych w kraju. Przykładowo Pagóry Chełm skie charakteryzuje duże zróżnicowanie pokryw y rędzinowej, a w Pa dole Zamojskim stwierdza się dużą jednolitość wartości rolniczej rędzin. Ogromny w pływ na zróżnicowanie rędzin w yw iera erozja wodna, po wodowana zróżnicowaną rzeźbą terenu i szczególną podatnością tw o rzywa glebowego na działanie spływających wód powierzchniowych [3, П ] .
Sławomir Miklaszewski najwyżej .ocenił przydatność rolniczą rędzin „czarnych” i zaliczał je do bardzo dobrych gleb rolniczych. Rędzina ,,bia ła”, jako gleba płytka i bardziej szkieletowa od rędziny „czarnej”, jest gorszym warsztatem rolnym. Rędziny „żółte” określa M iklaszewski jako gleby rolniczo mierne, gdyż są suche i ubogie w składniki odżywcze dla roślin [9].
Liczne szczegółowe badania przeprowadzone w ostatnim trzydziesto leciu na obszarze Polski dostarczyły bogatego materiału określającego przydatność rolniczą i zdolność produkcyjną rędzin [1, 2, 4, 6, 11, 14]. Ogól nie rędziny (z wyjątkiem najsłabszych) zaliczane są do pszennych kom pleksów przydatności rolniczej: bardzo dobrego, dobrego i wadliwego. Na rędzinach uzyskuje się dobre plony pszenicy, jęczmienia, maku, bura ków, rzepaku, koniczyny czerwonej, lucerny, grochu i innych roślin m o tylkowych. Bardziej szkieletow e rędziny nadają się pod uprawę żyta, ziemniaków, owsa, przelotu i gryki [4]. W nikliwe badania właściwości fi zycznych, fizykochem icznych i chemicznych rędzin W yżyny Lubelskiej oraz określenie plonowania ważnych roślin na tych glebach potwierdziły, że rędziny w większości należy zaliczyć do kom pleksów pszennych przy datności rolniczej: bardzo dobrego, dobrego i wadliwego. Rędziny w y stępujące na silnie erodowanych zboczach lub zawierające większe ilości piasku są zaliczane do kompleksów żytnich: dobrego lub słabego (rys. 2).
Przeprowadzona przez nas analiza plonowania rędzin w ystępujących na W yżynie Lubelskiej wskazuje, że średnie plony z pięciu lat w yno szą: pszenicy ozimej 23,2, żyta 18,4, owsa 21,7, jęczmienia jarego 23,3, ziemniaków 190,4 i tytoniu 14,1 q/ha.
Przeprowadzone porównania uzyskanych plonów na rędzinach i gle bach bielicow ych wskazują, że na rędzinach należy dać pierwszeństwo uprawie pszenicy przed żytem, gdyż pszenica daje w yższy i bardziej wierny plon (tab. 2).
Dokonana analiza statystyczna uzyskanych plonów na rędzinach W y żyny Lubelskiej przemawia za uprawą jęczmienia, a nie owsa. Na rędzi nach zaliczanych do kompleksów niższej przydatności rolniczej należy uprawiać zamiast buraków pszenicę lub jęczmień. Spośród roślin m otyl kowych uprawia się na rędzinach Lubelszczyzny koniczyny, a na glebach o głębszym profilu — esparcetę, która na rędzinach słabszych kom plek sów rolniczej przydatności powinna być wiodącą rośliną motylkową.
'-Przydatność rolnicza rędzin 8 7
Przydatność rolniczą rędzin K ielecczyzny można zilustrować na przy kładzie rędzin powiatu Jędrzejewskiego [2]. Większość rędzin tego terenu należy zaliczyć do kompleksu pszennego dobrego i pszennego wadliwego.
С 0,5ЬЪ
R ys. 2. W p ływ erozji w odnej na p rzyd atn ość rędziny w ytw o rzo n ej z m a rg li okresu k red o w eg o (w ed łu g D obrzańskiego)
W ater erosion e ffe c t on th e u tility of ren d zin a so il d ev elo p ed from cretaceou s m arls (after D obrzański)
T a b e l a 2
Ś r e d n ic p lo n y ż y t a , o w sa , j ę c z m ie n ia j a r e g o i ziem n ia k ó w w q /h a z a l a t a 1 9 6 1 -1 9 6 4 /w e d łu g D o b r z a ń s k ie g o , D e c h n ik a , G l i ń s k i e g o , x 'u r s k ie g o /
..ear. r y e , o a t , suumer b a r le y and p o t a t o y i e l d s i n q /h a i n th e p e r io d 1 9 6 1 -1 9 6 4 / a f t e r D o b r z a ń s k i, D e c h n ik , G l i ń s k i , ï ' u r s k i /
R o ś lin a Ż yto O w ies J ęc z m ie ń Z ie m n ia k i
---- Crop Rye* O a ts j a r y bummer P o t a t o e s J e d n o stk a b â r le y sy ste m r -ty c z n a g le b S y s t e m a t ic u n i t o f s o i l s
B ie lic o w e w ytw orzon e z l e s s u 1 9 ,7 21,8 2 3 ,9 192,2
P o d z o l s c i l c d e v e lo p e d from l o e s s
£ i e lic o w e w ytw orzon e z p ia sk ó w i g l i n s p ia s z c z o n y c h
1 7 ,8 1 8 ,4 1 9 ,3 168,6
.P od zol s o i l s d e v e lo p e d from aan ds ana sa n d y loam s
R ę d z in y
R en d z in a s o i l s 1 6 ,4 2 1 , 7 2 3 ,3 1 9 0 ,4
00
88 В. Dobrzański
Najlepsza z nich to rędzina czarnoziemna wytworzona ze skał okresu kre dowego, głęboka, położona na terenie równym. Zbocza natomiast zajmują rędziny różnej przydatności użytkowej, gdyż są wrażliwe na suszę, a w la tach o dużej ilości opadów podlegają działaniu erozji wodnej. Na oma wianych rędzinach uprawia się pszenicę, żyto, ziemniaki, jęczmień, owies, koniczynę czerwoną, lucernę, mieszanki pastewne, warzywa oraz buraki cukrowe.
Należy zaznaczyć, że dużą wiernością planowania i najwyższym i plo nami odznacza się pszenica i jęczm ień na rędzinach kredowych czystych. Żyto i owies są bardziej wrażliw e na warunki meteorologiczne; żyto czę sto jest uszkadzane wskutek „wypiętrzania” gleby wiosną podczas jej za marzania i rozmarzania, a owies zawodzi w latach o niedostatecznej ilości opadów. Najsłabsze plony zbóż uzyskano na rędzinach jurajskich (tab. 3 i 4). T a b e l a 3 P lo n o w a n ie 4 zb ó ż w l a t a c h 1 3 6 6 -1 9 7 0 na r ę d z in a c h w pow. J ę d r z e jó w /w q / h a / /w e d łu g D o b r z a ń s k ie g o , G l i ń s k i e g o , K u le s z y ń s k ie g o , Z e p c h ły / Y i e l d i n g o f 4 c e r e a l s on r e n d z in a s o i l s i n th e J ę d r z e jó w c o u n ty i n q /h a i n th e p e r io d 1 9 6 6 -1 9 7 0 / a f t e r D o b r z a ń s k i, G l i ń s k i , K u le s z y ń s k i, Z e p c h ła / R ę d zin y
R en d z in a s o i l s P s z e n ic a - Wheat Ż y to - Rye J ę c z m ie ń - B a r le y O w ies - O ats
Kredowe c z y s t e Pure c r e t a c e o u s r e n d z in a Kredowe m ie s z a n e M ixed c r e t a c e o u s r e n d z in J u r a j s k i e c z y s t e s - 25 1 1 2 - 2 3 a s 12 - 19 18 - 22 16 - 20 22 - 28 17 - 24 1 6 - 2 0 13 - 25 15 - 22 T a b e l a 4
P lo s y ś r e d n ie buraków cukrow ych na r ę d z in a c h w '.voj • K i e lc e /1 9 6 5 - 1 9 6 7 / w q /h a /w e d łu g D o b r z a ń s k ie g o , G l i ń s k i e g o , K u le s z y ń s k ie g o , S e p c h ły / »lean s u g a r b e e t y i e l d s on r e n d z in a s o i l s i n t h e p r o v in c e o f K i e lc e / i n 1 9 6 5 - 1 9 6 7 / i n q /h a / a f t e r D o b r z a ń s k i, G l i ń s k i , K u le s z y ń s k i, Z e p c h ła / Rok - Y ear K la sa b o n i t a c y j n a - B o n it a t i o n c l a s s I l i a I l l b IVû 1965 3 4 0 ,5 2 6 2 ,1 272 , 6 1966 3 8 9 ,5 2 5 4 ,0 2 9 7 ,7 1967 4 0 0 ,4 2 8 4 ,0 2 9 6 ,8
Przydatność rolnicza rędzin 89
Obok nawożenia podstawowym warunkiem decydującym o wysokiej produkcyjności rędzin jest zapewnienie im optymalnej wilgotności. Bę dzie to szczególnie ważne w przypadku większości rędzin inicjalnych, a częściowo i brunatnych, w ystępujących na erodowanych zboczach, gdzie przy małej ilości opadów następuje przesuszenie gleby. Poprawę w łaści wości wodnych tych gleb można uzyskać przez zmniejszenie spływ ów po wierzchniowych oraz odpowiednie zabiegi agrotechniczne zabezpieczające wilgoć w glebie [2].
Przydatność użytkowa rędzin wytworzonych ze skał fliszu karpackie go jest przeważnie większa od gleb otaczających, w ytworzonych z utw o
rów bezwęglanowych [1]. W łaściwości chemiczne (znaczna zasobność
w składniki odżywcze), łatwość wietrzenia i dogodne fizyczne w łaściw o ści sprzyjają uzyskiwaniu wysokich plonów roślin m otylkowych i zbo żowych oraz buraków pastewnych.
Rędziny rzekome stanowią specyficzne gleby o rolniczej przydatności bardziej zbliżonej do pyłowych gleb brunatnych. Najczęściej należą one do gleb średniej wartości rolniczej, na których można uprawiać w szystkie rośliny polo w e [14].
Ilekroć zastanawiam się nad przydatnością rolniczą rędzin, pam ięć przywodzi mi na m yśl wielkiego znawcę gleb Polski — Sławomira Mikla szewskiego, który o glebie pisał jako „...o cudownym środowisku, w któ rym z m artwych składników powstaje żywa tkanka organiczna, a obu marły organizm przechodzi stopniowe stadia rozkładu aż do zupełnej m i neralizacji w szystkich sw ych części składowych” oraz, że „...bez dokład nego i jasnego rozumienia wszystkich procesów: fizycznych, chem icznych i biologicznych, składających się na życie gleby, nie może być m owy o świadomym posługiwaniu się glebą jako warsztatem rolniczym i ogrod niczym — żyw icielem ludzi i zwierząt” [9].
L IT ER A TU R A
[1] D o b r z a ń s k i B.: W y stęp o w a n ie rędzin na skałach fliszu k arpackiego. A nn. UM CS. Sec. E. 5, 1950.
[2] D o b r z a ń s k i B., G l i ń s k i J., K u l e s z y ń s k i R., Z e p c h ł a W.: C harak tery sty k a i p rzydatność rolnicza rędzin p o w ia tu jęd rzejow sk iego. S esja n a u k o w o -tech n iczn a p ośw ięcon a gospodarce na rędzinach w p o w iecie jęd rzejo w skim . K ielce— P u ła w y 1971.
[3] D o b r z a ń s k i B., T u r s k i R.: R ęd zin y W yżyn y L u b elsk iej w y tw o rzo n e z e sk a ł w ęg la n o w y ch okresu k redow ego. Rocz. N auk roi. S -D , 1972, 148. [4] D o b r z a ń s k i B., S i u t a J., S t r z e m s k i M., W i t e k T., Z a w a d z k i S.:
Zarys ch a ra k tery sty k i gleb P olsk i. P A N , W arszaw a 1973.
[5] D o m ż a ł H.: W pływ w ilg o tn o ści na opory rozk lin ow an ia i opory orki ręd zin w y tw o rzo n y ch ze sk a ł k red ow ych W yżyny L u b elsk iej. A nn. UM CS. Sec. E. 26, 1971.
[6] К u ź n i с к i F.: W łaściw ości i typ o lo g ia gleb w ytw orzon ych z k red ow ej op ok i od w ap n ion ej R oztocza w n a w ią za n iu do ch a ra k tery sty k i i gen etyczn ego p od zia łu rędzin. SGGW , W arszaw a 1964.
9 0
[7] M i к 1 a s z e w s k i S.: G leby P olsk i. W arszaw a 1930.
[8] M u s i e r o w i c z A.: G leb ozn aw stw o szczegółow e. W arszaw a 1958.
[9] M i k l a s z e w s k i S.: Zarys n au k i o glebie, czyli gleb ozn aw stw o. W arszaw a 1946.
’{10] M ü c k e n h a u s e n E.: E ntstehung, E igen sch aften und S y stem a tik der B öden der B u n d esrep u b lik D eu tsch lan d . F ran k fu rt am M ain 1962.
[11] S t r z e m s k i M.: R ędziny w ę g la n o w e w oj. k ieleck iego. Rocz. N auk roi. Ser. D, 81, 1958.
[1 2] S t r z e m s k i M. , S i u t a J., W i t e k T.: P rzyd atn ość rolnicza gleb P olsk i, W arszaw a 1973.
[13] T u r s k i R.: B ad an ia nad su b stan cją organiczną w ty p o w y ch glebach W y żyny L u b elsk iej. Część II. R ędziny i „rędziny rzek om e”. A nn. UM CS Sec. E. 19, 1964.
114] U z i a k S.: R zekom e ręd zin y n iek tórych okolic Roztocza. A nn UM CS Scs. В. 10, 1956. И нститут почвоведения и агрохимии, С ельскохозяйсв енная академ ия в В арш аве Славомир М иклаш евски, прев осходн ы й знаток пригодности м зем л е дельческого достоинства почв П ольш и, ввел м ировую п очвоведческ ую л и тературу польское назв ан и е систем атической единицы почв — рендзи на. С о хр ан ен и е этого польского наим енования в почвенной ном енк латуре по мнению автора обязано тому, что М иклаш евским в оп редел ен и и р ен дзи н а учиты вались не только генети ческие принцыпы, по т а к ж е и агропроизводственпая п р и год ность этой почвенной единицы [7, 10]. М ногие детальны е исследован ия, п роведенны е в течение последнего т р и дц а тилетия на территории Польш и, скопили обильны й материал по определению сел ьск охозяй ств ен н ой пригодности и оценк е агропроизводственпой способности р ендзи н. В агропроизводствепной группировке рен дзи н ы (за исклю чением самы х слабы х) зач исляю тся обычно к пш еничны м землям: отличным, хорош им либо деф ектн ы м . На р ен д зи н а х припосят хорош ий у р ож ай : пш еница, ячмень, мак, свекла, рапс, клевер красны й, лю церна, горох и други е бобовые. Р ен дзи н ы с повы ш енны м участием скелетной части пригодны под к ул ь тур у рж и , к ар то ф еля , овса, язвенн ика и гречихи. Славомир М иклаш евски, вы даю щ ийся знаток почв П ольш и справедливо п и сал, что „без детального и ясного п ости ж ен и я всех процесов: ф и зи ч еск и х , х и мических и биологических, обусловлив аю щ их „ж и зн ь почвы “, не м ож ет быть р е ч и о сознательном пользовани и почвой как агропроизводственны м объектом — питателем лю дей и ж и в о т н ы х “. В. Д О Б Ж А Н Ь С К И ЗЕМ Л ЕДЕЛ ЬЧ ЕС К АЯ ПРИ ГО ДНО СТЬ РЕН Д ЗИ Н Р е з ю м е
Przydatność rolnicza rędzin 91
B. D O B R Z A Ń S K I
A G R IC U L T U R A L U T IL IT Y OF R E N D Z IN A SO ILS D ep artm en t of S o il S cien ce A g ricu ltu re U n iv ersity of W arsaw
S u m m a r y
Sław om ir M ik laszew sk i, an e x c e lle n t ex p e r t on th e agricu ltu ral u tility of P olish soils, had introduced into th e w orld p edologie litera tu re th e term "rendzina” for a sy stem a tic so il cla ssifica tio n . S tab ilization o f th is P o lish nam e in th e p ed ologie n om en clatu re occurred p rin cip ally o w in g to th e fact th a t M ik la szew sk i in th e d e fin itio n of rendzina took under consideration not on ly th e g en etic process, but also p rin cip al p rop erties d eterm in in g th e u tility and u se fu l v a o lu e of th is soil u n it (7,10).
N um erous d etailed in v estig a tio n s, carried out w ith in th e la st 30 years on th e P o la n d ’s territory, h a v e d elivered a large m aterial, d eterm in in g th e agricu ltu ral u tility and production a b ility of rendzina soils. T hese so ils gen era lly b elon g (excep t th e w ea k est) to th e w h ea t co m p lex es of th e a gricu ltu ral u tility : v ery good, good and w eak . On rendzina so ils high y ield s of w h ea t, b arley, poppy, sugar b eets, rape, red clover, a lfa lfa , pea and other legu m in ou s crops, can be obtained. R endzinas w ith a h igh er con ten t of sk e le ta l p articles are su ita b le for cu ltiv a tio n o f rye, potatoes, oats, k id n ey v etch , buck w h eat.
S ław om ir M ik laszew sk i, a great p ed ologist of P o lish so ils w rote rig h tly th a t ...w ith ou t an e x a c t and clear u n d erstan d in g o f a ll p h ysical, ch em ical and b io lo g ica l p rocesses as elem en ts of th e ’’so il lif e ”, it w ou ld be a b so lu tely im p o ssib le to use th e so il as an agricu ltu ral or h o rticu ltu ral m edium , a lim en tin g to su p p ly food for p eop les and a n im a ls”.
P r o f . d r B o h d a n D o b r z a ń s k i
I n s t y t u t G l e b o z n a w s t w a i C h e m i i R o l n e j A R W a r s z a w : : . гЛ. R a k o w i e c k a 26
